Analiza IS #02 - Instytut Sobieskiego

Raport Instytutu Sobieskiego
Nr 3/2004
2004 02 23
„Ocena wolności gospodarczej w Polsce w rankingu
Heritage Foundation”
Ryszard Sowiński
TWORZYMY IDEE DLA POLSKI
Instytut Sobieskiego
ul. Nowy Świat 27, 00-029 Warszawa
tel./fax: (022) 826 67 47
tel.: (022) 211 12 75
fax: (022) 211 12 76
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
Volkswagen Bank Polska S.A.
45 2130 0004 2001 0340 1999 0001
R yszard So wiń ski
[email protected]
Raport Heritage Foundation powinien być I tak na przykład (nie sposób przytoczyć tu
studiowany
przez
polskich
decydentów dziesiątki
z dużą uwagą. Przyczyn jest kilka.
kryteriów
oceniając
politykę
opracowania
szczegółowych)
handlową
biorą
pod
autorzy
uwagę
średnie
Po pierwsze Polska została oceniona przez obciążenia celne, bariery pozacelne i stopień
niezależnych, niezaangażowanych w nasze korupcji
w
służbie
bieżące problemy ekspertów traktujących fiskalne
ocenia
celnej.
się
Obciążenia
poprzez
badanie
nasz kraj jak jeden z ponad 150 ocenianych wysokości stawek podatkowych oraz zmiany
państw.
Polskę
uprawiający
ani
oceniali
ludzie
rządowej
nie w
wydatkach
interwencjonizmu ocenia się badając udział
wydatków
rządowych
Po drugie – raport został opracowany według zaangażowanie
i
rzetelnej,
wszechstronnej
handlowa,
w
metodologii Autorzy
obciążenia
właścicielskie
kwantyfikują
i
za
poszczególne
pomocą
systemu
Informacje
o
oparte
są
finansowego, polityka wobec płac i cen, źródłach
(np.
statystykach
regulacje
wag
poszczególnych
inwestycji zagranicznych, regulacje sektora państwach
własności,
państwa
fiskalne, i punktów przyznają ogólną ocenę każdemu
stopień interwencjonizmu, polityka wobec państwu.
ochrona
PKB,
pomysłowej w gospodarce i szereg innych czynników.
uwzględniającej szereg czynników takich jak parametry
polityka
liczonych
propagandy w stosunku do PKB. Z kolei stopień
sukcesu ani opozycyjnego czarnowidztwa.
bardzo
rządowych
na
wiarygodnych
Banku
dotyczące Światowego, MFW, the Economist). Raport
swobody działalności gospodarczej, szara nie
jest
opracowywany
"pod
tezę"
strefa. Co więcej, przyznawanie punktów o wyższości liberalizmu gospodarczego nad
w poszczególnych kategoriach odbywa się państwowym interwencjonizmem. Zaskakuje
w oparciu o składowe każdej kategorii.
na przykład wysokie, 12 miejsce Szwecji kojarzonej
przecież
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
2
z
dużym
udziałem
R yszard So wiń ski
[email protected]
państwa
w
w
gospodarce.
Uwzględnienie zaskakuje ścisły związek pomiędzy punktacją
przyjętej
metodologii
kilkudziesięciu wynikającą z przyjętej metodologii a jakością
kryteriów uniemożliwia jednostronną ocenę życia w krajach „z góry” i „z dołu” listy.
tylko na podstawie jednego parametru (np. Liderzy rankingu (pierwsze 10 krajów) to
wysokości obciążeń podatkowych). Fatalna Hong Kong, Nowa Zelandia, Luxemburg,
ocena
wysokości
podatków
i
poziomu Irlandia, Estonia, Wielka Brytania, Dania,
wydatków rządowych jest rekompensowana Szwajcaria i Stany Zjednoczone. W ogonie
w przypadku Szwecji bardzo dobrą opinią wloką
o
polityce
monetarnej,
polityce
się
sektor
finansowy,
dobrą
ostatnich
krajów
wobec wymienionych od końca) Korea Północna,
inwestorów zagranicznych, wpływie państwa Libia,
na
(10
Zimbabwe,
Burma,
Laos,
ochroną Turkmenistan, Uzbekistan, Iran, Wenezuela
własności i niskim poziomie szarej strefy. i Tadżykistan. To nie zbieg okoliczności –
Wyniki raportu potwierdzają prawidłowość sukces
gospodarczy
wniosku, który został wyciągnięty w czasie wolności.
współorganizowanej
w
listopadzie
przez
2003
roku
Im
MPP państwowy
zależy
większy
–
tym
od
stopnia
interwencjonizm
gorsza
sytuacja
konferencji ekonomiczna. Dlatego zaleciłbym lekturę
„Irlandzka droga do sukcesu” - na sukces rankingu
przede
gospodarczy składa się wiele czynników. Nie opracowującym
wszystkim
programy
osobom
gospodarcze
jest tak, jak twierdzą niektórzy, że samo polskich partii politycznych.
