Kierunek Afryka

Przewodnik po programie edukacyjnym
„Kierunek Afryka”
Kraków 2011
Autorzy: Dominika Oliwa, Ewelina Osińska
Redakcja: Ewelina Osińska
Korekta: Monika Laskowska, Grzegorz Baszak
Wybór ilustracji: Dominika Oliwa
Wszystkie zdjęcia zamieszczone w publikacji
dostępne są na licencji Creative Commons
Uznanie Autorstwa 3.0 Polska
Publikacja „Przewodnik po programie edukacyjnym Kierunek Afryka” jest dostępna na licencji
Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Pewne prawa zastrzeżone na rzecz
Salezjańskiego Wolontariatu Młodzi Światu. Utwór powstał w ramach programu polskiej współpracy
rozwojowej realizowanej za pośrednictwem MSZ RP w roku 2011. Zezwala się na dowolne
wykorzystanie utworu, pod warunkiem zachowania ww. informacji, w tym informacji o stosowanej
licencji, o posiadaczach praw oraz o programie polskiej współpracy rozwojowej.
Skład i opracowanie graficzne:
Anna Kowalczyk DIZAN
www.dizan.eu
ISBN 978-83-62127-27-6
Kraków 2011, wydanie pierwsze
Wydawca:
Salezjański Wolontariat Misyjny MŁODZI ŚWIATU
ul. Tyniecka 39, 30-323 Kraków
e-mail: [email protected], http://www.swm.pl
tel./fax: + 48 12 269 23 33
Druk i oprawa:
Poligrafia Inspektoratu Towarzystwa Salezjańskiego
ul. Konfederacka 6, 30-306 Kraków
tel. +48 12 252 85 00
Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana
z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.
Projekt jest współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej
Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w 2011 r.
Szanowni Państwo,
oddajemy w Państwa ręce przewodnik po programie edukacyjnym „Kierunek Afryka”, realizowanym przez Salezjański Wolontariat Misyjny Młodzi Światu przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
„Kierunek Afryka” to kolejny projekt Salezjańskiego Wolontariatu Misyjnego mający na celu promocję Edukacji Rozwojowej w polskich szkołach.
Program skierowany do szkół jest kontynuacją
projektu o tym samym tytule, realizowanego podczas wakacji przez 20 placówek opiekuńczo-wychowawczych z terenu Małopolski. Niniejsza publikacja jest rezultatem pozytywnych doświadczeń
oraz wynikiem ewaluacji zakończonego sukcesem
programu wakacyjnego.
Program „Kierunek Afryka” ma nie tylko poszerzyć wiedzę, rozbudzić zainteresowanie dzieci
i młodzieży kulturą oraz zagadnieniami związanymi z Afryką, ale przede wszystkim uwrażliwić na
problemy innych. Jednym z głównych założeń
programu jest uświadomienie młodym ludziom,
jak wiele łączy Europejczyków z mieszkańca-
mi Afryki. Ponieważ w coraz większym stopniu
stajemy się od siebie zależni, jesteśmy również
za siebie odpowiedzialni. Aktywna praca nad
takimi tematami, jak sprawiedliwy handel, edukacja, zagrożenie HIV i AIDS, zanieczyszczenie
środowiska i problem dostępu do wody pitnej
uczy młodych ludzi poczucia odpowiedzialności
za otaczający ich świat. Poszczególne zajęcia
dają również możliwość podzielenia się zdobytym doświadczeniem w środowisku rówieśników
oraz członków lokalnej społeczności, pokazując
uczniom, że oni sami mogą realnie przyczynić się
do zmiany rzeczywistości. Program będzie także
pomocą dla nauczycieli podczas realizacji lekcji
z zakresu tematyki globalnej, która znalazła się
w obowiązującej obecnie podstawie programowej.
Mamy nadzieję, że udział w programie będzie
ciekawym i ubogacającym doświadczeniem, zarówno dla młodzieży, jak i dla Państwa.
Salezjański Wolontariat Misyjny
Młodzi Światu
3
PARK EDUKACJI ROZWOJOWEJ
Park Edukacji Rozwojowej jest pierwszym tego
typu projektem w Polsce, stworzonym z myślą
o wszechstronnej edukacji międzykulturowej dzieci i młodzieży. Na obszarze obejmującym ponad
2 hektary można zobaczyć afrykańską wioskę,
papuaski dom na palach, jurtę mongolską, igloo,
indiańskie tipi oraz peruwiańską chatę. Poza standardowym zwiedzaniem, Park oferuje bogaty program warsztatów edukacyjnych, dopasowanych
odpowiednio do wieku uczestników.
Kim jest misjonarz? Na czym polega wolontariat misyjny? Skąd się bierze kakao? Jak wygląda „łapacz chłodu”? Na te i wiele innych pytań
uczestnicy warsztatów znajdą odpowiedzi biorąc udział w ciekawych grach, zabawach i zajęciach edukacyjnych prowadzonych w Parku.
Oprócz bogatej oferty warsztatów edukacyjnych
i artystycznych, wiedzę wzbogacają wystawy fotografii, pokazy filmów oraz różnego rodzaju eksponaty i wyroby rękodzielnicze. Zarówno młodsi,
jak i starsi, poznają ciekawostki dotyczące życia
mieszkańców na innych kontynentach, mogą
dotknąć oryginalnych przedmiotów pochodzą-
4
cych z dalekich krajów, zobaczyć, jak wyglądają
chipsy bananowe lub ghańska czekolada, przymierzyć papuaską spódnicę oraz zagrać na nietypowych instrumentach: afrykańskich bębnach,
grzechotkach z kopytek lamy czy mongolskiej
„głowie konia”. Podczas warsztatów uczestnicy
wchodzą również na wielkoformatową mapę
świata, która w tym roku została znacznie zmodyfikowana tak, aby ukazywała zróżnicowanie
w rozwoju społeczno-ekonomicznym między poszczególnymi kontynentami i krajami.
