MENINGOKOKI Co to są meningokoki? Zdjęcie : Neisseria

MENINGOKOKI
Co to są meningokoki?
Zdjęcie : Neisseria meningitidis, w mikroskopie elektronowym
Meningokoki to bakterie z gatunku Neisseria meningitidis zwane równieŜ dwoinkami
zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Meningokoki dzieli się na wiele grup
serologicznych, jednak w Polsce najczęściej występują meningokoki z grupy B i C, które
stanowią przyczynę 90 proc. wszystkich zachorowań w Europie. Jednak to meningokoki z
grupy C częściej wywołują epidemie i są odpowiedzialne za groźniejsze przypadki
choroby menigokokowej, powodując posocznicę , zwaną potoczne sepsą, a co za tym
idzie wiąŜą się z wysoką śmiertelnością.
Co to jest posocznica ?
Posocznica nie jest chorobą, jest zespołem objawów organizmu pojawiających się w odpowiedzi na
zakaŜenie. Jest to nadmierna reakcja układu odpornościowego człowieka, która moŜe pojawić się
w wyniku zakaŜenia krwi róŜnorodnymi gatunkami bakterii, grzybów, a nawet wirusów.
Posocznica i wstrząs septyczny to terminy określające nasilenie reakcji organizmu na zakaŜenie
krwi. Posocznica stanowi bezpośrednie zagroŜenie Ŝycia pacjenta, poniewaŜ w jej przebiegu
dochodzi do niewydolności wielu kluczowych dla Ŝycia narządów, takich jak nerki, wątroba, serce
i płuca. NaleŜy odróŜnić posocznicę tzw. szpitalną od posocznicy wywołanej przez zakaŜenia nabyte
poza szpitalem. Ta pierwsza (szpitalna) dotyczy pacjentów obciąŜonych wieloma czynnikami
ryzyka, to znaczy takimi, u których stwierdzono jakąś chorobę towarzyszącą, pacjentów po
operacjach, długotrwałej antybiotykoterapii, chemio- i radioterapii lub pacjentów z cewnikami
naczyniowymi lub załoŜonymi do pęcherza moczowego. To wszystko obniŜa odporność pacjenta
i ułatwia wniknięcie drobnoustrojów do organizmu. Posocznica szpitalna wywoływana moŜe być
przez bardzo wiele róŜnych bakterii, w tym bakterii szpitalnych, zazwyczaj opornych na szereg
antybiotyków. Posocznica pozaszpitalna dotyczy na ogół dzieci, młodzieŜy i ludzi młodych, bez
wyraźnych czynników ryzyka. Przypadki posocznicy pozaszpitalnej występują często u osób
wcześniej zupełnie zdrowych. ZakaŜenia przybierające postać takiej posocznicy są najczęściej
wywoływane przez niewielką liczbę gatunków bakteryjnych, takich jak Neisseria meningitidis,
Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Streptococcus pyogenes. Chorzy z sepsą
zarówno szpitalną, jak i pozaszpitalną, ze względu na gwałtowny przebieg i cięŜki stan wymagają
leczenia głównie na oddziałach intensywnej opieki medycznej.
Jakie są objawy inwazyjnej choroby meningokokowej?
Diagnoza inwazyjnej choroby meningokokowej jest niezwykle trudna. Pierwsze objawy choroby nie
róŜnią się od pierwszych oznak przeziębienia czy grypy, dlatego teŜ choroba diagnozowana jest w
wielu przypadkach bardzo późno. Dodatkowo choroba rozwija się bardzo szybko, a jej przebieg jest
zwykle bardzo cięŜki. Po okresie wylęgania, który trwa od 2 do 7 dni pojawiają się pierwsze
objawy: wysoka gorączka, bóle głowy i kończyn, a u niemowląt: wymioty, przeraźliwy krzyk i brak
apetytu. Następnie bóle głowy i gorączka nasilają się, chory nie moŜe swobodnie poruszać głową w
przód i w tył, pojawia się sztywność karku, odrętwienie, oszołomienie i zakłócenia świadomości, a w
końcu dochodzi do śpiączki. Dalsze objawy inwazyjnej choroby meningokokowej to powstające u
ok. 10 – 50 % pacjentów plamy na skórze nie ustępujące pod naciskiem tzw. „test szklanki”.
Inwazyjną chorobę meningokokowa leczy się antybiotykami, jednak leczenie musi być rozpoczęte
jak najszybciej, aby moŜna było zapobiec trwałym powikłaniom.
Jak postępować w przypadku wystąpienia posocznicy ?
W przypadkach podejrzenia posocznicy, chorego naleŜy jak najszybciej zawieźć do szpitala.
