Publikacja darmowa - pobierz

Rejent* rok 8 . nr 4(84)
kwiecień 1998r.
Jerzy Jacyszyn
Współpraca samorządów notarialnych członków państw
Unii Europejskiej
Wprowadzenie
Prywatyzacja notariatu polskiego uruchomiła proces uwłaszczeniowy
notariuszy, ich miejsc pracy oraz osób, które z notariatem na stałe współpracowały. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie1 przywróciła bowiem instytucją prywatnego notariatu. Z dniem 21 kwietnia tego roku
rozpoczęła się transformacja własnościowa i odchodzenie od struktur państwowego notariatu na rzecz prywatnego sposobu świadczenia usług notarialnych.
Wytworzona została potrzeba uporządkowania nie tylko spraw związanych z przedwojennym notariatem, ale zaczęła kształtować się wizja
koniecznej współpracy polskich samorządów notarialnych z notariatami
państw Europy Zachodniej. Współpraca ta bowiem miała otworzyć nie
tylko kontakty profesjonalne, ale i środowiskowe, szczególnie wobec członków państw Unii Europy Zachodniej. Żaden bowiem notariat krajowy nie
może istnieć w izolacji od innych notariatów, zamykać się tylko w obrębie
problematyki prawnej danego państwa, która jest przedmiotem obsługi
notariuszy. Wprost przeciwnie, u korzeni tworzenia i funkcjonowania
notariatu leży idea otwartego charakteru pracy notariusza, jego uniwersalny
i międzynarodowy aspekt uwzględniający porządek danego państwa, go-
44
Współpraca samorządów notarialnych..
dzący jednak interesy krajowe z zagranicznymi potrzebami gospodarki i
kontrahentów.
Notariat polski, poprzez statutowe struktury samorządowe, po zorganizowaniu swej infrastruktury zawodowej, wykazuje rosnące zainteresowanie współpracą samorządów notarialnych z notariatami państw Unii
Europejskiej, jak też z członkami Międzynarodowej Unii Notariatu Łacińskiego.
Minione lata po prywatyzacji notariatu polskiego są dobrą okazją by
prześledzić, jak układa się ta współpraca na szczeblach środowiskowych,
ukazać jej efekty i mankamenty, zastanowić się nad dalszymi losami. Jest to
też czas na sformułowanie wniosków i postulatów organizacyjnoprawnych,
których wdrożenie może przyczynić się do podniesienia poziomu współpracy polskich samorządów notarialnych z członkami państw Unii Europejskiej.
Formy, metody i kierunki tej współpracy mogą być - i są oczywiście - różne. Nie są one nigdzie uregulowane, nie obowiązuje w tej mierze ani jakikolwiek standard, ani model gotowych rozwiązań. By proponować współpracę w tym zakresie, tizeba być do niej odpowiednio przygotowanym; nic bowiem
nie usprawiedliwia kompromitującego kontaktu międzynarodowego, podważającego dobre imię polskiego notariatu.
Jak do tej pory zresztą takie przypadki nie miały miejsca, choć zdarzały się
sytuacje, gdy przedstawiciele samorządów notarialnych nie mieli zbyt dużo do
zaoferowania swym zachodnim partnerom. O ile jednak stan pewnej tymczasowości w tym zakresie można wytłumaczyć i zrozumieć, o tyle utrzymywanie
w nieskończoność tego typów kontaktów nie służy dobrze samorządom
notarialnym. Wydaje się, iż kończy się czas na improwizację współpracy samorządów notarialnych z członkami państw Unii Europejskiej. Trzeba uporządkować tę sferę działania krajowych samorządów notarialnych, m.in.
poprzez opracowanie odpowiednich programów, wytyczających bliższe i dalsze
cele takiej współpracy, bez których efekty trudno będzie ocenić, by nadać im
charakter profesjonalnego współdziałania tak w sprawach zawodowych, jak
i korporacyjnych.
