Kazusy na 10 i 11 czerwca 2013 r.

dr hab. Bartłomiej Swaczyna
Materiały na ćwiczenia z prawa cywilnego
– Powtórka –
1. Jerzy był właścicielem gruntu, który sprzedał Tomaszowi. Umowę zawarto w formie
aktu notarialnego. Następnego dnia strony na piśmie zastrzegły prawo pierwokupu tego
gruntu na rzecz Jerzego. Rok później Tomasz złożył Annie w formie aktu notarialnego ofertę
sprzedaży owego gruntu. W ofercie zastrzeżono, że wiąże ona przez dziewięć miesięcy, a
umowa sprzedaży będzie zawarta pod warunkiem, że Jerzy nie wykona przysługującego mu
prawa pierwokupu. Dwa tygodnie po otrzymaniu oferty Anna zmarła. Nie pozostawiła
testamentu, nie była zamężna i nie miała dzieci. Z najbliższej rodziny pozostał przy życiu
tylko jej bratanek, Norbert. Siedem miesięcy po śmierci Anny, Norbert złożył w formie aktu
notarialnego oświadczenie o przyjęciu oferty Tomasza. Wypis aktu notarialnego
obejmującego przyjęcie oferty dotarł do Jerzego trzy dni później. Po sześciu tygodniach Jerzy
złożył Tomaszowi w formie aktu notarialnego oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu.
Kto jest właścicielem nieruchomości?
2. Jan i Anna zawarli w 1980 r. związek małżeński. W rok później Jan nabył za pieniądze
uzyskane z działalności gospodarczej nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym.
W księdze wieczystej kw nr 500 prowadzonej dla tej nieruchomości jako właściciel został
wpisany tylko on, gdyż tylko on był stroną umowy sprzedaży. Po pięciu latach Jan zawarł
ponownie związek małżeński z Joanną. Z ich związku urodził się Janusz. Po 25 latach Jan
wyprowadził się i zamieszkał z Darią. Wkrótce przyszedł na świat ich syn Damian. Jan za
zgodą Darii uznał swoje ojcostwo w stosunku do Damiana. W tym samym czasie Jan zawarł z
Tomaszem umowę zamiany zabudowanej nieruchomości objętej księgą wieczystą kw nr 500
na inną zabudowaną nieruchomość objętą kw nr 700, w której znajdowały się dwa
samodzielne mieszkania i w jednym z tych mieszkań zamieszkał wraz z Darią, Po roku relacje
Jana i Darii pogorszyły się i Jan wrócił do Joanny. Po 6 miesiącach Jan zmarł. Jan pozostawił
testament własnoręczny, w którym na spadkobierców ustawowych nałożył obowiązek
przeniesienia na Damiana „własności mieszkania", które zajmował wraz z Darią. Po śmierci
Jana Daria wystąpiła w imieniu Damiana do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po Janie i
wykonanie zapisu. Joanna i Janusz odmawiają, twierdząc, że mieszkanie będące przedmiotem
zapisu jest jedynie częścią składową budynku. Józef, brat Jana, kwestionuje testament,
twierdząc, że Jan użył słów „spadkobierców ustawowych", a tymczasem to on jest jedynym
spadkobiercą, gdyż Jan, pozostając w związku małżeńskim z Anną, nie mógł zawrzeć
ważnego małżeństwa z Joanną, a żaden inny krewny Jana nie żyje. W tej sytuacji Janusz też
nie może być spadkobiercą ustawowym, gdyż w świetle prawa nie jest synem Jana, bo
małżeństwo z Joanną jest nieważne. Józef wystąpił też o unieważnienie małżeństwa Jana i
Joanny. Joanna uważa, że brak do tego podstaw, bo przed dziesięcioma laty Anna zmarła, nie
pozostawiwszy żadnych krewnych.
1) Czy Józef ma podstawy do wystąpienia o unieważnienie małżeństwa Jana i Joanny?
2) Czyją własnością, przed śmiercią Jana, była nieruchomość objęta księgą wieczystą kw
nr 700? Kto i na jakiej podstawie dziedziczy spadek po Janie?
3) Czy spadkobiercy będą musieli wykonać zapis na rzecz Damiana?
Uwaga! Zgodnie ze stanowiskiem doktryny i orzecznictwem, do dnia 20.01.2005 r.
(wejście w życie zmian k.r.o.) na nabycie nieruchomości przez jednego z małżonków nie była
wymagana zgoda drugiego małżonka.
