Wspólny europejski system azylowy (WESA)

Wspólny europejski system azylowy
(WESA)
wg stanu na 01.07.2013
MATERIAŁY OIDE
26 czerwca 2013 przyjęto dyrektywy i rozporządzenia tworzące wspólny europejski system azylowy. Ich celem jest
ustanowienie wspólnej procedury azylowej oraz jednolitego statusu dla osób, którym udzielono ochrony. Przepisy te
modyfikują zasady przyznawania azylu wynikające z aktów prawnych uchwalonych w latach 2000-2005.
W informacji zebrano dokumenty programowe dotyczące WESA oraz akty prawne przyjęte w ramach pierwszego (19992005) i drugiego (2006-2013) etapu tworzenia systemu.
Słowa kluczowe: prawo azylu, uchodźca, przyjmowanie cudzoziemców, program unijny, przestrzeń wolności, bezpieczeństwa
i sprawiedliwości, polityka migracyjna UE
Spis treści
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
WPROWADZENIE
WYBRANE DOKUMENTY
PROCES LEGISLACYJNY
INSTYTUCJE
WYBRANE STRONY INTERNETOWE
INFORMACJA NA POSIEDZENIU SEJMU
PUBLIKACJE ELEKTRONICZNE
I. WPROWADZENIE
Rada Europejska zobowiązała się do utworzenia wspólnego europejskiego systemu azylowego (WESA, ang. Common
European Asylum System, CEAS) podczas spotkania w Tampere w październiku 1999. W pierwszym etapie (1999-2005)
przyjęto akty prawne, w których przewidziano wspólne minimalne standardy dotyczące azylu oraz zasady określania
państwa członkowskiego właściwego do rozpatrywania wniosku o azyl (tzw. system dubliński).
W przyjętym w listopadzie 2004 programie haskim dotyczącym wzmocnienia obszaru wolności, bezpieczeństwa
i sprawiedliwości w Unii Europejskiej wyznaczono cele drugiego etapu tworzenia WESA (2006-2010): ustanowienie wspólnej
procedury azylowej oraz jednolitego statusu dla osób, którym udzielono ochrony. W programie haskim wezwano Komisję
do dokonania oceny istniejących mechanizmów harmonizacji standardów ochrony w państwach członkowskich
oraz przedłożenia projektów aktów, zgodnie z harmonogramem drugiej fazy tworzenia WESA. Komisja nakreśliła plan
działań w tym zakresie w zielonej księdze w sprawie przyszłego wspólnego europejskiego systemu azylowego z 2007 oraz
w komunikacie Plan polityki azylowej: zintegrowana strategia ochrony na całym obszarze UE z 2008 roku. Zgodnie
z przyjętymi w tych dokumentach zobowiązaniami, Komisja przedstawiła w latach 2008-2009 pakiet projektów aktów
prawnych dotyczących azylu (por. pkt 12-16).
W programie sztokholmskim, obejmującym harmonogram działań UE w ramach przestrzeni wolności, bezpieczeństwa
i sprawiedliwości na okres 2010-2014, Rada Europejska wezwała instytucje unijne do zakończenia prac nad wspólnym
systemem azylowym do końca 2012 roku. Dyrektywa w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich
lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej (pkt 12) została przyjęta w grudniu 2011. Komisja
przedstawiła zmienione projekty dyrektywy dotyczącej warunków przyjmowania (pkt 14) i dyrektywy proceduralnej (pkt 13)
w czerwcu 2011, a zmieniony projekt dotyczący systemu Eurodac (pkt 16) - w maju 2012.
Parlament Europejski przyjął 12 czerwca 2013 rezolucje ustawodawcze, w których zatwierdził stanowisko Rady
w odniesieniu do projektów dyrektyw i rozporządzeń w sprawie WESA. Przyjęte akty opublikowano w Dzienniku Urzędowym
UE z 29 czerwca 2013 (Dz.Urz.UE 2013 L 180).