Każda współpraca między partnerami wymaga pewnego kompromisu,
zrozumienia, poznania intelektualnego i towarzyskiego; wymaga też czasu
i poświęcenia społecznego, jak też publicznego. Notariusz nie może kojarzyć się tylko z człowiekiem przepracowanym, pracoholikiem, szukającym
45
Jerzy Jacyszyn
„kontrahentów" za wszelką cenę. Jest to bowiem także jurysta otwarty na
doświadczenia i wiedzę notariuszy z innych krajów, korzystający z ich
dorobku w obsłudze klientów.
Współpracą samorządów notarialnych między członkami państw Unii
Europejskiej winny być - w pierwszej kolejności - zainteresowane same
samorządy, ich rady izb, Krajowa Rada Notarialna, władze resortu sprawiedliwości. Każde z nich może pomóc w kształtowaniu się odpowiedniego
poziomu tej współpracy, nie jest to bowiem tylko i wyłącznie sprawa lokalnego samorządu notarialnego, jak i samych tylko notariuszy polskich.
I. Współpraca przed I Kongresem Notariuszy Rzeczypospolitej
Polskiej
Na początku 1991 roku o zorganizowanej współpracy polskich samorządów notarialnych z członkami państw Unii Europejskiej mówiło się
niewiele, zajmowano się przede wszystkim sprawami prywatyzacji notariatu polskiego, jego samorządowymi strukturami i tworzoną- po raz pierwszy - Krajową Radą Notarialną która miała w pewnym stopniu koordynować przebieg prac prywatyzacyjnych, czuwać nad jej legislacyjnym
charakterem, interweniować w sprawach istotnych i kształtować współpracę z notariatem Europy Zachodniej.
Rejestrowaniem prac izb notarialnych zajął się Rejent - wydawnictwo
Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, prezentując m.in.
ocenę dotychczasowej współpracy z notariatami i stowarzyszeniami innych
państw oraz podejmowanie działań zmierzających do integracji notariuszy2. W kronice zagranicznej podkreślano, iż kontakty zagraniczne z notariuszami innych państw są niezwykle ożywione 3 . Szkoda jednak, że nie
sprecyzowano, na czym to ożywienie polega, jaki ma wymiar oraz kształt
formalnoprawny.
Zainteresowanie reformą notariatu polskiego wśród notariatów Europy
Południowej było duże, choć też bliżej niedookreślone. Zaowocowało jednak propozycją odbycia rozmów wstępnych w celu nawiązania współpracy
Centralnej Izby Notarialnej Stowarzyszenia Notariuszy Czeskiej Republiki
2
3
46
Zob. np. Rejent 1991, nr 4, s. 120; Rejent 1992, nr 7-8, s. 83 i nast.
Op. cit., s. 121.
Współpraca samorządów notarialnych..
ze Stowarzyszeniem Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej4. Natomiast spotkanie przedstawicieli polskiego notariatu, w tym także Stowarzyszenia
Notariuszy RP oraz prezesa Rady Izby Notarialnej w Warszawie, z Ministrem Sprawiedliwości Republiki Austrii przyniosło m.in. zaproszenie
przedstawicieli notariatu polskiego na kongresy notariatu austriackiego 5 .
Szeroką relację z obrad dwóch komisji Wspólnoty Europejskiej Notariatu Łacińskiego, w której uczestniczyli reprezentanci polskiego notariatu,
zamieścił Rejent (v. z 1992, nr 7-8, s. 83). Opisane zostały kompetencje,
zadania i cele tych komisji, podkreślono też integracyjne potrzeby notariatów Wspólnot Europejskich, a także innych krajów Europy.
W ramach problematyki prawnej wiele uwagi poświęcono kwestii Spółki
Europejskiej, unifikacji w skali Wspólnoty, przepisom o spółce akcyjnej i
swobodnym obiegu aktów prawnych. Podkreślano potrzebę istnienia scentralizowanego wykazu testamentów; zajmowano się innymi ważnymi sprawami, np. zbywania nieruchomości położonych za granicą klauzulami
handlowymi itp. Akcentowano konieczność współpracy między notariuszami różnych państw celem udzielania sobie wzajemnie informacji co do
obowiązujących zasad i norm prawnych, a nawet co do stanu faktycznego.