3. Prezes Fundacji zobaczył w witrynie sklepu prowadzonego od lat pod szyldem
„Oryginalne antyki" pasujący do biura Fundacji komplet mebli Biedermeier w cenie 10 tys.
zł. Fundacja złożyła w formie pisemnej oświadczenie o zakupie tych mebli i wysłała je do
sklepu pocztą. Zgodnie z treścią oferty meble miały zostać dostarczone do Fundacji w dniu 4
kwietnia, a zapłata miała nastąpić w dniu 7 kwietnia. Oświadczenie doszło do sklepu w dniu 1
kwietnia. Jednakże dzień później wiceprezes Fundacji znalazł atrakcyjniejszą ofertę zakupu
podobnych mebli. Z tego powodu Fundacja chcąc zrezygnować z zakupu mebli za 10 tys.
wysłała do sklepu „Oryginalne antyki” kolejne oświadczenie odwołujące poprzednie.
Oświadczenie o odwołaniu doszło do sklepu w dniu 3 kwietnia. Pomimo to, sklep zgodnie z
pierwszym otrzymanym 1 kwietnia oświadczeniem wysłał do Fundacji w dniu 4 kwietnia
meble z witryny. Dodatkowo okazało się, że meble były współczesną dobrą podróbką stylu
biedermeierowskiego. Zdenerwowani prezes i wiceprezes Fundacji wezwali prawnika, aby
ten doradził co w zaistniałej sytuacji należy zrobić celem uwolnienia się od kłopotliwej
dostawy. Młody prawnik Fundacji uspokoił zarząd podnosząc, że nie doszło do zawarcia
umowy zakupu wobec braku oświadczenia woli sklepu „Oryginalne antyki" o przyjęciu
złożonej oferty. Ponadto dla pewności zaproponował złożenie przez Fundację oświadczenia
woli sklepowi „Oryginalne antyki" o uchyleniu się od zawartej umowy sprzedaży powołując
się na błąd.
Oceń, czy doszło do zawarcia umowy sprzedaży podrobionych mebli
biedermeierowskich i czy Fundacja jest zobowiązana do zapłaty ceny.
4. A zamierzał sporządzić testament. Na prośbę A jego siostrzenica B sprowadziła do
domu chorego wujka adwokata C, który udzielił mu porady prawnej i sporządził projekt
zamierzonych przez A rozrządzeń majątkowych. Ponieważ A nie mógł - ze względu na chorą
rękę - sporządzić testamentu pismem własnoręcznym, C zobowiązał się sprowadzić do domu
A w ciągu najbliższych 5 dni notariusza w celu sporządzenia testamentu w formie aktu
notarialnego. C zaniedbał jednak dopełnienia przyjętego zobowiązania, a tydzień później A
zmarł. Do spadku po A powołani są z ustawy jego siostrzenica B i jego bratanek D w
równych częściach. W projektowanym testamencie A zamierzał powołać do spadku
wyłącznie siostrzenicę B.
Czy B przysługuje względem C roszczenie odszkodowawcze?
5. A od trzech lat posiadał samoistnie nieruchomość należącą do B. A był w dobrej
wierze i na tej nieruchomości wybudował dom, którego wartość przekracza znacznie wartość
nieruchomości. B sporządził testament, powołując do spadku A, obciążając go jednak
zapisem, z którego wynikał obowiązek przeniesienia własności tej nieruchomości na rzecz C.
B zmarł, a A przyjął spadek. C domaga się teraz od A przeniesienia na niego własności
nieruchomości z tytułu zapisu. A odmawia.
Czy zasadnie?
6. Stanisław W. prowadził przedsiębiorstwo obrotu materiałami budowlanymi. Od 20 lat
pozostaje w związku małżeńskim z Małgorzatą W., ale od ponad 5 lat ich związek faktycznie
nie istnieje, mieszkają osobno, a Stanisław W. pozostaje w konkubinacie z Anną Z., z która
ma 2-letniego synka. W grudniu 2008 r. Stanisław W. razem ze swoją konkubiną Anną Z.
zakupili za pieniądze pochodzące z dochodów Stanisława W. na współwłasność po Vi
nieruchomość zabudowaną niewykończonym domem jednorodzinnym za cenę 850.000 zł. W
ciągu kilku miesięcy Stanisław W. własnym kosztem wykończył dom, doprowadzając go do
pełnego komfortu. Zbywca nieruchomości, Marian J., wpisany był w księdze wieczystej jako
jedyny właściciel na podstawie umowy notarialnej zawartej w lipcu 2006 r. z poprzednimi
współwłaścicielami, braćmi Ł. W sierpniu 2009 r. Stanisław W. otrzymał pismo od
pełnomocnika panów Ł., w którym ten informuje go, że prawomocnym wyrokiem SO w K. z
września 2006 r. ( wyrok uprawomocnił się właśnie w lipcu 2009 r.) ustalono nieważność
umowy zawartej przez nich z Marianem J., co oznacza, iż także umowa, którą zawarł
Stanisław W. z Marianem J. dotknięta jest nieważnością. W kilka dni później Stanisław W.
