szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017.
K
2531
KGB ZSRR (ros. Комите́т Госуда́рственной
Безопа́сности при Совете министров
СССР
(КГБ
СССР),
Komitiet
Gosudarstwiennoj Biezopasnosti pri Sowietie
ministrow SSSR, Komitet Bezpieczeństwa
Państwowego przy Radzie Ministrów ZSRR)
[radziecka struktura administracyjna
łącząca funkcje instytucji czuwającej nad
bezpieczeństwem państwa, dokonującej
politycznej
inwigilacji
obywateli,
zwalczającej rzeczywistą i potencjalną
opozycję oraz niezależny obieg informacji,
kontrolująca
większą
część
służb
specjalnych (z wyjątkiem wojskowych)
ZSRR.] – KGB (oroszul Комитет
Государственной Безопасности, rövidítve
КГБ,
magyar
átírásban
Komityet
Goszudarsztvennoj
Bezopasznosztyi,
magyarul Állambiztonsági Bizottság) [a
Szovjetunió állambiztonsági feladatokat
ellátó szerve volt 1954 és 1991 között.
Formálisan
a
Minisztertanács
alárendeltségébe
tartozott,
vezetője
miniszteri rangban volt, ténylegesen azonban
a
pártállami
rendszer
logikájának
megfelelően a Szovjetunió Kommunista
Pártja irányította. Utódszervezete az FSZB
(Федеральная
служба
безопасности
Российской Федерации, Fegyeralnaja
Szluzsba
Bezopasznosztyi
Rosszijszkoj
Fegyeracii, magyarul Az Oroszországi
Föderáció
Biztonsági
Szövetségi
Szolgálata).]
kg (kilogram) – kg, kilogramm
khaki [1. kolor szaro-brązowo-zielony; 2. kolor
którego nazwa pochodzi od perskiego
słowa oznaczającego kurz lub pył. Khaki
stanowi kolor brazowo-żółtawy, czasem w
niektórych odmianach z domieszka
zielonego. Należy do kolorów ochronnych,
świetnie się nadaje do kamuflażu i stąd
jest szeroko wykorzystywany w ubiorach
wojskowych na całym świecie. 3. kolor
brązowo-żółtawy, mało widoczny na tle
przyrody. Zastąpił on w mundurze
wojskowym nierozsądne barwy niebieskie
i czerwone, które panowały powszechnie
od Ludwika XIV, do pierwszej wojny
światowej.] – (perzsa→ang.) khaki, keki
(földszínű); zöldesbarna színű anyag
(pamutszövet), rendszerint egyenruha-szövet
k. han. (kodeks handlowy) – KT., Kt.
(Kereskedelmi Törvénykönyv v. törvény)
khat [1. krzew o liściach zawierających
uzależniające alkaloidy, rosnący w Afryce
i na Bliskim Wschodzie; 2. liście tego
krzewu, żute jako narkotyk, lub napój z
nich sporządzony] – (növ.) "khat"
[tudományos nevén Catha edulis - egy
Jemenben és Etiópiában őshonos pszichotróp
növény,
mely
eufórikus
és
szimpatomimetikus hatásai miatt közkedvelt
az itten lakosság körében.]
Khmer, Khmerka – khmer (ffi/nő)
khmerski, -a, -ie [czytaj: kmerski] [dotyczący
Khmerów, właściwy Khmerom] – khmerki [daw. jaki, który] – (dawno) amilyen;
akármilyen, bármilyen; aki, amelyik, mely,
amely
kibel [1. posp. ubikacja; 2. posp. sedes; 3. środ.
kubeł na nieczystości; 4. środ. więzienie] –
vödör; (bányászat) bödön, szállítóvödör;
(átv.) WC; börtön, dutyi
kibel [wiadro] – [Słowniczek języka śląskiego]
vödör, veder
kibelek – kis vödör
kibel do wynoszenia nieczystości – szemetesvödör
kibic [osoba oglądająca pojedynek sportowy] –
(ném.) kibic, a társasjátékot (főleg
kártyázást) csak figyelő, de a játékost néha
kéretlen tanácsokkal ellátó személy; (przy
grze) (sport) szurkoló, sportrajongó, drukker
kibicować
(kibicuje)
[1. przyglądać
się
rozgrywkom sportowym i dopingować
tych uczestników, z którymi się
sympatyzuje; 2. przyglądać się pewnym
wydarzeniom
lub
wspierać
czyjeś
działania] – kibicelni; szurkolni, drukkolni
kibicować komuś – drukkolni, szurkolni vkinek
kibicowanie – kibicelés
kibić [daw. talia, stan] – derék; állapot
kibitka [1. kryty wóz konny używany w Rosji
carskiej do przewożenia zesłańców;
2. szeroki,
kryty
wóz
gospodarski
używany w dawnej Rosji] – (török→orosz)
kibitka 1. (orosz ekhós szekér; kirgízsátor);
gyékényfedeles, hosszú kocsi; 2. a nomádok
nemezsátra
Kibitnikowate (Gracillariidae) [rodzina motyli,
należąca do grupy motyli minujących,
czyli żerujących we wnętrzu liści.
Żerujące gąsienice tworzą na liściach tak
zwane miny. Wygląd min jest ważną cechą
pomagającą w identyfikacji gatunku.] valódi lepkék (Glossata) közé tartozó
keskeny szárnyú molyfélék (Gracillariidae)
[rendkívül fajgazdag családja az egész
Földön elterjedt. Hazánkban 110 fajt
mutattak ki.]
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
2532
W Polsce występuje ponad 110 gatunków, m.in.:
 szrotówek
robiniaczek
(Phyllonorycter
robiniella) - gąsienice żerują na spodniej
stronie liści robinii zawleczony z Ameryki
Pn. – akáclevél-sátorosmoly (Phyllonorycter
robiniella) [a valódi lepkék (Glossata) közé
sorolt
keskenyszárnyú
molylepkefélék
(Gracillariidae)
családjának
egyik,
Magyarországon is élő faja.]
 Parectopa robiniella - larwy tworzą miny
(żerują) na zewnętrznej stronie liści, również
z Ameryki Pn. – akáclevél-hólyagosmoly
(Parectopa robiniella)
 Phyllonorycter issikii - żeruje na liściach lipy,
od niedawna w Polsce. Przybysz z Azji. hárslevél-sátorosmoly (Phyllonorycter issikii)
[a valódi lepkék (Glossata) közé sorolt
keskenyszárnyú
molylepkefélék
(Gracillariidae)
családjának
egyik,
 szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria
ohridella) - żeruje na kasztanowcach. vadgesztenyelevél-aknázómoly
(avagy
vadgesztenye-sátorosmoly,
Cameraria
ohridella) [a valódi lepkék (Glossata) közé
sorolt
keskenyszárnyú
molylepkefélék
(Gracillariidae)
családjának
egyik,
A családot három alcsaládra és további 52,
alcsaládba nem sorolt nemre osztják:
 keskenymolyok alcsaládja (Gracillariinae) tíz
nemmel;
 sátoraknás
molyok
alcsaládja
(Lithocolletinae) öt nemmel:
 kígyóaknás
molyok
alcsaládja
(Phyllocnistinae) három nemmel:
kibla [strona świata, gdzie znajduje się świątynia
Kaaba w Mekce, ku której zwracają się
muzułmanie w czasie modlitw] – kibla
[arab szó imairányt jelent. Az iszlám kezdeti
időszakában az imairány Jeruzsálem volt,
majd Allah parancsára (Korán 2:149 és
2:150) a muszlimok az iszlám szerinti
legrégebbi imaház, a mekkai Kába szentély
felé fordultak.]
kiblować [1. posp. przebywać w więzieniu;
2. posp. pozostawać na drugi rok w tej
samej klasie; 3. posp. przebywać długo w
jednym miejscu, czekając na kogoś lub na
coś] – ülni (börtönben); vécén ülni
kibotos (gr.) [drewniana lub szklana ozdobna
szafka służąca do przechowywania ikon] –
-
Wersja 01 01 2017.
obżarstwo, podobnie jak opilstwo jest
podrażnieniem
nerwów
smaku
(łechtaniem zmysłu smaku) a nie
smacznym
spożywaniem
pokarmu.
Łechtaniem nerwów smaku jest używanie
narkotyków, palenie i żucie tytoniu itp. co
jest obrzydliwością w oczach Stwórcy,
który nie stworzył ludzi po to aby byli
niewolnikami nałogów.] – KIBRÓTTAAVA
(mohóság
sírjai,
sóvárgás,
kedvtelés sírjai) [Izráel szálláshelye a pusztai
vándorlás során, mintegy 45 km-nyire
északkeletre Sínai hegyétől; ott annyira
teleették magukat fürjekkel, hogy sokan
belehaltak a mohóságukba (4Móz 11,34-35;
33,16-17; 5Móz 9,22).]
kibuc
[dobrowolna
żydowska
wspólnota
osadnicza w Izraelu] – (ivr.) kibuc [a
mezőgazdasági
termelőközösségek
elnevezése Izraelben]
kic!
[wykrzyknik,
często
powtarzany,
nazywający
skok
zająca,
królika,
wiewiórki itp.] – sicc! kic! kic! kic!
kic i już go nie było – ukk-mukk-fukk – és már ott
sem volt
kicać — kicnąć [o zającu, króliku: skakać] –
ugrani
kicha [1. zgr. od kiszka; 2. pot. sytuacja
kłopotliwa lub zawstydzająca] – vastag
hurka, tömlő
kicha nawaliła – a tömlő kipukkadt
kichanie, kichnięcie – tüsszentés, tösszögés;
prüszkölés; prüszentés
kichnąć (kichnie) — kichać (kicha) [gwałtownie
wyrzucić przez nos powietrze, wydając
przy tym głośny, stłumiony dźwięk] –
tüsszenteni,
prüszenteni;
tüsszögni,
prüszkölni
kichnąć na co/kogo – (átv.) fütyülni vmire/vkire
kichol [nos (brzydki)] – [Słowniczek języka
śląskiego] csúnya orr
kici! kici! kić! kić! [wykrzyknik, zwykle
powtarzany, używany w celu przywołania
kota] – (macskát hívó szó) cic, cic!
kicia, kiciuś [1. pieszcz. o kocie; 2. pieszcz. o miłej
dla kogoś osobie] – cica, cius; kacérkodó
lány
(gör.) kibotos
[díszes fa v.
üveg ikonhordó szekrényke]
Kibrot-Hataawa [miejsce postoju Izraelitów;
tam pogrzebano ludzi, którzy pożądali
mięsa i od nadmiaru spożycia go zmarli.
Człowiek ma się odżywiać dobrze, nawet
ma jeść obficie; jedzenie powinno być
smaczne - to jest wola Boga; ale
2533
kicia jest bardziej sexy – szexibb kacérkodó lány
kiciunia, kiciuś – cicus, cicuska
kick-boxing, kick boxing [wym. kikboks-ing]
[dyscyplina sportowa łącząca elementy
boksu i karate] – (sp) kick box (egy
küzdősport,
mely
több
tradícionális
harcművészet elemeit ötvözi.)
kick bokser, kickbokser, kick-boxer – (sp) kick
box verenyző
kickbokserski, kickboxerski – (sp) kick box-;
kick box verenyzői
kickboxingowy – (sp) kick boxkicz [1. kompozycja plastyczna, utwór literacki,
film itp. o małej wartości artystycznej;
2. przedmiot wykonany z przepychem, ale
zupełnie pozbawiony gustu] – giccs,
mázolmány
kiczowato – giccsesen
kiczowatość – giccsesség
kiczowaty, -a, -e [lichy, tandetny, o cechach
kiczu] – giccses
kić [posp. więzienie] – (miejsce) börtön, fogház,
fegyház, fogda
kidać [plamić, kapać] – [Słowniczek języka
śląskiego] foltot ejteni; csepegni
kidnaper [osoba, która porwała kogoś, w celu
wymuszenia okupu] – (ang.) kidnapper,
gyermekrabló;
aki
busás
váltságdíj
reményében gazdag szülők gyermekeit
rabolja el
kidnaperka [przestępczyni porywająca dzieci
lub osoby dorosłe dla okupu] – (ang.)
kidnapper, gyermekrabló nő
kidnaperski, -a, -ie – (ang.) kidnapper-,
gyermekrablókidnaperstwo
[ang.
kidnapper
'osobnik
porywający dla okupu (zwł. dzieci)'; kid
'koźlątko; dzieciak';
napper dawn.
'złodziej' od nap dawn. 'chwytać';
zbrodnicze porywanie osób (zwł. dzieci) w
celu wymuszenia okupu] – gyermekrablás
kidnaping, kidnaperstwo [porywanie dzieci lub
osób dorosłych w celu wymuszenia okupu]
– gyermekrablás
kidnapingowy, -a, -e [dotyczący kidnapingu,
kidnaperstwa] – gyermekrablási
kids band, kidsband [wym. kidsbend] [dziecięcy
zespół wokalny wykonujący muzykę pop]
– (ang.) kids band; gyerekegyüttes
kieca [1. pot. sukienka; 2. reg. śl. spódnica; 3.
kiecka, kietka, rodzaj płaszcza sukiennego
na zbroję, zapewne z turec. kecze, pilśń i
tkanina gruba z pilśni. W Polsce stała się
nazwą sukni grubej kobiet wiejskich] –
ruha, női ruha; szoknya alj; szoknya
-
Wersja 01 01 2017.
kiecka [1. pot. sukienka; 2. znowu wyraz, który
jak to bywa w modzie - zmieniał swoje
znaczenia. W XVI wieku oznaczał
płócienną
suknię
kobiecą
niezbyt
elegancką, dziś używany w żartobliwym
sensie określa gorszą, ale lubianą
sukienkę] – szoknya; kötény, kece, kecele;
(dawno) (díszes leányruha); köpeny v.
katonaköpeny
kiecka [spódnica, sukienka] – [Słowniczek języka
śląskiego] szoknya alj; szoknya; ruha, női
ruha
kiecza [wyraz pochodzenia tureckiego, który z
czasem łączy się z kiecką. Najpierw
oznaczał grubą tkaninę filcową, na kołdry,
czapki, dywaniki. Stąd kiecza to był koc,
dera, gunia, grubo tkany płaszcz
zarzucany na zbroję. Ale bywały również
kiecze podszyte sobolami.] – szoknya alj;
(daw) vastag nemez anyag
kiedy [I zaimek zastępujący określenia czasu lub
nawiązujący do nich, używany w zdaniach
samodzielnych o formie pytajnej lub
rozpoczynający zdanie podrzędne, np.
Kiedy przyjdziesz? Nie zauważył, kiedy
wyszłam. ― II spójnik wprowadzający
zdanie czasowe, np. Było późno, kiedy
wrócił do domu., rozpoczynajacy zdanie
podrzędne
oznaczające
przyczynę,
warunek czegoś, np. Kiedy jesteś taki
mądry, radź sobie sam., lub łączący zdania
o treści przeciwstawnej, np. Mógłby się
uczyć, cóż kiedy nie chce.] – mikor?, akkor,
amikor; addig, amíg; ahogy; ha, ha egyszer;
de, de ha; mialatt, miután; midőn
kiedy bądź – bármikor, akármikor
kiedy będą gotowe? – mikor lesznek készen?
kiedy będą wyniki? – mikor lesznek eredmények?
kiedy będę w Szczeczinie – mikor leszek
Szczeczinben?
kiedy będzie gotowe? – mikor lesz készen (mikor
készül el)?
kiedy będzie mecz? – mikor lesz a mérkőzés?
kiedy będzie następny pociąg? – mikor megy a
következő vonat?
kiedy będzie świeży towar? – mikor lesz friss áru?
kiedy będziecie w domu? – mikor lesztek otthon?
kiedy będziemy w Krakowie? – mikor leszünk
Krakkóban?
kiedy będziesz miał (miała) urlop? – mikor leszel
szabadságon?
kiedy byłem w domu, on przyszedł do mnie –
amikor otthon voltam ő eljött hozzám
kiedy czytałem książkę, on zatelefonował do
mnie – amikor könyvet olvastam, ő
telefonált nekem
indziej – máskor, más alkalommal;
valamikor; majd egyszer, valaha
kiedy, jak nie teraz? – mikor, ha nem most?
kiedy jest następny pociąg do…? – mikor indul a
következő vonat …felé?
kiedy jest śniadanie (obiad, kolacja)? – mikor van
(lesz) a reggeli (ebéd, vacsora)?
kiedy już będzie wszystkiego dość? – mikor lesz
már mindenből elég?
kiedy lek będzie gotowy? – mikor lesz kész a
gyógyszer?
kiedy mam pezyjść? – mikor jöjjek?
kiedy mam pezyjść do miary? – mikor jöjjek
próbálni?
kiedy mam znów przyjść? – mikor jöjjek megint?
kiedy masz czas – amikor ráérsz
kiedy miałem sześć lat, chodziłem do szkoły –
amikor hat éves voltam, iskolába mentem
kiedy mogę go odebrać – mikor jöhetek érte?
kiedy mogę pojechać na urlop? – mikor tudok
szabadságra utazni?
kiedy można się pana (pani) spodziewać? –
mikorra várhatjuk?
kiedy nastąpi posiedzenie? – mikor lesz a gyűlés?
mikor kerül sor a gyűlésre?
kiedy nie można! – de ha nem szabad! amikor
pedig nem lehet!
kiedy niekiedy – időnként, olykor, időről időre;
néha-néha, olykor-olykor
kiedy obchodzisz imieniny? – mikor tartod a
névnapodat?
kiedy odbędzie się posiedzenie? – mmikor kerül
sor a gyűlésre?
kiedy odbudowano Zamek Królewski? – mikor
építették újjá a királyi palotát?
kiedy odbywają się u was żniwa? – mikor aratnak
nálatok?
kiedy odchodzi statek? – mikor indul a hajó?
kiedy odjeżdża najbliższy pociąg osobowy? –
mikor megy a legközelebbi személyvonat?
kiedy odjeżdża pociąg do łodzi? – mikor indul a
lódzi vonat?
kiedy odlatuje samolot do Krakowa (do
Budapesztu, do Warszawy)? – mikor indul
repülőgép Krakkóba (Budapestre, Varsóba)?
kiedy odlatuje samolot do Warszawy? – mikor
indul a varsói gép?
kiedy odrestaurowano tę starą kamienicę? –
mikor restaurálták ezt a régi polgárházat?
kiedy on będzie zdrowy? – mikor lesz egészséges?
kiedy pan przyjechał / pani przyjechała? – mikor
érkezett?
kiedy pan przyjechał do Polski? – mikor érkezett
Lengyelországba?
kiedy
2534
-
Wersja 01 01 2017.
kiedy pan (pani) będzie w domu? – mikor lesz
otthon?
kiedy pan (pani) musi wyjechać? – mikor kell
elutaznia?
kiedy pan (pani) wraca? – mikor jön vissza?
kiedy pan (pani) wyjeżdża – mikor utazik?
kiedy pan (pani) wyjeżdża na Węgry? – mikor
utazik Magyarországra?
kiedy pan (pani) przyjedzie na Węgry? – mikor
jön Magyarországra?
kiedy pan (pani) przyjechał/przyjechała? –
mikor érkezett meg?
kiedy pan (pani) wróci? – mikor jön vissza?
kiedy pociąg odjeżdza? – mikor indul a vonat?
kiedy pociąg odjeżdża z dworca – amikor elindul
a vonat a pályaudvarról
kiedy pójdziemy do…? – mikor megyünk …?
kiedy przybywa samolot (statek)? – mikor
érkezik meg a repülőgép (hajó)?
kiedy przyjedziemy? – mikor érkezünk meg?
kiedy przyjedziemy do…? – mikor érkezünk Xbe?
kiedy przyjedziemy do Warszawy? – mikor
érkezünk Varsóba?
kiedy przyjedzieś – mikor jössz?
kiedy przyjmuje dentysta? – mikor fogad a
fogorvos?
kiedy przylatuje samolot z Paryża? – mikor
érkezik a párizsi gép?
kiedy są pana (pani) urodziny? – mikor van a
születésnapja?
kiedy się otwiera kasa? – mikor nyit a pénztár?
kiedy się Pan/Pani położył/położyła? – mikor
feküdt le?
kiedy się Pan/Pani urodził/urodziła? – mikor
született?
kiedy się spotkamy? – mikor találkozunk?
kiedy się skończy? – mikor van vége?; mikor
végződik?
kiedy się znowu zobaczymy? – mikor
találkozunk?, mikor látjuk újra egymást?
kiedy skończysz studia? – mikor végzel (az
egyetem v. főiskolán)?
kiedy skończy się przedstawienie? – mikor van
vége az előadásnak?
kiedy telewizja warszawska nadaje swój
program? – mikor sugároz műsort a varsói
televízió?
kiedy to będzie? – mikor lesz?
kiedy trzeba wykupić bilet? – mikor kell
megvenni (kiváltani) a jegyet?
kiedy się urodziłeś? – mikor születtél?
kiedy wreszcie skończysz? – mikor fejezed be
végre?
2535
kiedy wyjeżdża Pan/Pani z Polski? – mikor utazik
el Lengyelországból?
kiedy wyjeżdżasz z Polski? (za tydzień, jadę
samochodem)
–
mikor
utazol
el
Lengyelországból? (egy hét múlva, autóval
utazom)
kiedy wyruszacie? – mikor indultok?
kiedy wyruszasz? – mikor indulsz?
kiedy zaczyna się przedstawienie? – mikor
kezdődik az előadás?
kiedy zbudowano tę fabrykę? – mikor épült ez a
gyár? (mikor építették ezt a gyárat)?
kiedy zaczniesz się uczyć? – mikor kezdesz
tanulni?
kiedy znów tu wrócisz? (w przyszłym roku
wrócim do Polski znowu) - mikor jössz
vissza
ide?
(jövőre
térek
vissza
Lengyelországba)
kiedy została otwarta wystawa? – mikor nyílt
meg a kiállítás?
kiedykolwiek [w czasie bliżej nieokreślonym lub
dowolnym] – bármikor, akármikor
kiedy niekiedy – időnként, néhanapján, néha,
nagynéha, olykor, olykor-olykor; egyszermásszor
kiedyś [w czasie nieokreślonym, którego
mówiący nie może lub nie chce
zidentyfikować] – valamikor; (niegdyś)
valaha, egykor, hajdan, valaha, egyszer;
majd, majdan
kiedyś, ale nie dziś – [valamikor, de nem ma] amit
ma megtehetsz, ne halaszd holnapra
kiedyś w przyszłości – majdan a jövőben egyszer
majd
kiedyż [wzmocniony zaimek kiedy, występujący
w pytaniach] – mikor hát
kiej [gdy, kiedy (ziemia rybnicko-raciborska), kie
(Śląsk Cieszyński)] – [Słowniczek języka
śląskiego] mikor, amikor, amint, mialatt,
midőn, amidőn
kiel [kapusta włoska] – kelkáposzta; (ném.) kiel,
bókony, csónakgerinc
kielboot (jacht balastowy) – (ném.) kielboot; fából
készült, mélyre nyúló gerincre épített evezős
v. vitorlás csónak; kieles hajó, gerinces hajó
Kielce [miasto w południowo-centralnej Polsce,
stolica województwa świętokrzyskiego] –
Kielce [város Közép-Lengyelországban,
202 609 lakossal (2006). Świętokrzyskie
vajdaság fővárosa 1999 óta, előtte Kielce
vajdaság székhelye volt (1919-1939, 19451998).