Zaprezentowano też - przy tej okazji - stanowisko delegacji notariatu
polskiego, a także określono jego pozycję w Europie Zachodniej. W połowie 1992 r. rozpoczęto prace przygotowujące tzw. Okrągły Stół Ministrów
Sprawiedliwości Wschodu i Zachodu Europy, mający odbyć w Poznaniu
w maju 1993 r., przy okazji I Kongresu Notariuszy Polskich. Kronika
zagraniczna Rejenta na bieżąco odnotowywała wizyty zagraniczne przedstawicieli samorządu notarialnego i KRN, w tym także na kongresie notariuszy francuskich, który odbył się w Grenoble pod hasłem Notariusz,
umowa a Europa6. Tematykę tego kongresu zdominowały zagadnienia jednoczącej się Europy. Podkreślano, iż notariat wchodzi do Europy z bagażem metod i technik sprawdzonych przez tradycję i jednocześnie natrafia
na nowe problemy stawiane przez europejski wspólny rynek prawniczy.
Notariaty państw Wspólnoty Europejskiej służą społeczeństwom obejmującym miliony obywateli państw zjednoczonych układem w Maastricht; jest
4
5
6
Op. cit., s. 122.
Rejent 1991, nr 5, s. 85.
Rejent 1992, nr 9, s. 80.
47
Jerzy Jacyszyn
to - w jakimś stopniu - notariat konkurencyjny wobec notariatu typu łacińskiego, który obowiązuje w 51 krajach świata, zrzeszonych w Unii
Notariatu Łacińskiego.
Pokłosiem udziału przedstawicieli notariatu polskiego w tym kongresie
była rewizyta Rady Międzydepartamentalnej Izby Notarialnej w Paryżu,
której przedstawiciele spotkali się m.in. z Radą Izby Notarialnej w Warszawie. Na spotkaniu przedyskutowano formy i sposoby współpracy samorządów notarialnych tych izb. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt,
że większość kancelarii notarialnych w Paryżu funkcjonuje w formie spółek
cywilnych, co zapewnia sprawność dokonywania czynności notarialnych
oraz umożliwia wszechstronny rozwój notariuszy. Ponadto charakterystyczną
cechą notariatu francuskiego jest aktywny udział wszystkich notariuszy w
życiu samorządowym 7 . Wyrażono deklarację stałej współpracy na wielu
płaszczyznach działania, wypowiadając jednocześnie przekonanie o stałym
charakterze takich kontaktów i ich wpływie na ukształtowanie się właściwego modelu notariatu polskiego, będącego cząstką notariatu europejskiego.
Zagadnienie utrzymywania i rozszerzania kontaktów z organizacjami
samorządowymi i stowarzyszeniami notariuszy państw Europy Zachodniej
prezentował na posiedzeniu Zarządu Głównego Stowarzyszenia Notariuszy RP - prezes Wolfgang Żmudziński.
Kontakty zagraniczne z przedstawicielami notariatów Europy Zachodniej były też m.in. przedmiotem posiedzenia Krajowej Rady Notarialnej 8
w dniach 29-31 maja 1992 r., na którym odnotowano nowe inicjatywy ze
strony zagranicznych notariatów w zakresie nawiązywania stałej i ściślejszej współpracy. W tej sytuacji wyrażono pogląd - zaakceptowany przez
członków KRN - o konieczności rozszerzenia współpracy zagranicznej na
poszczególne izby notarialne. Powołano jako przykład Izbę Notarialną w
Poznaniu, która wyraziła gotowość przekazania swoich doświadczeń innym izbom notarialnym.
W listopadzie 1992 r. odbyło się w Kesthely na Węgrzech czwarte
Kolokwium Notariuszy Środkowej Europy, które poświęcone było m.in.
problematyce ksiąg wieczystych, ze szczególnym uwzględnieniem tej in-
1
8
48
Op. cit., s. 83.
Rejent 1992, nr 5, s. 107.