uproszczenie i obniżenie podatków czy
zmniejszenie poziomu redystrybucji zapewni Uważna lektura raportu nasuwa kolejne
gospodarczy sukces.
refleksje. Oto, znajdującą się na 56 miejscu
Polskę wyprzedza w rankingu szereg państw
Po trzecie – kiedy spoglądamy na ułożoną regionu - Estonia (6 miejsce na świecie),
według
ostatecznego
rankingową
krajów
rezultatu
poddanych
listę Litwa (22 miejsce), Łotwa (29 miejsce),
badaniu Czechy (32 miejsce), Słowacja (35 miejsce)
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
3
R yszard So wiń ski
[email protected]
i Węgry (42 miejsce). Polska znalazła się okazać się porównanie wyników osiąganych
zatem na szarym końcu państw Europy przez
Środkowo-Wschodniej
wolności
gospodarczej.
pod
względem w
Ciekawe
1996
71
19
61
61
28
91
68
ostatnich
latach
państwa
regionu
(według
miejsca
może w rankingu).
1998
Polska
Czechy
Węgry
Słowacja
Estonia
Litwa
Łotwa
poszczególne
2000
2002
61
27
71
82
24
71
57
2004
53
22
41
74
22
61
44
Jak widać z powyższego zestawienia Polska Jak
na
tle
45
32
32
60
4
29
38
wszystkich
56
32
42
35
6
22
29
państw
świata
należy do krajów, które przestały pracować przedstawia się Polska? Źle. Polska została
na dobrą pozycję w rankingu wolności. sklasyfikowana na 56 pozycji jako kraj
Również Czechy i Węgry utraciły tempo będący na granicy krajów „przeważnie
w wyścigu o najlepsze stopnie w światowym wolnych”
i
rankingu. Systematycznie polepszająca się Przyjrzyjmy
„przeważnie
się
nie-wolnych”.
uważniej
ocenie
pozycja Litwy, Łotwy i Estonii idzie w parze poszczególnych kryteriów rankingu (ocena
z dynamicznym wzrostem PKB i poprawą 5 - najgorsza, 3 - przeciętna, 1 - najlepsza).
poziomu życia w tych krajach.
miejsce na świecie
ogólna
ocena
Handel
56
2.81
3.0
inwestycj
polityka
Obciążenia Interwencjoni
eBankowoś
Ochrona
monetarn
Płace/Ceny
fiskalne zm państwa
zagranicz ć/finanse
własności
a
ne
3.6
2.0
2.0
3.0
2.0
3.0
3.0
Swoboda
działalności
gospodarczej
Szara strefa
3.0
3.5
Dla porównania warto zestawić ocenę Polski wielokrotnie prezentowanej w MPP Irlandii
z ocenami jednego z prymusów rankingu - i "czarnej owcy" - Białorusi.
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
4
R yszard So wiń ski
[email protected]
miejsce na świecie
ogólna
ocena
Handel
5
56
145
1,74
2.81
4,09
2
3.0
4,0
Irlandia
Polska
Białoruś
inwestycj
polityka
Obciążenia Interwencjoni
eBankowoś
Ochrona
monetarn
Płace/Ceny
fiskalne zm państwa
zagranicz ć/finanse
własności
a
ne
2,4
2,0
2,0
1
1
2.0
1.0
3.6
2.0
2.0
3.0
2.0
3.0
3.0
3,4
3,5
5,0
4,0
4,0
5,0
4,0
Swoboda
działalności
gospodarczej
Szara strefa
2.0
3.0
5,0
2,0
3.5
3,0
Jak widać słaba ocena Polski nie wynika Używając terminologii szkolnej i polskiej
z tego, że Heritage Foundation szczególnie skali
ocen
szkolnych
jesteśmy
surowo oceniła pewne sfery naszej polskiej niewyróżniającym się, "trójkowym" uczniem.
rzeczywistości.
Polskie
oceny
są
we
wszystkich kategoriach przeciętne, bylejakie Spójrzmy na to, jak zmieniały się oceny
- nie wyróżniamy się w żadnej kategorii ani w poszczególnych kategoriach w rankingach
w pozytywny ani w negatywny sposób. z lat 1996-2004.
rok
1996
1998
2000
2002
2003
2004
miejsce na świecie
ogólna
ocena
Handel
71
61
53
45
66
56
3,24
2,91
2,84
2,6
2,83
2.81
4
2,0
2,0
2,0
3,0
3.0
inwestycj
polityka
Obciążenia Interwencjoni
eBankowoś
Ochrona
monetarn
Płace/Ceny
fiskalne zm państwa
zagranicz ć/finanse
własności
a
ne
4,4
4
5,0
2,0
3,0
3,0
2,0
4,1
2,0
5,0
2,0
3,0
3,0
2,0
4,4
2,0
4,0
2,0
3,0
3,0
2,0
3,5
2,0
3,0
2,0
2,0
3,0
2,0
3,8
2,0
3,0
3,0
2,0
3,0
2,0
3.6
2.0
2.0
3.0
2.0
3.0
3.0
Swoboda
działalności
gospodarczej
Szara strefa
3,0
3,0
3,0
3,0
3,0
3.0
2,0
3,0
3,0
3,5
3,5
3.5
Okazuje się, że Polska - prócz polityki Jak widać w powyższej tabeli – wyniki Polski
monetarnej - nie dokonała (w dłuższym są niemalże identyczne jak w raporcie
okresie)
znaczącego
postępu
w
żadnej opublikowanym
przed
rokiem.