A
Świętokrzyskie-hegységben
fekszik, a Silnica partján]
-
Wersja 01 01 2017.
Kielce
kielczanin [mieszkaniec Kielc], kielczaninka –
kielcei (ffi/nő)
Kielczanin
[mieszkaniec
Kieleckiego
(Kielecczyzny)], Kielczaninka – kielcei
(lakos)
kielecki, -a, -ie [przymiotnik od: Kielce,
Kieleckie (Kielecczyzna)] – Kielce-vidéki,
kielcei
kielecki strój ludowy – kielcei népviselet
kielich [1. naczynie w kształcie czarki na nóżce,
używane do picia trunków; też: zawartość
tego naczynia; 2. korona niektórych
kwiatów
przypominająca
kształtem
kielich; 3. wolne lub zrośnięte listki,
okalające pąk kwiatowy, a potem
rozwijający się owoc; 4. rozszerzony
koniec rury, do którego można włożyć
inną rurę; 5. kieliszek, wyraz spolszczony
z łac. Calix; 6. naczynie liturgiczne
wykonane ze szlachetnych metali, często
bogato zdobione, używane podczas Mszy
św. do konsekracji wina. Składa się z
czary
(wewnątrz
pozłacanej
lub
posrebrzanej) stopki i łączącego je trzonu.
7. wyraz ten z łac. ''calix'' oznacza raczej
luksusowe naczynie do picia. W oryginale
greckim użyto wyrazu ''terion'', co
oznacza zwyczajny kubek albo garnuszek.
Srebrny puchar Józef kazał włożyć do
worka Beniamina. Do przechowywania
oliwy używano także rogów. Robiono je z
miedzi, złota, srebra i z gliny garncarskiej.
Kielich
symbolizować
może
błogosławieńsstwo, czytamy także o
kielichu zbawienia; o kubku gniewu
Pańskiego. Kielich gniewu Chrystus
Swoim cierpieniem i śmiercią męczeńską
wypił za tych, co Go przyjęli. Pan wypił
także za tych co dali się obmyć Jego
krwią, goryczy i przekleństwa i dał im
kielich błogosławieństwa. Ten kielich
(dany
przez
Pana)
jest
Nowym
Testamentem.] – kehely, serleg, pohár,
borospohár, pezsgőspohár; (növény) csésze;
(rel) Kehely [1. A miséknél az átváltoztatásra
2536
kerülő bor befogadására alkalmas talpas
ivóedény. Hármas tagolású: 1. talp, 2. szár,
melyen a szárgomb (nódusz) helyezkedik el,
és a 3. kuppa, az ivócsésze. A
kehelyfelszerelés:
tagjait
ugyanolyan
anyagból készítették, mint pl.: a casulát,
dalmatikát. A kehelytakaró a vélum. A
vélumra helyezték rá a bursát. A kelyhen
lévő paténára került a palla, erre pedig a
kehelykendő, a purifikatórium. 2. KEHELY
(POHÁR). - Használatos szó szerinti és átvitt
értelemben. Különböző formájú és mintázatú
kelyhek voltak, különféle anyagokból:
aranyból, ezüstből, agyagból, rézből,
bronzból stb. A kehely (vagy: pohár) átvitt
értelemben jelenthet gyarapodást vagy átkot
(Zsolt 16,5; 23,5); ittasságot (Péld 23,31) és
áldást (1Kor 10,16).]
Mátyás kehely
1482, felújított talp: 19. század második fele - aranyozott ezüst,
trébelt, öntött, áttört, vésett, beágyazott és sodronyzománc - m.:
26,2 cm, talp átm.: 11,5 cm
(Pannonhalmi Főapátság)
Kielich (calix) jest to naczynie wsparte na nodze.
Składa się zwykle z 4-ch, a czasami z 5-ciu części:
- ze spodu (pes), tj. z podstawy okrągłej, płaskiej lub
półkolistej albo piramidalnej,
- z łodygi, z podstawy wychodzącej,
- z trzonu, tj. węzła czyli rękojeści (nodus); bo łączy
główne części kielicha i służy do trzymania go,
- z czary (cuppa), tj. naczynia liliowatego kształtu,
niezbyt głębokiego, którego brzegi (labia) u góry są
szerokie najmniej na 24 cm, u dołu naczynie może być
węższe,
- czasem z drugiej, zwierzchniej, fałszywej kuppy,
stanowiącej ornamentację pierwszej.
Wysokość całego kielicha dochodzi do 24 cm. Zbyt
wysoki kielich nie jest dogodny. Wszystkie części
kielicha mają być z sobą tak połączone, aby kielich się
nie chwiał. Ozdoby rzeźbione lub emaliowane mogą
być tylko na zewnątrz kielicha. (...) Czara kielicha ma
być ze złota lub ze srebra, ale wewnątrz złoconego.
kielich do szampana – pezsgőspohár
kielich do wina – borospohár
kielich goryczy [cierpienie, boleść, strapienie, do
końca coś przecierpieć. Wg Biblii oprawcy
dali Panu Jezusowi kielich goryczy do
wypicia] – (átv.) keserű pohár
-
Wersja 01 01 2017.
kielich i patena – (rel.) kehely és tál
Kielich (łac. calix) i patena (łac. patane - misa)
należą do najgodniejszych naczyń liturgicznych,
w
nich
bowiem
spoczywają
postacie
eucharystyczne.
Przez pierwsze tysiąclecie chrześcijaństwa
Komunii św. udzielano wszystkim pod obiema
postaciami, dlatego naczynia te wtedy były
znacznie większe niż dzisiaj. Kielich zaopatrzony
był w dwa uchwyty dla podtrzymywania go,
zwykle przez diakona. Zanikanie Komunii św.
pod
obiema
postaciami
powodowało
zmniejszanie się kielicha i także pateny, do
dzisiejszych rozmiarów.
W różnych epokach kielich przybierał różne
charakterystyczne kształty i misterne ozdoby, co
związane były z wyjątkową czcią, wynikającą z
jego przeznaczenia. Duża początkowo patena
służyła do składania na niej chleba
przeznaczonego do przeistoczenia i łamania dla
rozdawania go wiernym. W miarę stosowania
coraz mniejszych hostii, zmniejszała się i patena.
Obecnie niewiele wystaje one poza obręb czary
kielicha.
Coraz częściej mówi się o większej patenie, by
mogła pomieścić hostię celebransa i komunikanty
przeznaczone dla wiernych. To tak zwna paten
głęboka.
Symbolika kielicha i pateny związana jest z ich
stosowaniem w liturgii. Według dawnego
pontyfikatu patena i kielich symbolizują nowy
grób Pański, ponieważ służą do składania w nich
Ciała i Krwi Chrystusa Eucharystycznego.
Ponadto naczynia te przypominają Wieczernik,
gdzie "Jezus wziął chleb i odmówiwszy
błogosławieństwo, połamał go i dał uczniom,
mówiąc: Bierzcie i jedzcie, to jest moje ciało.
Następnie wziął kielich, dzięki czynił, i dał im,
mówiąc: Pijcie z niego wszyscy; bo to jest moja
krew, Przymierza, która za wielu będzie wylana
na odpuszczenie grzechów" (Mt 26,26-28; Mk
14,22-25; Łk 22,15-20;1 Kor 11,23-25).
Istnieje także patena przeznaczona do
podstawiania jej pod brodę przyjmującego
Komunię przez ministanta. Ministrant powinien
zasadniczo stać po prawej stronie szafarza
Komunii - jeśli jednak Komunia jest udzielana
pod dwiema postaciami, winien on stać po lewej
stronie (po drugiej stoi akolita lub szafarz z
kielichem Krwi Pańskiej). Patena ta posiada
rączkę do trzymania i winna być oczyszczona z
okruchów przez akolitę, diakona lub prezbitera
po zakończeniu rozdawania Komunii. Do
praktykowania tego zachęca Instrukcja o
Eucharystii,
zatytułowana
"Sakrament
Odkupienia": "Należy utrzymać zwyczaj trzmania
pateny podczas komunii wiernych, ażeby
zapobiec upadnięciu hostii lub jej fragmentu na
ziemię" (RS 93).
kielich kwiatu; kielich kwiatowy (łac., ang. calyx)
[zewnętrzny okółek okrywy kwiatowej,
złożony z tzw. działek, zwykle zielonych,
podobnych do liści. Kielich kwiatowy
pełni funkcję ochronną w stosunku do
pozostałych części kwiatu] – virágkehely,
kehely
kielich mszalny – (egyház) kehely
2537
kielich rozkoszy – az élvezet serlege
kielich szedł koleja – a serleg v. pohár körbejárt
kielich toastowy – felköszöntő serleg
kielich wielolistny, kielich wielodziałkowy –
váltlevelű csésze, osztott pártájú csésze
kielich wpustowy – lapostető összefolyó
kielich złocony – bearanyozott v. arannyal bevont
kehely
kielichowaty, -a, -e [podobny kształtem do
kielicha]
–
kelyhes,
kehelyszerű,
csészealakú
[dziurawiec
kielichowaty
(Hypericum
calycinum):
Bőrlevelű
orbáncfű]
kielichowy, -a, -e – kehely-, pohár-, serleg-, csészekieliszeczek – poharacska
kieliszek [niewielkie naczynie na nóżce, służące
do picia alkoholu; też: zawartość tego
naczynia] – pohár, pohárka, pálinkáspohár,
likőröspohár, kupica, stampedli (3 cl-es
pálinkáspohár)
-
Wersja 01 01 2017.
kieliszek do jaj [naczynie podobne do kieliszka,
w które wkłada się ugotowane w skorupce
jajko] – tojástartó (lágy tojáshoz)
kieliszek do brandy – konyakospohár
kieliszek do likieru – likőröspohár
kieliszek do szampana – pezsgőspohár,
pezsgőskehely
kieliszek do wina – borospohár
kieliszek do wódki – pálinkáspohár
kieliszek na nóżce – talpas pohár
kieliszek wina – egy pohár bor
kieliszkowaty, -a, -e [mający kształt kieliszka] –
pohár
alakú,
borospohár
formájú,
kupicaszerű
kieliszkowy, -a, -e [przymiotnik od: kieliszek] –
pohár-, kupica-; poharas, ivási, pohárKielisznik zaroślowy (Calystegia sepium (L.)
R.Br) [gatunek byliny należący do rodziny
powojowatych
(Convolvulaceae).
Występuje w prawie całej Europie z
wyjątkiem północnej Skandynawii. Poza
tym gatunek kosmopolityczny, liczne
podgatunki i odmiany występują w Azji i
obu Amerykach. W Polsce dość pospolity
na niżu i w piętrze pogórza.] – Felfutó
sövényszulák (Calystegia sepium) [lágy
szárú évelő növény. 2-4, néha 5 méter
magasan kúszik fel más növényekre, az
óramutató járásával ellentétes irányban.
Gyöktörzse gyöngyfüzér alakú. Tojásdad
levelei mélyen szíves és szögletes vállúak.
Nagy virága 4–5 cm átmérőjű, csészéjét két
előlevél takarja el. Toktermése van.
Folyóparti erdőkben, nádasokban gyakori.]
kielnia (z niem. Kelle) [1. narzędzie w kształcie
trójkątnej płytki stalowej z drewnianą
rękojeścią, służące do rozprowadzania
zaprawy murarskiej; 2. łow. ogon bobra] –
(ném.) kelle; vakolókanál, kőműveskanál;
(öntöde) formasimító; vad. a hód farka
kielnia [chochla] – [Słowniczek języka śląskiego]
merőkanál, merítőkanál
kielnia do tynkowania – vakolókanál
kielnia mierska – formasimító
kielnia murarska – vakolókanál
2538
kielnia tynkarska – simító; simítólap
kielonek [pot. kieliszek wódki] – vodkáspohár
kieł [1. u ssaków: ząb znajdujący się między
siekaczami
a
zębami
trzonowymi;
2. element tokarki, szlifierki, przyrządu
pomiarowego, służący do podparcia i
ustalenia osi obrotu obrabianego lub
mierzonego przedmiotu; 3. o grubym i
długim kiełku rośliny] – szemfog; (u
dzików, vadkannál; farkasnál) agyar;
(növény) csíra; (műszaki) fog
kiełb [drobna ryba o wrzecionowatym kształcie]
– fenékjáró küllő (hal)
-
Wersja 01 01 2017.
kolbász, kalbász, kóbász (szláv klobasa)
tisztára mosott bélbe vagy műbélbe töltött,
apróra vágott vagy darált húsból és
szalonnából készült, sóval, általában
fűszerpaprikával és egyéb fűszerekkel
készült húskészítmény. A kolbászfélék
füstöléssel történő tartósítása régi élelmiszertechnológiai eljárás, mely Európa legtöbb
részén elterjedt, szerves része az európai
konyhának. A kolbász a sertésnek nagyon
tisztára mosott vékony beleibe töltött
húsmasszából készül. A töltelék húsmassza
az ínhártyáktól megtisztított disznóhús,
egyenlő mennyiségű szalonnával finomra
vagdalva vagy darálva, kellő mennyiségű
sóval, borssal, paprikával, citromhéjjal vagy
fokhagymával fűszerezve. A kolbászokat
sózással, hűvös levegőn történő szárítással és
füstöléssel tartósíthatják.]
 kiełb białopłetwy (Romanogobio






albipinnatus) – Halványfoltú küllő
(Romanogobio albipinnatus)
kiełb dalekowschodni (Romanogobio
albipinnatus)
kiełb długowąsy (Romanogobio uranoscopus)
– Felpillantó küllő (Gobio uranoscopus =
Romanogobio uranoscopus)
kiełb kaukaski (Romanogobio ciscaucasicus)
kiełb Kesslera (Romanogobio kessleri) Homoki küllő (Gobio kessleri = Romanogobio
kesslerii)
kiełb kolczasty (Gnathopogon strigatus)
kiełb krótkowąsy (Gobio gobio) – fenékjáró
küllő (Gobio gobio)
kiełb morski – tengeri ponty
kiełb ośmiowąsy (Gobiobotia pappenheimi)
kiełb rzeczny – fenékjáró küllő



kiełbasa (węg. kolbász, łuż. Kołbasa) [W języku
polskim nazwa kiełbasa wywodzi się od
węgierskiego słowa kolbász. ― 1. wędlina z
rozdrobnionego mięsa, w osłonce z jelita
zwierzęcego lub sztucznej; 2. wyrób
wędliniarski z mielonego mięsa w osłonce
z jelita zwierzęcego albo sztucznej; 3.
produkt spożywczy, którego nazwa polska
(słowiańska)
pochodzi
z
języka
węgierskiego] – kolbász, hurka [1. A
kolbász elnevezés az ótörökből került
Európába, ahol qalbuz szó harapást, falatot
jelent, a külbasti pedig a roston sült
bordaszelet neve. – Egy fennmaradt latin
szövegben már 1373-ban előfordul a Kolbaz
név, a Schagli Szójegyzék szerint 1405-ből
való a colbaz forma. – A Czuczor GergelyFogarasi jános féle: A magyar nyelv szótára
1865-ből a kalbász formát ismeri. 2. A
Házi csabai kolbász a spájzban
kiełbasa do gotowania, podobna do kiełbasy
zwyczajnej – főzőkolbász
kiełbasa do smażenia – sütni való kolbász
kiełbasa jałowcowa [kiełbasa wędzona w dymie
jałowcowym] – boróka füstjében füstölt
kolbász
2539
kiełbasa krakowska [bezsprzecznie zawojowała
całą Polskę. Dotarła nawet do różnych
części Europy i do Stanów Zjednoczonych.
Miarą jej popularności w Polsce jest fakt,
że można ją kupić wszędzie: od Przemyśla
po Szczecin, od Suwałk po Jelenią Górę.
W największym mieście i w najmniejszej
wsi.] – krakkói kolbász
kiełbasa myśliwka – vadászkolbász
kiełbasa po pięć złotych (kilo) – a kolbász kilója
öt zloty [kilogram kiełbasy pięć złotych]
kiełbasa serdelowa [rodzaj parzonej kiełbasy
wyrabianej z drobno mielonego mięsa, w
smaku podobna do serdelka] – szafaládé
kiełbasa sucha – szárazkolbász
Kiełbasa swojska – házi kolbász
Kiełbasa swojska
kiełbasa szynkowa – sonkásszalámi
kiełbasa wędzona – füstölt kolbász
kiełbasa wieprzowa – sertéskolbász
kiełbasa wyborcza – mézesmadzag (választáson)
kiełbasa z czosnkiem – fokhagymás kolbász
kiełbasi mu się w głowie – összezavarodott minden
a fejében; megkótyagosodott, megkeveredett
kiełbasiany, -a, -e – kolbászkiełbasić [inaczej psuć coś] – összekavarni,
összezavarni
kiełbasić się [1. pot. gmatwać się lub
komplikować się; 2. pot. psuć się lub
pogarszać
się]
–
összekavarodni,
összekeveredni
kiełbaska – kolbászka
kiełbaska parowa – virsli
kiełbaszenie – összezavarás, összekavarás,
összekuszálás
kiełbaszenie się – megzavarodás, kavarodás,
megkeveredés
kiełbaśnica [1. daw. osłonka z celofanu, papieru
itp. lub jelito zwierzęce, służące do
napychania mięsem przygotowanym na
kiełbasy; 2. daw. przyrząd służący do
wyrabiania kiełbas] – hurkatöltő v.
hurkatöltőgép; hurkabél; (kézi) kolbásztöltő
-
Wersja 01 01 2017.
kiełbaśnik – kolbászkészítő; virsliárusító; lengyel
étel
kiełek [1. część zarodka w nasieniu zawierająca
pąk i zawiązek korzenia; 2. zaczątek
rośliny w pierwszej fazie wzrostu, złożony
z korzonka i pędu pączkowego; kieł] –
szemfogacska; (növény) csíra
kiełek korzonkowy – magcsíra
kiełek liścieniowy – levélcsíra
kiełkować (kielkuje) [1. o nasionach, bulwach,
roślinach:
wypuszczać
kiełki;
2. powstawać lub zjawiać się] – csírázni,
kicsírázni; csírát hajtani, kikelni, kihajtani,
sarjadni
kiełkowanie – csíráztatás, csírázás, sarjadás,
kihajtás
kiełkowy, -a, -e [przymiotnik od: kiełek] – csírakiełkujący talent – (átv.) bimbózó v. ébredő
tehetség
kiełz – (állat) bolharák
 tüskés bolharák (Gammarus roeseli)
a
felsőbbrendű rákok (Malacostraca) osztályának a
felemáslábú rákok (Amphipoda) rendjéhez, ezen
belül a Gammaridae családjához tartozó faj
kiełzać, kiełznąć [1. zakładać koniowi uzdę lub
wędzidło; 2. radzić sobie z kimś, z czymś,
nie pozwalać komuś lub czemuś na coś] –
kantározni, felkantározni; (átv.) megfékezni;
megzabolázni
kiełzać ducha – visszafojtani az indulatot
kiełzać gniew – fékezni v. visszatartani v. elfojtani
a haragot
kiełzanie – kantározás; (átv.) megfékezés,
visszafojtás, visszatartás, megzabolázás
kiełznanie – felkantározás
kiełzno [zob. wędzidło w zn. 1.] – zabla, kötőfék;
(átv.) féket tenni vmire
kiep [daw. człowiek głupi] – ostoba, bolond,
szamár, hülye; fráter
kiepski, -a, -ie [1. pot. marny, nędzny, zły; 2. pot.
słaby lub chory] – gyatra, rossz, pocsék,
silány, vacak, gyenge, értéktelen, nyomorult;
hitvány
kiepska sprawa – beteg ügy
kiepski obiad – rossz v. gyenge ebéd
kiepski wariat – szegény bolond!
kiepskie czasy – rossz idők
kiepskie wino – lőre, gyenge bor
2540
kiepsko – rosszul, gyatrán, gyengén; pocsékul,
vacakul, silányan, nyomorúságosan
kiepsko gospodaruje – rosszul gazdálkodik
kiepsko się czuję – rosszul érzem magam
kiepsko strzela – rosszul lő
kiepsko wygląda – rossz színben van; rosszul néz
ki
kiepsko ze mną – rosszul vagyok, rosszul érzem
magam
kiepściutki, -a, -ie; kiepściuchny, -a, -e –
gyengécske, kis vacak
kiepściutko, kiepściuchno – gyengécskén,
gyatrácskán
kier [I 1. jeden z czterech kolorów w kartach,
oznaczony
czerwonym
serduszkiem;
2. karta w tym kolorze; II o kartach do
gry: należący do koloru oznaczonego
czerwonym serduszkiem] – (kártya) kör
kierat [1. dawne urządzenie do napędu maszyn
rolniczych, poruszane przez konie lub
woły, chodzące w koło; 2. codzienne,
powtarzające się monotonnie obowiązki] –
járgány; (átv.) taposómalom
kierat konny – lófogatú járgány
kieratowy, -a, -e [przymiotnik od: kierat] –
járgánykierhof [cmentarz] – [Słowniczek języka
śląskiego] temető
kierdel [1. na Podhalu i w Karpatach: stado
owiec na wypasie w górach; 2. stado kozic
lub muflonów] – nyáj; akol, karám
kierdel owiec – juhnyáj, juhakol
-
Wersja 01 01 2017.
kiereszować [1. ranić kogoś lub coś albo
uszkadzać coś w wielu miejscach; 2. daw.
ciąć
bronią
sieczną]
–
(karddal)
összekaszabolni
kiereszować się [daw. ciąć się wzajemnie bronią
sieczną]
–
összekaszabolják
v.
összevagdalják egymást
kiereszowanie – kardvágás, aprítás, kaszabolás,
összekaszabolás
kierezja (ang. naz. Kersey m. w Anglii) [1. męska
sukmana krakowska z obszernym,
ozdobnie haftowanym kołnierzem w
kształcie trójkąta; 2. rodzaj sukmany
krakowskiej bogato wyszywanej, z dużym,
haftowanym kołnierzem; Etym. - nazwa
od karazji, rodzaj sukna, od XV w.
sprowadzanego z Anglii, z ang. kersey
'grube, prążkowane sukno wełniane na
spodnie i ubiory robocze, produkowane
pierw. w śrdw. Anglii; mocny materiał
wełniany a. wełniano-bawełniany na
mundury i płaszcze' od nazwy miasteczka
Kersey w hrabstwie Suffolk (Anglia); 3.
sukmana krakowska, dawniej rodzaj
grubego sukna; karazja; 4. bogato
haftowana sukmana krakowska z dużym
kołnierzem] – (dawno) (vastag szövetből
készült egyenes szabású krakkói) kabát,
köpeny
kierdel owiec
kiereja (tur. kereke, kerege 'opończa') [1. kierejka,
suknia zwierzchnia turecka, futrem
podbita. Polacy lubili przywdziewać
zdobyte w boju na Turkach kiereje; 2.
hist. szeroki męski ocieplany futrem
płaszcz; szuba, opończa; 3. szuba,
opończa, obszerny, luźny płaszcz męski na
futrze, noszony w Polsce przez szlachtę w
XVI-XVIII w. 4. strój zdobyczny,
przywożony najpierw z wojen z Turkami.
Była to kapota, rodzaj długiego kaftana,
podszytego futrem, mniej uroczysta od
delii zarzucanej w razie zimna na
ramiona.] – (dawno) suba; széles, bélelt
férfi köpeny
kierezja
kierezja biała, wyszywana – fehér kivarrt krakkói
szoknya
Kierlesz [1. to określenie średniowiecznych
pieśni religijnych śpiewanych po łacinie.