W przypadku zakaŜeń wywołanych przez meningokoki (nie dotyczy to innych bakterii), w
środowisku chorego powinny zostać wprowadzone specjalne procedury profilaktyczne, mające na
celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia kolejnych przypadków zakaŜenia (tzw. przypadków
wtórnych). Takie działania z urzędu koordynują słuŜby sanitarne. Profilaktyka w najbliŜszym
otoczeniu chorego z rozpoznaną chorobą meningokokową polega na podaniu osobom blisko
kontaktującym się z chorym odpowiednich antybiotyków. Ma to na celu zabicie bakterii, które mogą
u tych ludzi być obecne w nosogardle, nie powodując jednak Ŝadnych objawów. Likwidacja
potencjalnego nosicielstwa meningokoków dotyczy wyłącznie osób, które w ciągu 10 dni przed
wystąpienia zachorowania miały z chorym bardzo bliski (do 1 metra) i długotrwały kontakt,
umoŜliwiający przeniesienie meningokoków wraz z wydzieliną z nosogardła. O tym, czy dana osoba
kwalifikuje się do przyjęcia profilaktyki decyduje osoba prowadząca dochodzenie epidemiologiczne
we współpracy z lekarzem.
Jak moŜna się zarazić?
Meningokoki Ŝyją w wydzielinie jamy nosowo-gardłowej człowieka. Nosicielem bakterii moŜe być
nawet zdrowy człowiek, nie będąc świadomy tego faktu. Do zakaŜenia dochodzi na skutek kontaktu
z bezobjawowym nosicielem lub osobą juŜ chorą. Przenoszenie meningokoków odbywa się
podobnie, jak w przypadku wielu niegroźnych infekcji: drogą kropelkową (podczas kaszlu lub
kichania), przez kontakt bezpośredni (np. podczas pocałunku) lub kontakt pośredni np. korzystając
ze wspólnych naczyń czy sztućców.
Zachorowania wywołane przez meningokoki występują najczęściej jesienią i na wiosnę, poniewaŜ
w tym okresie dochodzi do masowych infekcji górnych dróg oddechowych i bakterie przenoszą się
w trakcie kichania lub kaszlu z człowieka na człowieka.
Kto moŜe się zarazić?
Na zakaŜenie meningokokami naraŜeni są wszyscy, niezaleŜnie od płci czy wieku. Jednak dzieci w
wieku od 3 miesięcy do 6 lat, w porównaniu do innych grup wiekowych, są najbardziej podatne na
zakaŜenie, poniewaŜ ich system odpornościowy nie jest jeszcze wystarczająco dobrze rozwinięty.
Około 40 proc. przypadków chorobowych rejestruje się w wieku dziecięcym.
Drugą grupę ryzyka stanowi młodzieŜ. Szczyt zachorowań notowany jest wśród młodych ludzi
między 11 a 19 rokiem Ŝycia. Około 20 proc. wszystkich zachorowań spowodowanych przez
meningokoki dotyczy nastolatków. Z jednej strony w związku ze zmianami w organizmie
związanymi z okresem dojrzewania obniŜa się odporność młodych osób na wszelkiego rodzaju
zakaŜenie, z drugiej w tym czasie wzrasta natęŜenie kontaktów społecznych, które takŜe sprzyjają
zaraŜeniu. Przebywanie w grupie, na dyskotekach, prywatkach oraz typowe dla młodzieŜy
zachowania jak picie ze wspólnego naczynia, czy pocałunki sprzyjają zakaŜeniom groźnymi
bakteriami.
Ryzyko pojawienia się chorobom meningokokowym wzrasta równieŜ w duŜych zbiorowiskach
ludzkich, np. w szkołach, przedszkolach, Ŝłobkach, internatach, akademikach czy koszarach.
W takich warunkach ułatwione jest bowiem przenoszenie się bakterii poprzez bliski kontakt
(np.kaszel, kichanie), co ułatwia powstawanie ognisk epidemicznych.
Jakich zachowań unikać ?
By uniknąć zakaŜenia bakteriami mogącymi wywołać zakaŜenie prowadzące do posocznicy, naleŜy
ograniczyć moŜliwość nabycia drobnoustrojów od innych osób, np. od tych, którzy nie mają
objawów choroby pomimo, Ŝe bakterie bytują w ich organizmie. Nie ma konieczności ograniczania
chodzenia na przykład do pubów czy na dyskoteki, naleŜy jednak pamiętać, by nie spoŜywać z
wieloma osobami tej samej kanapki, nie uŜywać wspólnych szklanek, sztućców, nie palić tego
samego papierosa. Tego rodzaju zachowania umoŜliwiają przeniesienie bakterii, wraz z wydzieliną
z nosogardła z osoby na osobę.
WaŜne adresy:
www.mz.gov.pl
www.gis.gov.pl
www.baxter.com.pl
www.eurocontact-polska.com.pl