„DROGA DO ZDROWIA”

INFORMATOR KUJAWSKO-POMORSKIEGO
ODDZIA£U WOJEWÓDZKIEGO
NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA
„DROGA DO ZDROWIA”
Niedos³uch u dzieci
W 2010 roku Kujawsko-Pomorski Oddzia³ Wojewódzki NFZ na stronie „Droga do zdrowia”
kontynuuje informacje na temat zasad korzystania ze œwiadczeñ opieki zdrowotnej. Dzisiaj
poruszamy bardzo wa¿ny problem - niedos³uch u dzieci, o którym opowie nam dr med. Józef
Mierzwiñski z Wojewódzkiego Szpitala Dzieciêcego w Bydgoszczy.
Narodowy Fundusz Zdrowia pozwala na bezp³atne leczenie ka¿dego
typu niedos³uchu, do g³uchoty w³¹cznie - mówi dr med. Józef Mierzwiñski
z Wojewódzkiego Szpitala Dzieciêcego w Bydgoszczy.
Co to jest niedos³uch? Czy problem niedos³uchu u dzieci jest du¿y w naszym kraju?
Niedos³uch jest to zaburzenie ze strony narz¹du
s³uchu polegaj¹ce na nieprawid³owym przewodzeniu lub odbiorze dŸwiêków.
Ubytek s³uchu wyra¿amy w decybelach i tak:
za lekki uwa¿amy ubytek 20 - 40 dB, umiarkowany
40 - 70 dB, znaczny 70 - 90 dB, a g³êboki (g³uchota) powy¿ej 90 dB.
Jest to bardzo wa¿ny objaw, poniewa¿ jego wyst¹pienie oznacza ograniczenie socjalne utrudniaj¹ce komunikacjê u osób doros³ych, a u dzieci niedos³uch oznaczaæ mo¿e zahamowanie rozwoju intelektualnego, a w przypadkach ma³ych dzieci zahamowanie rozwoju mowy. Dziecko, które urodzi siê
g³uche lub z g³êbokim niedos³uchem i nie otrzyma
pomocy bêdzie cz³owiekiem g³uchoniemym.
Problem niedos³uchu jest w naszym kraju
i na œwiecie bardzo du¿y, poniewa¿ u dzieci w ró¿nym okresie ¿ycia obejmuje on 20-30 % populacji.
1 na tysi¹c nowo urodzonych dzieci jest g³uche,
a 3-4 dzieci na tysi¹c cierpi na znacznego stopnia
niedos³uch, który wymagaæ bêdzie leczenia.
Jakie s¹ najczêstsze przyczyny niedos³uchu
u maluchów? Czy jest to choroba dziedziczna?
Jakie s¹ jej pierwsze objawy? Jak mo¿na sprawdziæ, czy moje dziecko dobrze s³yszy?
Najczêstsz¹ przyczyn¹ niedos³uchów u dzieci
jest d³ugotrwa³e zaleganie gêstego p³ynu w przestrzeniach ucha œrodkowego. Jest to konsekwencja
czêstych infekcji górnych dróg oddechowych i zaburzenia funkcji tr¹bki s³uchowej. Rzadziej przyczyn¹
jest perforacja b³ony bêbenkowej i zapalne uszkodzenie ucha œrodkowego, tu najbardziej niebezpieczn¹ form¹ zapalenie jest tzw. perlak. Jest to
choroba, która doprowadziæ mo¿e do ca³kowitego
zniszczenia ucha i powa¿nych powik³añ zagra¿aj¹cych zdrowiu i ¿yciu pacjenta. Opisane tu choroby
powoduj¹ zaburzenia przewodzenia i jest to tzw.
niedos³uch przewodzeniowy.
Kolejna grupa chorób wywo³uje zaburzenie odbioru dŸwiêków w uchu wewnêtrznym i oœrodkowym
uk³adzie nerwowym. Tu przyczyn¹ mog¹ byæ wady
genetyczne, wrodzone lub nabyte uszkodzenia
ucha spowodowane przyjmowaniem szkodliwych
leków przez matkê lub dziecko, przebyciem infekcji
wirusowych czy niedotlenieniem dziecka w czasie
porodu. W grupie dzieci starszych coraz czêœciej
mówi siê o uszkodzeniu ucha przez tzw. uraz akustyczny, a wiêc np.: nadmiernie g³oœne s³uchanie
muzyki. Szczególnie niebezpieczne s¹ stany, w których dzieci s³uchaj¹ g³oœnej muzyki przez wiele godzin bez ¿adnych przerw. Komórki s³uchowe nie
maj¹ wówczas szansy na regeneracjê i dochodziæ
mo¿e do ich trwa³ego uszkodzenia.