Pochodzi od zniekształconego "kyrie
eleison", wypowiadanego przez ogół
wiernych. 2. Przez długi czas po
wprowadzeniu chrześcijaństwa do Polski
śpiew kościelny był tylko łaciński i należał
wyłącznie do duchowieństwa, a lud
wiejski, miejski i rycerze czyli szlachta
powtarzali tylko kirie eleison, wyrażenie
greckie, znaczące po polsku: Panie, zmiłuj
się! (to samo, co słowiańskie: Hospodi,
2541
pomiłuj!) wykrzyknik duszy, w strapieniu
proszącej Boga o zmiłowanie. W potocznej
mowie staropolskiej zwano kirie eleison:
„Kierlesz” (Brückner).] – (daw., rel.) Kyrie
eleison (Uram, irgalmazz!) régi lengyel
vallásos ének („kyrie eleison” után)
kiermasz [zorganizowana specjalnie sprzedaż
pewnego rodzaju artykułów] – vásár,
búcsú
kiermasz książki, kiermasz książek, kiermasz
książkowy – könyvvásár, könyvnap
kiermasz sztuki ludowej – kirakodó vásár
kiermasz świąteczny (bożonarodzeniowy) –
karácsonyi vásár
kiermaszowy, -a, -e [przymiotnik od: kiermasz]
– búcsú-, vásár-, búcsús-, vásári
kiermaszowa publiczność – vásári közönség,
búcsúlátogatók
kiernoz [1. zootechn. samiec świni domowej; 2.
knur] – (sertés) kan; kandisznó
kiero, kiery [która, który] – [Słowniczek języka
śląskiego] melyik?, hányadik?; amelyik
kierować (kieruje) [1. prowadzić lub wysyłać
kogoś, coś gdzieś; 2. zwracać coś w którąś
stronę lub jakąś stroną ku komuś, czemuś;
3. zwracać się lub adresować coś do kogoś,
czegoś; 4. regulować czynność lub ruch
czegoś za pomocą jakiegoś urządzenia;
5. zarządzać kimś, czymś, stać na czele
czegoś lub wskazywać komuś sposób
postępowania; 6. być przyczyną działania,
postępowania, np. Kierowała nim ambicja.]
–
(kim/czym)
vezetni,
irányítani,
kormányozni
(vmit/vkit);
(kim/czym)
vezérelni (vkit/vmit); (czym)
intézni,
igazgatni (vmit), levezetni, vezetni (vmit);
továbbítani
kierować czyjąś karierą – menedzselni vkit
kierować czym sprężyście – rugalmasan vezet vmit
kierować firmą – céget irányítani
kierować interesami – vezeti az ügyeket
kierować (kieruje) kim/czym – vezetni, vezérelni
vkit/vmit
kierować kogo/co – vezetni, irányítani vkit/vmit
kierować kogo na co – vkit vmilyen irányba terelni,
vkit vminek szánni v. nevelni
kierować konia do stajni – az istállóba irányítja a
lovat
kierować końmi, kierować koniem – lovat v.
lovakat hajtani
kierować łódką – csónakot kormányozni
kierować okrętem – hajót vezetni v. kormányozni
kierować państwem – vezetni v. kormányozni az
államot
kierować parowozem – mozdonyt vezetni
-
Wersja 01 01 2017.
kierować
przedsiębiorstwem
–
vállalatot
irányítani
kierować ruchem – forgalmat irányítani
kierować swe kroki – lépteit irányítja
kierować swe kroki do domu – lépéseit hazafelé
irányítja
kierować syna prawnika – a fiát jogásznak szánja
v. adja
kieruje nim instynkt – az ösztönei hajtják
kierować się [1. iść w określonym kierunku;
2. działać pod wpływem czegoś] – haladni;
irányulni, irányítja magát; (czym) követni
(vmit),
igazodik,
tartja
magát
(vmihez/vkihez); (vknek) a vezetése alatt áll
kierować się do (co) – törekszik (vmire)
kierować się do miasta – a város felé venni az
irányt v. utat; a város felé indulni
kierować się do wyjścia – a kijárat felé indulni
kierować się egoizmem – önzés vezeti
kierować się ideę – egy eszmét követni, egy eszme
szerint élni, cselekedni
kierować się impulsem – indulatok irányítják v.
vezérlik
kierować się instynkiem – ösztönére hallgat,
ösztöne szerint cselekszik, ösztöne után
megy
kierować się na inżyniera – mérnöknek készülni
kierować się odruchami – az ösztönök vezérkik
kierować się rozsądkiem – a józan ész vezérli
kierować się swoim zdaniem – saját esze szerint
eljárni
kierować się swoimi spostrzeżeniami – saját
véleményére hallgat
kierować się uczuciem – vmilyen érzéstől vezetteti
magát
kierować się w stronę brzegu – a part felé
kormányozni
kierować się względami na kogo – vkire való
tekintettel jár el (vmiben)
kieruje się instynktem – az ösztönei hajtják
kierowanie – vezetés, irányítás, igazgatás,
kormányozás; levezetés (gondolat); vezérlet
kierowanie partią – pártvezetés
kierowanie przedsiębiorstwem – vállalat-vezetés,
vállalat-irányítás
kierowanie ruchem – forgalomirányítás
kierowanie się – irányulás, haladás, készülés
kierowany, -a, -e – vezetett, irányított
kierowca (szofer) [osoba prowadząca samochód]
– vezető, gépkocsivezető, gépjárművezető,
sofőr
kierowca autobusu – buszsofőr, buszvezető
2542
kierowca ciężarówki – tehergépkocsi vezető;
teherautó-sofőr
kierowca rajdowy – autóversenyző
kierowca samochodu – gépkocsivezető (gkv.),
sofőr
kierowca taksówki – taxisofőr, taxis
kierowca w plugu – eke kormánylemeze
kierowca
wyścigowy
(wyścigowiec)
–
autóversenyző
kierownica [1. urządzenie służące do kierowania
pojazdem; 2. mat. prosta stała związana z
ogniskiem stożkowej w ten sposób, że
stosunek odległości każdego punktu od
ogniska i od tej prostej jest stały] –
(matematika)
indicatrix;
kormány,
kormánykerék, volán; kerékpárkormány
kierownictwo [1. zespół ludzi kierujący jakimś
przedsięwzięciem,
instytucją;
2.
kierowanie ludźmi lub sprawami] –
(zarząd) vezetőség, tisztikar; (prowadzenie)
vezetés, irányítás
kierownictwo gospodarcze – gazdasági vezetés
kierownictwo jednoosobowe – egyszemélyi
vezetés, egyszemélyi irányítás
kierownictwo kolektywne – kollektív vezetés
kierownictwo operatywne – operatív irányítás
kierownictwo partyjne, kierownictwo partii –
pártvezetőség, pártvezetés
kierownictwo strajku – sztrájkvezetőség
Kierownictwo Walki Cywilnej (KWC) [organ
Pol. Państwa Podziemnego, utw. 1941
przy Delegaturze Rządu Rzeczpospolitej
Polskiej na Kraj; wzywało do biernego
oporu (kodeks praw i obowiązków Polaka
pod okupacją); zorganizowało Cywilne
Sądy Specjalne, rejestrowało zbrodnie
niem.; kier. KWC: S. Korboński; 1943
połączone z Kierownictwem Walki
Konspiracyjnej w Kierownictwo Walki
Podziemnej.]
–
Polgári
Harc
Parancsnoksága
Kierownictwo Walki Konspiracyjnej (KWK)
[organ dowodzenia 1942–43 w KG AK;
koordynacja tzw. walki bieżącej z
okupantem niem. (dywersja, sabotaż,
samoobrona i propaganda); KWK
kierował dca AK gen. S. Rowecki
(„Grot”);
1943
połączone
z
Kierownictwem
Walki
Cyw.
w
Kierownictwo Walki Podziemnej] –
Konspiratív Harc Parancsnoksága
Kierownictwo Walki Podziemnej (KWP) [organ
Pol. Państwa Podziemnego, utw. 1943 w
wyniku połączenia Kierownictwo Walki
Konspiracyjnej i Kierownictwo Walki
Cywilnej; koordynowało tzw. walkę
-
Wersja 01 01 2017.
bieżącą AK (sabotaż i dywersję,
samoobronę, propagandę) i cyw. (opór
społ.); na czele KWP dca AK, w składzie
kierownictwa: szef sztabu KG AK,
komendant
Kedywu,
szef
BIP,
przedstawiciel Delegatury Rządu RP na
Kraj.] – Földalatti Harc Parancsnoksága
kierowniczy, -a, -e – kormány-; vezető-; irányadó,
irányító; vezetőségi
kierownicza rola – vezető szerep, főszerep
kierownicza stanowisko – vezetőállás
kierownicze instancje partyjne – a párt vezető
szervei
kierownicze oddziaływanie ideowe – eszmei
irányító befolyás
kierowniczka – vezető v. vezetőnő, igazgatónő;
főnöknő
kierowniczka apteki – patikusnő
kierowniczka filii – leányvállalat v. kirendeltség
vezetőnője
kierowniczka recepcji i marketigu – a marketing
és a recepció vezetője; marketing- és
recepció vezetőnő
kierowniczka szkoly – az iskola igazgatónője
kierowniczka zakładu – az intézet igazgatónője
kierowniczy, -a, -e – vezető-, irányító-; vezetőségi
kierownik [osoba zarządzająca jakimś działem,
zespołem ludzi] – vezető, főnök, igazgató,
menedzser, ügyvivő; (interesu) üzletvezető
kierownik
artystyczny[osoba
w
teatrze,
pracowni itp. odpowiedzialna za zgodność
efektów pracy z wymaganiami sztuki] –
művészeti vezető
kierownik biura a. urzędu – hivatalfőnök;
irodavezető
kierownik brygady – brigádvezető
kierownik działu a. kierownik wydziału (kier.
wydz.) [to osoba odpowiedzialna za
koordynowanie i nadzorowanie prac
podległego
zespołu
pracowników,
zatrudnionych w danym dziale firmy lub
instytucji] – rovatvezető, osztályvezető
(oszt. vez., ov.)
kierownik grupy, kierownik grupowy –
csoportvezető
kierownik grupy roboczej – munkavezető
kierownik instytucji – intézmény v. vállalat
vezetője
kierownik katedry (kier. kated.) – tanszékvezető
(tszv., tsz. vez.)
kierownik kulturalny – (dawno) kultúrattasé
kierownik literacki [osoba odpowiedzialna za
dobór i poziom literacki pisma,
repertuaru w teatrze, kabarecie itp.] –
irodalmi vezető
2543
kierownik oddziału – osztályvezető
kierownik personalny – személyzeti vezető v.
igazgató
kierownik pociągu – vonatvezető
kierownik
produkcji
–
termelésirányító,
gyártásvezető
kierownik propagandy – propaganda-vezető
kierownik przedsiębiorstwa – válallatvezető
kierownik ruchu – forgalmista; forgalmi főnök,
diszpécser
kierownik sekcji – szakvezető
kierownik sklepu – üzletvezető (üv.)
kierownik techniczny – műszaki vezető
kierownik widziału – osztályvezető
kierownik zakładu pracy – üzemvezető
kierownik zakładu – vállalatvezető
kierownik zdjęć – felvételvezető
kierownik zespołu – csoportvezető
kierowy, -a, -e [przymiotnik od: kier] – (ká) körkierpca orawskie – árvai bocskor
kierpec, kierpce [1. płytki but góralski szyty z
jednego kawałka skóry; 2. rodzaj
tradycyjnego
obuwia
górali
podhalańskich, używanego czasem także
w innych częściach Polski południowej.
Kierpce wytwarza się z twardej,
wytrzymałej skóry najczęściej bydlęcej.
Mogą być zdobione. Mężczyźni używają
głównie kierpców w kolorze czarnym,
kobiety preferują barwy jasne. 3. but
góralski, na zdjęciu kierpce ze skóry
cielęcej], kierpeć, kierpiec – bocskor; góral
cipő
kierpce
kierujący, -a, -e – terelő
kierunek [1. strona, w którą ktoś lub coś się
zwraca albo porusza; też: droga, linia
prowadząca
do
jakiegoś
miejsca;
2. wytknięty cel i sposoby działania lub
postępowania; 3. w sztuce, literaturze,
nauce itp.: tendencja; 4. strona, w którą
skierowane jest działanie wojsk, lub pas
terenu, na którym są prowadzone
działania bojowe; 5. daw. kierowanie] –
(droga) irány (w moim kierunku: felém),
(átv.) irány, irányzat; szak (uniwersytet,
egyetemi); irányítás, vezetés; irányvonal
kierunek badań literackich – az irodalmi
kutatások iránya
-
Wersja 01 01 2017.
kierunek drogi – útirány
kierunek filozoficzny – filozófiai irányzat
kierunek gospodarczy – gazdasági irány
kierunek jazdy – haladási irány; menetirány
kierunek konserwatywny – konzervatív irány
kierunek literacki – irodalmi irányzat
kierunek lotu – repülési irány
kierunek magnesowania – mágnesezés iránya
kierunek odwrotny – ellenkező v. fordított irány
kierunek podróży – útirány, utazási irány
kierunek produkcyjny – termelési irány
kierunek rozwojowy – fejlődési irány
kierunek rozwoju – fejlesztési irány
kierunek ruchu – forgalmi irány
kierunek studiów [wydział wyższej uczelni
zajmujący się daną nauką] – szak
(egyetemen)
kierunek wiatru – szélirány
kierunek wymijania (na prawo) – kikerülési irány
(jobbra)
kierunek zachowawczy – konzervatív v. maradi
irány
kierunki w literaturze – (átv.) irodalmi irányok
kierunkowo – irányultan
kierunkowość pozioma – horizontális irányítottság
kierunkowskaz [1. urządzenie w pojazdach
mechanicznych sygnalizujące zamiar
zmiany
kierunku
ruchu;
2. zob.
drogowskaz] – útjelző (tábla); (villanó)
index, villanó lámpa
kierunkowy, -a, -e [wytyczający, wskazujący
kierunek] – irány-, irányzati
kierunkowy pomiar kąta – irányszögmérés
kieryndy [którędy, dokąd (ziemia rybnickoraciborska)] – [Słowniczek języka śląskiego]
merre?, hová?; amerre, ahová
kierz [dawniej: krzak] – bokor, cserje, bozót
kierz jężynowy – szederbokor
kierz różany – rózsabokor
kierznia, kierzanka [reg. drewniane naczynie do
ubijania śmietany na masło] – köpülő,
vajköpülő
2544
kiesa (tur.-osm. kese), kieska [1. majątek, kapitał;
2. woreczek
używany
dawniej
do
przechowywania
pieniędzy
lub
kosztowności; też: zawartość takiego
woreczka; 3. wyraz perski, używany i
przez Turków kise, kiese, oznaczający
każdy woreczek, więc sakiewkę na
pieniądze, torebkę z materyi haftowanej
złotem na listy, firmany, worek na tytuń
czyli kapciuch, nakoniec worek; 4. hist.
sakiewka, woreczek na pieniądze.] –
erszény, bugyelláris, pénztárca
kiesienia - kieszeń, kiesień, kiesinia, kieszonka,
kieszynia
[woreczki
noszone
pod
kobiecymi spódnicami, rzadziej przy
kaftanach
męskich,
służące
do
przechowywania drobiazgów, znane od
XVI w.] – erszény, bugyelláris, pénztárca
[woreczek używany dawniej do
przechowywania
pieniędzy
lub
kosztowności] – erszényke, bugyelláriska,
pénztárcácska
kieszeniowy, -a, -e [przymiotnik od: kieszeń] –
zsebkieszeniówka – materiał podszewkowy na
kieszenie [często wykorzystywana nazwa
na bawełnianą i jedwabną tkaninę o
gładkiej, błyszczącej powierzchni o
płóciennym lub diagonalnym splocie
z średnio cienkiej przędzy. Wyróżnia się
wysoką wytrzymałością. Wykorzystywana
na kieszenie.] – zsebbélés [Középfinom
fonalakból
készült,
vászonvagy
sávolykötésű, pamut- vagy selyem típusú
sima szövet. Zsebek készítésére használják,
ezért nagyon tartósnak kell lennie.]
kieszeń [1. kawałek materiału tworzący rodzaj
woreczka wszytego w ubranie, plecak,
torebkę itp.; 2. o własnych lub czyichś
środkach
finansowych;
3. część
urządzenia, do której wkłada się coś
płaskiego; 4. wnęka lub pomieszczenie
przy scenie do przechowywania dekoracji;
5. woreczek tworzony przez naszycie lub
przyczepienie na część garderoby;
wykorzystywana do przechowywania
drobnych elementów lub jako ozdoba. Ma
różne kształty i wykończenia. Kieszenie w
pewnych typach garderoby znajdują się w
określonych standardowych miejscach.
Podstawowe typy kieszeni: kieszeń
lamowana,
mieszkowata,
naszywana
kieszeń, płaska kieszeń, kieszeń z patką,
podłużna kieszeń, rozcięta kieszeń, kieszeń
wszywana, i kieszeń z wypustką. 6. część
odzieży, połączona z wyrobem a służąca
do
przechowywania
drobnych
przedmiotów
lub
jako
element
kieska
-
Wersja 01 01 2017.
dekoracyjny. Istnieją różne rodzaje
kieszeni, w zależności od położenia
wyróżniamy: kieszenie przednie, tylne,
boczne,
wewnętrzne,
piersiowe
i
umieszczone na rękawach. W zależności
os sposobu konstrukcji: cięte, nakładane
lub w szwie. 6. babska kieszeń, kieska - to
rodzaj sakiewki na pieniądze noszonej
dość powszechnie przez kobiety i
dziewczęta w Krakowskiem, w drugiej
połowie XIX i na początku XX wieku.
„Kieszenie” najczęściej uszyte były z
płótna. Skórzane, ozdobne, wyrabiane
przez rymarzy, miały tylko bogatsze
gospodynie. Kobiety zawieszały kieszeń na
krajce lub pasku, którym opasywały się w
talii. Obok wieszały kozik i klucz od
skrzyni. Starsze gospodynie, zwłaszcza
gdy wybierały się na targ, miały czasami
po dwie duże „kieszenie”. Dziewczęta
nosiły jedną, z prawej strony. Kieszeń
przykryta była zapaską (fartuchem), aby
nie było jej widać. Kieszenie ozdobne
kobiety wypuszczały na zapaskę. W
Krakowskiem, obok kieszeni, kobiety
nosiły też sakiewki z miękkiej safianowej
skórki nabijane kapslami, ściągane u góry
rzemykami zakończonymi ozdobą z
naparstków. Na kształt podkowiastych
kieszeni skórzanych szyto też podobne z
sukna. W Rudawie, w pierwszych
dziesięcioleciach
XX
wieku,
najpopularniejsza we wsi starościna
weselna
występowała
podczas
tej
uroczystości zawsze z piękną „kieszenią” z
czerwonego
sukna
ozdobionego
koralikami i cekinami. Chowała w niej
chusteczkę do nosa i pieniądze, które
wyjmowała, odgrywając scenę targowania
się o pannę młodą.] – zseb [Ruhadarabon
valamilyen módon kialakított tasak kisebb
tárgyak elhelyezésére, vagy díszítésre. Igen
sokféle típusa van, amelyek közül a
legfontosabbak: szegélyes zseb, hólos zseb,
foltzseb,
derékzseb,
zsebfedős
zseb,
hosszanti zseb, bevágott zseb, átnyúló zseb,
varratba beállított zseb, paszpólos zseb.]
Benyúlós zseb: Vízszintes vagy enyhén srég zseb.
Billet-zseb: Kis zseb (zsebfedővel) a férfi zakók
és öltönyzakók jobb oldalzsebe felett. (Billet
franciául azt jelenti menetjegy, kis kártya.)
Blasebalg zseb: Nagyméretű, rátett zseb, oldalt
hajtással. Jellegzetes a szafari öltözékeken és
a cargo nadrágokon.
Fazonzseb: Vízszintes vagy csak enyhén srégen
szabott zseb.
Kenguruzseb Kenguruzseb: Felsõrész elöl rátett
zsebe
oldalsó
benyúlással.
Gyakran
megjelenik kötött dzsekiken, pulcsikon és
Hoody-kon.
Patnis zseb: Bevágott zseb, melynek benyúlását
egy zsebfedő (=patni) takarja.
2545
kieszeń bezpieczeństwa – biztonsági zseb
[Dzsekikben, kabátokban lévő belső zseb,
tépőzárral, gombbal vagy cipzárral.]
kieszeń boczna – ajtózseb, oldalzseb (autónál)
kieszeń cięta, rozcięcie na kieszeń [ma lekkie
rozcięcie wejście w kształcie szczeliny ,
może być zlokalizowana w różnych
miejscach i kierunkach na odzieży.
Wyróżniamy k. lamowana ( k. lamowana),
oraz k. z wypustką] – bevágott zseb [Olyan
zseb, amelynek csak a nyílása - mint egy
hasíték - látható a ruházat külső felületén. A
zseb elhelyezése igen sokféle lehet.
Megkülönböztetünk egyszegélyes zsebet,
kétszegélyes zsebet, átnyúló zsebet és
paszpólos zsebet.]
kieszeń marynarki – zakó zsebe, kabátzseb
kieszeń paska [mała kieszeń umieszczona na
zewnętrznej
stronie
pasa
odzieży;
najczęściej kieszeń z wypustką lub kieszeń
naszywana] – derékzseb [A nadrág
kötősávjának külső oldalán kialakított,
többnyire szegélyes vagy rávarrott kis zseb.]
kieszeń u spodni – nadrágzseb
kieszeń w kamizelce – mellényzseb
kieszeń wewnętrzna – belsőzseb
kieszeń wszywana [jej otwór jest wszyty,
prawdopodobnie zakryty przez szwy
dwóch przednich części odzieży – w
miejscach, gdzie mógłby być szew, jeśli
nie przeszkadza w tym długość kieszeni
wszywanej, która jest umieszczona w
środku spodni, na szwie w talii, itp.] –
varásba állított zseb [Két összevarrt
alkatrész varrásába beillesztett zseb,
aminek nyílása így rejtve marad. Olyan
helyre kell elhelyezni, ahol a varrat
folytonosságának megszakadása nem okoz
gondot. Nadrágok oldalvarrásába, vagy
derékpánt varrásába helyeznek például
ilyen zsebeket.]
kieszeń z klapką – kihajtós zseb, hajtókás zseb
kieszeń z patką [nad otworem posiada przyszytą
patkę, która może być wykorzystana jako
zapięcie] - zsebfedős zseb [Olyan zseb,
amelyet zsebfedővel látnak el.]
kieszeń z wypustką [jest otworem, i jedna lub
obydwie krawędzie mają gumową
obszywkę; może być z lub bez patek. Jeśli
tylko jedna krawędź kieszeni ma gumową
obszywkę, mówimy o one-jet p.; jeśli
obydwie krawędzie kieszeni mają gumową
-
Wersja 01 01 2017.
obszywkę, mówimy o two-jet p.] szegélyes (paszpólos) zseb [Bevágott zseb,
amelynek egyik vagy mindkét szélét paszpól
díszíti. A zseb egyébként készülhet
zsebfedővel vagy anélkül.]
kieszeń zewnętrzna – külső zseb
kieszonka – kis zseb, zsebecske
Kieszonka przysadki, kieszonka Rathkego (ang.