Park Edukacji Rozwojowej przybliża dzieciom
i młodzieży świat, który znają głównie z książek
i telewizyjnych relacji. Wędrówka po mapie świata
oraz warsztaty edukacyjne z zakresu problematyki globalnej i rozwojowej umożliwiają przekazanie
rzetelnych informacji na temat misji, zagadnień
związanych z prawami człowieka, migracji czy
światowych konfliktów oraz poznanie wzajemnych zależności istniejących pomiędzy krajami
tzw. bogatej Północy, do których należy również
Polska, i biednego Południa.
Opis programu
Założenia i cele programu
9 podniesienie świadomości młodzieży
w zakresie zagadnień globalnych na przykładzie Afryki;
9 rozbudzenie w młodych ludziach otwartości na odmienne kultury i uwrażliwienie na
problemy innych;
9 poszerzenie wiedzy uczniów w zakresie
geografii politycznej i gospodarczej, historii
oraz kultury krajów afrykańskich;
9 pomoc młodym ludziom w odkrywaniu
i rozwoju ich zainteresowań i talentów.
O co chodzi?
Dla kogo przeznaczony jest
program „Kierunek Afryka”
Program skierowany jest do uczniów klas szkół podstawowych (IV-VI) oraz klas gimnazjalnych, a także
grup uczniów w ramach kół zainteresowań.
Jak zgłosić się do
udziału w programie?
Szkoły, które chciałyby wziąć udział w programie,
mogą zgłaszać się mailowo na adres:
[email protected] lub telefonicznie pod numer: +48 12 269 23 33, a następnie należy wypełnić przesłany przez nas formularz uczestnictwa.
Zapraszamy!
Wstęp do programu stanowi konspekt zajęć „Nasz
głos we wspólnej sprawie”, który pozwala wprowadzić uczniów w problematykę rozwojową.
Program zakłada realizację 8 zadań dotyczących
poszczególnych tematów, związanych z życiem
na afrykańskim kontynencie. Zawarte w przewodniku do programu opisy zadań mają charakter
ogólny i informacyjny. Szczegółowy opis zadań
oraz materiały pomocnicze do ich wykonania
zostaną wysłane drogą mailową do opiekunów
klas, którzy zgłoszą się do udziału w programie.
Polecenia zadań będą stanowić punkt wyjścia
do ich realizacji, ale o metodach oraz terminach
zadecyduje sam nauczyciel. Dzięki temu zadania
zostaną dostosowane do specyfiki zajęć, podczas
których program będzie realizowany.
Rezultaty pracy i dokumentację wykonania zadań należy przesyłać drogą mailową. Zwieńczeniem programu będą zajęcia finałowe w Parku
Edukacji Rozwojowej w Krakowie, gdzie dzięki
specjalnie przygotowanym w tym celu warsztatom, uczniowie usystematyzują swoją wiedzę,
a także, dzięki wizycie w wiosce afrykańskiej, poznają realia życia mieszkańców Afryki. Po wykonaniu wszystkich zadań oraz wypełnieniu końcowej
ankiety ewaluacyjnej każda z grup otrzyma certyfikat potwierdzający uczestnictwo w projekcie.
Uczestnik ze Świetlicy Środowiskowej w Paniówkach,
fot. Grażyna Mijacz
5
ZAJĘCIA WPROWADZAJĄCE
Nasz głos we wspólnej sprawie
Scenariusz zajęć wprowadzających do programu edukacyjnego „Kierunek Afryka”
Mieszkańcy krajów europejskich i afrykańskich
mają ze sobą więcej wspólnego, niż mogłoby się
nam wydawać. Nasze potrzeby, codzienne obowiązki, cele i marzenia często są podobne. Podobne bywają też niektóre problemy i trudności. Stąd
Organizacja Narodów Zjednoczonych ustanowiła
osiem celów dla wszystkich krajów świata, które mają prowadzić do redukcji ubóstwa i głodu,
zapewnienia równego statusu kobiet i mężczyzn,
poprawy stanu zdrowia, poprawy stanu eduka-
Główne zagadnienia zajęć
Milenijne Cele Rozwoju i zagadnienia z nimi
związane, lokalne i międzynarodowe inicjatywy,
współpraca na rzecz rozwoju.
Cele zajęć
Wprowadzenie i zainteresowanie młodych ludzi
tematyką rozwojową, ze szczególnym uwzględnieniem krajów afrykańskich oraz uwrażliwienie
na sytuację konkretnych osób z tych obszarów.
Cele szczegółowe
Metody i techniki pracy
Materiały warsztatowe
Czas
6
cji, walki z AIDS, ochrony środowiska naturalnego, a także zbudowania globalnego partnerstwa
między narodami na rzecz rozwoju. Zobowiązania
dotyczą spełnienia wyznaczonych celów do 2015
roku. Bez względu na to, w jakiej części świata żyjemy, jesteśmy zobowiązani do wyrażania sprzeciwu wobec ubóstwa oraz do podejmowania
różnego rodzaju inicjatyw. Mieszkańcy Północy
i Południa mogą się uczyć od siebie nawzajem
lub połączyć siły, by razem mówić o tym, co złe.