Jeœli chodzi o pierwsze obserwowane objawy
niedos³uchu, to wymaga to omówienia w ró¿nych
grupach wiekowych. W zale¿noœci od czasu kiedy
niedos³uch wyst¹pi³ rozró¿niamy trzy okresy:
prelingwalny - powsta³y przed opanowaniem
jêzyka (do ok. 3 roku ¿ycia),
perylingwalny - powsta³y w czasie gdy dziecko
zna ju¿ podstawy jêzyka, ale nie opanowa³o jeszcze
systemu gramatycznego (ok. 3-5 roku ¿ycia),
postlingwalny - powsta³y po opanowaniu przez
dziecko jêzyka (ok. 5-7 roku ¿ycia i póŸniej).
Poczynaj¹c od maluchów, pierwszym objawem
zaobserwowanym przez matkê powinno byæ brak
reakcji na dŸwiêki. Jeœli kilkumiesiêczne dziecko nie
odwraca g³ówki w kierunku dŸwiêku, to bardzo niepokoj¹cy objaw. Reakcja ta, tzw. lokalizacja dŸwiêku u 6-miesiêcznego dziecka powinna byæ ju¿ bardzo wyraŸna. Ma³e dzieci dobrze s³ysz¹ce wydaj¹
Kujawsko-Pomorski
Oddzia³ Wojewódzki
Narodowego
Funduszu Zdrowia
adres internetowy:
www.nfz-bydgoszcz.pl
w czasie zabawy dŸwiêki tzw. g³u¿enie. Dzieci g³uche pozostaj¹ ciche. W póŸniejszym okresie obserwujemy opóŸniony rozwój mowy. Dziecko pó³toraroczne mówi ju¿ sporo wyrazów, dwuletnie zaczyna budowaæ pierwsze zdania. Dziecko g³uche
od urodzenia nie zacznie bez pomocy nigdy mówiæ.
Jeœli g³êboki niedos³uch, czy g³uchota pojawi siê
w okresie perylingwalnym, dziecko które poprawnie
siê rozwija³o zaczyna mówiæ coraz mniej, mówi coraz bardziej niewyraŸnie, przekrêca wyrazy. Jeœli
niedos³uch jest mniejszego stopnia czêsto pierwszym objawem jest znaczne podg³aœnianie telewizji
podczas ogl¹dania bajek. Czêsto na s³absz¹ reakcjê zwracaj¹ uwagê opiekunki z przedszkola.
W okresie postlingwalnym tzn. u dzieci starszych i doros³ych czêsto z innych objawów, poza opisanymi towarzysz¹cymi wyst¹pieniu niedos³uchu, obserwuje siê tak¿e szumy uszne i czasem
równie¿ zawroty g³owy. S¹ to niepokoj¹ce objawy
wymagaj¹ce zawsze sprawdzenie stanu s³uchu.
Rodzice powinni zg³osiæ siê do lekarza pediatry
i podzieliæ siê z nim swoimi w¹tpliwoœciami. Pediatra skieruje dziecko do otolaryngologa. Laryngolodzy zajmuj¹cy siê problemami niedos³uchu u dzieci
posiadaj¹ wiele mo¿liwoœci precyzyjnego zbadania
s³uchu dziecku nawet tu¿ po urodzeniu . U noworodków i niemowl¹t stosujemy metody elektrofizjologiczne nie wymagaj¹ce wspó³pracy ze strony dziecka. Pierwszym badaniem przesiewowym jest tzw.:
otoemisja akustyczna, za pomoc¹ której oceniamy
funkcje ucha wewnêtrznego. Dzieci, które prawid³owo przejd¹ test zwykle nie wymagaj¹ dalszej diagnostyki. Jeœli otoemisja wypadnie nieprawid³owo
wykonujemy badanie potencja³ów s³uchowych
z pnia mózgu, tzw. BERA. To znacznie dok³adniejsze badanie wymaga nieco wiêcej czasu i u bardziej
ruchliwych pacjentów stosowaæ musimy czasem
tzw. sen farmakologiczny. Badanie to pozwala precyzyjnie oceniæ stopieñ niedos³uchu. U dzieci powy¿ej 6 miesi¹ca ¿ycia stosujemy dodatkowo badania
1
procesor mowy
elektroda
w œlimaku
Implant Baha
2
Budowa implantu Baha
Rodzice chc¹cy sprawdziæ czy dziecko starsze s³yszy zastosowaæ mog¹ badanie szeptem
z okreœlonej strony. Rozpoznawanie szeptu
z 5-6 m jest potwierdzeniem dobrego s³uchu.