Rathke's pouch) [w embriogenezie,
uchyłek gardzieli powstający naprzeciwko
błony policzkowo-gardłowej. Uchyłek w
miarę wzrostu zarodka traci łączność z
gardzielą i daje początek przedniemu
płatowi przysadki mózgowej. Przednia
ściana kieszonki proliferuje wypełniając
kieszonkę i tworząc pars distalis i pars
tuberalis gruczołu, z części tylnej wywodzi
się pars intermedia. U niektórych
organizmów (człowiek jest wyjątkiem)
proliferujaca ściana przednia kieszonki
nie wypełnia jej całkowicie, pozostawiając
szczelinę,
tzw.
szczelinę
Rathkego
(Rathke's
cleft).
Z
torbielowatych
pozostałości kieszonki może u człowieka
rozwinąć
się
łagodny
nowotwór,
czaszkogardlak
(craniopharyngioma).
Nazwa struktury upamiętnia niemieckiego
embriologa Martina Heinricha Rathkego,
który zbadał ją i opisał w pierwszej
połowie XIX wieku.] – embrionális Rathketasak
kieszonka u kamizelki – mellényzseb
kieszonka w swetrze przy ściągaczu, kieszeń
lamowana [(1) slit p., the edges of which
are bordered; (2) kieszeń z otwarciem,
które
zakrywa dekoracyjna patka
zakrywająca guziki] – szegélyes zseb [(1)
a) Bevágott zseb, amelynek a szélei pánttal
vannak beszegve; b) Bevágott zseb (0,5 - 1
cm széles). Kettéhajtott kelmedarabot
varrnak a zsebszélre, mely elsősorban a
zsebbenyúlás tisztázására és megerősítésére
szolgál. Két egymással szemben fektetett
szegéllyel (paszpól) készül a kétszegélyes
zseb (hasonlóan a szegélyes gomblyukhoz).
Készülhet még az anyagfelületre kifektetett
zsebfedővel is, különösképpen a zakókon.
(2) Zseb, amelynek nyitott szélén
zsebszegély van takarás vagy díszítés
céljára.]
2546
kieszonkowiec [1. zob. złodziej kieszonkowy;
2. pot.
tania
książka
formatu
kieszonkowego] – zsebmetsző, zsebtolvaj;
(książka) zsebkönyv
kieszonkowe [pieniądze przeznaczone na drobne
wydatki] – zsebpénz
kieszonkowy, -a, -e [mieszczący się lub noszony
w kieszeni ubrania, plecaka, torebki itp.] –
zseb-; zsebbe való, zsebszerű, zseb alakú
kieszonkowa latarka – zseblámpa
kieuzać [slizgać się, kieuznouć – poślizgnąć] –
[Słowniczek języka śląskiego] elcsúszni,
megcsúszni
kij [1. prosty, gruby patyk; 2. drewniana lub
metalowa laska o specjalnym kształcie,
używana do gier sportowych] – pálca, bot;
husáng, dorong, rúd; nyél; (sport) ütő
kij bejsbolowy – baseballütő
kij bilardowy; kij do bilarda – dákó, biliárddákó
kij golfowy – golfütő
kij hokejowy – hokibot, hokiütő
kij ma dwa końce – (közm.) a botnak két vége van
kij narciarski – síbot
kij o dwóch końcach – átv. kétélű fegyver
[Kosowo to kij o dwóch końcach]
kij pastucha – pásztorbot
kij samobij [w bajkach: czarodziejski kij, który
na rozkaz właściciela sam bił, uderzał
kogoś, coś] – a mesebeli önműködő
furkósbot
kij wędrowy – vándorbot
kij z hakiem – kampós bot
kij żebraczy – koldusbot
kijami go nie wypędzi – bottal sem lehet a házból
kiverni; az istennek sem mozdul el otthonról
kijanka [1. larwa płazów bezogonowych; 2.
drewniana łopatka służąca dawniej na wsi
do prania bielizny i obijania lnu] – ebihal,
békaporonty; (mosásnál, przy praniu)
sulyok, szapoló
-
Wersja 01 01 2017.
kije [pot. bicie kogoś] – botozás, verés
kijek, kijaszek [zdrobnienie od: kij] – bot, pálca,
vessző, botocska
kijek narciarski – síbot
kijem mógł dosięgnąć do przeciwiegłej ściany –
bottal el tudta érni a szemben lévő falat
kijem tego, kto nie pilnije swego – (közm.) botot
érdemel, aki nem ügyel a sajátjára
kijki, kije narciarskie [długie pręty z uchwytem
u góry i krążkiem umocowanym w dolnej
części, używane przez narciarzy] – síbot
Kijów (ukr. Київ – Kyjiw) [stolica i zarazem
największe miasto Ukrainy. Kijów
położony jest nad rzeką Dniepr.] – Kijev
(ukránul: Київ / Kyiv / Kijiv, oroszul: Киев /
Kijev) [Ukrajna fővárosa és egyben
legnagyobb városa. Lakosainak száma
2 642 486 (2003), becslések szerint a nem
nyilvántartott
bevándorlókkal
együtt
ténylegesen meghaladja a hárommilliót.
Kijev Kelet-Európa fontos ipari, kulturális és
tudományos központja.]
Kijów
kiks [1. pot. niewłaściwe lub błędne posunięcie;
2. muz.
fałszywy
ton;
3. chybione
uderzenie w grze w piłkę lub w bilard] –
(zene, biliárd, átv.) gikszer; kicsuszamlás,
elvétés
Kiksja oszczepowata (Kickxia elatine (L.)
Dumort.) [gatunek rośliny należący w
zależności od ujęcia taksonomicznego do
rodziny
trędownikowatych,
przetacznikowatych lub babkowatych] –
Cseplesz tátika (Kickxia elatine (L.) Dum)
2547
Kiksja zgiętoostrogowa (Kickxia spuria (L.)
Dumort.) [gatunek rośliny należący w
zależności od ujęcia taksonomicznego do
rodziny
trędownikowatych,
przetacznikowatych lub babkowatych.
Inna
nazwa
zwyczajowa:
lnica
zgiętoostrogowa.
We
florze
Polski
antropofit zadomowiony, archeofit] –
Kétszínű tátika (Kickxia spuria)
kiksować [popełniać pomyłki, mylić się, chybiać]
– gikszert követni el; rosszul húzni v. lükni
(játékban); (zene) hamis hangot adni; (átv.)
bakot lőni
kikut [1. część kończyny lub palca pozostała po
amputacji lub nie w pełni wykształcona;
też: reszta narządu wewnętrznego po
wycięciu; 2. pot. sterczący fragment
czegoś, co zostało uszkodzone] – csonk
kikut po odciętej ręce – kézcsonk
kil [stępka; 1. belka umieszczona na dnie
kadłuba statku, ciągnąca się od dziobu do
rufy, zapewniająca sztywność i stabilność
konstrukcji; 2. podwodna część kadłuba
statku,
mająca
kształt
płetwy,
przeciwdziałająca bocznym kołysaniom
statku na fali; 3. zob. płoza w zn. 3.] –
(hajózás) gerinc; tollszár
kilać [łaskotać] – [Słowniczek języka śląskiego]
csiklandozni
Kilian z Würzburga, niem. Kilian von Würzburg
(ur. w Mullagh w Irlandii, zm. ok. 689 w
Würzburgu we Frankonii) [iroszkocki
mnich, biskup, męczennik, misjonarz,
apostoł Frankonii, święty Kościoła
katolickiego i ewangelickiego.] – Kilián
Würzburg [ír származású vértanú püspöke (†
689 táján). Karddal ölték meg társaival
együtt. Főleg a németországi Franken
tartomány tiszteli.]
-
Wersja 01 01 2017.
kilim [1. dwustronny dywan do dekoracji ścian i
podłóg; 2. Płaski tkany dywanik z wzorem
utworzonym przez interlokową osnowę i
wątek usytuowany tylko w miejscu
wzoru.] – kelim, kilim, kalim, csilim;
(szőnyeg) kelim, kilim; házi szőnyeg,
faliszőnyeg [Mindkét oldalán azonos
kinézetű, geometrikus mintájú, változatos
színezésű, gyapjúból készült szőttes, főként
Kis-Ázsiban és a Kaukázusban készítik.
Lánc
irányú
hasítékszerű
áttörések
jellemzik.]
kilim
Kilimandżaro [góra w Tanzanii leżąca przy
pograniczu z Kenią. Jest najwyższą górą
Afryki i jednym z najwyższych samotnych
masywów.] – Kilimandzsáró [Tanzánia
(Afrika) területén található (az Egyenlítőtől
320 km-re, délre), harmadkori vulkáni
tevékenység során keletkezett.]
kilimek [1. zdrobnienie od: kilim; 2. Kilimek,
Kilim w języku perskim i tureckim
oznacza niewielki, postrzygany kobierzec,
jakiego używają na Wschodzie do posłania
na ziemi, gdzie siadają, jak również gruby
płaszcz czyli gunię używaną przez
derwiszów. Nazwa i rzecz przeszły do
Polski podczas ciągłych jej stosunków ze
Wschodem.] – szőnyegecske
kilimiarski, -a, -ie, kilimkarski, -a, -ie – kelimkilimiarstwo, kilimkarstwo – kelimkészítés
kilimiarz, kilimkarz [osoba trudniąca się
tkaniem
kilimów];
kilimiarka
–
kelimkészítő, kelimszövő; kelimkereskedő
(ffi/nő)
kilimikarski, -a, -ie – kelimkészítési
kilimikarstwo – kelimkészítés
kilimikowy, -a, -e – kelimszerű
kilka1
[zaimek
oznaczający
w
sposób
przybliżony liczbę większą niż 2 i mniejszą
niż 10] – néhány, több, pár; néhányan, egykét, többen, egypár
2548
kilka2 [mała ryba morska, mająca wzdłuż
brzucha ostry pas łusek] – (heringfajta)
kilka dni – pár nap, pár napot
kilka kroków stąd – néhány lépésre innen
kilka lat – évekig
kilka lat temu – néhány éve
kilka naścioro – tízegynéhány (gyűjtőszámnév)
kilka osób – néhányan, többen, néhány személy
kilka razy – néhányszor, párszor; többször
kilka razy dziennie – naponta egy-kétszer
(párszor)
kilka razy na tydzień (na miesiąc, na rok) –
párszor hetente (havonta, évente)
kilka słów – néhány szó, néhány szót
kilkadziesiąt [liczebnik określający liczbę
większą od dziewiętnastu a mniejszą od
stu] – harminc-negyven, hetven-nyolcvan;
számos, sok, jónéhány; (jó) pár tucat, vagy
száz, többször tíz, tizesével, 20-90
kilkadziesiąt osób czekało na autobus – negyvenötven személy várt az autóbuszra; tizesével
vártak az autóbuszra; vártak az autóbuszra
vagy százan
kilkadziesiąt tysięcy – tízegynéhány ezerkilkakroć [parę, kilka razy; parokroć] – pár,
párszor; néhány, néhányszor; több, többször;
néhány alkalommal
kilkakroć sto tysięcy – néhány v. néhányszor
százezer; több százezer v. százezernyi
kilkakrotnie – néhányszor, néhány alkalommal;
többször, többszörösen
kilkakrotnie zwiedził miasto – többször
megtekintette a várost
kilkakrotny, -a, -e [1. powtarzający się kilka
razy; 2. taki, który osiągnął coś kilka razy;
3. kilka razy większy lub mniejszy od
czegoś] – többszörös, többszöri, néhányszori,
néhányszoros
kilkanaście [zaimek oznaczający w sposób
przybliżony liczbę większą od 11 i
mniejszą od 19], kilkanaścioro –
tízegynéhány, tízen felül; 11-19
kilkaset [zaimek oznaczający w sposób
mniejszą od 999] – néhány száz, párszáz;
többszáz
kilkaset żolnierzy – néhány száz katona
kilko-, kilka- – néhány
kilko – (gyűjtőszámnév) néhány, több, pár, sok
kilko dzieci – néhány, sok gyerek
kilko kurcząt – néhány csirke
kilkoraki, -a, -ie – többszörös
kilkorako – többször, többszörösen
-
Wersja 01 01 2017.
kilkoro
[1.
zaimek
liczebny
zbiorowy
oznaczający w sposób przybliżony liczbę
większą od 3 i mniejszą od 9; 2. liczebnik
określający liczbę większą od dwóch a
mniejszą od dziesięciu, używany w
odniesieniu do osób różnej płci, dzieci i
młodych zwierząt oraz do przedmiotów o
nazwie występującej tylko w liczbie
mnogiej] – néhány; néhányan
kilkoro ludzi – néhány ember
kilku, kilko- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący, że to, co jest wymienione w
drugiej części złożenia, występuje kilka
razy] – néhány, néhányan, többen, egy páran
v. egypáran (fériak)
kilku ludzi ― néhány ember
kilku mężczyzn – néhány férfi
kilkudniowy, kilkodniowy, -a, -e [mający lub
trwający kilka dni] – (kilkodniowy) több v.
néhány v. pár napos; több v. néhány napi;
néhánynapos, párnapos, többnapos
kilkudniowa służba – pár v. néhány napi szolgálat
kilkudniowy zarost – borostás áll, háromnapos
szakáll
kilkudziesięcioletni horyzont czasowy – több
évtizedes időhorizont
kilkudziesięcioletni kryzys – több évtizedes válság
kilkudziesięcioletni, -a, -ie [mający lub trwający
kilkadziesiąt lat] – harminc-negyvenéves v.
negyven-ötvenéves stb. (20-99); néhány
évtizedes
kilkudziesięciu – (kilkadziesiąt) harminc-negyven,
hetven-nyolcvan; számos, sok, jónéhány; (jó)
pár tucat, vagy száz, többször tíz, tizesével
kilkugłosowy, kilkogłosowy, -a, -e [śpiewany lub
mówiony na kilka głosów] – több hangú,
több szólamú
kilkugodzinny, kilkogodzinny, -a, -e [mający lub
trwający kilka godzin] – néhány v. több v.
pár órás; néhány v. több órai; párórás,
többórás
kilkugodzinny szturm – órákig tartó roham
kilkukondygnacyjny, -a, -e – többszintes
kilkuletni, kilkoletni, -a, -ie [mający lub
trwający kilka lat] –
(kilkoletni)
néhányéves, páréves, többéves, többévi
kilkumetrowa studnia – több méter mély kút
kilkumetrowy, kilkometrowy, -a, -e [mający
kilka metrów lub zajmujący kilka metrów
kwadratowych powierzchni] – néhány
méteres, párméteres, többméteres
kilkumiesięczny, kilkomiesięczny, -a, -e [mający
lub trwający kilka miesięcy] – párhavi,
többhavi, néhányhavi, pár v. több hónapos;
párhónapos, néhány hónapos, néhány
hónapig tartó
2549
kilkumilionowy,
kilkomilionowy,
-a,
-e
[1. będący ostatnim elementem zbioru
wielkości kilku milionów lub jedną z kilku
milionów części, na które można coś
podzielić; 2. liczący kilka milionów
jednostek; 3. mający wartość kilku
milionów] – néhány v. több v. pár milliós
kilkuminutowy, kilkominutowy, -a, -e [mający
lub trwający kilka minut] – néhány perces,
több percnyi
kilkuminutowa przewa – néhány perces v. néhány
percnyi szünet
kilkunasto- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący, że to, co jest wymienione w
drugiej
części
złożenia,
występuje
kilkanaście razy] – tízegynéhány
kilkunastodniowy, -a, -e [mający lub trwający
kilkanaście dni] – tízegynéhány napig tartó
kilkunastodniowy jarmark – tízegynéhány napig
tartó vásár
kilkunastoletni, -ia, -ie [mający lub trwający
kilkanaście lat] – tízegynéhány éves, húszon
aluli; alig húszéves
kilkunastoletni młodzieniec – alig húsz éves v.
tízegynéhányéves ifjú
kilkunastopniowy, -a, -e – tízegynéhány fokos
kilkunastopniowy mróz – tízegynéhány fokos
hideg
kilkunastostronicowy, -a, -e [składający się z
kilkunastu
stronic
(stron);
kilkunastostronowy] – tízegynéhány oldalas
kilkuosobowy,
kilkoosobowy,
-a,
-e
[1. przeznaczony
dla
kilku
osób;
2. składający się z kilku osób] –
néhányszemélyes,
párszemélyes,
többszemélyes, néhány személyű
kilkuosobowa delegacja – pár fős delegáció v.
küldöttség
kilkuosobowa grupa – kis csoport, pár főből álló
csoport
kilkuosobowy chór kobiecy – párszemélyes női
kórus
kilkuosobowy sztab – párszemélyes stáb
kilkuosobowy zespół – néhányszemélyes együttes
kilkupiętrowa kamienica – többemeletes bérház
kilkupiętrowy, kilkopiętrowy, -a, -e [mający
kilka
pięter]
–
többemeletes,
néhányemeletes
kilkupiętrowa mieszkaniówka z widokiem za
Wisłę – többemeletes lakóház kilátással a
Viszlára
kilkuramienny, kilkoramienny, -a, -e [mający
kilka ramion] – többkerekű
kilkuset [zaimek oznaczający w sposób
mniejszą od 999] – (kilkaset) néhányszáz
-
Wersja 01 01 2017.
kilkusetletni, -a, -ie [mający kilkaset lat,
trwający kilkaset lat itp.] – többszáz éves
kilkustopniowy,
kilkostopniowy,
-a,
-e
[1. odpowiadający kilku stopniom jakiejś
skali; 2. składający się z kilku stopni,
poziomów; 3. mający kilka stopni, etapów
itp.] – több fokú, néhány fokos, pár fokos
kilkutomowy, -a, -e [składający się z kilku
tomów; kilkotomowy] – többkötetes
kilkutomowa praca – többkötetes mű
kilkutygodniowy, kilkotygodniowy, -a, -e
[mający lub trwający kilka tygodni] –
párhetes, néhányhetes, többhetes; néhány
heti, pár heti, több heti
kilkutygodniowe dziecko – pár hetes gyermek
kilkutygodniowy konkurs – többhetes verseny
kilkutygodniowy wyjazd – párhetes elutazás
kilkutysięczny, kilkotysięczny, -a, -e [1. będący
ostatnim elementem zbioru wielkości
kilku tysięcy lub jedną z kilku tysięcy
części, na które można coś podzielić;
2. liczący
kilka
tysięcy
jednostek;
3. mający
wartość
kilku
tysięcy;
4. przeznaczony dla kilku tysięcy osób lub
rzeczy] – párezres, többezres, néhány ezres
kilkutysięczny oddział – több ezer főből álló
sereg; több ezer főnyi sereg
kilkuwiekowy, kilkowiekowy, -a, -e [mający lub
trwający kilka wieków] – többszázados,
több évszázados
kilkuwierszowy, -a, -e [składający się z kilku
wierszy; kilkowierszowy] – többsoros,
pársoros, néhánysoros
kilkuwyrazowy,
kilkowyrazowy,
-a,
-e
[składający się z kilku wyrazów] – pár
szavas, több kifejezésből álló, több tagú,
több szavú
kilkuzgłoskowy, -a, -e [mający kilka sylab;
kilkusylabowy] – több tagú v. szótagú
kilkuzłotowy, kilkozłotowy, -a, -e [kosztujący lub
wynoszący kilka złotych] – néhányzłotys
Killfile [to mechanizm służący do eliminowania
niechcianej korespondencji. Nazwa killfile
pochodzi z języka angielskiego i oznacza
plik zawierający listę ignorowanych
użytkowników.
W języku
polskim
funkcjonuje również wolne tłumaczenie –
mordplik.] – killfile [egyes news-kliensek
által használt segédállomány a nemkívánatos üzenetek kiszűrésére; az ebbe beírt
szavak, nevek, e-mail címek segítségével
kiválaszthatók a hírcsoportok anyagából
azok a levelek, amiket nem szeretnénk látni]
kilo [forma skrócona wyrazu kilogram] – (gör.)
kiló (dwa kilo mąki: két kiló liszt), egy kiló;
kilogramm
2550
kilo chleba – egy kiló kenyér
kilo- [pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczający jednostki miary tysiąc razy
większe od podstawowych] – (gör. chilioi)
kilo-; ezer- [A kilo görög szó, ezerszerest
jelent. A mindennapi élettel ellentétben a
számítástechnikában ez a szorzó nem 1000,
hanem 1024, mivel 210=1024. Azért, mert a
számítógépek
tudvalevőleg
kettes
számrendszerben dolgoznak (két jelet
különböztetnek meg, lásd bit). Tehát például
1 kilobyte 1024 byte. Lásd még mega, giga.]
kiloamper [jednostka natężenia prądu równa
1000 amperów] – kiloamber (kA; 1000 A)
kilobajt (KB, rzadziej kB, ang. Kbyte, kbyte,
kilobyte ) [1. jednostka pojemności pamięci
komputera równa 1024 bajtom; 2.
jednostka używana w informatyce do
określenia ilości informacji lub wielkości
pamięci. W przeciwieństwie do innych
dziedzin
nauki,
w
informatyce
przedrostek kilo oznacza nie krotność 103,
tylko 210: 1 KB = 210 B = 1024 B (bajty) ] –
KiloByte (KB); kilobájt, KB (1024 bájt); 210
byte, kb. 103 byte [kilobyte Számítógépes
környezetben a KB 1024 byte-tal egyenlő. A
KB és MB egységeket a tárkapacitás, file-ok
hosszának megadására és más, byte-ban
kifejezhető adatok esetén használják, bár ma
már nagyobb egységeket is használnak
(gigabyte, terabyte, stb.). Ez a gyakorlat nem
szabványos, mivel a régóta használt kilo,
mega, giga és egyéb prefixumok 10
különböző hatványait jelentik (ezer, millió,
stb.), ezért használatuk a számítógépek
világában sokszor pontatlan, és akár
félrevezető is lehet. Lásd Kbps.]
kilocykl [jednostka częstotliwości drgań równa
1000 cyklów na sekundę, używana w
krajach
anglosaskich]
–
(rádiózás)
kilociklus
(kc):
1000
ciklus
másodpercenként, azaz 1000 Hz, 1 kHz. A
kilociklus a kHz régies elnevezése.
kilof [narzędzie ręczne używane do pracy w
kopalni oraz do rozbijania murów, skał,
betonu, twardej ziemi itp.] – csákány
kilof górniczy [zob. kilofek w zn. 2.] – csákány;
fejtőcsákány
kilof podwójny – duplacsákány, kétágú
csákánykapa
kilofek [1. laska ostro okuta i opatrzona
podziałką, służąca górnikom m.in. do
podpierania się na stromych, śliskich
przejściach
w
kopalni
oraz
do
wykonywania
prostych
pomiarów;
2. narzędzie ogrodnicze do sadzenia
roślin] – kis csákány, fejtőcsákány
kilofowy, -a, -e – csákány-, csákányos
-
Wersja 01 01 2017.
kilogram [jednostka masy równa 1000 gramów]
– (gör.) kilogramm; ezer gramm; egy liter 4
0
C desztillált víz súlya [az egyetlen SIalapegység, amelyik előtagot tartalmaz; a
megfelelő előtag nélküli egység a gramm.]
kilogram chleba – egy kilogramm v. kiló kenyér
kilogram mąki – egy kiló liszt
kilogram soli – egy kiló só
kilogramometr [jednostka pracy, energii lub
momentu siły równa pracy potrzebnej do
podniesienia ciężaru jednego kilograma
na
wysokość
jednego
metra]
–
kilogramméter (kgm); A mechanikai munka
régebbi mértékegysége. [ Egy kilogramméter
egyértékű 98,1×106 erg-gel vagy 98,1
megaerg-gel. Az erg igen kicsiny egység,
mert csak egy milligrammot kell 1 cm
magasságra felemelnünk, hogy 0,981 erg
munkát végezzünk.]
kilogramowy, -a, -e [przymiotnik od: kilogram]
– kilós
kilogram-siła [dawna jednostka siły] –
kilogramm-erő
(dégi erőmértékegység)
[kilogram-force(kgf) = 980,665 N]
kilokaloria [jednostka energii cieplnej równa
1000 kalorii] – (gör.) kilókalória; a
hőennyiség egysége: 1 kg víznek 1 0C-szal
való
felmelegítéséhez
szükséges
hőmennyiség
kiloherc,
kHz (kilohertz)
[1.
jednostka
częstotliwości równa 1000 herców; 2. Jest
skrótem na oznaczenie tysięcy herców na
sekundę.] – kilohertz (kHz); a frekvencia, az
elektromágneses rezgés mértékegysége; ezer
rezgés egy másodperc alatt (1000 Hz)
kilometr [jednostka długości równa 1000
metrów] – (gör.) kilométer (1000 m, km)
kilometr
kwadratowy
[jednostka
miary
powierzchni mającej kształt kwadratu,
którego każdy bok ma 1 kilometr
długości] – négyzetkilométer (km2)
kilometr na godzinę – kilométer per óra (km/h)
kilometr od miasta – egy kilométerre a várostól
kilometr taryfowy – tarifakilométer
kilometr z hakiem – több mint egy kilométer; jó
egy kilométer
kilometracja – szelvényezés, kilométerezés
kilometraż [przebyta droga pojazdu mierzona w
kilometrach] – megtett kilométerek száma,
kilométerteljestmény
kilometrowy, -a, -e [1. mający długość
kilometra;
2. stanowiący
oznaczenie
odległości lub przebytej drogi jednego
kilometra; 3. długi, niekończący się] –
kilométer-
2551
Kilonia (niem. Kiel) – miasto na prawach
powiatu w Niemczech, stolica kraju
związkowego
Szlezwik-Holsztyn
(Schleswig-Holstein).