Uczestnik zajęć wie:
9 czym są Milenijne Cele Rozwoju;
9 jakie są najpoważniejsze wyzwania świata;
9 czym są inicjatywy międzynarodowe i lokalne;
9 jak włączyć się we współpracę z mieszkańcami krajów afrykańskich.
praca z tekstem, praca w grupach, dyskusja
załączniki, mapa, kartki papieru, kredki, mazaki,
nożyczki
90 minut
Czas
Co trzeba zrobić?
5 min.
Wstęp: Wprowadź uczestników programu w zagadnienia kolejnych
spotkań. Następnie podaj uczniom temat dzisiejszych zajęć. Krótko
wyjaśnij, na czym będą one polegały.
20 min.
Ćwiczenie: Podziel uczestników na 3-4 osobowe grupy. Część grup
reprezentuje Polskę, a część kraje afrykańskie. Każdej grupie rozdaj
kserokopie załącznika nr 1. Poproś, aby uczestnicy pocięli kartkę na
poszczególne części i ułożyli je w odpowiedniej kolejności w zależności
od tego, które z nich są ważniejsze, a które mniej ważne na obszarze,
który reprezentują.
Materiały
Załącznik nr 1,
nożyczki
Po zakończeniu poproś, aby grupy zaprezentowały wyniki swojej
pracy i wytłumaczyły, dlaczego w ten sposób ułożyły poszczególne
zagadnienia. Następnie zadaj dodatkowe pytania:
9 Czy łatwo było wczuć się w przedstawicieli krajów afrykańskich?
9 Jakie są podobieństwa między grupami?
9 Jakie są różnice w ułożeniu poszczególnych części przez grupy? Z czego one wynikają?
Zrób krótkie podsumowanie ćwiczenia, przechodząc jednocześnie do
omówienia Milenijnych Celów Rozwoju
10 min.
Podsumowanie: Przedstaw krótko, czym są Milenijne Cele Rozwoju,
jakie zagadnienia poruszają, kto je opracował i do kogo należy ich
realizacja. Powiedz, że każdy z nas ma w tym swój udział.
10 min.
Przerwa
30 min.
Ćwiczenie: Ponownie podziel grupę na małe 3-4 osobowe grupy.
Każdej grupie rozdaj historię Felixa. Po zapoznaniu się z tekstem poproś,
aby każda z grup zastanowiła się nad poniższymi pytaniami:
9 Gdzie na mapie znajduje się Ghana? Jaki klimat tam występuje, jakie ma ukształtowanie terenu, co jest stolicą kraju?
9 Które z omówionych w poprzednim ćwiczeniu problemów występują także w tej historii?
9 Czy Felix słyszał o Milenijnych Celach Rozwoju? Co mógłby
o nich pomyśleć?
Załącznik nr 2,
mapa świata,
duże kartki,
mazaki
Następnie poproś, aby za pomocą plakatu każda grupa przedstawiła
przykład lokalnej inicjatywy, której celem byłaby pomoc Felixowi oraz
innym dzieciom.
Po zakończeniu każda grupa prezentuje wyniki swojej pracy.
15 min.
Podsumowanie: Zrób krótkie podsumowanie całego spotkania.
Powiedz, jaki był jego cel, i co w związku z tym będziecie robić przez
kolejne spotkania, w jaki sposób wspólnie możecie zorganizować czas
przeznaczany na pracę. Zaprezentuj niektóre tematy i przykładowe
zadania podejmowane podczas realizacji Programu „Kierunek Afryka”. Po zrealizowaniu wszystkich zadań najaktywniejsze osoby wezmą
udział w zajęciach edukacyjnych w Parku Edukacji Rozwojowej, gdzie
będą mogły zwiedzić domki afrykańskie, zobaczyć, jak żyją ludzie
w niektórych krajach Afryki, jakie są ich ulubione zabawy oraz z jakimi
trudnościami się borykają. Jest to również pierwszy krok do budowania
relacji i współpracy między nami i mieszkańcami Afryki. Podziękuj
i zaproś młodzież do realizacji zadań.
7
Załącznik nr 1
UMIERALNOŚĆ DZIECI
POWSZECHNE NAUCZANIE NA POZIOMIE PODSTAWOWYM
OPIEKA ZDROWOTNA NAD MATKAMI
ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ HIV/AIDS, MALARII I INNYCH CHORÓB ZAKAŹNYCH
OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO
UBÓSTWO I GŁÓD
RÓWNOŚĆ PŁCI I AWANS SPOŁECZNY KOBIET
GLOBALNE PARTNERSKIE POROZUMIENIE NA RZECZ ROZWOJU
Dzieci z Miejskiego Ośrodka Kultury w Bukownie,
fot. Ewa Stachurska
Dzieci ze Świetlicy Środowiskowej w Libiążu,
fot. Izabella Gucik
Załącznik nr 2
Felix urodził się w Akrze, jednak dzieciństwo spędził w regionie Brong – Ahafo w centralnej Ghanie. Wychowywał się z ojcem i z braćmi. Gdy
w wieku 9 lat zmarł jego ojciec, został zmuszony
przerwać naukę i wyjechać do rodzinnej wioski
matki, daleko na północ. Po dwóch latach, wraz
ze starszymi braćmi, wyjechał do Nigerii, gdzie
jeden z wujków obiecał im kontynuację nauki.