Współpraca samorządów notarialnych..
stytucji jako instrumentu finansowania inwestycji9. Notariat polski reprezentowali członkowie KRN oraz samorządów notarialnych z Warszawy i
Katowic. W obradach Kolokwium wzięły udział delegacje nieomal wszystkich państw europejskich; było ono znakomitą- w ocenie jej uczestników
- okazją do nawiązania nowych i pogłębienia już istniejących kontaktów
z notariuszami w nim uczestniczącymi. Poinformowano zebranych o organizowaniu I Kongresu Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, a także wyraźnie zaznaczono, iż podstawowym zadaniem notariatu polskiego jest dalsza
integracja z notariatem europejskim oraz notariatami Europy Zachodniej i
Środkowej, a także notariatem Europy Wschodniej.
Przygotowania do I Kongresu Notariuszy RP zdominowały prace i kierunki działania samorządów notarialnych na początku 1993 r., do chwili
odbycia tej historycznej dla środowiska naszych (i nie tylko) notariuszy
debaty. W marcu 1993 r. odbyły się walne zgromadzenia wszystkich izb
notarialnych w kraju, omawiano na nich sprawy organizacyjne, a także
kongresowe. Szczególny obowiązek poniesienia prac organizacyjnych został
nałożony na Radę Izby Notarialnej w Poznaniu10.
C. Kierunki i formy współpracy zagranicznej samorządów notarialnych (wybrane przykłady)
I Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej odbył się w dniach 28
kwietnia -1 maja 1993 r. Było to wydarzenie bez precedensu w środowisku
notariuszy polskich, stało się wyrazem rangi i pozycji polskiego notariatu
w zachodzącej w naszym kraju transformacji ustrojowej oraz gospodarczej.
Zenon Jabłoński, ówczesny prezes Krajowej Rady Notarialnej, na forum
Kongresu zakreślił aktualne zadania notariatu polskiego, zauważając m.in.,
iż notariusz winien posiadać nie tylko wiedzę o prawie polskim, ale często
o podstawach funkcjonowania firm w Europie zarówno Zachodniej, jak i
Wschodniej 11 . Rozpoczął się etap wchodzenia w poszczególne struktury
Międzynarodowej Unii Notariatu Łacińskiego, a także nawiązywania kontaktów z notariatami państw-członków Unii.
9
10
Rejent 1993, nr 2, s. 106.
11
1993, s. 62.
49
Jerzy Jacyszyn
Zauważano potrzebę nawiązywania bliższej współpracy między regionalnymi izbami notarialnymi w celu wymiany doświadczeń z samorządami
notarialnymi członków państw Unii Europejskiej. Taka konieczność została
wyraźnie wyartykułowana w przyjętych dokumentach tego historycznego
wydarzenia, jakim był I Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej.
Wolfgang Żmudziński, prezes Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, podkreślił rolę i znaczenie dorobku innych notariatów
europejskich, a także wsparcie Międzynarodowej Unii Notariatu Łacińskiego w procesie prywatyzacji notariatu polskiego12.
Udział delegacji notariuszy polskich, jeszcze w ramach państwowego
notariatu, w organizowanych przez austriacki notariat Europejskich Dniach
Notarialnych w Salzburgu oraz Notarialnych Kolokwiach w Kesthely na
Węgrzech, wizyty studyjne na zaproszenie notariatów: niemieckiego, francuskiego, belgijskiego i włoskiego, pozwoliły notariuszom polskim zapoznać się z organizacją i działaniem notariatów tych państw oraz nawiązać
kontakty zawodowe, które przyniosły konkretne efekty współpracy np. w
izbach warszawskiej i poznańskiej.