–
Kiel
[város
Németországban,
Schleswig-Holstein
szövetségi tartomány fővárosa]
kilowat [jednostka mocy równa 1000 watów] –
kilowatt (1000 W); 1 W = 1,36 lóerő
kilowatogodzina [jednostka energii elektrycznej
równa pracy wykonanej w czasie jednej
godziny przez urządzenie o mocy jednego
kilowata] – kilowattóra (kWh)
kilowatowy, -a, -e – kilowattkilowolt [jednostka napięcia elektrycznego
równa 1000 woltów] – kilovolt (kV)
kilowoltowy, -a, -e – kilovoltkilowy, -a, -e – kilós, egy kilót nyomó ű
kilowy, -a, -e – (jacht) kiles
kilt [1. modna, owijana spódnica produkowana z
wełnianej tkaniny z grubą, kolorową
szkocką kratką -( tartan); jej wzór jest
zainspirowany
Szkockim
kostiumem
narodowym (the "kilt"), i stąd pochodzi
nazwa. Specjalny charakter jest ponadto
podkreślony przez ozdobne frędzle i
agrafę. 2. narodowy strój szkocki, w
formie
przypominający
spódnicę.
Wykonany z szerokiego fragmentu
materiału ułożonego w plisy. Kilty szyje
się z tartanu (tkaniny w kratę) w kolorze i
o wzorze charakterystycznym dla klanu,
do którego należy właściciel. Mężczyźni na
kiltach noszą dodatkowo skórzane
ozdobne torebki o nazwie sporran.] – skót
szoknya [1. Divatos, gyapjú típusú,
skótkockás mintázatú) szövetből készült
szoknya, amely a skótok nemzeti viseletére
emlékeztet - innen is ered a neve. További
jellegzetessége a dekoratív rojtos díszítés és
a nagy betűzött biztosítótű. 2. XVII. századi
skót viselet, nagy négyzet alakúra szabott
kockás anyag, melyet a csípő köré tekerve,
vállon átdobva, ruhaként viseltek]
kilt
-
Wersja 01 01 2017.
kilwater [smuga wodna, ślad torowy, powstający
na wodzie za rufą płynącego statku] –
(hajózás) sodorvonal, nyomdokvonal
kiła (łac. lues, syphilis, stgr. syphlos, brudny) [1.
choroba weneryczna; 2. (łac. Lues), dawne
nazwy to: syfilis, "choroba francuska",
"franca", "choroba dworska", "choroba
sekretna",
"choroba
hiszpańska",
"przymiot",
to
zakaźna
choroba
przenoszona drogą płciową , wywoływana
przez bakterię – krętka bladego
(Treponema pallidum); 3. (łac. lues,
syphilis) – przenoszona drogą płciową
(weneryczna),
bakteryjna,
choroba
zakaźna wywoływana przez krętka
bladego
(Treponema
pallidum
ssp.
pallidum).] – vérbaj, bujakór, szifilisz;
(dawno) heresérv
kiłowy, -a, -e – vérbajos, bujakóros
kim jest pan Smith? – honnan való Smith úr?
kim jesteś? (jestem Węgrem) - honnan való vagy?
(magyar vagyok)
kim on chce być? (on chce być dziennikarzem) –
mivé akar válni, mi akar lenni (újsságíró akar
lenni)
kim on/ona jest? – honnan való, honnan származik
kim ona się interesuje? (Ona interesuje się
Michelem) – ki után érderklődik?, ki
érdekli? (Michel után érdeklődik)
kimać [pot. drzemać] – szundikálni, szenderegni
kimać [spać] – [Słowniczek języka śląskiego]
aludni
kimation (gr.kym átion od kýma 'fala') [1.
ciągły ornament rzeźbiarski lub malarski,
umieszczany na budowlach, reliefach;
malowany, przedmiotach ozdobnych.
Złożony z szeregu stylizowanych liści; 2.
listwa
ozdobiona
ornamentem
ze
stylizowanych
motywów
roślinnych.
Rozróżniamy kimation dorycki (profil
wklęsły),
kimation
joński,
zwany
jajownikiem (profil wypukły; kimation
składa się z ułożonych na przemian
motywów wolich oczu i liści), kimation
lesbijski (profil wypukło-wklęsły, motywy
roślinne o kształcie sercowatym).] – (gör.)
kima, kimation [a görög építészet tagozata,
mely valamely más tagnak alátámasztására,
hordására
szolgál.
Háromfélét
különböztetünk meg: 1. a dór kimationt,
melynek egy teher alatt meghajló levélprofilja van és mely rendszerint festett
levélsorral volt díszítve; 2. a jón kimationt,
alul behúzott negyedköralaku profillal és
előbb festett levélsorral, később faragott
tojássorral díszítve; 3. a leszbiai kimationt,
kettős görbületü profil alakjában, levélsorral
díszítve.]
2552
kimation dorycki [ornament ciągły malowany,
składający
się
z
szerokich,
czworobocznych, stylizowanych liśc] –
(ép.) dór kimation
kimograf [przyrząd służący do rejestrowania w
postaci wykresu czynności narządów] –
kimográf [Kormozott papírlappal beburkolt,
egyenletes sebességgel forgó tengelyből álló
készülék mozgási foIyamatok grafikus
ábrázolására]
kimografia [metoda badania czynnościowego,
klinicznego za pomocąkimografu] –
kimográfia [1. kimográffal történő vizsgálat;
2. röntgenfelvételeken az egyes szervek
mozgását rögzítő görbe]
kimografion – 1 (gör.) kimográf (mozgást
regisztráló berendezés), 2. kimográfion [így
nevezte el a lipcsei egyetem élettan tanára,
Ludwig, azt a készülékét, mellyel a
vérnyomást mérni és rajzban feltüntetni
lehet. A készülék lényeges alkatrésze egy U
alakulag görbített s középmagasságig
kénesővel megtöltött üvegcső. A cső egyik
szára vizszintesen van meghajlítva és azon
érrel köttetik össze, melynek vérnyomását
mérni akarjuk; másik szabad szárába a
kéneső minden mozgását követni és egy
előtte egyenletes sebességgel mozgó papirra
felirja ingadozásait. A papirost óramű
mozgatja s e mozgás pontos ellenőrzésére a
kimografion még időjelző eszközzel is el van
látva.]
kimono
[1. luźna
szata
z
szerokimi
niewszywanymi
rękawami,
będąca
tradycyjnym strojem japońskim; 2. krój
rękawów krojonych razem z górną częścią
ubioru; też: ubiór o takim kroju
rękawów; 3. długa, otwarta, podobna do
płaszcza część garderoby z szerokimi
rękawami ciętymi z kawałków. Talia jest
wiązana szerokim pasem. Jest to
oryginalny japoński strój i jest inspiracją
dla damskiej mody. 4. tradycyjny strój
japoński noszony przez kobiety, mężczyzn
i
dzieci.
Obecnie noszony przez
przeciętnych Japończyków jedynie przy
specjalnych okazjach, takich jak śluby,
czy ceremonie picia herbaty. Kimono
szyte jest z jednego kawałka materiału,
ma bardzo prosty krój przypominający
literę T. Charakteryzuje się bardzo
szerokimi rękawami. Kimono owija się
wokół ciała, tak że lewa strona jest na
wierzchu i przepasuje pasem wiązanym z
tyłu tzw. obi. 5. strój pochodzenia
japońskiego, zwykle barwny, bardzo
luźny, przewiązany szarfą o szerokich
niewszywanych rękawach] – (japán)
kimonó; [1. pongyola formájú férfi- és női
-
Wersja 01 01 2017.
ruha; Japánban nemzeti viselet; ilyen szabású
pongyola; 2. Kabátszerű, hosszú, elöl
áthajtós, japán eredetű ruhadarab, széles
beszabott vagy bevarrt ujjakkal, derékban
gyakran széles övvel összefogva.]
kimono
kimonowy, -a, -e [przymiotnik od: kimono] –
kimonó-, a kimonóra vonatkozó
kin (a = 1 cm/s2) – (gör.) kin; a gyorsulás egysége,
az a gyorsulás, amellyel a test sebessége
másodpercenként 1 cm/sec-mal változik
kin [1. chińska jednostka masy równa około 0,5
kg; 2. dawny chiński instrument
muzyczny, podobny do cytry, o mniejszej
ilości strun] – kínai tömeg mértékegység
(kb. 0,5 kg); kín: kínai hangszer, cimbalom
őse
kina [jednostka monetarna Papui-Nowej
Gwinei] – kina (Pápua Új-Guinea
pénzneme)
kinderbal [przyjęcie dla dzieci] – gyerekzsúr
kindersztuba (niem. Kinder - dzieci; Stub pomieszczenie, pokój) [potoczna nazwa
wyniesionego z domu (z dzieciństwa)
starannego wychowania, umiejętność
zachowania się, ogłada towarzyska.
Nazwa nawiązuje do zachowania się w
obecności dzieci - nader starannego i
wychowawczego. Stąd bywa stosowane w
odniesieniu do grzeczności trochę na
pokaz, trochę wyidealizowanej] – (dawno)
gyerekszoba,
kifogástalan
társasági
viselkedés
kinderbal [1. przyjęcie dla dzieci, 2. przest., żart.
zabawa dla dzieci. nm. Kinder l.mn. od
Kind 'dziecko'; Bal 'bal, zabawa
taneczna'] – gyerekzsúr; táncos összejövetel
gyerekek számára
kindżał [długi obosieczny nóż z krótką
rękojeścią, używany przez plemiona
kaukaskie oraz przez Turków] – tőr,
tőrkés, gyilok
kindżał obosieczny – kétélű tőr
2553
kinemaskop
[ang.
cinemascop;
format
panoramiczny (filmów w telewizji)] –
(gör.)
cinemascop,
kinemaszkóp;
szélesvásznú; szélesen vetítő eljárás és
berendezés a térbeli kép- és hanghatás
érzékeltetésére; szélesvásznú film felvétele
és vetítése, amely torzító objektívek
működésén alapszik
kinematograf [1. dawny aparat filmowy; 2. daw.
kino] – (gör.) kinematográf; mozgófénykép;
filmvevetítőgép;
filmszínház,
mozgófényképszínház, mozi (a francia
Lumière testvérek találmánya, 1895)
kinematografia [1. technika i sztuka filmowa;
też:
przemysł
filmowy;
2. daw.
fotograficzna metoda rejestrowania ruchu
dowolnego obiektu] – kinematografia,
filmgyártás,
filmezés;
mozgófénykép,
mozgófényképészet; filmművészet
kinematografia
mikroskopijna
–
mikrokinematográfia
kinematograficznie – kinematográfiai
kinematograficzny, -a, -e – mozi-, film-,
mozgóképkinematyczny, -a, -e – kinematikus
kinematyka [dział mechaniki zajmujący się
opisem ruchu ciał] – (gör.) kinematika,
mozgástan; a mechanikának a testek
mozgását a mozgást okozó erőktől
függetlenül vizsgáló ága
kineskop [lampa w telewizorze lub monitorze,
służąca do przetwarzania sygnałów
elektrycznych na obraz] – kineszkop,
televízióképcső
kinet [gatunek kamlotu używanego na żupany i
suknie kobiece] – kamelott, kamelottszövet
fajta
kinetografia [gr. kinētós ‘ruchomy’, gráphō
‘piszę’], [1. notacja tańca (dawniej
choreografia); 2. opracowany przez
Rudolfa Labana i Albrechta Knusta
system notacji ruchu, wykorzystywany nie
tylko
do
utrwalenia
choreografii
baletowej, ale tańca w każdej konwencji
ruchowej; 3. graficzna notacja ruchów
ludzkiego ciała] – kinetográfia, táncírás [a
zene lejegyzéséhez hasonlóan leírással
rögzíti a táncot. Az első 15–16. sz.-i
kísérletek óta a táncírásnak több fajtája
követte egymást a táncstílusok történeti
változásaihoz kapcsolódva. A reneszánsz
udvari táncok lépésmotívumainak jelölésére
betűszimbólumokat alkalmaztak (Arbeau,
Negri, Arena). A tánctechnika fejlődésével a
17–18. sz.-ban áttértek a motívumoknál
kisebb mozgásegységek, a korabeli táncok
jellemző alapelemeinek, mozdulattípusainak
grafikus jelölésére (Beauchamps, Feuillet). A
-
Wersja 01 01 2017.
láb mozgása mellett már a karét és a tánc
térbeli útját is jelölik egyre bonyolultabb
formában (Rameau, Malpied). A 19. sz.-ban
Saint-Léon a kotta felett elhelyezkedő
többszintes
vonalrendszerben,
pálcika
jelekkel fejezte ki a különböző testrészek
mozgását, s a tánc térbeli kifejlődését.]
kinetoskop [prototyp aparatu projekcyjnego do
indywidualnego oglądania na małym
ekranie krótkich scenek filmowych] –
kinetoszkóp; Edison által a kinematográf
létezése előtt szerkesztett készülék mozgó
felvételekre.
kinetoza [choroba lokomocyjna] – kinetózis;
légibetegség; tengeribetegség
kientyczny, -a, -e – (gör.) kinetikus, kinetikai;
mozgást közlő, mozgató, mozgási
kientyczna teoria gazów – kinetikai gázelmélet
kinetyczna teoria materii [teoria zakładająca, że
materia składa się z atomów będących w
ciągłym ruchu] – kinetikus anyagelmélet
kinetyka [dział dynamiki zajmujący się
badaniem ruchu ciał pod wpływem
działających na nie sił] – (gör.) kinetika;
mozgástan; a mechanikának a testek
nyugalmi v. mozgási helyzetét megváltoztató
erőkkel foglalkozó ága
kinetyka chemiczna [dział chemii fizycznej
badający szybkość i mechanizmy reakcji
chemicznych] – kémiai kinetika
kinetyka cieczy [zob. hydrokinetyka] –
hidrokinetika
kineza [niezwiązana z kierunkiem bodźca
reakcja ruchowa zwierząt na zmiany
czynników środowiska] – kinézis (kinesis);
mozgás; (pszichol.) lélek gyógyítása a
testben tárolt stressz oldásával; (biol.) a
térbeli orientáció legegyszerűbb formája,
amelyben az állat válasza arányos az adott
inger erősségével, de még független annak
térbeli tulajdonságaitól. Különböző formái
még nem taxisok
kinezyka [nauka zajmująca się komunikacją
niewerbalneą pomiędzy ludźmi. Nauka
bada w jaki sposób człowiek za pomocą
gestów,
mimiki
itd.
przekazuje
informacje. Szacuje się, że ludzie za
pomocą mowy ciała przekazują 60%-70%
informacji.] – kinezika [A kinezika a
kifejező erejű testmozdulatok vizsgálatának
tudománya, magában foglalja a mimika és a
gesztusmozgások, valamint a testtartások
jelenségeit és még sok más finom
megnyilvánulást. A kinezikus mozgások
értelmezése
öntudatlan,
spontán
a
mindennapi életben.]
kinezyterapia (gr. kinesis – ruch) [leczenie
ruchem, gimnastyka lecznicza. Podstawą
tej dziedziny fizjoterapii są ćwiczenia
ruchowe] – kineziterápia, gyógytorna
Kinga [imię żeńskie, powstałe jako zdrobniała
forma imienia Kunegunda.] – Kinga [női
név a német Kunigunde név magyaros
változata. Rokon név: Gunda, Kunigunda.]
(Árpádházi Szent Kinga magyar hercegnő,
krakkói fejedelemasszony, IV. Béla leánya)
2554
Kinga
Święta Kinga (Kunegunda) (ur. 5 marca 1234,
zm. 24 lipca 1292) [córka króla Węgier
Beli IV i Marii Laskariny] – Árpád-házi
Szent Kinga (vagy Kunigunda; 1224.
március 5.–1292. július 24.) [magyar szent,
IV. Béla király lánya, Szent Margit és
Boldog Jolán nővére, Lengyelország és
Litvánia védőszentje]
kiniol (kichol) [nos (brzydki)] – [Słowniczek
języka śląskiego] csúnya orr
kinkiet [przyścienna lampa (a. świecznik); lampa
z tarczą metalową a. lustrzaną, odbijająca
światło, zwł. służąca do oświetlenia sceny
teatralnej] – falikar, falilámpa; faliégő;
rámpamécs; rivalda, rivaldafény; a színpad
alsó részének világítása
kinkietowy, -a, -e [przymiotnik od: kinkiet] –
színpadi, rivaldaKinneret [1. (Kinnerot: harfa/y) patrz Genezaret;
2. stare miasto kananejskie, położone nad
jeziorem Genezaret] – (héb.) Kinneret
[város a Genezáreti-tó északnyugati partján,
Naftali határvárosa (MTörv 3,17; Józs 11,2;
19,35). - Az egyiptomi forrásokban is
szerepel, s talán az ugariti szövegekből is
kimutatható; ma Tell-el-Oreme. Az ásatások
(1932, 1939 óta) eredményeiből arra lehet
következtetni, hogy főleg a késői
bronzkorban virágzott; a 2. vaskor elején
pusztulhatott el (talán Damaszkusz kir-a,
Benhadad betörésekor: 1Kir 15,20). Egy III.
Tuthmószisz idejéből való egyiptomi sztélé
szerint a város neve 'knr (= lantisten) helye'.
-
Wersja 01 01 2017.
Kinneret városról kapta az ÓSz-ben a
Genezáreti-tó a Kinneret tava elnevezést.]
kino [1. miejsce przeznaczone do projekcji
filmów na dużym ekranie; 2. przemysł i
sztuka filmowa; 3. film lub seans filmowy;
4. pot. o zabawnym wydarzeniu] – (ném.)
kino; mozi, filmszínház
kino dźwiękowe – hangosfilmszínház
kino familijne [filmy o pogodnej fabule] – családi
mozi
kino letnie – kertmozi
kino na wolnym powietrzu – szabadtéri mozi
kino non stop [kino, w którym filmy są
wyświetlane bez przerwy i do którego
widz może wejść w dowolnym momencie]
– nonstop mozi, állandóan játszó mozi
kino objazdowe [kino niemające stałej siedziby]
– vándormozi
kino panoramiczne [kino mające ekran
dostosowany do wyświetlania filmów
panoramicznych]
–
panorámamozi,
szélesvásznú mozi, cinemakóp-filmszínház
kino pod gołym niebem – szabadtéri mozi
kino świetlicowe – klubmozi
kino zeroekranowe – bemutató filmszínház
kinoman [entuzjasta kina, zapalony zwolennik
kina]; kinoman – mozirajongó (ffi/nő)
kinoman z ciebie – nagy mozirajongó vagy
kinomania [zamiłowanie do oglądania filmów w
kinie] – mozimánia, moziimádat
kinomechanik [specjalista w dziedzinie budowy,
naprawy
i
konserwacji
aparatury
kinowej] – mozitechnikus, mozigépész
kinooperator [pracownik kina obsługujący
aparaturę projekcyjną] – mozitechnikus,
mozigépész
kinoteatr [daw. kino] – filmszínház
kinowy, -a, -e [przymiotnik od: kino] – moziKinszasa (dawniej Léopoldville) [stolica i
największe
miasto
Demokratycznej
Republiki Konga. Jest to największe
miasto Afryki położone na południe od
równika. Kinszasa leży w zachodniej
części państwa nad rzeką Kongo, w
niedalekiej odległości od stolicy Konga Brazzaville.] – Kinshasa [a Kongói
Demokratikus Köztársaság fővárosa és
egyben legnépesebb városa is. A Kongó
folyó bal partján terül el, vele szemben
északra fekszik a Kongói Köztársaság
fővárosa, Brazzaville. A várost 24
önkormányzat
(franciául:
communes)
alkotja.]
kiosk [1. budka, w której sprzedaje się gazety,
papierosy, słodycze itp.; też: stoisko na
wystawach lub targach; 2. nadbudówka
2555
na
okręcie
podwodnym;
3. w
muzułmańskiej architekturze: niewielki
pałacyk letni; [tur. köşk, pers. koszk
‘pałac’,
‘pawilon’],
4.
arch.
w
architekturze islamu ozdobny pałacyk
letni w formie pawilonu ogrodowego lub
willi, także pawilon ogrodowy w formie
altany, dach wsparty na kolumnach,
często o orientalnych cechach arch.,
popularny w XVIII i XIX w. 5. pawilon
ogrodowy w formie altany o dachu
wspartym na kolumienkach] – (török)
kioszk [nyitott kert pavilon, 1. néha a
homlokzat előtt, v. tetőn; 2. villaszerű
épülethez tartozó kerte-sátortetős vendéglő;
3. általában kör alakú nyitott oszlopos
építmény sétányok znekarai számára; újság-,
virág- dohányárusító]; kerti ház; oszlopos,
nyitott kerti lak; elárusító bódé, pavilon,
újságosbódé, trafik
kiosk ruchu – forgalmi bódé
kiosk gazetowy, kiosk z gazetami – újságosbódé,
újságospavilon
kiosk tytoniowy – dohányos bódé, dohányáruda,
trafik
kioskarka – bódéban elárusító v. eladónő;
trafikosnő
kioskarz [sprzedawca w kiosku] – kioszki árus
kip [jednostka monetarna Laosu] – kip (laoszi
pénznem)
kipać [spać (siedząc lub klęcząc)] – (ülve v.
térdelve) aludni
kiper [I 1. rzeczoznawca oceniający gatunki i
jakość napojów na podstawie ich wyglądu,
smaku i zapachu; 2. osoba zarządzająca
piwnicą win; 3. degustator, specjalista
oceniający potrawy a. napoje (herbatę;
kawę, wino, piwo itd.) na podstawie ich
smaku,
zapachu,
wyglądu
itp.;
zarządzający piwnicą win; piwniczy. II
kipers, śledź rozpłatany wzdłuż, lekko
solony i wędzony] – pincemester, borkezelő
kiperstwo – pincemesterség, borkezelés
kipi-kasza [zabawa polegająca na jednoczesnym
odbijaniu piłki ręką i recytowaniu
wierszyka zaczynającego się od słów kipi
kasza] – gyermekjáték
-
Wersja 01 01 2017.
kipiący, -a, -e – forró, buzogó
kipiąca woda – forró v. forrásban levő víz
kipieć [1. o płynach: wrząc, podnosić swój
poziom w naczyniu aż do przelania się;
2. o wodzie w naturalnych zbiornikach
wodnych: burzyć się, rozpryskiwać się o
coś; 3. doznawać gwałtownych uczuć
gniewu, irytacji, niecierpliwości; 4. być
pełnym życia, werwy; też: być pełnym
ruchu; 5. łow. o zającu: biec na oślep] –
forrni, buzogni; (átv.) forrni, forrongani,
égni; heveskedni; (tej) kifut
kipi w garnku, jak na jarmarku – vígan rotyog a
fazékban a jó étel
kipieć gniewem – forr a dühtől, forr a méregtől;
forr a düh v. méreg vkiben
kipieć nienawiścią – ég a gyűlölettől
kipiel [to fala przybojowa, silna, spiętrzona fala
morska przy wybrzeżu (przy wybrzeżach
klifowych spiętrzenie dochodzi do 60 m)] –
bugyborékoló v. felbuzgó víz; örvény,
forgatag
kipienie – forrás, buzogás, örvénylés, erjedés
kipienie roztopionego metalu – az olvasztott fém
forrása
kipisz [1. pot. rewizja; 2. pot. bałagan] – revízió;
ellenőrzés,
vizsgálat,
felülvizsgálat,
felülvizsgálás; átvizsgálás; kutatás, átkutatás;
rendetlenség,
zűrzavar,
felfordulás,
fejveszettség; káosz
kipnąć [posp. umrzeć] – legurulni, legördülni;
felfordulni, meghalni
kipnął biadak – meghalt szegény
kipnął sobie – felfordult, meghalt
kipować [strzepywać popiół z papierosa] –
[Słowniczek języka śląskiego] hamut leverni
a cigarettáról
kir [1. czarny materiał symbolizujący żałobę; 2.
