3. Prezentacja jako środek dydaktyczny

ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania
procesu nauczania
© Copyright 2006
ROMAN ROŻEK
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Roman Rożek
Wstęp.
Techniczne media edukacyjne.
Prezentacja jako środek dydaktyczny.
Korzyści wynikające z zastosowań multimediów w edukacji.
Prezentacja multimedialna jako środek dydaktyczny.
Możliwości zastosowań prezentacji multimedialnych.
Wymagania sprzętowe i programowe dla zastosowania prezentacji w nauczaniu i uczeniu się.
Przykład kompleksowego wykorzystania technologii informacyjnej w szkole.
Bibliografia.
1. Wstęp
Zajęcia szkolne wymagają wprowadzenia takich form i metod kształcenia, które sprzyjają
uczeniu się, rozwijają cechy osobowości przydatne w przyszłym życiu zawodowym i jednocześnie
pozwalają nabytą wiedzę wykorzystać w praktyce. Oprócz klasycznych metod nauczania (tablica,
wykład) oraz znanych technik prezentacji i wizualizacji (foliogramy, film, video) nowe możliwości
stwarza wykorzystanie techniki komputerowej i dostęp do olbrzymich zasobów informacji. Nowe
technologie informacyjne, które są bardzo atrakcyjne dla użytkownika, sprzyjają wdrażaniu
aktywizujących metod nauczania.
Wiadomo, że uczenie się przebiega najpełniej, gdy informacja
do ucznia dociera
wielokanałowo. Sam przekaz akustyczny pozwala człowiekowi na przyjęcie tylko 30% informacji,
natomiast połączenie przekazu słownego i wizualnego zwiększa tę liczbę do 80%.1 Myślę, że
najlepiej w chwili obecnej odpowiadają temu kryterium multimedia, czyli technologia integrująca
w sobie przetwarzanie tekstu, obrazu, grafiki, dźwięku mowy i muzyki, co umożliwia właśnie
komputer.
2. Techniczne media edukacyjne
Pojawienie się technicznych środków dydaktycznych a zwłaszcza audiowizualnych wywarło
istotny wpływ na kształt teoretyczny i praktyczną realizację zasady poglądowości. W różnych
fazach rozwoju technologii kształcenia były stosowane w nieco odmienny sposób.
Początkowo stosowano je w nauczaniu zbiorowym. Były to diaskopy, gramofony, projektory
filmowe, radio. W drugiej fazie rozwoju powstają i znajdują zastosowanie pierwsze środki
techniczne dla potrzeb indywidualnego uczenia się. Bardzo poważnie rozwijano także środki do
kształcenia zbiorowego. Dużą pomocą dydaktyczną stały się magnetofony, magnetowidy, telewizja
a ponadto prowadzi się eksperymenty w zakresie stosowania komputerów dla celów kształcenia.
1
G .Łasiński :”Strategia prezentacji w procesie efektywnego komunikowania się” [w]
W. Strykowski „Media a Edukacja” Poznań 1998, Wyd. eMPi, s. 84
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
2
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
Roman Rożek
Od ok. 1970 r. następuje dalszy rozwój metod, form i środków nauczania: nauczanie
programowe, nauczanie blokowe, nauczanie zintegrowane. W naukowej organizacji procesu
dydaktycznego zaczyna się już w znacznym stopniu korzystać z komputerów i multimediów.
Pojawiają się nowe możliwości wykorzystania techniki komputerowej i Internetu w procesie
nauczania.
Wykorzystanie środków elektronicznych do celów edukacyjnych określa się jako czwartą
rewolucję w oświacie i wychowaniu2.
3. Prezentacja jako środek dydaktyczny
Niewątpliwie najcenniejszym źródłem wiedzy są pokazy naturalnych zjawisk i rzeczy. Jednak
nie jest to wykonalne w wielu przypadkach. I tu właśnie potrzebna a nawet konieczna czy wręcz
niezastąpiona staje się prezentacja. By spełniała swe zadanie powinna:
•
•
•
•
tak być zorganizowana, aby dokładnie obejrzeć pokaz,
pozwolić uczniom na spostrzeganie przedmiotów różnymi zmysłami,
wywrzeć jak największe wrażenie na widzach,
pozwolić poznać rzeczy i zjawiska w ich rozwoju i działaniu3.