1. Rada Izby Poznańskiej, jako organ statutowy samorządu notarialnego, zrzeszająca notariuszy okręgu sądu apelacyjnego w Poznaniu, podjęła
nawiązane jeszcze przed prywatyzacją pierwsze kontakty międzynarodowe. W listopadzie 1991 r., na zaproszenie Brandenburskiej Izby Notarialnej, delegacja Rady Izby przebywała we Frankfurcie nad Odrą. Wizyta
była bardzo pożyteczna, pozwoliła m.in. przyjrzeć się prywatyzacji byłego
NRD, skorzystano z doświadczeń notariuszy niemieckich uczestniczących
w transformacji własnościowej, gospodarczej i prawnej. W marcu 1992 r.
goście z Brandenburgii przebywali w Poznaniu z rewizytą, w czasie której
zapoznani zostali m.in. z niektórymi kancelariami notariuszy poznańskich.
Okazało się, iż nie ma powodu, by mieć kompleksy. Omawiano także zasady, formy i płaszczyzny dalszej współpracy między samorządami notarialnymi.
Izba rozszerzyła swoje kontakty międzynarodowe poprzez spotkania i
wymianę doświadczeń z Izbą Meklemburską; nawiązana została także
współpraca z notariuszami z Estonii13.
12
13
50
Op. cii., s. 368.
Rejent 1993, op. cit., s. 114.
Współpraca samorządów notarialnych..
W dniach 27-28 listopada 1993 r. odbyło się spotkanie grupy notariuszy-przedstawicieli samorządów notarialnych z członkami Brandenburskiego
Związku Notariuszy we Frankfurcie nad Odrą. Na spotkaniu wygłoszono
referaty o obrocie nieruchomościami, w tym o nabyciu nieruchomości przez
obywateli obcego państwa.
Dr W. Riering z Niemieckiego Instytutu Notarialnego mówił o kupowaniu przez Polaków działek gruntowych w Niemczech. Poruszył także
interesującą kwestię współdziałania małżonków podczas zakładania spółki. Jego zdaniem, zawiązanie spółki bez zgody lub udziału współmałżonka
może być nieważne.
Z. Bystrzycka, notariusz z Poznania, przedstawiła stan prawny regulujący nabywanie nieruchomości przez obcokrajowców w Polsce. Natomiast
J. Szczepański, również z Poznania, omówił kwestię przedłożenia notariuszowi niezbędnych dokumentów, jakie umożliwiają sporządzenie aktu notarialnego, na tle praktyki notarialnej i obowiązującego prawa.
Z uwagi na rosnące zainteresowanie spółkami prawa handlowego zapoznano uczestników tego spotkania z regulacjami prawnymi spółek z
ograniczoną odpowiedzialnością w warunkach polskich i niemieckich.
Interesujące uwagi w tej materii wygłosił J. Gielec, notariusz z Gorzowa
Wielkopolskiego, konkludując, iż wymiana informacji o warunkach zakładania i funkcjonowania spółek z udziałem podmiotów zagranicznych i
doświadczeń notarialnych w interesie klientów jest niezbędna.
Potrzeba poznania struktur samorządów notarialnych, ich celów, form
i metod działania była kolejnym, ważnym tematem wymiany informacji i
uwag notariuszy polskich i niemieckich. Złożono wzajemne zapewnienia
o kontynuowaniu w przyszłości tego typu spotkań, które nie tylko przynoszą efekty merytorycznego poznania specyfiki funkcjonowania notariatów
środowiskowych, ale i pozwalają na bezpośrednie kontakty notariuszy z
różnych krajów Europy.
Kontynuacją tego spotkania była kolejna wizyta delegacji Izby Notarialnej z Poznania we Frankfurcie nad Odrą w dniach 16-18 kwietnia 1996 r.
Celem tej wizyty było podpisanie umowy o partnerstwie między Poznańską
Izbą Notarialną a Izbą Notarialną Kraju Związkowego Brandenburgii.
Delegacji przewodniczył T. Paetz - prezes Rady Izby Notarialnej w Po-
51
Jerzy Jacyszyn
znaniu. Pełny skład uczestników tego spotkania wymienia Rejent' 4 . Uczestniczył w nim także E. Fade, reprezentujący Fundację Międzynarodowej
Współpracy Prawnej. Przed podpisaniem dokumentu o współpracy obu
samorządów notarialnych przedstawiono stan obecny zorganizowania
notariuszy z tych regionów, ich władze samorządowe, plany i zamierzenia,
osiągnięcia i oczekiwania.