(u Zygmunta Glogera) Kir, dawniej kier.
Po turecku kyr znaczy szary, popielaty, a
kara – czarny. Kirem nazywano więc
grube, szare lub czarne sukno używane w
Polsce do żałoby, nazywano także i liche
sukno czerwone. Od nazwy tej poszła
kiereja, kireja w znaczeniu pewnego
rodzaju
płaszcza,
burki,
sukmany
obszernej, szuby, także kirówka w
znaczeniu
spódnicy
wełnianej.
3.
początkowo sukno śląskie w średnim
gatunku, szare lub czarne. Nazwane tak
podobno z tureckiego kara: "czarny" jak
słynny Kara Mustafa. Takim czarnym
suknem wybijano w czasie żałoby kościoły
i stroiło się w nie konie ciągnące karawan]
– gyászlepel, gyászfátyol; halotti lepel;
ruhaanyag
2556
Kir-Chareset, Kir, Kir-Cheres Kir-Moab (Kir
moabskie) [według Biblii sfortyfikowane
miasto w Moabie. Zwykle utożsamiane z
jordańskim
miastem
Karak
na
płaskowyżu na wysokości ponad 900 m
n.p.m.; ok. 25 km na wschód od
południowego krańca Morza Martwego].
— Aramejskie targumy używają nazwy
Kerak w odniesieniu do powyższych nazw
miast, dlatego uważa się, że są to różne
nazwy tego samego miasta moabskiego. —
Stary Testament podaje, że Kir-Chareset
zostało zaatakowane przez zjednoczone
siły Izraela, Judy i Edomu. Król Moabu
zebrał 700 wojowników i próbował
przedrzeć się do króla Edomu, ale mu się
to nie udało. Później ofiarował na ofiarę
całopalną swego pierworodnego. Biblia
również podaje, że Moabici będą
wzdychać za plackami rodzynkowymi,
z których prawdopodobnie słynęło to
miasto. Izajasz napisał w związku zagładą
Moabu, że jęczy nad nim i nad KirChareset jak harfa.] – KIR-HARÉSET
(dombok
városa,
téglafal
városa,
erődítménye). [Moáb fővárosa volt, amikor
Jórám (2), Izráel királya hadat viselt Mésa,
Moáb királya ellen (2Kir 2,4-25; Ézs 16,7).
Ézs 16,11-ben: "Kir-Heres"; Ézs 15,1-ben:
"Kir-Moáb".]
Kirasjerzy (z fran. cuirassier – pancerny) [rodzaj
ciężkiej jazdy (szturmowej) w zbrojach z
metalowych płyt (kirysach)] – vértes
katona (cuirassier)
kircha [kościół protestancki; nm. Kirche
'kościół' z gr. kyriakē (oikia) '(dom)
Pański; świątynia' od kýrios] – protestáns
templom
Kiriat-Jearim (miasto lasów) [miasto na
pograniczu Judy i Beniamina. Tam stała
Skrzynia Pańska przez wiele lat] KIRJÁT-ARIM v. KIRJÁT-JEÁRIM (erdei
város, erdők városa) [Gibeonita város, Júda
törzsének jutott osztályrészül (Józs 9,17;
-
Wersja 01 01 2017.
15,60; Bír 18,12); a 2Sám 6,2: "Bahalá"-nak,
az Ezsd 2,25: "Kirját-Arim"-nak, a Józs
15,60 és 18,14 pedig "Kirját-Baál"-nak is
nevezi. Költői neve. "Jaar" (Zsolt 132,6)]
Kiriataim [dwa miasta biblijne. 1. Kiriataim
(terytorium pokolenia Rubena): Miasto
położone było na wschód od Morza
Martwego, na terytorium pokolenia
Rubena (Lb. 32:37; Joz 13:15, 19). Później
przeszło
pod
władzę
Moabitów.
Wymienione również w Jer 48:1 i Ez 25:9
jako miasta Moabu, które czeka
spustoszenie. Wymienione również w steli
Meszy. Utożsamiane w okolicach w
jordańskiego Al-Kurajjat, ok. 10 km na
północny zachód od Dibonu. 2. Kiriataim
(terytorium
pokolenia
Neftaliego):
Miejscowość przekazana Lewitom z rodu
Gerszona (1Kn 6:61); w Joz 21:32
występuje pod nazwą Kartan. 3. (1 Moj.
14:5)] – KIRJÁTAIM (kettős város,
városok; nagyváros). [1. Ősi város Moáb
területén, Arnontól északra, Rúben törzsének
jutott osztályrészül (4Móz 32,37; Józs 13,19;
Jer 48,23). 2. Lévitaváros Naftali területén
(1Krón 6,76); Józs 21,32: "Kartán"-nak
nevezi. 3. Síkság, valószínűleg a Holt-tenger
keleti partvidékén, ahol Kédorlaomer
legyőzte az emeusokat (1Móz 14,5).]
kirkut [cmentarz żydowski. Ludność polska
głównie w Galicji od wieków określa je
mianem: kirkut, kierkow, kerchoł. Nazwa
pochodzi od niemieckiej nazwy cmentarza
niem. Kirchof. Żydzi nigdy nie używali
tego określenia.; Etym. - nm. Kirchhof
'cmentarz'; Kirche, zob. kirche; Hof
'dziedziniec; dwór'.] – zsidó temető
kirasjer [żołnierz jazdy ciężkiej (XVII-XIX w.)
noszący kirys, część zbroi płytowej
złożonej z napierśnika i naplecznika;
Etym. - fr. cuirassier 'kirasjer' od cuirasse
'pancerz' z cuir 'skóra', od łac. corium,
zob karacena] – (dawno) (wojsko) vértes
kirasjer (1813-14)
kirasjerski, -a, -ie – vértes-
2557
kirowy, -a, -e [przymiotnik od: kir] – fekete;
gyászos, gyászkirtan a. kiartana [kIrtana] (śpiewanie lub
recytacja imienia Boga) — kirtana; Isten
dicsőítése szent neveinek éneklésével
kirys [1. część zbroi płytowej, ochraniająca
korpus; 2. Zbroja składająca się z
napierśnika i naplecznika. Obie części
połączone były ze sobą za pomocą
rzemienia na ramionach i w pasie. W
XVIII w. powstały odziały używające
wyłącznie
tej
osłony
tzw.
pułki
kirasjerskie] – (dawno) mellvért
kisić [poddawać fermentacji] – savanyítani,
besavanyítani; erjeszteni, megerjeszteni;
kovászolni
kisić ciasto – tésztát kovászolni
kisić coś – savanyítani vmit
kisić kapustę – káposztát savanyatani
kisić ogórki – uborkát savanyítani, uborkát eltenni
kisić się [1. być kiszonym; 2. pot. przebywać
ciągle w domu, unikając towarzystwa i
rozrywek] – megsavanyodni
kisiel [1. słodka potrawa z mąki ziemniaczanej,
soku owocowego, wody i cukru; 2. proszek
zawierający surowe składniki tej potrawy;
też: opakowanie tego proszku
z
zawartością; 3. potrawa z mąki rzadka,
rodzaj żuru] – zselé, krém; gyümölcszselé,
gyümölcskocsonya
kisiel
owocowy
–
gyümölcszselé,
gyümölcskocsonya
Kislew (Biblia Tysiąclecia), Chyslew [miesiąc w
kalendarzu żydowskim; przypada na
drugą połowę listopada i pierwszą połowę
grudnia] – KISZLÉV [Izráel szent évének
kilencedik hónapja (Neh 1,1; Zak 7,1)]
kisnąć [1. psuć się; 2. zob. kisić się] – erjedni,
forrni,
savanyodni,
megsavanyodni,
besavanyodni;
(átv.)
tönkremenni,
elpusztulni,
elrohadni,
szétesni,
besavanyodni
kisnął w bezczynności – besavanyodott a
tétlenségben
kista [skrzynka, np. kista piwa] – [Słowniczek
języka śląskiego] láda
-
Wersja 01 01 2017.
Cys [1. Syn Abiela, ojciec króla
izraelskiego Saula. 2. Beniaminita. 3.
Wnuk Merariego. 4. Potomek Merariego.
5. Potomek Mardocheusza.] – KIS. (ív, íj,
szarv, görbe, hajlott; csapdát állító) [1.
Benjáminita férfi, Saul (1) király atyja (1Sám
9,1.3; 10,11.21; ApCsel 13,21). 2.
Benjáminita férfi, (1) alatti nagybátyja
(1Krón 8,30; 9,36). 3. Lévita Dávid idejében
(1Krón 23,21-22; 24,29). 4. Lévita, aki
Ezékiásnak (1) segített a templom
megtisztításában
(2Krón
29,12).
5.
Márdokeus őse (Eszt 2,5)]
kiszarnia [zakład, w którym się kisi surowce
roślinne] – savanyító (üzem helyiség)
kiszeczka [zdrobnienie od: kiszka] – belecske,
hurkácska; vékonybél
kiszenie – savanyítás, kovászolás
kiszenie kapusty – káposztasavanyítás
kiszenie winne – a bor erjedése
kiszka [1. pot. Jelito; 2. wędlina składająca się z
wątroby, krwi, kaszy, mielonego mięsa
itp.;
3. osłonka
wędliny
z
jelita
zwierzęcego; 4. pot. dętka rowerowa,
samochodowa itp.; 5. pot. wąskie i długie
pomieszczeni] – (anatómia) bél; (kaszana)
hurka; (technika) belső, (autó v. kerékpár)
tömlő
kiszka gruba [zob. jelito grube] – vastagbél
kiszka kaszana – májashurka
kiszka krwawa – véreshurka
kiszka odbytowa – végbél
kiszka odchodowa – végbél
kiszka pasztetowa [kiszka z różnych rodzajów
mielonego mięsa] – májashurka; kenőmájas
kiszka podgardlana – tokahúsból töltött hurka
kiszka stolcowa [zob. odbytnica] – végbél
kiszka [kwaśne mleko (ziemia lubliniecka)] –
[Słowniczek języka śląskiego] savanyú tej
kiszki marsza grają; kiszki grają mi marsza –
korog a gyomrom
kiszkowaty, -a, -e [mający kształt kiszki] –
hurkaszerű, hurkás; bélkiszkowy, -a, -e [przymiotnik od: kiszka] – bél-,
hurkakiszonka [1. pasza dla bydła z zakiszonych
roślin; 2. kiszone warzywa; ; kwaszonka 3.
karma dla zwierząt domowych, z
zakiszonych roślin lub ich części] –
silótakarmány;
savanyított
uborka,
savanyított káposzta; savanyúság
kiszonkowy, -a, -e – silótakarmánykiszony, -a, -e – savanyított, besavanyított, savanyú
kiszona kapusta – savanyúkáposzta
kiszone ogórki – savanyú uborka
Kisz,
2558
kiszone wyrzywa – savanyúság
kiszony ogórek – savanyúuborka
Kiszyniów (mołd., rum. Chişinău, mołd.-cyrylica
Кишинэу, ros. Кишинёв, ukr. Кишинів) stolica i największe miasto Mołdawii,
zamieszkany przez 610 946 mieszkańców.
– Chişinău, Kisinyov (az 1989 előtt
használatos, ún. moldáv nyelven: Кишинэу,
feltételezett
magyar
nevén
Kisjenő)
[Moldova fővárosa és legnagyobb városa. A
szovjet időkben az orosz Kisinyov elnevezés
volt használatos.]
kiściasty, -a, -e – fürtös, bugás, rojtos
kiścień [1. dawna broń tatarska; 2. dawniej
kieścień, rodzaj tatarskiego knuta do
bicia. Muchliński wywodzi tę nazwę z
wyrazu tureckiego keskin – ostry,
dojmujący. Karłowicz przypuszcza
źródłosłów łaciński tego znaczenia
caestus.] – (tatár fegyver; ólmosvégű bot)
kiść [1. gałązka obsypana kwiatami lub
owocami; 2. pęk włosów, piór itp.;
3. nadgarstek] – (pęk) csomó, csokor, fürt,
buga; (ręki) kézfej, kézcsukló, ököl; bojt,
rojt, csomó; ecset, pamacs
kiść ręki – kézfej
kiść winogron – szőlőfürt; egy fürt szőlő
kiśnięcie – erjedés, savanyodás; tespedés
kiśnięcie kapusty – káposzta savanyodás
kiśnięcie w bezczynności – besavanyodás a
tétlenségben
kit [1. twardniejąca na powietrzu masa
plastyczna, służąca m.in. do mocowania
szyb w ramach; 2. pot. kłamstwa] – (ném.)
kitt,
gitt
(képlékeny
ragasztó
és
tömítőanyag); ragacs, ragasztó
kit pszczeli [zob. propolis] – propolisz v.
méhszurok
kit kazeinowy – kazeinenyv; tej fehérjéinek
egyike. Ragasztásra por alakban kerül
forgalomba, melyet vízzel keverve lehet
feldolgozni, és a víz elpárologtatásával
szilárdul meg. Mivel a kazeinenyv lúgos
kémhatású, előnyösen használható magas
-
Wersja 01 01 2017.
gyanta- és olajtartalmú fák ragasztására,
azokat ugyanis a felületen elszappanosítja, és
a szintetikus ragasztóknál jobb kötést ad.
kit porcelanowy – porcelángitt
kit stolarski – asztalosgitt
kit [zestaw {m}] (softwer) – (ang.) kit (szoftver-)készlet (program-) [gyakran használt
kifejezés pl. a tool-kit: = egy feladatkörhöz
tartozó, több programból álló készlet]
Hełm z kitą z epoki wczesnego średniowiecza w Polsce.
Replika hełmu z czarnej mogiły pod Czernichowem.
Kram Czcibora
kita [1. puszysty ogon zwierzęcia; 2. pęk piór,
włosia itp. używany jako ozdoba nakrycia
głowy
albo
końskiej
uprzęży;
3. kwiatostan niektórych roślin tworzący
wiechę; 4. ozdoba noszona zwykle przy
kołpaku, czapce lub szyszaku, przypięta u
dołu
zaponą,
częstokroć
bardzo
kosztowną] – bóbita, tollbokréta, forgó;
(lompos, borzas) farok; (lisia) rókafarok;
(növény) forgó, szakáll; nyaláb, köteg
kita czapli – kócsagbóbita
kita konopi – a kender virága
kita kukurydzy – a kukorica forgója
kita lisa – rókafarok
kita lnu – a len forgója
Kitaj (ros. Kitaj – Chiny) [„Bawełnica, płótno
bawełniane cienkie glansowane Chińskie”.
(S. B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 2,
Warszawa 1994 - 1995 s. 360)
Cienka, lśniąca tkanina bawełniana
pochodzenia chińskiego. 2. Kitaj i Kitajka.
Od ruskiej nazwy Chin, nazywali Polacy
kitajem bawełnicę, t. j. płótno bawełniane,
cienkie, glansowne chińskie. Kitajką zaś
lub taftą nazywali materję jedwabną
chińską. 3. od rosyjskiej nazwy Chin,
chińskie, a później wszelkie płótno
bawełniane, cienkie, glansowane; także
2559
nankin nazywano czasem kitajem.] –
(daw) kínai pamutszövet
kitajka
[1.
cienka,
jedwabna
tkanina
pochodzenia wschodniego; 2. gładka,
błyszcząca
tkanina
jedwabna
a.
bawełniana; laska nabijana krzemieniami.
ros. Kitáj 'Chiny'.; 3. gęsta, gładka tkanina
jedwabna. Tania – najprostsza i
najpospolitsza z tkanin jedwabnych] – taft,
perkál, fényes pamutszövet
kitajkowy, -a, -e – taft-, perkálkitara [starogrecki instrument muzyczny
podobny do liry] – (gör) kithara; (zene)
hangszer
kitarzysta
[muzyk
grający
na
kitarze
(starogreckim instrumencie muzycznym)]
– kithara hangszeren játszó muzsikus
kitel [1. płócienne, lekkie okrycie wkładane dla
ochrony odzieży przy pracy a. ze
względów higienicznych; 2. luźny fartuch
ochronny; chałat; 3. z niem. Kittel, suknia
płócienna zwierzchnia: męska, kobieca,
żołnierska, stajenna. Mączyński w
słowniku z r. 1564 wyraz łac. sagum tłóm.
„opończany sajan albo kitlik u Rzymian;
Sagulum – kitliczek.” 4. płócienna,
wierzchnia suknia ochronna, wkładana
dla oszczędzenia lepszej odzieży. W
dawnej Polsce szlachta używała kitli jako
domowego, letniego ubioru, zwłaszcza w
upał. 5. fartuch obronny; 6. biała szata
noszona dawniej w każdy szabat i z okazji
wszystkich większych uroczystości. Także
biała, rytualna koszula, którą Żydzi
zakładają w dniu ślubu, podczas Rosz haSzana, w Jom Kipur oraz w czasie sederu
w Pesach. W kitlu chowani są zmarli] –
kittel (Yiddish: ‫קיטל‬, robe, coat; ném. Kittel
‘(house/work) coat’); köpeny, munkaköpeny,
kabát; védőköpeny; (daw) vászon felsőruha;
fehér zsidó ünnepi ruha
kitel więzienny – fegyenczubbony
kitelek [zdrobnienie od: kitel] – zubbony
kitka [1. zdr. od kita; 2. niezbyt długie włosy
ujęte razem i związane] – bóbitácska,
-
Wersja 01 01 2017.
tollbokrétácska, forgócska; (lompos, borzas)
farkocska
kitla [reprezentacyjny kaftan górniczy] – (a
bányászok hagyományos ünnepi viselete)
kitować [I 1. uszczelniać, zalepiać szpary kitem;
2. pot. kłamać; II posp. umierać] – gittelni,
kittelni, ragasztani, tapasztani, tömni; (átv.) a
végét járni, meghalni
kitować okno – ablakot gittelni, kittelni
kitować szyby – ablaktáblát kittelni
kitowanie – gittelés, kittelés, ragasztás, tapasztás,
tömés
Kiur (Ci) – nieużywana pozaukładowa jednostka
miary radioaktywności. W układzie SI
zastąpiona została bekerelem (Bq).
Przelicznik jest następujący: 1Ci ≈ 3,7∙1010
Bq [1 Ci miał odpowiadać aktywności 1 g
czystego izotopu radu o liczbie masowej
226. Współczesne dokładniejsze badania
wykazały, że radioaktywność 1 g radu 226
wynosi w rzeczywistości 3,66·1010 Bq.
Nazwa jednostce została nadana ku czci
małżeństwa Piotra i Marii Curie.] –
(fizika) curie; a radioaktivitás mértékegysége
(a Curie házaspár nevéről) [Egy adott
radioaktív forrás aktivitása megmondja, hogy
hány bomlás történik másodpercenként.