Dzięki rozwojowi elektroniki oraz informatyki w połączeniu z telekomunikacją nowoczesna
prezentacja może spełniać te wymogi z dużym powodzeniem.
4. Korzyści wynikające z zastosowań multimediów w edukacji
Stosując odpowiednie rozwiązania techniczne i demonstrując udane zastosowania – jak
poprzez właściwe wykorzystanie integracji mediów oraz multimediów można rozwiązywać
różnorodne problemy. Do nich zaliczamy:
•
•
•
komputery wyposażone w napędy CD-ROM lub DVD, kolorowe monitory, karty dźwiękowe
programy komputerowe wykorzystujące grafikę, dźwięk, animację
narzędzia programowe służące do realizacji prezentacji multimedialnych w sieci komputerowej
oraz obsługujące transmisje tele- i videokonferencyjne.
Wyniki przeprowadzonych w USA badań na temat efektywności procesu uczenia wykazują, że
przy użyciu technik multimedialnych w procesie nauczania można zwiększyć stopień przyswojenia
materiału od 50% do 400%. Ponadto u osób uczących się udaje utrzymać się pełną koncentrację
uwagi do 54 minut zamiast dotychczasowych 21 minut w nauczaniu konwencjonalnym.
Dzięki multimediom w procesie edukacji występują takie korzyści:
•
•
2
3
skuteczność nauczania jest większa o 56%,
zrozumienie tematu jest 56 – 60% wyższe,
W. Strykowski: „Audiowizualne materiały dydaktyczne”. PWN, Warszawa 1984, s. 8-9
W. Okoń: „Zarys dydaktyki...” s.200
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
3
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
•
•
•
•
Roman Rożek
nieporozumienia przy przekazywaniu wiedzy są o 20 – 40% rzadsze,
oszczędność czasu wynosi 38 – 70%,
tempo uczenia się jest o 60% szybsze,
zakres wiedzy przyswojonej jest o 25 – 50% szerszy4.
Podsumowując możemy wymienić takie zalety programów multimedialnych:
•
•
•
•
•
•
•
•
regulowanie tempem pracy,
dostosowanie treści do poziomu swych możliwości,
samokontrola bez stresu,
symulacja zjawisk i procesów w celu podnoszenia poziomu wiadomości,
zwiększanie motywacji do uczenia się i aktywizacja,
elastyczność formy przekazu,
konstruowanie własnych dokumentów w obrębie programu,
szybki dostęp i przekaz informacji.
5. Prezentacja multimedialna jako środek dydaktyczny
Prezentacja multimedialna posiada takie oto zalety, że integruje różne media łącząc
i przenikając się oraz umożliwiając interakcyjny dostęp.
Tym co wnosi prezentacja multimedialna do edukacji jest więc przede wszystkim zapraszanie
dzieci i młodzieży do tworzenia oraz interakcji opartych na wykonywaniu różnorodnych zadań
realizacyjnych. Stwarzają zatem szansę bycia twórczym. Ponadto taki przekaz ma zdolność
wybiórczego przedstawiania rzeczywistości oraz rozkładania jej jak gdyby na czynniki pierwsze.
Jeszcze innym atrybutem jest możliwość dynamicznego przedstawiania statycznych treści np. za
pomocą animacji filmowej, co ma duże znaczenie dla rozwijania wyobraźni uczących się oraz ich
myślowego aktywizowania. Rozwija nie tylko określone procesy instrumentalne, ale również
uruchamiają pożądane z pedagogicznego punktu widzenia procesy uczuciowo-wolicjonalne
uczniów przez co rozbudzają zaangażowanie, zaciekawienie i zainteresowanie materiałem
nauczania.
Istnieją oprócz aprobaty poglądy krytyczne na temat zastosowania multimediów
w procesie kształcenia. Oceniają one na mniej skuteczne tego typu pomoce, gdy celem jest
zrozumienie przyczyn i uzasadnienie zdarzeń, sformułowanie refleksji na temat przebiegu
toczących się procesów, przedstawienie propozycji możliwych do wprowadzenia poprawek.
Jednak badania nad efektywnością potwierdzają, że przekaz poglądowy wykorzystywany przy
rozwiązywaniu problemu stwarza uczącym się dogodniejsze warunki dla wzrostu płynności,
giętkości i oryginalności ich myślenia, aniżeli w przypadku zastosowania przekazu werbalnego,
przyczynia się do lepszego opanowania umiejętności dostrzegania problemu, wytwarzania
pomysłów rozwiązań.