Obie izby notarialne w zredagowanej i uzgodnionej wcześniej umowie
zadeklarowały partnerstwo mające na celu propagowanie i wspieranie
zawodowych, gospodarczych, kulturalnych i przyjacielskich kontaktów dla
dobra swych członków i wszystkich notariuszy działających w regionie
objętym przez Poznańską Izbę Notarialną oraz Brandenburską Izbę Notarialną.
Partnerzy uzgodnili, że cel ten należy realizować przede wszystkim w
następujący sposób:
a) Utrwalanie i wzmacnianie więzów partnerskich poprzez:
- wymianę informacji na temat zmian prawnych w krajach partnerów,
odnoszących się do notariatu,
- stałe kontakty w ramach komisji izb notarialnych, jak również w
ramach spotkań plenarnych,
- utworzenie stałej komisji roboczej, która miałaby za zadanie dbać o
właściwą rangę aktów notarialnych w czynnościach prawnych, koordynować procedury notarialne i opracowywać wspólne standardy zawodowe,
- wspieranie wzajemnej pomocy prawnej przy czynnościach notarialnych w sprawach o zasięgu transgranicznym.
b) Wspomaganie kontaktów poprzez:
- rozwój kontaktów pomiędzy uniwersytetami w zakresie problematyki
prawnej związanej z notariatem i między instytucjami kształcącymi notariuszy w regionach partnerów,
- stworzenie możliwości wymiany i okresowych praktyk aplikantów
notarialnych i pracowników kancelarii notarialnych w kancelariach regionu
partnerskiego,
-nawiązanie stosunków z organizacjami i instytucjami notarialnymi w
różnych regionach Europy.
14
52
Rejent 1996, nr 6, s. 181 i nast.
Współpraca samorządów notarialnych..
c) Wspólne przedsięwzięcia polityczne zorientowane na europejską integrację i urzeczywistnienie Wspólnoty Europejskiej poprzez:
- wykorzystanie kontaktów z Radą Europy i Parlamentem Europejskim
oraz innymi instytucjami europejskimi,
- ochrona i umocnienie statusu zawodowego notariuszy ze względu na
ich szczególną rolę w Europie w świetle zasad notariatu łacińskiego,
- wspieranie kontaktów pomiędzy stolicami regionów partnerskich
Poznaniem a Poczdamem oraz innymi miastami regionów partnerskich.
Oświadczenie o partnerstwie zostało złożone we Frankfurcie nad Odrą
w obecności przedstawicieli Izby Notarialnej Brandenburgii oraz Poznańskiej Izby Notarialnej w dniu 17 kwietnia 1996 r.
W styczniu 1997 r. Walne Zgromadzenie Notariuszy Poznańskiej Izby
Notarialnej wybrało nowe władze na trzecią już kadencję pracy samorządu
notarialnego apelacji poznańskiej. Zaaprobowane zostały przez uczestników tego najwyższego samorządowego forum kierunki i zadania Rady Izby
Notarialnej, w tym także zaplanowane wspólne szkolenie asesorów Izby
Poznańskiej i Izby Brandenburskiej, będące realizacją podpisanego w tym
zakresie porozumienia o współpracy. Wyznaczony został także not. R. Stawowy do stałego monitorowania zmian w przepisach związanych z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
2. Rada Izby Notarialnej w Katowicach podjęła współpracę z samorządami notarialnymi członków państw Unii Europejskiej dość wcześnie; współpraca ta przybrała trojaką postać15.
Po pierwsze, poprzez uczestnictwo przedstawicieli izby w międzynarodowych konferencjach notarialnych i kongresach notariuszy państw Unii
Notariatu Łacińskiego.