Jednak nie trafili do zwykłej szkoły. Krewnemu
zależało na tym, by chłopców szybko przyuczyć
do zawodu krawca. Po kilkunastu miesiącach
starsi bracia podjęli decyzję opuszczenia Nigerii
i powrotu do Ghany, do miejsca gdzie mieszkali
razem z ojcem. Felix w tym czasie skończył 14 lat,
nie potrafił pisać ani czytać, gdyż zbyt wcześnie
przerwał naukę. Przez rok tułał się po różnych domach i ulicach. Po dwóch latach trafił do Domu
8
dla Chłopców Ulicy (Don Bosco Boys Home).
Wtedy został wysłany do szkoły i z racji swojego
wieku umieszczono go w piątej klasie szkoły podstawowej. Był jedynym uczniem, który nie potrafił
czytać ani pisać, przez co był narażony na wyśmiewanie ze strony kolegów z klasy. Wtedy postanowił uczyć się ponad swoje siły i już pod koniec semestru czytanie i pisanie nie sprawiały mu
żadnych trudności. Stał się jednym z najlepszych
uczniów w klasie, zdając egzaminy z bardzo dobrymi wynikami. Koledzy, którzy początkowo się
z niego wyśmiewali, z czasem zaczęli przychodzić
do Felixa na korepetycje.
(źródło: „Dzieciństwo pod drzewem pomarańczy”, red. Wolontariusze SWM Młodzi Światu, wyd.
SWM Młodzi Światu, Kraków 2009, s. 46-47).
ZADANIA EDUKACYJNE
Zadanie1: Wielokulturowa Afryka.
Wprowadzenie w sytuację społeczno-kulturową krajów afrykańskich
Bardzo często przymiotnika „afrykański” używa się
w ogólnym kontekście, mówiąc o kulturze, kuchni, sztuce czy tradycji, zapominając, że Afryka to
kontynent niezwykle różnorodny pod względem
kulturowym, językowym i etnicznym. Pierwsze zadanie to spotkanie z kilkoma dużymi grupami
etnicznymi, zamieszkującymi różne części afrykańskiego kontynentu. Uczniowie poznają ich styl
życia, zwyczaje, codzienność, a także konfrontują pewne stereotypy w myśleniu o ludach Afryki.
Uświadamiają sobie, że ogromna różnorodność,
z jaką mamy do czynienia na poszczególnych obszarach Afryki, jest niezwykle fascynująca, ale stanowi także przyczynę konfliktów. Przekonują się,
że wiele plemion żyje w tradycyjny sposób, choć
w każdym przypadku tradycje te znacznie się od
siebie różnią. Jednocześnie współczesna Afryka
pozostaje pod dużym wpływem cywilizacji zachodniej. Także tutaj są duże i nowoczesne miasta, w których możemy odnaleźć rzeczywistość
całkiem podobną do naszej.
Co trzeba zrobić?
Uczniowie wcielają się w role członków organizacji rozwojowej, która udziela pomocy poszczególny regionom w trudnej sytuacji. Ich zadaniem jest
odbudowanie osiedla mieszkalnego jednej z czterech społeczności:
9 Masajów mieszkających na terenach wiejskich w Tanzanii;
9 Tuaregów zamieszkujących obszary pustynne Mali i Algierii;
9 ludu Akan zamieszkującego środkową
Ghanę;
9 Afrykanerów na przedmieściach dużych
miast w Republice Południowej Afryki.
Dzieci ze Świetlicy w Rozkochowie,
fot. Agata Jurczak
Dzieci z Miejskiego Ośrodka Kultury w Bukownie,
fot. Ewa Stachurska
Makieta wioski masajskiej z Miejskiego Ośrodka Kultury
w Bukownie, fot. Ewa Stachurska
9
Zadanie 2: Smaki Afryki
Smaki Afryki są bliskie każdemu z nas. Czekolada,
banany, orzeszki czy kawa to przyjemności, których
często nie potrafimy sobie odmówić. Produkty te
można kupić we wszystkich sklepach spożywczych
w naszym kraju, a ich cena jest przystępna dla
przeciętnego Polaka. Czy ciesząc się ich smakiem,
zastanawiamy się, w jaki sposób trafiają na nasz
stół? Jaka jest droga od ziarna kakaowca do tabliczki czekolady? Ile osób musi pracować, abyśmy
w Polsce mogli zjeść banany? Czy wynagrodzenie,
które otrzymują za swoją pracę, jest sprawiedliwe
i adekwatne do włożonego wysiłku? Czy mieszkańcy Afryki mają, podobnie jak my, łatwy dostęp
do wszystkich produktów, które pochodzą z ich
krajów? W znalezieniu odpowiedzi na te wszystkie
pytania posłuży kolejne zadanie. Temat jest również doskonałą okazją do poruszenia kwestii sprawiedliwego handlu i zastanowienia się na co my,
jako konsumenci, powinniśmy zwracać uwagę,
dokonując zakupów.
Co trzeba zrobić?
Celem drugiego zadania jest poszerzenie wiedzy
dotyczącej produktów i surowców, które docierają do Europy z krajów afrykańskich, a zarazem ukazanie zależności między kontynentami. Młodzież
dowiaduje się, jakie produkty i surowce pochodzą
z Afryki, w jakich krajach są one wytwarzane i do
jakich następnie wędrują. Czy korzysta z nich miejscowa ludność, czy też są przeznaczone jedynie
na eksport. Przy pomocy zgromadzonych informacji, uczniowie wykonują mapę świata, obrazującą występowanie poszczególnych produktów
i surowców w Afryce, oraz ich wędrówkę do innych części świata.
Zadanie 3: Dostęp do wody pitnej w Afryce.