Mértékegysége a Bq (Henri Becquerel
tiszteletére), 1 Bq másodpercenként egy
bomlásnak felel meg. Régebbi mértékegység
a Ci (Curie), 1 Ci egy gramm rádium
aktivitásának felel meg (3,7·1010 Bq).]
kiwać — kiwnąć [1. wykonywać ruchy czymś raz
w jedną, raz w drugą stronę; 2. pot.
oszukiwać kogoś; 3. w grze w piłkę nożną:
zręcznie prowadząc piłkę, omijać innych
zawodników] – ingatni, lengetni, inteni,
integetni, mozgatni, bólogatni; (sp) cselezni
kiwać (czym) – rázni (vmit)
kiwać głową – bólogatni; fejet ingatni v. csóválni
kiwać palcem w bucie – a háta mögött
fenyegetőzni; zsebében mutatni fügét
kiwać ręką – integetni
kiwnąć (na kogo) – odainteni (vkinek)
kiwać się kiwać się — kiwnąć się [1. przechylać
się raz w jedną, raz w drugą stronę; 2. być
przechylanym raz w jedną, raz w drugą
stronę; 3. pot. tańczyć; 4. w grze w piłkę
nożną: kiwać jeden drugiego] – ide-oda
mozogni, inogni, ingadozni, lengeni; (átv.)
táncolni
kiwak (pompowy) – szivattyúegység
kiwanie – ingatás, lengetés, mozgatás, bólintás,
bólogatás, csóválás
kiwanie się – ingás, ingadozás, lengés, bókolás
kiwi [rodzina (Apterygidae G. R. Gray, 1840)
[rząd
(Apterygiformes)
ptaków
z
podgromady
ptaków
nowoczesnych
Neornithes. Obejmuje nielotne gatunki
lądowe, zamieszkujące wyłącznie Nową
Zelandię] – kivi (lat. Apteryx)
2560
kiwi (Apterygidae G. R. Gray, 1840)
Kiwi (Actinidia), Aktindia chińska [owoce te
pochodzą z Chin, lecz głównym ich
producentem jest Nowa Zelandia. Owoc
kiwi ma szarą skórkę porośniętą włosem,
oraz smaczny zielonkawy miąższ. Zawiera
bardzo dużo witaminy C, potasu
i błonnika. Kiwi zawiera również dużo
składnika zwanego aktymidyną który
ułatwia trawienie. – Ze względu na dużą
zawartość w/w składników odżywczych
owoce kiwi powinny w szczególności
spożywać osoby starsze.] – (növény) kivi
kiwior, kiwiorek [1. wysoka czapka perska i
turecka; „Wysoka a szeroka czapka też
kołpak albo kiwior może być zwana”
(Mączyński w XVI w.). 2. wysoka i
szeroka czapa tatarska. Zwano tak
również i zawoje tureckie] – (dawno)
magas perzsa v. török sapka
kiwnąć
[zob.
kiwać]
–
meglendíteni,
megmozdítani, megmozgatni, biccenteni,
megbiccenteni; (átv.) becsapni, rászedni vkit
kiwnąć (czym) – rázni, megrázni (vmit)
kiwnąć głową – bólintani, biccenteni, inteni a
fejével
kiwnąć głową na znak zgody – beleegyezése
jeléül bólint a fejével
kiwnąć ogonem – farkát csóválni
kiwnąć ręką – (kezével) legyinteni
kiwnął głową zaprzeczająco – tagadólag rázta a
fejét
kiwnął mnię razy – többször rászedett v. átejtett
engem
kiwnięcie – bólintás, biccentés; meglendítés,
megmozdítás, intés, legyintés
kiwnięcie głową – fejbólintás
kizeryt [minerał występujący w złożach solnych]
– (ásvány) keserűsó
kizerytowy, -a, -e – keserűsó-
-
Wersja 01 01 2017.
kizlok [kamień] – [Słowniczek języka śląskiego]
kő
k. k. (kodeks karny) – Btk. (Büntető
Törvénykönyv)
kl. (klasa) – osztály
klachać [plotkować, por. teklać] – [Słowniczek
języka śląskiego] pletykázni, pletykálni,
pletykálkodni
klachy [plotki] – [Słowniczek języka śląskiego]
pletyka
klacz [samica konia] – kanca
klacz bezpłodna – terméketlen kanca
klacz mię zrzuciła – a kanca ledobott engem
klacz rozpłodowa – tenyészkanca
klacz
klacz wierzchowa [wierzchowiec] – hátasló,
paripa, nyergesló
klacz źrebna – vemhes kanca
klaczka – kancácska
klajd [suknia] – [Słowniczek języka śląskiego]
ruha, nőiruha
klajster [1. pot. klej otrzymywany przez
roztarcie krochmalu lub mąki żytniej w
wodzie; 2. pot. substancja o kleistej
konsystencji;
3.
rodzaj
kleju
otrzymywanego z mąki rozprowadzanej w
wodzie] – csiríz, ragasztó, pép; ragasztószer
klajster z mąki – lisztcsiríz, lisztpép
klajstrować [1. pot. sklejać klajstrem; 2. pot.
nieudolnie tuszować złe strony czegoś] –
csirizelni, ragasztani
klajstrowanie – csirizelés, ragasztás
klajstrowaty, -a, -e [lepki, kleisty, podobny do
klajstru] – ragacsos, ragadós, csirízszerű,
csirizes, pépes
klajstrowata droga – vendégmarasztaló út,
ragadós sár, ragacsos sáros út
klajstrowaty chleb – ragacsos kenyér, sületlen
kenyér
klajstrowy, -a, -e [przymiotnik od: klajster] –
csiríz-, ragasztó-, csirizes, ragadós
klaka [grupa zorganizowanych a. wynajętych
oklaskiwaczy w teatrze, operetce itd.;
poklask, aplauz, brawa wywołane przez
taką grupę. Etym. - fr. claque 'klaps; jw.;
szapoklak' od claquer 'dać klapsa;
2561
oklaskiwać'
dźwiękonaśl.;
pierwszy
zinstytucjonalizował klakę niejaki Sauton,
założywszy w 1820 r. w Paryżu "Biuro
zapewniające powodzenie aktorom i
sztukom teatr."; oficjalną instytucję
klakierów wprowadziła w 1860 r.
pierwsza scena Francji, paryska Comédie
Française] – (fr.) klakk; rugóra járó,
összenyomható cilinder; színházakban a
bérért tapsolók csapata; fizetett taps
klaka teatralna – színházi klakk
klakier [postać fikcyjna z komiksu oraz
animowanego serialu pt. "Smerfy". Klakier
jest rudym kotem czarownika Gargamela,
który czasem pomrukuje ludzkim głosem.
Klakier to również osoba wynajęta do
bicia braw] – (fr.) klakőr, fizetett tapsoló,
tapsonc
klakson [urządzenie w samochodzie, które
wydaje donośny dźwięk ostrzegawczy; też:
ten dźwięk] – duda, kürt, autótülök (kürt)
klamerka
[1. mała
klamra;
2. przyrząd
chirurgiczny służący do spinania brzegów
rany] – csat, kis csat, csiptető; ruhacsipesz;
kapocs; boglár
klamerka, zapinka (1) [klamra lub sprzączka
jest przyczepiona do końca paska lub
innej odzieży; składa się z ramki i ząbka.]
– csat [Öv, vagy valamely más ruhadarab két
részének összekapcsolására való, kis
pecekkel ellátott keretből álló eszköz.]
klamerka,
zapinka
(2)
[ozdobna
lub
funkcjonalna część odzieży, która jest w
kształcie paska, trójkąta lub innego z
punktem, jest umieszczona na rękawie,
kołnierzu, niższej części spodni, itd.
Zapinana za pomocą guzika lub sprzączki,
co zmniejsza rozmiar otwierania. Zwykle
stosowane w odzieży sportowej i
roboczej.] – gombos vagy csatos pánt [Egy
ruhadarabon elhelyezett pánt formájú vagy
egyéb alakzatra szabott elem, mely gombhoz
vagy csathoz kapcsolva az adott ruharész
-
Wersja 01 01 2017.
zárására
vagy
szűkítésére
szolgál.
Jellemzően
sportés
munkaruházati
termékeken alkalmazzák a ruhadarab ujján,
nyakán, vagy a nadrág szárán, de díszítés
céljára is használhatják.]
klamerka do bielizny – ruhacsipesz
klamerka do modelowania fryzury – hajcsipesz
(szárításhoz)
klamerka regulująca – szabályozó csat
klamerka u trzewików – cipőcsatt
klamerkowaty, -a, -e – csatszerű, csatos,
kapocsszerű, kapcsos
klamerkowy, -a, -e [przymiotnik od: klamerka] –
csatos, kapcsos, csattal v. kapoccsal
kapcsolatos
klamot [pot. stary, niepotrzebny przedmiot] –
lom, kacat
klamoty [pot. czyjeś rzeczy, zwłaszcza gdy są
przenoszone lub zawadzają] – lim-lomok,
kacatok
klamka [ruchoma rączka przy zamku u drzwi] –
kilincs
klamka nie zaskoczy – a kilincs nem ugrik be
klamka (w drzwiach) – ajtókilincs
klamka zapadła – (átv.) [a kilincs már lesüllyedt v.
leesett] már késő
klamra [1. zapięcie u pasa, butów, ubrania, we
włosach, też przy okładkach albumów i
starych ksiąg; 2. coś, co łączy fragmenty w
całość lub wyodrębnia fragmenty z
całości; 3. rodzaj nawiasu o postaci { };
4. w zapasach: chwyt polegający na
zapleceniu obu rąk na przeciwniku,
stanowiący przygotowanie do rzutu;
5. pręt
zagięty na obu końcach,
umocowany na stałe w skale, ułatwiający
wspinaczkę; 6. pręt o końcach zagiętych w
kształcie litery U służący do łączenia
dwóch przedmiotów; 7. spięcie pasa lub
paska. W dawnej Polsce szlachta używała
do pasów ze skóry łosiej lub bawolej
klamer z herbami rodzinnymi lub
państwowymi. Kobiety używały klamerek
kosztownych; złotych, z brylantami i
perłami. W końcu XVIII wieku, w
neoklasycyzmie, modne stały się klamry
stalowe, emaliowane lub z kameami.] –
(zapinka) csat, kapocs, szorító; kapocs,
tartóvas, horog, vaspánt; csat (övön, táskán);
kapocs v. szögletes zárójel []; { }
klamra chirurgiczna – sebészkapocs
2562
klamra ciesielska – ácskapocs
klamra żelazna – vaskapocs, gerendakötővas
klamrować – összekapcsolni, hozzákötni
klamrowanie – összekapcsolás, összekötés
klamrowy, -a, -e [przymiotnik od: klamra] –
csat-, csatos, kapocs-, kapcsos
klamry (okręcenia) – ÁTALKÖTŐK. - A
szövetség sátránál az oszlopokat felül
összekötő keresztrudak, amelyek a szentek
szentjét elválasztó függönyt tartották (2Móz
27,10-11; 38,10-19). [Biblia Warszawska:
Do tego zrobisz dwadzieścia słupów i
dwadzieścia ich podstaw z miedzi, haczyki
zaś u słupów i klamry (okręcenia) do nich
będą ze srebra. (2 Moj. 27:10) Biblia
Warszawska: Tak samo wzdłuż strony
północnej będą zasłony sto łokci długie, do
tego dwadzieścia słupów i dwadzieścia ich
podstaw z miedzi, haczyki zaś u słupów i
klamry do nich będą ze srebra. (2 Moj.
27:11) = 2Móz 27,10: Húsz oszlopa és húsz
réztalpa legyen, de az oszlopok kampói és
összetartói ezüstből legyenek. 2Móz 27,11:
Így legyen az északi oldalon is, hosszában
száz könyök hosszú szőnyegfal, húsz
oszloppal és húsz réztalppal, de az oszlopok
kampói és összekötői ezüstből legyenek! ]
klan
[1. skonsolidowana,
wielopokoleniowa
rodzina; 2. hermetyczna grupa ludzi
wzajemnie się popierających; 3. w Irlandii
i Szkocji: patriarchalna wspólnota rodowa
z silną władzą naczelnika; 4. grupa ludzi
mająca wspólnego przodka; ród; 5. grupa
ludzi wzajemnie się popierających,
związanych jakąś ideą, często więzami
krwi] – (skót) clan, klán; skót törzsi
szervezet; a XVIII. században megszűnt;
törzs, törzsszövetség
klang, klank [dźwiek] – [Słowniczek języka
śląskiego] hang
klangor – (vadászat) (a gém hangja)
klanik – kis zártkörű társaság
klanowość – elitség, zártkörűség, klánság
klanowy, -a, -e [przymiotnik od: klan] – klánklap
[wykrzyknik,
zwykle
powtarzany,
nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy,
gdy jeden przedmiot uderza o drugi] –
bumm!
klap! klaps! klapu, klapu! – bumm! cupp! csitt,
csatt! kip, kop! potty! puff!
klapa [1. pokrywa na zawiasach zamykająca
jakiś otwór; 2. wyłóg przy kołnierzu
płaszcza, marynarki itp.; też: część
ubrania zaginana i odkładana; 3. element
zamykający
zaworu
klapowego;
4. urządzenie w postaci wychylanego lub
wysuwanego elementu skrzydła samolotu,
-
Wersja 01 01 2017.
zmniejszające prędkość i ułatwiające
lądowanie;
5. okrągła,
ruchoma
przykrywka
metalowa
służąca
do
zamykania
otworów
bocznych
w
instrumentach dętych w celu zmiany
wysokości dźwięku] – szelep, csapófedél,
csappantyú, billentyű; (u ubrania) hajtóka,
kihajtó, fazon; (átv.) kudarc, bukás, csőd,
tönkremenés; (biz.) vécétető
klapa [1. składana górna część garderoby
okrywającej tułów. Posiada naszytą
dekoracyjną dziurkę na guziki. Razem z
opadającym w formie klapy kołnierzem,
który ma formę odpowiadającą bieżącej
modzie. 2. a) inaczej zwana wyłogiem, to
wyłożona (odwrócona) cześć ubioru,
dawniej często w kolorze odmiennym od
reszty stroju. b) przednia lub tylna,
odchylana
część
spodni,
czasem
przypinana na guziki. Obecnie używana
rzadko i raczej w spodniach dziecięcych i
dla niemowląt.] – hajtóka, rever [1. Egy
kabátnak vagy zakónak a gallérral
összekapcsolt nyitódása, amellyel együttesen
meghatározzák a ruhadarab fazonját.
Gomblyuk díszítheti. 2. a kabát vagy dzseki
elején lévő, visszahajtott szövetvégek és
legtöbbször formális öltözeteken vagy
zakókon található. Három alapvető típusa
van nyitott, a zárt és a sál hajtóka.]
klapa marynarki, kołnierz [składa się z klap i
opadającego
kołnierza.
Jeden
z najważniejszych wskaźników mody. Jest
kilka typów klap: otwarty, zamknięty,
szalowy i rozpięty pod szyją. Otwarty typ
klapy – stoi pod kątem 90 stopni. Kąt
zamkniętej klapy jest taki, że jego
otwarcie jest bardzo niewielkie. szalowy
nie ma żadnego kąta i za zwyczaj jest bez
szwów: jego klapy i kołnierzyk składają
się z jednego kawałka. Rozpięte pod szyją
mają małą klapę i duży kołnierzyk: klapa
może być odpinana lub zapinana poniżej
szyi; jest on najbardziej popularny w
płaszczach i koszulach.] – hajtóka, rever [A
zakó legmeghatározóbb stíluseleme. A
gallért és a hajtókát az ún. tükörvarrat
kapcsolja össze. Különböző formái lehetnek:
nyitott vagy zárt, sálszerű, emelkedő vagy
lefutó. A nyitott rever mintegy 90°-os
szögben áll, ezzel szemben a zárt rever csak
kis szögben záródik. A sálgallér nem zár be
szöget és nincs rajta varrat, a gallér és a
hajtóka egy darabból van. A Schiller-gallér
kis zakó és nagy inggallérból áll, az inggallér
kihajlik a zakó gallérja fölé. Az emelkedő
rever hagyományosan a kétsoros zakókra
jellemző, a tükörvarrat és a rever felső széle
hegyesszögben találkozik, a rever felső széle
határozottan emelkedik. A lefutó revert az
egysoros zakókon alkalmazzák, a rever felső
széle a tükörvarrat folytatásaként fut le.]
- Nyitott hajtóka: Itt a gallér szöget zár be a
hajtókával, ami egy lépcsős hatást eredményez,
innen is ered a Brit angol elnevezése: step
collar. Ez az alap hajtóka az egysoros
gombolású öltönyöknél és közel az összes
öltöny zakónál, blézeren és sport zakón. A
kivágás mérete, szélessége igen változó.
2563
Nyitott hajtóka
- Zárt hajtóka Ez a legformálisabb megoldás
leggyakrabban kétsoros gombolású zakóknál és
szinte mindig együtt jár a formális kabátokkal
mint például frakk, nappali frakk és gyakorta
előfordul szmokingoknál is.
- Sál hajtóka A sál hajtóka az egyedüli varrás
nélküli hajtóka. Eredetileg a Viktoriánus
smoking jacketen volt használatos, mostanság a
szmokingokon szokták alkalmazni. Ez egy
egyszerű informális esti viselet, mely készülhet
formálisabb és kevésbé formális formában is.
klapa automatyczna – önműködő szelep, önzáró
szelep
klapa bezpieczeństwa – biztonsági szelep
klapa firmy wisiała w powietrzu – a cég csődje a
levegőben lógott
klapa munduru – az egyenruha hajtókája
klapa nauszna – fülvédő
klapa sygnałowa – jelzőszelep
klapa w stylu szala [jej klapa i kołnierz tworzą
pojedynczą jednostkę, zwykle nie ma tam
szwu klapy, co oznacza, że kołnierz i klapa
luźno opadają na jej całą powierzchnię.
Najpopularniejsza w damskich płaszczach
i odzieży domowej.] – sálgallér [Olyan
-
Wersja 01 01 2017.
gallér, amely hátul sálszerűen a nyakat és
elöl egy mélyen lefutó nyakkivágást vesz
körül és annak csúcsában végződik. Ez a
konstrukció a lehajtott gallér és a hajtóka
(rever) kombinációja. Főként kabátokon,
kosztümökön és háziruhákon alkalmazzák.]
klapa zaworowa – zárószelep
klapa
zwrotna
–
visszacsapószelep,
visszafolyószelep, torlószelep
klapaczka [łapka na muchy] – [Słowniczek języka
śląskiego] légyfogó
klapać (klapnąć) – csattogtatni; verni, veregetni,
csapkodni, paskolni
klapać zębami – vacog a foga
klapać zębami z zimna – vacog a foga a hidegtől
klapak [młoda dzika kaczka] – (vadászat) (fiatal,
repülni még nem tudó vadkacsa)
klapanie – lerogyás, leesés; becsapás, bevágás,
kelepelés
klapanina – kelepelés, szószátyárkodás, szófia v.
felelőtlen beszéd
klapek [letni, wsuwany pantofel, bez pięty, przy
chodzeniu lekko stukający, klapiący;
laczek] – nyári papucs
klapiaste uszy – lekonyult v. kajla fül
klapiasty, -a, -e – fedél, fedeles, billentyűs;
hajtókás, konyult
klapiczka [pułapka na ptaki] - [Słowniczek
języka śląskiego] madárcsapda; kalitka
klapiok [twarz] – [Słowniczek języka śląskiego]
arc
klapka [reg. packa na muchy] – szelep,
csapófedél, csappantyú; ívfogó; ívfogó; fedő,
védő, takaró
klapka [Częśc materiału w spodniach lub
sukience, który jest przedłużeniem
powyżej talii.] – nadrág mellrész [A
mellesnadrág előke része, amely a deréktól
felfelé a mellet takarja.]
klapka
telefoniczna
[w
telekomunikacji:
sygnalizator optyczny z tarczką, której
opadnięcie sygnalizuje przepływ prądu
przez uzwojenie elektromagnesu] –
védőtok [telefon z klapką: védőtokos
telefon]
klapka kieszeni – zsebtakaró (patni)
klapka na muchy – légycsapó
klapki – papucs, szandál
2564
klapkowaty, -a, -e – szelepszerű, csappantyú alakú,
csapó formájú
klapkowy, -a, -e – szelepes, csappantyús, csapós,
fedeles, szelepklapnąć — klapać [1. uderzyć czymś płaskim o
coś, powodując powstanie głuchego
dźwięku; 2. poruszyć szczęką; 3. klapnąć:
upaść bezładnie na coś lub usiąść;
4. klapnąć:
lekko
uderzyć
dłonią;
5. klapać: o głuszczu: wydawać głos w
czasie tokowania] – csattantani; megütni,
megcsapni, csattanós ütést adni; lerogyni,
leesni; bedögölni, csütörtököt mondani,
elpatkolni; lecsapni, lecsattintani; kelepelni
klapnąć po ręku – kezére ütni vkinek
klapnąć wiekiem pudełka – lecsapni a doboz
fedelét
klapnął go po plecach – hátbavágta
klapnął nagle – hirtelen elpatkolt
klapnął (sobie) na ławkę – lerogyott v. lezuhant a
padra
klapnął (sobie) na ziemię – lerogyott v. lezuhant a
földre
klapsznita [1. podwójnie złożona kromka; 2.
kanapka (złożona: w odróżnieniu od
"sznity")] – [Słowniczek języka śląskiego]
duplán összehajtott kenyérszelet; szendvics
klapowy, -a, -e [przymiotnik od: klapa (w
znaczeniu:
zwierciadło
zaworu
klapowego), np. zwrotnik klapowy] –
szelep-, csappantyú-, szelepes, csappantyús,
csapófedeles
klaps [I 1. uderzenie dłonią na płask, najczęściej
w
pośladki;
2. owoc
klapsy;
II
1. drewniane
deseczki
połączone
zawiasami, wydające przy szybkim
zamknięciu trzask, będący sygnałem do
uruchomienia kamery filmowej przed
kolejnym
ujęciem;
2. dźwięk
tych
deseczek na początku każdego ujęcia; też:
pojedyncze ujęcie rozpoczynające się od
tego dźwięku] – körtefajta; csappanás,
csattanás; ütés, verés; (tábla) csapó
-
Wersja 01 01 2017.
klapsa [odmiana gruszy o żółtozielonych,
soczystych
owocach
z
czerwonym
rumieńcem; też: owoc tej gruszy] – körtze
klapser [pracownik ekipy filmowej obsługujący
klaps], klapserka – (film) csapó (ffi/nő)
Klara [imię żeńskie pochodzenia łacińskiego.
Wywodzi się od przymiotnika clarus
oznaczającego "jasny", "jaśniejący",
"sławny".] – Klára [latin eredetű női név. A
Klára a latin clarus melléknév nőnemű
alakjából származik, jelentése: világos,
fényes, ragyogó, híres.]
klara [słońce] – [Słowniczek języka śląskiego] nap
klarion – clarion (autórádió márka)
Klarkia, dzierotka, marszawa (Clarkia Pursh)
[rodzaj roślin z rodziny wiesiołkowatych
(Onagraceae),
obejmujący
ok.