Izba Notarialna w Katowicach reprezentowana była na:
- XXI Międzynarodowym Kongresie Notariatu Łacińskiego, odbywającym się w dniach 28 maja-3 czerwca 1995 r. w Berlinie,
- VI Środowiskowym Kolokwium Notarialnym i Konferencji Okrągłego Stołu w dniach 17-19 listopada 1994 r. w Kesthely na Węgrzech,
- VI, VII, VIII i IX Europejskich Dniach Notariatu, organizowanych
rokrocznie w kwietniu w Salzburgu, w Austrii.
15
Na podstawie informacji przesłanej przez prezesa Rady Izby Notarialnej w Katowicach mgr. J. Wojdyłą, za co tą drogą serdecznie dziękuję, a także Rejenta 1994, nr 5, s. 73.
53
Jerzy Jacyszyn
Po drugie, wydelegowani przedstawiciele samorządu notarialnego, w
celu pogłębienia znajomości zagadnień notarialnych w kierunku ujednolicenia prawa europejskiego, uczestniczyli w zajęciach Uniwersytetu Notariatu, odbywającego się w dniach 10-13 września 1996 r., w Juyen-Josace
we Francji.
Po trzecie, podpisanie w dniu 23 kwietnia 1994 r. umowy o nawiązaniu
kontaktów i wzajemnej współpracy między notariuszami Izby Notarialnej
Charente Maritime we Francji oraz Izby Notarialnej w Katowicach.
W podpisanej umowie strony postanowiły:
a) Rozwijać i umacniać wzajemne stosunki poprzez:
- wymianę informacji dotyczących rozwoju funkcjonujących w ich krajach instytucji zawodowych i obowiązującego prawa,
- podtrzymywanie stałych kontaktów w ramach odpowiednich komisji
poszczególnych izb notarialnych, jak również poprzez wzajemne spotkania
z udziałem wszystkich notariuszy poszczególnych izb,
- powołanie stałej komisji współpracy, której zadaniem będzie poszukiwanie rozwiązań wybranych instytucji, formalnych i merytorycznych, jak
również ustalenie wspólnych reguł postępowania zawodowego,
- ułatwienie przyjmowania i wymianę aplikantów obu stron.
b) Zachęcać do nawiązywania stosunków między organizacjami dobrowolnymi i organami samorządu notarialnego poprzez:
- sprzyjanie i wspieranie rozwoju i wymiany międzyuczelnianej,
- zapoczątkowanie wymiany ofert nieruchomości, ekspertyz bądź negocjacji pomiędzy członkami korporacji umawiających się stron.
c) Prowadzić wspólną politykę:
- w obrębie zawodu notariusza poprzez wykazanie jego roli ekonomicznej na poziomie europejskim,
- w porozumieniu z innymi miastami Europy,
- w oficjalnych stosunkach międzynarodowych
W celu realizacji tego porozumienia organizowane były i są coroczne
spotkania notariuszy obu izb, odbywają się wymiany i odwiedziny notariuszy we Francji i w Polsce, pogłębiające wzajemne poznanie merytoryczne i koleżeńskie, a także samorządowe. Na zaproszenie notariuszy departamentu Charente Maritime przebywała we Francji delegacja notariuszy
Katowickiej Rady Izby Notarialnej. Strona polska miała okazję uczestniczyć w obradach odbywającego się w La Rochelle kongresu Ruchu Mło-
54
Współpraca samorządów notarialnych..
dego Notariatu. Nadto notariusze z Katowic zapoznali się z systemem funkcjonowania notariatu we Francji oraz jego bieżącymi problemami, między
innymi przez obecność przy sporządzaniu i podpisaniu aktu notarialnego.
Podczas pobytu ustalono plan dalszej współpracy na płaszczyźnie zawodowej i kulturalnej. Przewidziano m.in. praktyki dla aplikantów, wymianę
publikacji zawodowych, prywatne wizyty notariuszy obu stron.
Dzięki tym kontaktom odbyła się m.in. konferencja poświęcona testamentom działów oraz roli banków w funkcjonowaniu kancelarii notarialnej
i obsługi notarialnej.