Zanieczyszczenie wód – przyczyny i konsekwencje
Dzieci z Gminnego Centrum Kultury i Czytelnictwa
w Radłowie, fot. Anetta Żurek
Dzieci z Zespołu Placówek Oświatowych w Rybnej,
fot. Anna Fila
10
Trzecie zadanie ma na celu ukazanie problemu dostępu do wody pitnej oraz zwrócenie uwagi na fakt,
że nie każdy na świecie może odkręcić kurek z ciepłą lub zimną wodą i korzystać z niej bez ograniczeń.
Jeśli spojrzymy na satelitarną mapę Afryki, zobaczymy, że jest to kontynent bogaty w zasoby wodne.
Ma to jednak niewiele wspólnego z faktycznym dostępem do wody pitnej, gdyż w wielu krajach Afryki
niemal 50% mieszkańców jest go pozbawiona. Dlaczego tak się dzieje? Uczniowie dowiadują się, jakie są skutki braku dostępu do wody pitnej oraz jak
ciężka jest praca dzieci, które w Afryce są odpowiedzialne za zaopatrzenie w wodę całej swojej rodziny. Uczestnicy zastanawiają się, co oni mogą zrobić,
aby oszczędzać wodę w swoim otoczeniu.
Co trzeba zrobić?
Zadanie składa się z kilku poleceń. Na początku
uczniowie zdobywają jak najwięcej informacji
o problemie dostępu do wody pitnej w Afryce,
aby dalej odpowiedzieć na szereg związanych
z tym tematem pytań. Następnie, zdobytą wiedzę
mogą wykorzystać w praktyczny sposób, wykonując projekt domowej oczyszczalni wody lub sporządzając codzienny plan oszczędzania wody.
Zadanie 4: Opieka medyczna i główne zagrożenia w krajach afrykańskich
W tym zadaniu uczestnicy stają w obliczu kolejnego zagadnienia dotyczącego afrykańskiej
rzeczywistości, jakim jest brak dostępu do opieki
medycznej. Razem z misjonarzem Paolo odwiedzają slumsy w Kenii. Mogą zobaczyć, jak ważna,
ale i trudna, jest praca lekarza w najbiedniejszych
miejscach na obrzeżach Nairobi, gdzie ludzie żyją
w bardzo ciężkich warunkach. Uczniowie mają
również okazję dowiedzieć się czegoś więcej na
temat jednego z największych zagrożeń współczesnego świata – HIV/AIDS. Choć problem ten
jest najbardziej widoczny na kontynencie afrykańskim, to nie jest to choroba, która nas nie dotyczy.
Czwarte zadanie ma na celu uwrażliwić uczniów
na fakt, że każdy z nas może pewnego dnia zetknąć się z tą chorobą w swoim otoczeniu. Uczniowie zdobywają zatem informacje na temat
istniejących zagrożeń i sposobów zapobiegania
związanych z tą chorobą. Walka z HIV i AIDS wymaga bowiem wspólnego działania ze strony rządów państw, organizacji międzynarodowych oraz
całego społeczeństwa.
Co trzeba zrobić?
Po obejrzeniu filmu ukazującego pracę lekarza
opiekującego się chorymi na AIDS w kenijskich
slumsach, uczniowie zastanawiają się, jak problem
HIV/AIDS wygląda w Polsce. Z różnych źródeł gromadzą jak najwięcej informacji na temat przyczyn
zachorowań, możliwości leczenia, a także o sposobach pomagania chorym na HIV/AIDS. Zdobytą
wiedzę prezentują w formie plakatu.
U góry: Praca dzieci z Zespołu Placówek
Oświatowych w Rybnej, fot. Anna Fila
Z lewej: Dzieci z Miejskiego Ośrodka Kultury
w Bukownie, fot. Ewa Stachurska
Zadanie 5: Afrykańska szkoła – podobieństwa i różnice
w sposobie nauczania
Dzieci w Polsce często kojarzą chodzenie do szkoły z przykrym obowiązkiem, który po prostu trzeba
spełnić. Nie zdają sobie jednocześnie sprawy, jak
ogromne znaczenie dla ich przyszłości ma edukacja. Poznanie realiów afrykańskiego szkolnictwa
ma im uświadomić, jak wielkie mają szczęście. Kolejne zadanie ukazuje również szereg różnic występujących pomiędzy systemem edukacji w Polsce
a szkolnictwem w Afryce. Uczniowie dowiadują
się, jak wyglądają lekcje, czego i w jakich językach
uczą się ich afrykańscy rówieśnicy, z czego są zrobione przybory szkolne oraz jak wiele trudności mu-
szą pokonać, aby w ogóle móc się uczyć. Zadanie
stwarza również okazję do refleksji, w jaki sposób
sami mogą pomóc swoim kolegom z Afryki.
Co trzeba zrobić?
Uczniowie próbują znaleźć jak najwięcej informacji o edukacji w Afryce. Na ich podstawie porównują polską i afrykańską szkołę. Uzupełniają list od
Betty, a następnie wykonują pomoce dydaktyczne, które mogłyby ułatwić naukę dzieciom i młodzieży w krajach Afryki.