otrzymał list od swojej zapomnianej małżonki, w którym ta dziękuje mu bardzo za kupno i
wykończenie domu, w którym z pewności ą będzie się jemu, j ej oraz ich wspólnej 15-letniej
córce świetnie mieszkało i zapowiada, że po powrocie z wakacji, z początkiem września,
sprowadzą się z córeczką i będą znowu wszyscy razem jak kiedyś.
Proszę ocenić sytuację prawną Stanisława W. oraz Anny Z. wobec roszczeń braci Ł. Oraz
Małgorzaty W.
7. Piotr sporządził testament własnoręczny, w którym powołał do spadku swojego syna
Karola. Podpisując testament Piotr zapomniał napisać na nim daty. Na rok przed śmiercią
Piotra w wyniku pożaru testament spłonął, zachowała się jednak u Karola jego kserokopia.
Piotr umarł, nie sporządziwszy kolejnego testamentu. Pozostawił po sobie dwójkę dzieci Karola i Annę oraz zonę Krystynę, z która pozostawał od lat w faktycznej separacji.
Kto będzie dziedziczył spadek po Piotrze?
8. Prezes Zarządu Spółki z o.o. „Fabryka", działając samodzielnie w imieniu tej spółki,
zawarł z Januszem M. pisemną umowę o wybudowanie budynku biurowego dla spółki za
kwotę 800.000 zł. Zgodnie z umową spółki „Fabryka" do zaciągania zobowiązań
przekraczających 200.000 zł wymagana była reprezentacja łączna dwóch członków zarządu
lub prezesa zarządu łącznie z prokurentem. Postanowienia umowy oraz dane osobowe
członków zarządu spółki są prawidłowo ujawnione w KRS. W umowie przewidziano karę
umowną w wysokości 1% wartości zamówienia za każdy dzień opóźnienia w oddaniu robót.
W umowie spółka zobowiązała się także zakupić u Janusza M. materiały budowlane na łączną
kwotę 200.000 zł. Janusz M., za pisemną zgodą spółki, podpisaną przez prezesa i prokurenta
zawarł umowę z podwykonawcą - Sylwestrem W. Ze względu na to, że podwykonawca
opóźnił się o 2 miesiące z oddaniem budynku, prezes Spółki „Fabryka", nie widząc szans, ze
względu na słaby postęp robót, na szybkie oddanie budynku, złożył 3.04.2010 r. Januszowi
M. pismo o odstąpieniu od umowy. W trakcie trwania umowy, spółka „Fabryka" zakupiła od
Janusza M. materiały budowlane na kwotę 200.000 zł. z tym, że w umowie zastrzeżono, iż ich
własność przejdzie po zapłaceniu przez spółkę na rzecz Janusza M. całej ceny, co nie
nastąpiło. Spółka „Fabryka" wystąpiła 10.04.2012 r. z pozwem o zasądzenie od Sylwestra W.
kary umownej w wysokości 100.000 zł, za opóźnienie w oddaniu budynku. Sylwester W.
zarzucił, że nie łączy go umowa ze spółką „Fabryka" a tylko z Januszem M, a nadto postawił
zarzut przedawnienia roszczenia, gdyż roszczenia z umowy o roboty przedawniają się w ciągu
2 lat od dnia, w którym miały być zgodnie z umową wykonane. Janusz M. był w złej kondycji
finansowej i jego inny wierzyciel, mając tytuł egzekucyjny przeciwko niemu, wystąpił do
komornika o zajęcie niewykorzystanych jeszcze materiałów, znajdujących się w posiadaniu
spółki „Fabryka".
1) Czy roszczenie o zapłatę kary umownej wobec Sylwestra W. zostanie zasądzone?
Uzasadnij stanowisko, oceniając zasadność powództwa oraz zarzutu przedawnienia. 2) Czy
komornik będzie mógł zająć w spółce „Fabryka" znajdujące się w jej posiadaniu materiały
budowlane? Uzasadnij stanowisko.