Zmiany
z ocenianych kategorii. Należy przypomnieć nastąpiły wyłącznie w 3 kategoriach –
w tym miejscu, że Heritage Foundation nie obciążeniach fiskalnych, polityce monetarnej
ocenia wskaźników sukcesu gospodarczego (zmiany na lepsze) i ochronie własności
(np. wzrost PKB) ale wyłącznie parametry (zmiany na gorsze). W opisie załączonym do
pokazujące stopień wolności gospodarczej. oceny punktowej autorzy raportu zwracają
Dlatego pewien postęp gospodarczy, jaki uwagę między innymi na następujące fakty:
osiągnęła Polska od połowy lat 90-tych nie
- duży stopień obciążeń fiskalnych
ma wpływu na wyniki rankingu.
(wysokie
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
5
stawki
podatkowe,
R yszard So wiń ski
[email protected]
niekorzystne zmiany w poziomie
poprawnie.
wydatków
Heritage
przeniesione
z
oceniło jednak pozytywnie spadek
zapewnienia,
że
niekótrych
poprawnie funkcjonować. I tak na
publicznych),
stawek
podatkowych
‘Instytucje
zostały
zachodu
będą
przykład
do 24% a nie do 19% - jak to się
niezawisłe,
ostatecznie
Zauważono
opłacani urzędnicy stają się często
również, choć słaba to pociecha,
poddawani korupcyjnym wpływom’.
zmniejszoną
Według Departamentu Stanu USA
dynamikę
wzrostu
ale
wydatków publicznych w stosunku do
“Wielu
PKB.
zagranicznych
Efektem
jest
nieznaczna
są
mogły
(autorzy zakładali spadek stawki CIT
stało).
sądy
bez
w
inwestorów
jak
teoretycznie
praktyce
źle
–
zarówno
I
polskich
poprawa wskaźnika w stosunku do
– narzeka na powolność systemu
2003 roku;
sądowniczego.
- poprawa nastąpiła też we wskaźniku
wyrażają
oceniającym politykę monetarną. Jest
z
częstotliwością
to efektem bardzo niskiej inflacji;
w
regulacjach
- pogorszenie nastąpiło we wskaźniku
i zaskakiwaniem tymi zmianami’.
oceniającym
W związku z nowymi dowodami na
Autorzy
ochronę
raportu
własności.
piszą:
„ryzyko
temat
Inwestorzy
troskę
korupcji
w
związaną
zmian
sądownictwie,
wskaźnik
skandale odsłoniły poważną słabość
w tym roku gorszy o 1 punkt”
systemu
oraz
prawnych
wywłaszczenia jest niskie, ale ostatnie
polskiego
ochrony
często
własności
jest
sądowniczego.
Transformacja od komunizmu do
Nic dodać, nic ująć.
demokracji, pisze the Financial Times,
nie
zapewniła,
że
instytucje Lektura raportu Heritage Foundation nie daje
demokratyczne będą funkcjonować powodów do optymizmu. Raport obnaża
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
6
R yszard So wiń ski
[email protected]
bylejakość
relacji
pomiędzy
polskim i lewicy – nie stać na ostre cięcia. Nawet
państwem a gospodarką. Refleksje nasuwają nieśmiałe plany (jak ostatnio tzw. „Plan
się
same.
gospodarcza
wysokim
Obecna
Polski
stopniem
trudna
jest
sytuacja Hausnera”) rozmywają się w trakcie tzw.
spowodowana konsultacji
interwencjonizmu Heritage
gospodarczego a polityka gospodarcza nie politykom
społecznych.
Foundation
prostą
Tymczasem
podsuwa
receptę
na
polskim
sukces
zmierza w żadnym sensownym kierunku. gospodarczy. Ranking Heritage Foundation
Proponowane reformy są fragmentaryczne powinien
stać
się
dla
nich
lekturą
i płytkie. Polityków – zarówno prawicy jak obowiązkową.
Dr Ryszard Sowiński
Autor jest ekspertem Instytutu Sobieskiego i pracownikiem naukowym w Katedrze Prawa Finansowego Wydziału Prawa UAM.
e-mail: [email protected]
http://www.sobieski.org.pl
7