11
Zadanie 6: Co Polacy wiedzą o Afryce? - sonda wśród społeczności lokalnej
Zadanie 6 pozwala sprawdzić się uczniom w roli
dziennikarzy. Co tak naprawdę Polacy wiedzą
o Afryce i na ile pokrywa się to z rzeczywistością? Skąd czerpią wiedzę o krajach Afryki i jak
bardzo rzetelne są to informacje? To pytania, na
które młodzież stara się znaleźć odpowiedź, wykonując kolejne polecenie. Celem tego zadania
jest sprawdzenie, jak dużo osoby z ich otoczenia
wiedzą o Afryce i skonfrontowanie tego z własną
wiedzą. Poznają przy okazji zasady przygotowania, przeprowadzenia oraz analizy prostych badań socjologicznych, wcielając się równocześnie
w rolę ekspertów. Zadanie jest okazją do zabawy,
jak również pomaga rozwinąć takie umiejętności,
jak komunikacja interpersonalna, otwartość i kreatywność.
Co trzeba zrobić?
Zadaniem młodych reporterów jest opracowanie
i przeprowadzenie sondy wśród mieszkańców
swojej miejscowości lub osiedla na temat ich wiedzy o Afryce. Uzyskane wyniki uczniowie muszą
przeanalizować i zaprezentować w ciekawy sposób, a na koniec zinterpretować.
U góry: Sonda wśród społeczności lokalnej
prowadzona przez dzieci z Zespołu Placówek
Oświatowych w Rybnej, fot. Anna Fila
Z lewej: Sonda wśród społeczności lokalnej prowadzona przez dzieci z Miejskiego Ośrodka Kultury
w Nowym Targu, fot. Tomasz Szlaga
Zadanie 7: Organizujemy akcję, czyli jak uświadamiać
i informować swoich rodziców, sąsiadów i kolegów na temat
sytuacji społeczno-ekonomicznej w Afryce
Podczas wcześniejszych spotkań uczniowie poznawali Afrykę i jej mieszkańców, bogactwo kulturowe, a także różne problemy. Mieli również okazję przekonać się, że z Afryką łączy nas o wiele
więcej, niż początkowo mogłoby się wydawać.
Kolejne zadanie polega na wykorzystaniu zdobytych informacji. Planując akcję uświadamiającą
na temat różnych zagadnień związanych z Afryką, młodzi ludzie mają okazję podzielić się swoją
wiedzą i umiejętnościami, a także wykazać się
zdolnościami organizacyjnymi. Wcielając się po
raz kolejny w rolę ekspertów, zastanowią się, jak
mogliby zainteresować swoich kolegów kulturą
Afryki, jak uwrażliwić ich na problemy mieszkań-
12
ców tego kontynentu. Uczniowie próbują stworzyć plan akcji, mającej na celu propagowanie
pozytywnych wzorców, a dzięki temu przyczynienie się do zmiany mentalności swoich rówieśników
i zwalczania stereotypów na temat mieszkańców
krajów afrykańskich.
Co trzeba zrobić?
Zadanie polega na zaplanowaniu akcji uświadamiającej kolegów i sąsiadów o sytuacji mieszkańców Afryki oraz poszerzającej ich wiedzę na temat
tego kontynentu. Uczniowie muszą się zastanowić
nad charakterem akcji, jej przebiegiem oraz możliwościami realizacji.
Zadanie 8: Polska-Afryka, Afryka-Polska – album prezentujący
wybrane zagadnienia dotyczące Afryki na podstawie
zrealizowanych wcześniej zadań
Afrykańska podróż dobiega końca. Zanim jednak
grupa młodych odkrywców wyruszy do Parku Edukacji Rozwojowej w Krakowie, aby wziąć udział
w finałowych warsztatach, czeka ich jeszcze
ostatnie zadanie. Jest ono podsumowaniem zebranych dotychczas wiadomości oraz okazją do
refleksji nad zagadnieniami poruszanymi podczas
poszczególnych zajęć. Co było najbardziej interesujące? Co szczególnie poruszyło, zaskoczyło,
zastanowiło uczestników? O czym warto byłoby
dowiedzieć się więcej? To chwila, aby odświeżyć
wspomnienia. Ostatnie zadanie ma na celu nie
tylko utrwalenie wiedzy i pogłębienie wybranych
zagadnień, ale również zachęcenie do dalszego
działania.
Co trzeba zrobić?
Uczniowie mają za zadanie zastanowić się, które
z poruszonych podczas afrykańskich zajęć tematy
zainteresowały ich najbardziej, następnie opracowują i wykonują dowolną techniką album prezentujący wybrane zagadnienie.
U góry: Album wykonany przez dzieci z Miejskiej
Świetlicy Profilaktycznej w Suchej Beskidzkiej,
fot. Iwona Kłapyta; Z lewej: Album wykonany
przez dzieci z Ośrodka Kultury Gminy Gorlice-filia
w Dominikowicach, fot. Roman Korbicz
Album wykonany przez dzieci z Ośrodka Kultury Gminy Gorlice-filia w Dominikowicach, fot. Roman Korbicz
13
SPOTKANIE FINAŁOWE
Podsumowaniem udziału w programie edukacyjnym „Kierunek Afryka” jest uczestnictwo grupy
w 3-godzinnych warsztatach w Parku Edukacji
Rozwojowej w Krakowie. Specjalnie przygotowany w tym celu program zajęć pomoże uczniom
podsumować i wykorzystać zdobytą dotychczas
wiedzę. Spotkanie będzie się składało z trzech
części.