U ma³ych dzieci pukamy, wydajemy szelest, odwrócenie g³ówki w kierunku dŸwiêku powinno
nas uspokoiæ. S¹ to jednak próby orientacyjne,
ka¿da w¹tpliwoœæ powinna byæ potwierdzona u specjalisty. Nie zawsze stracony czas mo¿na nadrobiæ.
Do kogo w pierwszej kolejnoœci maj¹ zg³osiæ
siê rodzice, jeœli zaczn¹ podejrzewaæ tê chorobê u swojego dziecka
Implant
œlimakowy
3
oparte na reakcji dziecka na dŸwiêk tzw. badania
behawioralne. U 4-latka mo¿na zwykle wykonaæ ju¿
wiêkszoœæ badañ audiometrycznych stosowanych
u doros³ych.
To oczywiœcie wielki skrót i istnieje jeszcze ca³a
gama ró¿nych technik badañ s³uchu. Powiedzieæ
nale¿y, i¿ diagnostyka s³uchu u dziecka nie jest ³atwa i wymaga czêsto stosowania wielu technik i ich
czêstego powtarzania by mieæ pewnoœæ z jakiego
rodzaju uszkodzeniem mamy do czynienia.
Do czego mo¿e doprowadziæ nieleczona choroba?
Niedostarczenie dziecku g³uchemu czy niedos³ysz¹cemu kontaktu ze œwiatem dŸwiêku w odpowiednim wieku doprowadziæ mo¿e, w najgorszej formie do zupe³nego braku rozwoju mowy, mamy
wówczas osobê g³uchoniem¹, która mo¿e porozumiewaæ siê tylko jêzykiem migowym.
Niezwykle wa¿ny jest czas leczenia. Jeœli rozpoznamy chorobê wczeœnie, we wspomnianym
okresie prelingwalnym i zaopatrzymy dziecko
w aparat lub implant s³uchowy, pozwoli to na prawi-
Narodowy Fundusz
Zdrowia
BYDGOSZCZ
Al. Mickiewicza 15,
(52) 325 27 02,
325 27 03
Sekcja ds. Skarg
i Wniosków:
(52) 325 27 37
(52) 325 29 02
Unia Europejska:
(52) 325 29 00
UL. S£OWACKIEGO 3,
INFORMACJA:
(52) 325 27 06,
325 28 96
Wydzia³
ds. Mundurowych
ul. Warszawska 10
sekretariat: (52) 582 31 07
dr med. Józef Mierzwiñski
jest specjalist¹ otolaryngologii dzieciêcej, ordynatorem Oddzia³u Laryngologicznego Wojewódzkiego Szpitala Dzieciêcego w Bydgoszczy.
Szczególne zainteresowania: chirurgia ucha.
Szlify chirurgiczne, poza oœrodkami krajowymi zdobywa³ w renomowanych
oœrodkach zagranicznych, jak New York University Medical Center, Northwestern University Chicago, Instytut Portmanna w Bordeaux, Szpitale Uniwersyteckie w Aarhus i Kopenhadze w Danii.
Cz³onek Polskiego Towarzystwa Otolaryngologów, Polskiego Towarzystwa
Otolaryngologów Dzieciêcych, Miêdzynarodowych towarzystw naukowych
(Neurotology & Equilibriometric Society, New York
Academy of Science).
W czasie pobytu w Szpitalu Uniwersyteckim w Nowym Yorku 2000r bra³
udzia³ w opracowywaniu
nowych elektrod do implantów œlimakowych.