4
G. Adams: „Why Interactive?” w “Multimedia & Videodise Monitor”, marzec 1992.
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
4
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
Roman Rożek
6. Możliwości zastosowań prezentacji multimedialnych
Dość wcześnie zaczęto wykorzystywać sieć do wspomagania procesu nauczania. Pojawiły się
inicjatywy polegające na przygotowaniu w sieci różnego rodzaju pomocy dla nauczycieli i
uczniów. Wśród nich znajdują się prezentacje z różnych przedmiotów przydatne do wykorzystania
na lekcjach.
Większemu wykorzystaniu komputerów w edukacji posłużyły między innymi programy
Ministerstwa Edukacji Narodowej: „Pracownia komputerowa w każdym gimnazjum” i „Sokrates”.
Dzięki temu wiele szkół w latach 1999-2002 zostało wyposażonych w pracownie komputerowe z
dostępem do Internetu.
Reforma edukacji otwiera nowe możliwości stosowania prezentacji i programów
multimedialnych w nauczaniu. Wykaz MEN obejmuje różne multimedialne środki dydaktyczne w
ramach podstawowego etapu edukacyjnego z nauczaniem zintegrowanym. Są to interaktywne
prezentacje typu prostych zabaw dla najmłodszych w rysowanie kształtów czy rozpoznawanie
obrazów i kolorów; bajki i programy do tworzenia animacji. Nieco starszym dzieciom i młodzieży
proponuje się multimedialne encyklopedie i leksykony tematyczne, które wyposażone są w
animacje przyciągające wzrok np. lotu ptaków czy interaktywnych map świata. Oferowane są
programy ułatwiające naukę i tworzenie muzyki a nawet reżyserowanie przedstawień
animowanych i dźwiękowych.
7. Wymagania sprzętowe i programowe dla zastosowania
prezentacji w nauczaniu i uczeniu się
Jednym z najpowszechniejszych programów komputerowych umożliwiającym tworzenie
prezentacji jest PowerPoint lub darmowy pakiet biurowy OpenOffice. Do prawidłowej pracy z tym
programem wystarczy typowy zestaw multimedialny, np:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
komputer PC z procesorem już od 500 MHz,
dysk twardy 20 – 40 GB,
napęd CD-ROM x32,
karta graficzna pracująca w trybie High Color ,
karta dźwiękowa – może być zintegrowana z płytą główną,
karta sieciowa – może być zintegrowana z płytą główną,
system operacyjny Windows 98,
kolorowy monitor o rozdzielczości 640x480 i wyższych,
głośniki lub słuchawki,
mysz lub inne urządzenie wskazujące.
Ponadto materiały i sprzęt potrzebne do prezentacji w przedmiotowych pracowniach szkolnych to:
•
•
folie,
rzutnik multimedialny,
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
5
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
•
•
•
Roman Rożek
slajdy 35 mm,
wideo,
odtwarzacz DVD.
Dogodnym rozwiązaniem jest też połączenie komputerów w pracowni komputerowej przez
sieci LAN. Realizacja zastosowania prezentacji w dydaktyce jest możliwa, gdy spełnione są
następujące warunki techniczne i organizacyjne:
8. Prezentacja dydaktyczna a działania twórcze – podsumowanie
i wnioski
Wytworzenie sytuacji dydaktycznej motywującej do uczenia się wymaga uwzględnienia
następujących reguł postępowania przy projektowaniu programu komputerowego czy prezentacji:
1. Treść zadań realizowanych w trakcie prezentacji, warunki ich wykonania oraz decyzja
o postawieniu zadania, powinny utwierdzać uczącego się w przekonaniu, że to on poszukuje i
rozwiązuje problemy. Zasada ta jest czasami trudna do zrealizowania w praktyce, gdyż
wymaga od nauczyciela szeregu dodatkowych zabiegów przed przystąpieniem do tworzenia
programu, w trakcie tworzenia i po jego wykorzystaniu.