1
II. WYBRANE DOKUMENTY
Dokumenty ogólne/programowe
1. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów. Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dla europejskich obywateli. Plan działań służący
realizacji programu sztokholmskiego, COM(2010) 171 wersja ostateczna, 20.04.2010
2. Program sztokholmski – Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli – pkt 6.2. Azyl: wspólna przestrzeń
ochrony i solidarności, Dz.Urz. UE 2010 C 115, s. 32
3. Europejski pakt o imigracji i azylu, przyjęty przez Radę Europejską 17 października 2008, dokument Rady nr 13440/08
4. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu
Regionów. Plan polityki azylowej: zintegrowana strategia ochrony na całym obszarze UE, COM(2008) 360 wersja
ostateczna, 17.6.2008
5. Wnioski Prezydencji, posiedzenie Rady Europejskiej w Tampere, 15-16 października 1999 r. – pkt II. Wspólny
Europejski System Azylowy, Monitor Integracji Europejskiej, s. 290
6. Zielona księga w sprawie przyszłego wspólnego europejskiego systemu azylowego, COM(2007) 301 wersja ostateczna,
6.06.2007
7. Komunikat Komisji w sprawie wzmożonej współpracy praktycznej – nowe struktury, nowe koncepcje: poprawa jakości
procesu decyzyjnego w ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego, COM(2006) 67 wersja ostateczna,
17.02.2006
8. Program haski: wzmacnianie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w Unii Europejskiej - 1.3 Wspólny Europejski
System Azylowy, Dz.Urz. UE 2005 C 53, s. 3
Rezolucje Parlamentu Europejskiego
9. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 10 marca 2009 r. w sprawie przyszłości wspólnego europejskiego systemu
azylowego (2008/2305(INI))94
10. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 21 czerwca 2007 r. w sprawie azylu: współpraca praktyczna, jakość
procesu decyzyjnego w ramach wspólnego europejskiego systemu azylowego (2006/2184(INI))
11. Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie procedury azylowej i ochrony w rejonach pochodzenia
(2004/2121(INI)), 15.12.2004
Akty prawne przyjęte w ramach I etapu tworzenia WESA oraz ocena ich stosowania
Akty prawne określające minimalne standardy dotyczące azylu
12. Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów przyznawania tymczasowej
ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równowagę wysiłków między
Państwami Członkowskimi związanych z przyjęciem takich osób wraz z jego następstwami, Dz.Urz. UE wyd. spec.
2004, rozdz. 19, t. 4, s. 162
13. Dyrektywa Rady 2003/9/WE z dnia 27 stycznia 2003 r. ustanawiająca minimalne normy dotyczące przyjmowania osób
ubiegających się o azyl, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004, rozdz. 19, t. 6, s. 101
14. Dyrektywa Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli
państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują
międzynarodowej ochrony oraz zawartości przyznawanej ochrony, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004, rozdz. 19, t. 7, s. 96
15. Dyrektywa Rady 2005/85/WE z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur
nadawania i cofania statusu uchodźcy, Dz.Urz. UE 2005 L 326, s. 13
16. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie stosowania dyrektywy 2004/83/WE z dnia 29
kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców
jako uchodźców lub jako osoby, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości
przyznawanej ochrony, COM (2010) 314
17. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady na temat stosowania dyrektywy 2005/85/WE z dnia 1
grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy
w państwach członkowskich, COM(2010) 465 wersja ostateczna, 8.09.2010
18. Sprawozdanie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego w sprawie stosowania dyrektywy 2003/9/WE z dnia 27
stycznia 2003 r. ustanawiającej minimalne normy dotyczące przyjmowania osób ubiegających się o azyl, COM(2007)
745
2
System dubliński
19. Rozporządzenie Rady (WE) nr 2725/2000 z dnia 11 grudnia 2000 r. dotyczące ustanowienia systemu Eurodac do
porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania Konwencji Dublińskiej, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004,
rozdz. 19, t. 4, s. 26
20. Rozporządzenie Rady (WE) nr 407/2002 z dnia 28 lutego 2002 r. ustanawiające niektóre zasady wykonania
rozporządzenia (WE) nr 2725/2000 dotyczącego ustanowienia systemu „Eurodac” do porównywania odcisków palców w
celu skutecznego stosowania Konwencji dublińskiej, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004, rozdz. 19, t. 4, s. 192