Obecnie bierze udzia³
w miêdzynarodowym badaniu dotycz¹cych stymulacji laserem nerwu s³uchowego, badanie to ma s³u¿yæ opracowaniu nowej
technologii implantów œlidr Józef Mierzwiñski przy pracy
makowych.
d³owy rozwój mowy, jeœli zrobimy to w okresie perylingwalnym, mowa bêdzie ju¿ prawdopodobnie niewyraŸna, jeœli zareagujemy dopiero w wieku 6,7 lat
dziecko nigdy nie nauczy siê dobrze mówiæ. Tak
wiêc straconego czasu nie mo¿na odrobiæ. Z jedn¹
zasad¹ zgadzaj¹ siê wszyscy: im wczeœniej zdiagnozowany niedos³uch i rozpoczête leczenie tym
lepsza rehabilitacja i rozwój dziecka. Poza wzmocnieniem dŸwiêku brak leczenia w przypadkach przewlek³ych czy nawracaj¹cych stanów zapalnych
ucha doprowadzaæ mo¿e do rozwoju bardziej agresywnych form zapalenia np. w postaci perlaka. Grozi to ca³kowitym zniszczeniem ucha œrodkowego.
Jakie s¹ mo¿liwoœci leczenia? Czy s¹ one
bardzo skomplikowane i czy NFZ refunduje
wszystkie te metody? Czy te metody maj¹ jakieœ skutki uboczne, czy s¹ ryzykowne?
W przypadkach najczêstszej przyczyny niedos³uchu jak¹ jest zalegania p³ynu w jamie bêbenkowej, gdy nie pomagaj¹ leki, leczenie jest stosunkowo proste i obejmuje usuniêcie p³ynu z ucha, za³o¿enie drenu wentylacyjnego i usuniêcie migda³ka
gard³owego, który powoduje zaburzenie funkcji
tr¹bki s³uchowej. (rys. 1)
Leczenie to przywraca szybko s³uch i jest zwykle
bardzo skuteczne. Bardziej skomplikowane jest leczenie pozosta³ych form przewlek³ego zapalenie
ucha, gdy mamy do czynienia z uszkodzeniem ucha
œrodkowego. Tu leczenia jest zawsze chirurgiczne
i polega ono na usuniêciu zmian zapalnych z przestrzeni ucha i rekonstrukcji b³ony bêbenkowej i kosteczek s³uchowych celem poprawy s³uchu. Chirurgiczne leczenie w tych przypadkach nie tylko leczy
i poprawia s³uch, ale równie¿ zabezpiecza przed dalszym rozwojem choroby co jest szczególnie wa¿ne
u dzieci. W wyspecjalizowanych oœrodkach udaje siê
to w 80-90% przypadkach. Pacjenci z niedos³uchem
odbiorczym, lub u których nie uda³o siê chirurgicznie
poprawiæ s³uchu wymagaj¹ wzmocnienia dŸwiêku
za pomoc¹ aparatów lub implantów s³uchowych.
Aparat s³uchowy to elektroniczne urz¹dzenie
wzmacniaj¹ce s³uch znajduj¹ce siê w przewodzie
s³uchowym. Implant s³uchowy to urz¹dzenie które
posiada czêœæ wszczepialn¹ w ciele cz³owieka.
Zwykle, zanim rozwa¿amy implanty podejmujemy
próbê z aparatami s³uchowym i gdy te okazuj¹ siê
niewystarczaj¹ce rozwa¿amy implanty. Rozró¿niamy
podstawowe dwa rodzaje implantów s³uchowych: implanty zakotwiczone oraz implanty œlimakowe.
Implanty zakotwiczone w koϾ, tzw. implanty
baha. Elementem, który przekazuje dŸwiêk rozchodz¹cy siê do œlimaka poprzez koœæ jest tytanowy implant na który mocuje siê procesor dŸwiêku. (rys. 2).
Tytanowy implant umocowuje siê w koœci skroniowej.
Czasem implanty mocuje siê na kosteczkach
s³uchowych. Wówczas implanty te nazywamy implantami ucha œrodkowego.