9. Jan i Paweł zawarli w lipcu 2010 r. umowę zamiany używanego samochodu BMW
rocznik 1977 będącego własnością Jana i nowego motocykla Suzuki będącego własnością
Pawła. Jan zapewnił Pawia, że samochód BMW ma wszystkie części oryginalne. Jan
sporządził w grudniu 2011 r. testament notarialny, w którym powołał do spadku swojego
jedynego syna Krzysztofa, zaś na rzecz brata Huberta ustanowił zapis windykacyjny
motocykla Suzuki. W marcu 2012 r. Jan w czasie wyjazdu służbowego doznał rozległego
zawału serca. Przebywając w szpitalu postanowił sporządzić testament. Był tak słaby, że nie
mógł napisać sam całego tekstu, poprosił więc pielęgniarkę o pomoc. Na sali, w której leżał,
znajdowali się jeszcze dwaj pacjenci. W ich obecności Jan podyktował treść testamentu
pielęgniarce. Jan poprosił, aby testament jako świadkowie podpisali pielęgniarka i dwaj
przebywający wraz z nim na sali pacjenci, a następnie sam, choć z trudem, podpisał ten
dokument. Zgodnie z testamentem cały spadek miała dziedziczyć Elżbieta, żona Jana, zaś
synowi Krzysztofowi zapisał motocykl Suzuki. W trzy tygodnie później Jan zmarł. Elżbieta,
po uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku, zawarła z Krzysztofem pisemną umowę, na mocy
której przeniosła, w wykonaniu zapisu, własność motocykla Suzuki. Paweł w czasie zlotu
właścicieli starych samochodów we wrześniu 2012 r. dowiedział się od jednego z
uczestników, że silnik w jego BMW pochodzi z innego modelu i że w samochodzie były
dokonywane liczne zmiany. Paweł skontaktował się wówczas z Elżbietą, która powiedziała
mu, że mąz kupił samochód w 1985 r. i nie dokonywał w nim przeróbek, a ponadto że
motocykl jest już własnością Krzysztofa. Paweł nie uwierzył Elżbiecie i skierował do niej i do
Krzysztofa w październiku 2012 r. oświadczenia na piśmie, w którym zażądał zwrotu
motocykla, powołując się na to, że został oszukany przez Jana, a zatem umowa zamiany jest
nieważna. Jednocześnie Hubert, powołując się na testament notarialny Jana, zażądał od
Krzysztofa wydania mu motocykla. Krzysztof odmówił, twierdząc, że testament notarialny
został odwołany. Ponadto wskazał, że nie doszło do stwierdzenia nabycia przedmiotu zapisu
windykacyjnego.
1) Kto jest spadkobiercą Jana? 2) Czy i na jakiej podstawie Paweł może żądać wydania
motocykla? Czy żądanie to jest zasadne? 3) Czy i na jakiej podstawie Hubert może żądać
wydania motocykla od Krzysztofa? Czy żądanie to jest zasadne?
10. Jan był kasjerem w sklepie Romana. Pewnego dnia Jan zapomniał zamknąć kasę i
wyszedł na chwilę. Kiedy wrócił, okazało się, że kasa jest pusta (zginęło 20 000 zł). Dzięki
analizie nagrania z systemu monitoringu, udało się ustalić, że złodziejem był Paweł, którego
po tygodniu ujęto. Paweł odmówił zwrotu pieniędzy, ponieważ zdążył już je wydać. Roman
wystąpił z powództwem o zapłatę 20 000 zł przeciwko Janowi oraz przeciwko Pawłowi.
Równocześnie wystąpił o zabezpieczenie swoich roszczeń przez ustanowienie hipoteki
łącznej przymusowej na lokalu, który stanowi własność Jana, na użytkowaniu wieczystym
przysługującym Pawłowi oraz na gruncie należącym do Pawła.
Czy sąd mógłby wydać postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia w postaci hipoteki
przymusowej?
11. Kamil ustanowił hipotekę na nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności
Kamili wobec Katarzyny. Następnie Kamila obciążyła przysługującą jej wierzytelność
hipoteczną hipoteką na rzecz Krzysztofa, od którego pożyczyła pieniądze na kupno
mieszkania. Tymczasem Kamil zmarł. W testamencie powołał do całego spadku Kamilę.
Minęło już siedem miesięcy, od kiedy Kamila dowiedziała się o treści testamentu Kamila; do
dzisiaj nie złożyła oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Zarówno wierzytelność
Kamili wobec Katarzyny, jak i wierzytelność Krzysztofa wobec Kamili są już wymagalne.
Jakie uprawnienia względem Kamili przysługują Krzysztofowi?