Zwiedzanie wioski afrykańskiej
Ile krajów leży w Afryce? Co to jest batik? Jak wygląda „szkoła pod drzewem”? Z czego dzieci robią zabawki? Skąd się bierze czekolada? Odpowiedzi na te i wiele innych pytań znajdą uczniowie, odwiedzając wioskę afrykańską. Tam mogą
obejrzeć przedmioty codziennego użytku oraz
rękodzieła, zagrać na instrumentach, sprawdzić
konstrukcję oryginalnych zabawek oraz przymie-
rzyć tradycyjne stroje. Wszystko po to, aby odkryć bogatą kulturę Ghany. Mają również okazję
odwiedzić „szkołę pod drzewem”, gdzie zobaczą pomoce dydaktyczne swoich afrykańskich
rówieśników oraz wejść na niepowtarzalne ulice
Akry – stolicy Ghany. Pozwoli im to zapoznać się
z sytuacją społeczną swoich kolegów i koleżanek
z Ghany.
Gra terenowa „Poznaj i przeżyj”
Podczas gry uczestnicy wcielają się w role członków afrykańskich rodzin, a Afryka staje się ich
domem. Zadanie, jakie przed nimi stoi, wydaje
się być proste: mają zapewnić sobie byt na kolejny dzień, a zatem: zadbać o odżywczy posiłek
dla całej rodziny, wodę, która posłuży do picia,
gotowania i mycia, edukację dla swoich dzieci
oraz zapłacić wszystkie rachunki. Aby zdobyć potrzebne do tego pieniądze, muszą przejść przez
8 kolejnych zadań, które pomogą im zdobyć in-
formacje o Afryce. Za poprawne wykonanie każdego zadania dostają określoną ilość pieniędzy.
Na koniec sami decydują, na co wydają zarobioną kwotę. Wygrywa ta rodzina, która najlepiej
rozdysponuje swoje pieniądze. Wszystkie informacje potrzebne do wykonania zadań uczestnicy
znajdują, przemieszczając się po wielkoformatowej mapie Afryki. Gra rozwija zdolność logicznego myślenia, umiejętność zdobywania informacji
oraz pracy w grupie.
Uczestnicy podczas gier integracyjnych, fot. Emanuel Kudzia
14
Gra symulacyjna „Produkcja telefonów komórkowych”
Obecnie fakt posiadania telefonów komórkowych
stał się tak powszechny, że większość z nas nie wyobraża sobie codziennego życia bez „komórki”.
A czy na co dzień zastanawiamy się, skąd się biorą
telefony? W jaki sposób są skonstruowane? Skąd
pochodzą poszczególne części? Gra symulacyjna „Produkcja telefonów komórkowych” obrazuje
proces powstawania aparatów oraz stan wiedzy
na ten temat. Uczniowie wcielą się w role przedstawicieli instytucji, które biorą udział w produkcji
i dystrybucji telefonów komórkowych. Mogą też
wcielić się w role kongijskich farmerów, wydobywających rzadkie rudy metali, bez których nasze
telefony nie mogłyby funkcjonować. Zobaczą,
jaką drogę przechodzą surowce od wydobycia
po umieszczenie ich w naszych aparatach telefonicznych. Gra pokazuje również, jak różne organizacje pomocowe informują o trudnej sytuacji
górników afrykańskich oraz co sami klienci mogą
w tej sprawie zrobić.
Celem zabawy jest zwrócenie uwagi młodych
ludzi na trudności doświadczane przez górników
pracujących, często nielegalnie, w przemyśle
elektronicznym, a także ukazanie możliwości działania na rzecz osób wyzyskiwanych. Gra pomoże
uczniom rozwinąć umiejętności komunikacyjne,
a także zachęci ich do współpracy.
Uczestnicy podczas gry terenowej, fot. Emanuel Kudzia
Uczestnicy podczas gry terenowej, fot. Emanuel Kudzia
15
ORGANIZUJEMY AKCJĘ
Warto pamiętać, że każdy projekt, oprócz jednostkowych działań, powinien mieć rezultaty długofalowe, czyli takie, które oddziałują na większą liczbę osób, w przeciągu dłuższego czasu.
Tak właśnie został pomyślany program „Kierunek
Afryka”.
Propozycją przedłużenia, a także poszerzenia
działań realizowanych w projekcie, jest realizacja zaplanowanej w ramach zadania 7 akcji.
Czynne zaangażowanie w planowanie przedsięwzięcia ma uwrażliwiać uczestników na losy ludzi
z innych części świata oraz umocnić przekona-
nie, że warto pogłębiać wiedzę międzykulturową,
w celu przełamywania stereotypów i niwelowania niezrozumienia, lęków i wrogości w kontakcie
z obcą kulturą. Od tej pory uczestnicy projektu
stają się ambasadorami Afryki w swoich środowiskach, biorą udział w misji odkłamywania stereotypowego wizerunku Afryki i ukazywania jej prawdziwego oblicza. W jaki sposób to zrobią, będzie
zależało tylko od nich.
Poniżej zamieszczamy kilka wskazówek, które
warto wziąć pod uwagę, przygotowując i realizując akcję.
O czym warto pamiętać:
9 Akcja powinna być skierowana do jak najszerszego grona odbiorców;
9 Treści przekazywane podczas akcji mogą mieć charakter ogólny lub dotyczyć tylko jednego, wybranego aspektu (np. edukacja w Afryce, sprawiedliwy handel itp.);
9 Należy pamiętać, aby mówić o Afryce z poszanowaniem godności jej mieszkańców;
9 Trzeba wziąć pod uwagę potrzeby odbiorców, czyli osób, do których bezpośrednio skierowana
będzie akcja. Warto wykorzystać zdobyte podczas sondy wiadomości o tym, jak postrzegana
jest Afryka, zastanowić się, czego ludzie jeszcze nie wiedzą, a o czym powinni się dowiedzieć;
9 Warto próbować przełamywać stereotypy i ukazywać prawdziwe oblicze Afryki;
9 Akcja powinna mieć ciekawą formę, aby wzbudzić zainteresowanie i przyciągnąć jak najwięcej osób.
Etapy przygotowania i przeprowadzenia akcji:
1. Organizacja grupy – należy podzielić się pracą
i wyznaczyć zadania poszczególnym członkom
grupy oraz wybrać koordynatora działań, aby
nadzorował ich przebieg.