Implanty œlimakowe - za pomoc¹ elektrod
wprowadzonych do œlimaka elektrycznie stymulowane s¹ zakoñczenia nerwu s³uchowego. Pozwala
Uzdrowiska:
Wydzia³
ds. Mundurowych
Informacja:
(52) 582 31 25
czynny:
codziennie
8.00-16.00
to na wywo³ania poczucia dŸwiêku osobom zupe³nie
g³uchym. S³uch te¿ ró¿ni siê od s³uchu naturalnego,
poprzez intensywn¹ rehabilitacjê mo¿na uzyskaæ
jednak doskona³e wyniki i bardzo dobre wykszta³cenie mowy u dzieci. (rys. 3)
Za³o¿enie aparatu czy implantu to dopiero pocz¹tek ¿mudnej drogi leczenia, dalej najwa¿niejsza
jest czêsto wieloletnia rehabilitacja prowadzona pod okiem doœwiadczonych logopedów, psychologów i pedagogów. Takim oœrodkiem jest Specjalistyczny Oœrodek Diagnozy i Rehabilitacji Wad S³uchu w Bydgoszczy. Bez odpowiedniej rehabilitacji
i doœwiadczonych specjalistów uzyskanie dobrych
wyników jest niemo¿liwe. Musimy wiêc sobie pomagaæ i siê uzupe³niaæ w trzech p³aszczyznach - diagnostyka, chirurgia, rehabilitacja.
W jakim wieku nale¿y podj¹æ leczenie niedos³uchu, aby by³o ono skuteczne?
Im wczeœniej zdiagnozujemy niedos³uch czy g³uchotê i rozpoczniemy leczenie tym lepsze efekty.
Dziêki Powszechnemu Programowi Wczesnego
Wykrywania Wad S³uchu u Noworodków i Wczeœniaków, który funkcjonuje od 2000 r., w Polsce wykrywamy wady s³uchu bardzo wczeœnie. Staramy
siê zaopatrywaæ w aparaty dzieci g³uche
przed ukoñczeniem 6 miesi¹ca ¿ycia, a jeœli to nie
daje odpowiednich efektów leczenia, rozwa¿amy
implanty s³uchowe. Implanty œlimakowe mo¿na stosowaæ od 12 miesi¹ca ¿ycia, a w wybranych przypadkach ju¿ od 6 miesi¹ca ¿ycia. Im wczeœniej
wdro¿ymy leczenie i rehabilitacjê, tym lepiej dziecko
bêdzie mówi³o i tym wiêksza szansa, i¿ bêdzie mog³o chodziæ do szko³y dla dzieci s³ysz¹cych.
Gdzie mog¹ siê leczyæ dzieci z naszego województwa?
Dzieci z naszego województwa powinny zg³osiæ siê
do Poradni Laryngologicznej Wojewódzkiego Szpitala
Dzieciêcego lub do Poradni Audiologicznej Specjalistycznego Oœrodka Diagnozy i Rehabilitacji Dzieci
z Wad¹ S³uchu. Oœrodki nasze œciœle z sob¹ wspó³pracuj¹, w przypadkach trudnych diagnostycznie dzieci
przyjmowane s¹ na oddzia³ otolaryngologii, gdzie
przechodz¹ szereg badañ i konsultacji obejmuj¹cych
badania laryngologiczne i jeœli to konieczne neurologiczne, okulistyczne, psychologiczne itp. Posiadamy
bardzo dobrze wyposa¿one pracownie diagnostyczne
i mo¿liwoœci badania dzieci równie¿ w znieczuleniu
ogólnym, gdy stwierdzamy i¿ brak wspó³pracy i du¿y
stres dziecka uniemo¿liwiaj¹ wykonanie wiarygodnego
badania. W naszych oœrodkach mo¿emy dzisiaj zaproponowaæ dzieciom ka¿de najnowoczeœniejsze techniki
leczenia, w³¹czaj¹c w to implanty s³uchowe, a Narodowy Fundusz Zdrowia pozwala na bezp³atne leczenie
ka¿dego typu niedos³uchu do g³uchoty w³¹cznie i mo¿emy bezpiecznie stwierdziæ, i¿ pomóc w ró¿nej formie
mo¿na dziœ ka¿demu dziecku, a niezwyk³y rozwój medycyny pozwala na prawid³owy rozwój mowy nawet
u odpowiednio wczeœnie zdiagnozowanych dzieci, które rodz¹ siê g³uche.
Rozmawia³a Barbara Nawrocka
Delegatura
Kujawsko-Pomorskiego
Oddzia³u Wojewódzkiego NFZ
Delegatura
Kujawsko-Pomorskiego
Oddzia³u Wojewódzkiego NFZ
w Toruniu:
we W³oc³awku:
ul. Szosa Che³miñska 18
telefon: (56) 658 26 00
ul. Kiliñskiego 16
telefon: (54) 412 74 00
czynna codziennie:
8.00-16.00
czynna codziennie:
8.00-16.00
OG£OSZENIA P£ATNE 20910b01/A