III. Podsumowanie
Współpraca polskich samorządów notarialnych z samorządami członków państw Unii Europejskiej układa się różnie. Jedne rady izb notarialnych wyraźnie nawiązały kontakty ze swymi odpowiednikami samorządowymi w wybranych krajach Wspólnot Europejskiej, inne powstrzymują się
od takiej współpracy bądź jedynie deklarują chęć współdziałania z samorządami tych państw.
Jedno wydaje się pewne, współpraca samorządów notarialnych państw
członków Unii Europejskiej stała się faktem dokonanym, o konieczności i
potrzebie współdziałania w zakresie korporacji notariuszy nikogo już nie
trzeba przekonywać. Popularyzacja zawodu notariusza, jego funkcji, zadań
publicznych, prawnych, społecznych, edukacyjnych wydaje się oczywista.
Uczestnictwo Polski w Unii Europejskiej obliguje do nawiązywania współpracy między różnymi środowiskami jurystów, w tym także notariuszy, od
których wymaga się wiedzy nie tylko o prawie polskim, ale także często
o prawie obowiązującym w krajach Unii Europejskiej. Współpraca polskich samorządów notarialnych z członkami państw Unii Europejskiej
przybiera różne formy; realizowana jest ona na podstawie konkretnych
umów, porozumień, deklaracji, których treść określają zainteresowane strony. Warto zauważyć, iż do podpisania tych dokumentów dochodzi na podstawie wcześniejszych kontaktów określonych izb notarialnych, wymiany
ich przedstawicieli, wizyt i odwiedzin, a także uczestnictwa w konferencjach, spotkaniach, seminariach itp. Najczęściej jest to efekt dobrze układającej się współpracy, wymiany informacji, wzajemnego osobistego poznania, nabrania zaufania i szacunku, a wreszcie potrzeby edukacji notarial-
55
Jerzy Jacyszyn
nej w ujęciu międzynarodowym. To, co sprzyja tej współpracy, to uświadomienie sobie wzajemnych korzyści, jakie współdziałanie takie może
przynieść dzisiaj i na przyszłość. Współpraca samorządów notarialnych w
relacjach międzynarodowych nie może być nigdzie zadekretowana, co nie
oznacza, że odpowiednie władze, takie jak Krajowa Rada Notarialna, czy
Stowarzyszenie Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej, nie powinny czuwać nad rozwojem współpracy polskich samorządów notarialnych z członkami państw Unii Europejskiej. Upowszechnianie efektów takiej współpracy powinno stanowić ważny walor edukacji samorządowej; wypracowane
dokumenty, deklarujące współpracę między samorządami notarialnymi, mogą
stać się inspiracją do przygotowania i redakcji własnych projektów w tym
zakresie.
Wydaje się, iż zbliżające się włączenie Polski w struktury państw członków Unii Europejskiej obliguje do działania poszczególne rady izb notarialnych, władze samorządów notarialnych; porządkowanie tej strefy można uznać za równie ważne, jak każdą inną działalność statutową samorządów
notarialnych. Można także zaproponować zorganizowanie konferencji,
narady, seminarium na temat aktualnego stanu współpracy polskich samorządów notarialnych ze swymi odpowiednikami w państwach członkach
Unii Europejskiej. Warto bowiem zbilansować dotychczasowe efekty i
osiągnięcia, a także ustalić białe plamy w tym zakresie bądź podzielić się
doświadczeniami poszczególnych izb notarialnych, których przedstawiciele uczestniczyli w różnego typu spotkaniach ze swymi kolegami z unijnych
samorządów notarialnych. Sprawa wydaje się na tyle ważna, iż warto jej
poświęcić więcej niż do tej pory uwagi w ramach działalności tak Krajowej
Rady Notarialnej, jak i Stowarzyszenia Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej.
Prywatyzacja polskiego notariatu otworzyła notariuszom i ich organom
samorządowym dostęp do wiedzy, umiejętności, warsztatu i doświadczeń
notariuszy państw członków Unii Europejskiej. Współpraca między samorządami notarialnymi tych państw winna stworzyć odpowiednią platformę
do korzystania z dorobku i doświadczeń nowoczesnych notariatów.
56