PATRONAT NAD PROJEKTEM - uczniowie (klasa
lub cała szkoła) w ramach akcji mogą objąć
patronatem wybrany przez siebie projekt pomocowy realizowany w krajach Globalnego Połu-
2. Znalezienie tematu – grupa może wybrać jeden z tematów, które były podejmowane podczas zadań lub poszukać czegoś nowego, co
na przykład zwróciło ich uwagę w czasie przeprowadzania sondażu.
dnia i zorganizować całoroczną kampanię na
jego rzecz. Kampania może polegać na akcji
informacyjnej o projekcie dla rodziców, festynie
dla lokalnej społeczności itp. Patronat nad projektem może mieć charakter promocji projektu
lub być połączony ze zbiórką na ten cel. Projek-
3. Grupa docelowa – akcja może być skierowana
do konkretnej grupy osób lub do szerszego grona odbiorców w różnym wieku. Aby do nich dotrzeć, najlepiej użyć jak największej ilości materiałów, które zaangażują wszystkie zmysły. Wówczas, dzięki tej akcji, ma szansę odnieść sukces.
16
ty, które można objąć patronatem można znaleźć na stronie www.swm.pl lub skontaktować się
z biurem SWM.
4. Miejsce, w którym chcemy zorganizować akcję, dobrze jest poznać wcześniej, obejrzeć
dany plac, obiekt sportowy, łąkę, ulicę. Nie
wszystko, co przygotujemy w sali, będzie się
nadawało np. na ulicę.
7. Promocja – aby akcja miała szeroki zasięg,
warto przygotować i rozdać ulotki, plakaty
i inne materiały informacyjne. Dobrym sposobem na zapewnienie publiczności jest zaproszenie na wydarzenie rodziny oraz znajomych.
5. Materiały – trzeba przemyśleć, jakie rzeczy
mogą być potrzebne do przeprowadzenia akcji. Należy pamiętać, że im większe i bardziej
oryginalne będą materiały, tym mocniejsze
będzie ich oddziaływanie. Powinny one być
dopasowane do tematyki, miejsca i grupy docelowej.
8. Przeprowadzenie akcji – podczas samej akcji
nie wolno zapominać o tym, co i dla kogo się
robi. Jeśli organizatorzy będą odpowiednio
zmotywowani i zaangażowani, na pewno łatwiej będzie zainteresować innych. Należy
pamiętać również o udokumentowaniu akcji,
np. o zdjęciach.
6. Scenariusz – warto podzielić przygotowanie
akcji na poszczególne etapy i dokładnie je
opisać. Scenariusz powinien zawierać nie tylko
główny punkt, czyli akcję, ale również etapy
planowania i przygotowania wydarzenia. Przy
okazji pisania scenariusza można pomyśleć
o tym, co może pójść niezgodnie z planem.
Wówczas należy ustalić reakcje na sytuacje
kryzysowe w czasie trwania akcji.
9. Podsumowanie – po każdej akcji konieczna
jest refleksja, co się udało, co warto zapamiętać, nad czym powinno się popracować. Taka
ewaluacja pomoże nie tylko ocenić efekty
pracy, ale również lepiej przygotować się do
bardziej skutecznego i efektywnego działania
w przyszłości.
Młodzież ze Świetlicy w Olszynach, fot. Dominika Derendarz
17
SCENARIUSZ
(planowanie, przygotowanie i realizacja akcji)
Temat akcji ………………………………………………….....................................……
Lp.
18
Czas
Co trzeba zrobić?
Osoba
odpowiedzialna
Materiały
ANKIETA EWALUACYJNA PROGRAMU
Prosimy o wypełnienie ankiety i dostarczenie jej na spotkanie finałowe.
1. Jak oceniają Państwo tematykę programu „Kierunek Afryka”?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
2. Czy prezentowane zagadnienia były dla dzieci i dla Państwa nowością?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
3. Jak oceniają Państwo zajęcia wprowadzające: temat, treść, metody?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
4. Który temat oceniają Państwo najlepiej? Dlaczego?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
5. Który temat oceniają Państwo najsłabiej? Dlaczego?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
6. Czego zabrakło w poleceniach zadań lub jakich zagadnień/ treści mogło być więcej?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
7. Jak oceniają Państwo odbiór zadań przez dzieci, zrozumienie przygotowanych materiałów?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
8. Jak oceniają Państwo zaangażowanie i zainteresowanie tematyką zajęć przez dzieci?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
9. Jak oceniają Państwo prace wykonane przez dzieci?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
10. Na ile poszczególne zadania, Państwa zdaniem, zwiększyły wiedzę i świadomość dzieci?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
11. Jaką Państwo mieli rolę podczas wykonywania zadań?
……………………………………………………………..............................................................………………………
12. Czy poszerzali Państwo tematy o dodatkowe treści? Gdzie szukali Państwo informacji?
……………………………………………………………..............................................................………………………
………............................................…………………………………………………………………………………………
Bardzo dziękujemy za wypełnienie ankiety! Wszystkie Państwa komentarze weźmiemy pod uwagę,
przygotowując kolejne programy.
19
Notatki:
20