21. Rozporządzenie Rady (WE) nr 343/2003 z dnia 18 lutego 2003 r. ustanawiające kryteria i mechanizmy określania
Państwa Członkowskiego właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, wniesionego w jednym z Państw
Członkowskich przez obywatela państwa trzeciego, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004, rozdz. 19, t. 6, s. 109
22. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1560/2003 z dnia 2 września 2003 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania
rozporządzenia Rady (WE) nr 343/2003 ustanawiającego kryteria i mechanizmy określania Państwa Członkowskiego
właściwego dla rozpatrywania wniosku o azyl, złożonego w jednym z Państw Członkowskich przez obywatela państwa
trzeciego, Dz.Urz. UE wyd. spec. 2004, rozdz. 19, t. 6, s. 200
23. Sprawozdanie Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady z oceny systemu dublińskiego, COM(2007) 299 wersja
ostateczna, 6.06.2007
24. Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 2 września 2008 r. w sprawie oceny systemu dublińskiego (2007/2262(INI))
Projekty aktów prawnych i akty prawne przyjęte w ramach II etapu tworzenia WESA
25. Wniosek Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych norm dotyczących kwalifikowania i
statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub beneficjentów ochrony międzynarodowej
oraz zakresu udzielanej ochrony (przekształcenie), COM(2009) 551 wersja ostateczna, 21.10.2009
o Rezolucja legislacyjna Parlamentu Europejskiego z dnia 27 października 2011 r. w sprawie wniosku
dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych norm dotyczących
kwalifikowania i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub beneficjentów
ochrony międzynarodowej oraz zakresu udzielanej ochrony (przekształcenie)
o Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm
dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony
międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony
uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony (wersja przekształcona), Dz.Urz.UE 2011 L 337 s. 9
26. Wniosek: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie minimalnych norm dotyczących procedur udzielania i
cofania ochrony międzynarodowej w państwach członkowskich, COM(2009) 554 wersja ostateczna, 21.10.2009
(przekształcenie dyrektywy Rady 2005/85/WE)
o Zmieniony wniosek: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych procedur udzielania i
cofania statusu ochrony międzynarodowej (przekształcenie), COM(2011) 319 wersja ostateczna, 1.06.2011
Załącznik: Szczegółowe objaśnienie zmienionego wniosku Towarzyszący dokumentowi: Zmieniony wniosek
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych procedur udzielania i cofania statusu
ochrony międzynarodowej (przekształcenie), COM(2011) 319 wersja ostateczna, 1.06.2011
o Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie stanowiska Rady w
pierwszym czytaniu w sprawie przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych
procedur udzielania i cofania statusu ochrony międzynarodowej
o Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/32/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wspólnych
procedur udzielania i cofania ochrony międzynarodowej (Dz.Urz.UE 2013 L 180, s. 60)
27. Wniosek: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca minimalne normy dotyczące przyjmowania osób
ubiegających się o azyl, COM(2008) 815, 3.12.2008 (przekształcenie dyrektywy Rady 2003/9/WE)
o Zmieniony wniosek: Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca normy dotyczące
przyjmowania osób ubiegających się o azyl (przekształcenie), COM(2011) 320, 1.06.2011
o Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie stanowiska Rady w
pierwszym czytaniu dotyczącego przyjęcia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie
ustanowienia norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową
o Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/33/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia
norm dotyczących przyjmowania wnioskodawców ubiegających się o ochronę międzynarodową (Dz.Urz.UE
2013 L 180, s. 96)
28. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego kryteria i mechanizmy ustalania
państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego
w jednym z państw członkowskich przez obywatela kraju trzeciego lub bezpaństwowca, COM(2008) 820, 3.12.2008
3
o
Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie stanowiska Rady
przyjętego w pierwszym czytaniu w celu przyjęcia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady
ustanawiającego kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie
wniosku [...]
o Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie
ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie
wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela
państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.Urz.UE 2013 L 180, s. 31)
29. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącego ustanowienia systemu Eurodac do
porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania rozporządzenia (WE) nr […/…] [ustanawiającego
kryteria i mechanizmy ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie
ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela kraju trzeciego lub
bezpaństwowca], COM(2008) 825, 3.12.2008
o Zmieniony wniosek: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące ustanowienia systemu
EURODAC […], COM(2009) 342, 10.09.2009
o Zmieniony wniosek: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia systemu
EURODAC […], COM(2010) 555, 11.10.2010
o Zmieniony wniosek: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia systemu […],
COM(2012) 254, 30.05.2012
o Rezolucja ustawodawcza Parlamentu Europejskiego z dnia 12 czerwca 2013 r. w sprawie zmienionego
wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia systemu
EURODAC [...]
o Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 603/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie
ustanowienia systemu Eurodac do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania
rozporządzenia (UE) nr 604/2013 w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa
członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego
w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca oraz w sprawie
występowania o porównanie z danymi Eurodac przez organy ścigania państw członkowskich i Europol na
potrzeby ochrony porządku publicznego, oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1077/2011 ustanawiające
Europejską Agencję ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w
Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (Dz.Urz.UE 2013 L 180, s. 1)
III.
PROCES LEGISLACYJNY
COM(2009) 551
Obserwatorium Legislacyjne
PreLex
Sejm RP
COM(2009) 554
Obserwatorium Legislacyjne
COM(2009) 554 - Sejm RP
COM(2011) 319 - Sejm RP
PreLex
COM (2008) 815
Obserwatorium Legislacyjne
COM(2008) 815 - Sejm RP
COM(2011) 320 - Sejm RP
PreLex
COM (2008) 820
Obserwatorium Legislacyjne
PreLex
Sejm RP
COM (2008) 825
Obserwatorium Legislacyjne
COM(2008) 825 - Sejm RP
COM(2009) 342 - Sejm RP
COM(2010) 555 - Sejm RP
COM(2012) 254 - Sejm RP
PreLex
4
IV. INSTYTUCJE
30. Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (European Asylum Support Office, EASO)
V.
WYBRANE STRONY INTERNETOWE
31. Komisja Europejska: Home affairs - Asylum
VI. INFORMACJA NA POSIEDZENIU SEJMU
32. Informacja ministra spraw wewnętrznych oraz ministra sprawiedliwości na temat utworzenia Wspólnego Europejskiego
Systemu Azylowego (WESA) – 21. posiedzenie Sejmu, 11 września 2012 (stenogram, pkt 1 porządku dziennego, s. 8)
VII. PUBLIKACJE ELEKTRONICZNE
33. Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union and on the Activities of the European Asylum Support
Office for 2011, chapter: The Common European Asylum System, s. 35-49
Komunikaty prasowe
34. PE daje zielone światło nowemu systemowi przyznawania azylu, 12.06.2013
35. Common European Asylum System: what's at stake? , 7.06.2013
36. Civil Liberties Committee backs plan to improve asylum procedures, 24.04.2013
37. MEPs back deal with Council on police access to asylum seekers' fingerprints, 24.04.2013
38. Wniosek dotyczący EURODAC: ukończenie wspólnego europejskiego systemu azylowego, IP/12/522, 30.05.2012
39. Frequently asked questions: The new EURODAC proposal, MEMO/12/390, 30.05.2012
40. Wspólny europejski system azylowy: większe bezpieczeństwo i solidarność z osobami ubiegającymi się o ochronę
międzynarodową, IP/11/665, 1.06.2011
5