2. Program powinien wyrabiać pozytywny stosunek uczącego się do zadań w nim zawartych.
3. Pobudzać ciekawość poznawczą uczącego się. Można to osiągnąć poprzez prezentowanie
treści:
• ważnych i ciekawych dla uczącego się,
• nowych zarówno merytorycznie, jak i organizacyjnie,
• zawierających pierwiastek niepewności lub dwuznaczności podczas prezentowanych
sytuacji dydaktycznych.
W procesie edukacyjnym często obserwuje się stymulowanie do współzawodnictwa. Przynosi
to dobre efekty wszędzie tam, gdzie program komputerowy jest wykorzystywany do utrwalania
umiejętności. Natomiast współzawodnictwo nie jest wskazane w przypadku, gdy chcemy uzyskać
efekty w obszarze myślenia twórczego. Korzystniej jest tu, podczas przechodzenia przez poszczególne elementy programu zapewnić uczącemu się - możliwości tzw. "potwierdzania się"
przeżywania przygody intelektualnej. Inaczej mówiąc program komputerowy sprzyjać powinien
zwiększaniu u uczącego się poczucia własnej wartości.
Należy pamiętać, że zwiększenie pewności siebie ma silny związek z uwolnieniem umysłu i
wyobraźni od zbędnych lęków, co znacznie zwiększa efektywność uczenia się.
Potrzeba osiągnięć ma swoje korzenie nie tylko w poczuciu własnej wartości, ale także może
być spowodowana dążeniem do osiągnięcia sukcesu jako celu samego w sobie. Uczący się
wykazuje zainteresowanie nie tylko samą wiedzą, lecz tym, że owa wiedza jest środkiem do
osiągnięcia wyższych celów. Dążenie do osiągnięć to stawianie sobie coraz wyższych wymagań.
Proces ten odbywa się na zasadzie określanej przez psychologów jako "napięcie - utrzymanie lub
wzmocnienie napięcia". Czynnikiem wzmacniającym jest w tym przypadku występowanie pewnego
określonego poziomu trudności w zadaniu zawartym w programie komputerowym. Występuje tu
zasada, która mówi, że czynnik ten nie może być stały. Oznacza to konieczność takiej konstrukcji
programu, która stworzy możliwość przesuwania pułapu trudności.
6
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
Roman Rożek
Prezentacja komputerowa wzmagająca aktywność twórczą powinna charakteryzować się
różnorodnością treści. Komputerowe programy dydaktyczne winny być źródłem
lub przekaźnikiem dużej liczby wiadomości o znacznym stopniu zróżnicowania. Bogactwo
i różnorodność są bowiem koniecznymi warunkami skuteczności myślenia twórczego.
W projektowaniu zajęć z udziałem multimedialnego programu komputerowego należy
uwzględnić także umiejętności odbiorców do wizualnego odbioru i przetwarzania wiadomości.
Wykorzystana w procesie kształcenia komputerowa prezentacja dydaktyczna powinna
pobudzać do powstawania wyobrażeń słuchowo-wzrokowych. Prezentując komputerowy program
dydaktyczny tworzy się określoną przestrzeń wirtualną, w której powinna istnieć możliwość
powstania różnych interpretacji danego zagadnienia, w zależności od indywidualnych cech
odbiorcy.
A - METODY AKTYWIZUJĄCE
R - różnorodność
H - hierarchizacja
N - nowe rozwiązania
S - samodzielność
P - przestrzenność
W - wizualizacja
R
W
H
A
P
N
S
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
7
Prezentacja jako nowa jakość wspomagania procesu nauczania
Roman Rożek
Literatura:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Adams G.: Why Interactive? w Multimedia & Videodise Monitor, marzec 1992.
Komputer Świat: Test programów. nr 26/2002
Kozielecki J.: Koncepcja transgresyjna człowieka. PWN. Warszawa 1987
Lippmann Ch.: Praca przy monitorach. ENTER nr 12/92
Łasiński G.: Strategia prezentacji w procesie efektywnego komunikowania się [w]
Nelson L. S.: Microsoft Power Point 2000. Microsoft Press Mikom, Warszawa 1999
Okoń W.: Zarys dydaktyki ogólnej. Warszawa 1970
PC World Komputer :Testy PCWK LAB. nr 12/2002
Siemienicki B.: Komputer w edukacji. Marszałek A, Toruń 1996.
ZESPÓŁ SZKOŁY PODSTAWOWEJ I GIMNAZJUM IM. JANA PAWLA II W DĄBROWIE
8