40
gatunków rodzimych dla Ameryki
Północnej (za wyjątkiem jednego gatunku
Clarkia tenella, który jest rodzimy dla
Ameryki Południowej). Nazwa Clarkia
została
nadana
dla
upamiętnienia
amerykańskiego odkrywcy i podróżnika
Williama Clarka (1770-1838).] – Clarkia
(Onagraceae), Ligetszépe; Klárcsi
Klarkia nadobna (Clarkia pulchella Pursh)
[gatunek
rośliny
z
rodziny
wiesiołkowatych (Onagraceae)] – Egynyári
kokárdavirág (Gaillardia pulchella)
Klarkia wytworna (Clarkia unguiculata Lindl.,
syn. C. elegans Douglas) [gatunek rośliny z
rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae)] –
Klárika (Clarkia unguiculata)
klarnecista [muzyk grający na klarnecie];
klarnecistka – klarinétos (ffi/nő)
Agata Piątek (fot. materiały prasowe). Klarnecistka
klarnet [drewniany dęty instrument muzyczny o
kształcie rury nieco rozszerzonej u dołu] –
(fr.) klarinét; fafúvóshangszer
2565
klarnet altowy – altklarinét
klarnet basowy – basszusklarinét
klarnet kontrabasowy – kontrabasszus klarinét
klarnetowy, -a, -e [przymiotnik od: klarnet] –
klarinét-, klarinétos
klarować [I 1. oczyszczać płyn z zawiesin, aby
był
klarowny;
2. pot.
wyjaśniać,
tłumaczyć; II 1. porządkować statek;
2. dokonywać formalności związanych z
przyjmowaniu statku do portu, pobytem
w porcie i wyjściem z portu] – (oczyszczać)
tisztítani, megtisztítani; deríteni, átszűrni,
leszűrni; (wyjaśniać) kideríteni, felderíteni;
kimagyarázni, tisztázni; (átv.) kiderül,
tisztázódik
klarować statek – ellenőrizni a hajót (tengerre
szállás és kikötés előtt); (átv.) elintézni a
hajóval kapcsolatos kikötői formaságokat
klarować wino owocowe – gyümölcsbort deríteni
v. szűrni
klarować zawykłaną sprawę – bonyolult ügyet
tisztázni
klarować się [1. o płynie: stawać się klarownym;
2. o sytuacji, stanie czegoś itp.: wyjaśniać
się; 3. wypogadzać się] – megtisztulni,
kitisztulni, kiderülni
klarowanie – szűrés, átszűrés; derítés
klarowanie win – borszűrés
klarownia – szennyvízderítő
klarowność – tisztaság, átlátszóság, világosság,
derültság; vminek tiszta volta
klarowny, -a, -e [1. przezroczysty, bez
zanieczyszczeń i zawiesin; 2. całkowicie
zrozumiały; 3. o barwie głosu, tonie:
dźwięczny, harmonijny] – tiszta, átlátszó,
világos, derült
klarowne piwo – világos sör
Klarunia – Klári
klaryfikacja
[uściślenie
lub
wyjaśnienie
znaczenia czegoś] – klarifikáció; vminek a
jelentését megvilágosítani v. tisztázni
klaryfikator – klarifikátor; tisztító v. tisztázó
klaryfikator wody – víztisztító
klaryfikator wody basenowej – a medence
vizének tisztítója; víztisztító medencéhez
klaryska [członkini katolickiego żeńskiego
zakonu kontemplacyjnego o regule
-
Wersja 01 01 2017.
franciszkańskiej] – klarissza; Ferenc-rendi
apáca
klaryski - Zakon św. Klary (Ordo Sanctae
Clarae) [Drugi Zakon św. Franciszka z
Asyżu; siostry (klauzurowe) żyjące według
Reguły św. Klary] – klarisszák — Szent Klára
Rendje (Ordo Sanctae Clarae) — Szent Ferenc
Második Rendje; Szent Klára Regulája
szerint élő nővérek [a Ferencrend női ága,
alapította: Sciffi Klára (1212)]
klasa (kl.) [1. roczny kurs nauki w szkole,
dostosowany do wieku uczniów; 2. każdy z
oddziałów, na jakie dzieli się szkoła; też:
uczniowie takiego oddziału; 3. sala
szkolna, w której odbywa się nauka; 4. w
szkole artystycznej: przedmiot poświęcony
nauczaniu
określonej
specjalności;
5. wysoka kultura osobista; 6. miejsca,
przedziały,
wagony
w
środkach
komunikacji publicznej zapewniające
określony standard i wygody podróży;
7. kategoria przedmiotów lub zjawisk
wyróżnianych na podstawie wspólnych
cech
lub
kategoria
przedmiotów
jednakowej
jakości;
8. jednostka
systematyczna obejmująca pokrewne
rzędy
roślin;
9. grupa
społeczna
wyróżniana ze względu na pozycję
społeczną, poziom życia jej członków lub
rodzaj wykonywanej przez nich pracy;
10. log.
zbiór
przedmiotów
wyodrębnionych ze względu na posiadaną
przez nie pewną wspólną cechę; 11. mat.
jedno z podstawowych pojęć matematyki,
termin pierwotny teorii mnogości;
12. kolejny stopień w systemie rozgrywek
ligowych; 13. stopień wartości technicznej
obiektów, ocenianych przez ekspertów;
14. stopień w hierarchii orderów; 15.
kategoria czegoś 16. rok w szkole 17. dział
nauczania w szkole artyst. 18. typ wagonu
19. jednostka syst. w biol. 20. zbiór
dystrybutywny 10. pewne pojęcie mat. 21.
szczebel ligowy] – (lat.) classis; (társadalmi,
iskolai, vonaton, hajón, sorsjátékban) osztály
(o., oszt.), (sala szkolna) tanterem;
osztályterem; osztály, fok, kategória, rend;
(bölcselet) osztály, csoport; (matematika)
osztály, rend; ugróiskola (gyermekjáték);
(biol.) osztály
klasa 1 b wybiera się na wycieczkę – az 1 b
(osztály) kirándulásra készül
klasa abstrakcji – absztrakciós kategória
klasa burżuazyjna – burzsoá osztály
klasa kapitalistyczna – tőkésosztály
klasa loterii państwowej – (dawno) állami
osztálysorsjáték
2566
klasa obszarnicza – földbirtokos v. nagybirtokos
osztály
klasa panująca – uralkodó osztály
klasa podatkowa – adóosztály
klasa posiadająca – birtokos osztály
klasa przedmiotów nieożywionych – az élettelen
tárgyak osztálya
klasa robotnicza [według marksizmu: klasa
pracowników
najemnych,
nieposiadających środków produkcji,
wykonujących
pracę
fizyczną]
–
munkásosztály
klasa robotników najemnych – bérmunkás osztály
klasa roślin dwuliściennych – kétszikűek osztálya
klasa rządząca – (pol) uralkodó osztály
klasa społeczna [jeden z podstawowych
terminów służących
do określania
stratyfikacji społeczeństwa. Termin ten
wprowadzony został przez Hegla, który
wyróżniał klasy: rolniczą, przemysłową i
myślącą.] – osztály; társadalmi osztály
klasa sportowa [zaszeregowanie poszczególnych
zawodników do odpowiednich grup w
zależności od ich poziomu i osiągnięć w
danej dyscyplinie] – sportosztály
klasa średnia [w stratyfikacji społeczeństwa
klasa społeczna znajdująca się pomiędzy
klasą wyższą i klasą niższą] – középosztály
[a társadalomnak az a csoportja, mely
gazdasági helyzetéből következően önálló
érdekérvényesítésre képes, de a felső tőkés
és az alsó munkavállaló osztály között
elhelyezkedve nem tekintheti magát sem a
tőkés, sem a kispolgár/proletár érdekek
képviselőjének]
klasa wstępna – első osztály
klasa wyrównawcza – korrekciós v. kisegytő
osztály
klasa wyzyskiwaczy – kizsákmányoló osztály
klasa wyższa – felsőosztály
klaser
[monety,
moneta,
numizmatyka,
kolekcjonerstwo,
kiermasz,
aukcje,
aukcja, banknot, banknoty, medal,
medalierstwo,
antyk,
sredniowiecze,
allegro,
kiermasz]
–
osztályozó;
bélyegrendező, bélyegalbum; CD tartó
album; bankkártyák tokja; dosszié
klaskanie – taps, tapsolás; csattogtatás
klaskanie z bicza – ostorcsattogtatás
klaskany, -a, -e [1. odmiana poloneza tańczonego
dawniej przy akompaniamencie klaskania
w ręce; 2. taniec dawny w Polsce, którego
szczątki może w tańcu żydówek na
weselach pozostały; 3. taniec towarzyski;
4. dawna odmiana poloneza; 5. taniec
-
Wersja 01 01 2017.
beskidzki; 6. odmiana poloneza, tańca] –
(zene) (tapsolós lengyel tánc)
klasnąć — klaskać (klaszcze) [1. uderzyć dłonią o
dłoń,
powodując
powstanie
charakterystycznego odgłosu; 2. uderzyć
czymś o coś, powodując powstanie odgłosu
podobnego do uderzania dłonią o dłoń;
3. klaskać: uderzać wielokrotnie dłonią o
dłoń na znak aplauzu] – csattanni,
csattintani; tapsolni; (klaskać) tapsolni;
(trzaskać) csattogtatni
klaskać do taktu – ütemesen tapsolni
klaskać w takt – ütemesen tapsolni
klaskać z uciechy – tapsol örömében
klasnąć w dłonie – tapsolni; marokba csapni
klasowo – osztályszempontból
klasowo obcy – osztályidegen
klasowo obcy element – osztályidegen elem
klasowość – osztályjelleg; osztályszellem
klasowy, -a, -e [przymiotnik od: klasa] – osztály-;
osztályöntudatos; osztály-, osztályba tartozó,
-osztályú
klasówka [praca pisana w klasie pod kontrolą
nauczyciela jako sprawdzian wiadomości
ucznia] – (wypracowanie) (iskolai) dolgozat;
osztályzat
(jakiejś, którejś) klasy (kl.) – osztály, osztályú (o.,
oszt.)
klasy papieru kserograficznego [zaproponowane
przez firmę Xerox, ogólnie przyjęte,
oznaczanie jakości białych, maszynowo
gładzonych papierów kserograficznych
przy pomocy klas A, B, C. Klasa A jest
najlepszą, klasa C – najgorszą. Brak jest
określenia ścisłych wartości parametrów
określających przynależność papieru do
danej klasy. W firmie Cezex przyjęto
zaliczać białe, satynowane papiery do
klasy specjalnej.] – fénymásoló v.
xerográfiai papír minőségi osztályai
klasy początkowe – alsó tagozat (1-4 osztály)
klasy posiadające – birtokos v. vagyonos osztályok
klasy pracujące – dolgozó osztályok
klasy uciśnione, wyzyskiwane – elnyomott,
kizsákmányolt osztályok
2567
klasy wyższe – felső tagozat (5-8 osztály)
klasycy wiedeńscy [kompozytorzy wiedeńscy
okresu klasycznego: Haydn, Mozart i
Beethoven] – (zene) bécsi klasszikusok
klasycystyczny, -a, -e [stylizowany na wzór
sztuki antycznej; dotyczący klasycyzmu
XVIII w., neoklasycyzmu] – (lat.)
klasszicista;
a
klasszicizmus
stílusirányzatának megfelelő
klasycyzm [(z łac. classicus 1. kierunek w lit. i
sztuce nawiązujący do wzorów antycznych
(gr.rz.), zwł. ukształtowany w XVII i
XVIII w. (w muz. - w XVIII i pocz. XIX
w.); – 2. doskonały, pierwszorzędny,
wzorowy, wyuczony) - styl w muzyce,
sztuce,
literaturze
i
architekturze
odwołujący się do osiągnięć starożytności
greckiej i rzymskiej. W Europie tzw.
"powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił
się już w renesansie, a następnie
występował równolegle do baroku, czyli
od XVII wieku do końca wieku XVIII, w
niektórych krajach trwał do lat 30.
następnego stulecia, a nawet dłużej. Styl
ten szczególnie nawiązywał do antyku.
Zmodyfikowany klasycyzm przeradzał się
czasem w eklektyzm końca XIX wieku.
Klasycyzm jako styl panował w epoce
Oświecenia.
Najpełniejszy
rozkwit
klasycyzmu nastąpił pod koniec XVII w.. i
w I ćwierci wieku XIX. W dziedzinie
literatury swoisty kres klasycyzmu
przyniosła
wojna
klasyków
z
romantykami. Zauroczenie klasyczną
harmonią pojawiało się wielokrotnie,
także w XX wieku, pod postacią
neoklasycyzmu
(w
literaturze,
w
architekturze),
a
następnie
wśród
artystów awangardowych, np. u Picassa.]
– (lat.) classicizmus; 1. klasszicizmus;
remekség; művészeti, irodalmi irány, mely
az antik szellem és antik formák utánzására
törekszik; 2. (művészet) az ókori görögrómai művészet, ill. a formanyelvében ezt
utánzó képzőművészeti irányzat, amely
arányosságra, kiegyensúlyozott, nyugodt
szépségre, fegyelmezettségre törekszik;
(irodalom) görög-római műfaji és szerkezeti
szabályokat követő, emelkedett tartalmú,
formai tökélyre és nyelvi tisztaságra törekvő
irányzat; (zene) a zeneirodalomnak Hydn
fellépésétől mintegy 1820-ig tartó korszaka;
vmely klasszikusnak tartott művészeti, főleg
irodalmi irányzat, ill. ennek kora
-
Wersja 01 01 2017.
Teatr Wielki w Warszawie
klasycznie – klasszikusan; csodálatosan, remekül,
mintaszerűen
klasycznie piękna! – csodaszép v. csodálatosan
szép (nő)! klasszikus szépség!
klasycznie piękna ballada – csodálatosan szép
ballada
klasycznie piękna biała zima – csodazép fehér tél
klasyczność – klasszicizmus, vminek klasszikus
volta,
mintaszerűség,
elsőrangúság,
remekség
klasyczność i romantyczność – klasszicizmus és
romanticizmus
klasyczny, -a, -e [antyczny, odnoszący się do
starożytnej kultury gr. a. rz. (zwł. od V do
IV w. p.n.e.); dążący do harmonii,
zgodności z zasadami proporcji, umiaru,
równowagi treści i formy; doskonały,
uznany za wzór, typowy; tradycyjny] –
(irodalom, művészet, zene, történelem)
klasszikus; ókori, antik; (doskonały)
nagyszerű; (átv.) klasszikus; arg. klassz
klasyczne rysy – klasszikus vonások
klasyczny przedstawiciel malarstwa barokowego
– a barokk-festészet klasszikus képviselője
klasyfikacja [1. podział osób, przedmiotów lub
zjawisk na grupy według określonej
zasady;
2. zaklasyfikowanie
osoby,
przedmiotu lub zjawiska do określonej
grupy; 3. ocena wyników osiągniętych
przez ucznia lub sportowca i zestawienie
ich z wynikami innych osób; też: lista
powstała w wyniku takiego zestawienia; 3.
systematyczny podział przedmiotów a.
zjawisk wg pewnej zasady na klasy,
działy,
poddziały
itp.]
–
(lat.)
klasszifikáció;
osztályozás,
osztályba
sorolás, rendezés; (w szkole) osztályzás,
osztályzat; képzettség
klasyfikacja botaniczna – növénytani osztályozás
klasyfikacja gałęziowa – ágazati osztályozás
klasyfikacja gleb – földosztályozás
klasyfikacja indywidualna (ogólna) – (sport)
egyéni (általános) minősítés
klasyfikacja towarowa – áruosztályozás (vasút)
klasyfikacja towarów, jednolita – egységes
áruosztályozás
Klasyfikacja UE (z ang. Directory of Community
Legislation in Force) [wykorzystana jest w
2568
systemie eulex dla potrzeb systematyzacji,
wyszukiwania i prezentacji przepisów
prawa
unijnego.
Posiada
czteropoziomową,
quazi-hierarchiczną
strukturę. Nie jest w pełni hierarchiczną,
ponieważ dokumenty nie są podpięte tylko
do 4-tego, najniższego poziomu, ale także
można je znaleźć w 2-gim i 3-cim
poziomie. W celu wykorzystania jej w
bazie eulex przetłumaczono ją z języka
angielskiego na język polski. Za
zastosowaniem tej klasyfikacji do funkcji
wyszukiwania w bazie danych przemawia
to, że wszystkie dokumenty prawne UE są
do niej jednoznacznie przyporządkowane
w anglojęzycznych bazach Celex i Eurlex.] – DCCF Directory of Community
Legislation in Force (közösségi jogszabályok
cimjegyzéke)
klasyfikacja walutowa – valuta-osztályozás
klasyfikacja zawodowa – szakképzettség
klasyfikacja zespołowa [zasada regulaminowa w
sporcie, według której za wynik drużyny,
zespołu przyjmuje się sumę wyników
poszczególnych zawodników] – csoportos
osztályozás
klasyfikacja zwierząt – az állatok osztályozása
klasyfikacyjny, -a, -e [związany z klasyfikacją] –
osztályozó, osztályozási
klasyfikator
[1. osoba
zajmująca
się
klasyfikowaniem czegoś; 2. urządzenie do
rozdzielania materiałów sypkich lub
mających postać kawałków] – osztályozó,
meghatározó (ffi/nő v. eszköz/berendezés)
klasyfikatorski, -a, -ie – osztályozó, meghatározó
klasyfikatorka
[kobieta
zajmująca
się
klasyfikacją
czegoś,
dokonująca
klasyfikacji czegoś] – osztályozó (nő)
klasyfikować (klasyfikuje) – (lat.) klasszifikálni;
osztályozni
(értékelni);
besorolni,
osztályokba sorolni, meghatározni, rendezni
klasyfikować coś – osztályozni vmit
klasyfikowanie – osztályozás, meghatározás
klasyk [pisarz, artysta zaliczany tradycyjnie do
wzorowych, najlepszych, twórca dzieł
nieprzemijającej
wartości]
–
(lat.)
klasszikus; a klasszicizmus követője,
klasszicista; olyan író- v. művész, akinek
műveit vmely közösség, irány, eszme
legtökéletesebb kifejezésének tartják; a
görög és a római irodalom, művészet
kimagasló képviselője; remekíró
klasyka [ogół dzieł uważanych za podstawowe,
reprezentatywne i najcenniejsze w
literaturze i sztuce] – klasszikus (nő)
klasztor [1. budynek lub kompleks budynków
stanowiących
wspólne
miejsce
-
Wersja 01 01 2017.
zamieszkania zakonnic lub zakonników;
2. wspólnota zakonna o określonej regule]
– (lat.) claustrum (claustrum = bezárt) [zár],
klastrom; kolostor, zárda; szerzetesek
lakóhelye;
rendház;
kolostor;
[a
szerzetesrendek életmódja szerint kialakított
építészeti együttes]
klasztor (łac. claustrum - zamek, miejsce
zamknięte) [obecnie też dom zakonny wspólnota zakonna, prowadząca życie
wspólne, z osobnymi pokojami (celami)
dla członków wspólnoty oraz miejscami i
salami
wspólnymi
(m.in.
kaplica,
refektarz, infirmeria).] – kolostor (lat.
claustrum - vár, zárt hely) [jelenleg rendházat,
szerzetesi közösséget is jelent, ahol a
szerzetesek együtt élnek, közös helyiségeik,
termeik (pl. kápolna, refektórium, infirmárium)
vannak, de külön szobákkal (cellákkal) is
rendelkeznek.]
klasztor bazylianów – bazilita kolostor
klasztor dominikanek – domonkosrendi apácák
kolostora
klasztor jasnogórski - Jasna Góra-i monostor
Kościół i klasztor kamedułów na krakowskich Bielanach
klasztor kamedułów [Kameduli – zakon
utworzony ok. 1012 przez św. Romualda z
Camaldoli;] – kamaldoli kolostor
(pl.
Lengyelországban: Czarna Hańcza Kamaldoli kolostor; Magyarországon majk
pusztán volt kamaldoli kolostor)
klasztor kapucynów – kapucinus kolostor
klasztor karmelitański, klasztor karmelitów –
karmelita kolostor és templom
klasztor kartuski – karthauzi kolostor; a
franciaországi Chartreuse kolostor a központ
2569
klasztor męski – férfikolostor
klasztor w skale – sziklakolostor [sziklába vágott
cellák, lakószobák, kápolnák összessége]
klasztor żenski – zárda, apácazárda, női kolostor,
apácakolostor, női rendház
klasztorek – kolostorka
Klasztorek [wieś na Powiślu w Polsce położona
w województwie pomorskim, w powiecie
kwidzyńskim, w gminie Gardeja, na
wąskim przesmyku lądowym pomiędzy
jeziorami Klasztornym i Leśnym.] –
Klasztorek (lengyel falu)
klasztornie – kolostorszerűen
klasztorny, -a, -e – kolostor-, kolostori, zárdai;
rendi
klaśnięcie – tapsolás, csattintás
klateczka – ketrecke
klatka [1. pomieszczenie o ścianach z prętów,
przystosowane do hodowli lub przewozu
zwierząt; 2. małe, ciasne pomieszczenie;
3. odcinek taśmy filmowej zawierający
negatyw zdjęcia; 4. obwód elektryczny
utworzony z prętów przewodzących,
połączonych na obu końcach metalowymi
pierścieniami lub płytami; 5. urządzenie
wyciągowe w szybie kopalnianym, do
przewozu ludzi, materiałów i do
wyciągania urobku] – kalitka, ketrec;
(bányászat) kas; filmkocka
klatka meteorologiczna [drewniana budka
służąca do umieszczania przyrządów
pomiarowych
na
stacjach
meteorologicznych]
–
meteorológiai
mérőhely
klatka piersiowa (łac. thorax) [część tułowia
między szyją i jamą brzuszną] – (bonctan)
mellkas
klatka pochylniowa [rusztowanie o dużej
wytrzymałości, podtrzymujące kadłub
statku na pochylni w fazie przygotowania
kadłuba do wodowania] – szállítókas
klatka schodowa [wydzielona część budynku, w
której znajdują się schody] – lépcsőház
klatki na sekundę (skr. kl./s, często fps od ang.
frames per second) [1. częstotliwość
wyświetlania klatek {f.} [komp.] [zł.]; 2.
(ang.) frame rate {rzecz.}; miara
prędkości
(płynności)
wyświetlania
ruchomych obrazów podająca liczbę
klatek przygotowanych do wyświetlenia w
ciągu jednej sekundy. W telewizji wartość
ta jest stała i zależy od sposobu
nadawania, w filmach odtwarzanych na
komputerze również jest ona stała, ale
zależy od sposobu kodowania, jednak w
grach komputerowych i innych systemach
generowania
grafiki
w
czasie
-
Wersja 01 01 2017.
rzeczywistym współczynnik ten jest
zmienny i zależy od wydajności sprzętu.] –
frame-rate [Megadja, hogy másodpercenként
hány kép (fps – frames/second) jelenik meg
video, vagy más mozgássor lejátszása alatt.
Minél nagyobb ez az érték, annál
folyamatosabb és élethűbb a mozgás.]
klatkowiec – (belső) lépcsőházas elrendezésű
lakóház
klatkowy, -a, -e – ketrec-, kasKlaudia (łac. Claudia) [imię żeńskie pochodzenia
łacińskiego. Wywodzi się od nazwy
rzymskiego rodu Klaudiuszów. Imię
Klaudia nosiły wszystkie kobiety z tego
rodu. Oznacza przyjazną i prawdomówną.
Istnieją trzy święte katolickie o tym
imieniu. Istnieje też pochodna forma tego
imienia: Klaudyna.] – Klaudia [latin
eredetű név. Jelentése: a Claudius
nemzetséghez tartozó. (A szó eredete a latin
claudus szóra vezethető vissza, amelynek
jelentése: sánta, féllábú.) Rokon nevek:
Klaudetta, Klaudiána.]
Klaudia [imię to pochodzi widocznie od
męskiego imienia Klaudiusz. Paweł
przesyłał Tymoteuszowi pozdrowienia od
pewnej chrześcijanki w Rzymie, której na
imie było Klaudia.] – KLAUDIA (a
megbénult, a síró) [Római keresztyén nő
(2Tim 4,21)]
Klaudiusz (imię) [męskie imię łacińskie,
pochodzące od nazwy rzymskich rodów
Klaudiuszy; nazwa ta zaś wywodzi się od
nazwy miasta Clausus, skąd oba rody
Klaudiuszy wzięły początek. W Polsce
imię Klaudiusz jest znane od XVIII
wieku] – Klaudiusz [latin eredetű férfinév,
jelentése: Claudius nemzetségből származó.
A szó eredeti jelentése: sánta, béna. Női
párja: Klaudia.]
Klaudiusz, Tiberius Claudius Drusus Nero
Germanicus (ur. 1 sierpnia 10 p.n.e. w
Lugdunum w Galii, zm. 13 października 54
n.e.) [1. cesarz rzymski, syn Druzusa
Starszego i Antonii Młodszej; 2. Czwarty
cesarz rzymski w latach 41-54, Następca
Caiusa Kaliguli. Jego pełne imię brzmiało:
Tiberius Claudius Nero Germanicus.
Herod Agryppa I dopomógł mu w
otrzymaniu tronu cesarskiego. Dał
Herodowi Judeę, Samarię i inne przyległe
ziemie. Wygnał Żydów z Rzymu. Został
zatruty przez Agrypinę, swoją czwartą
żonę, matkę Nerona. Za jego czasów był
okres głodu, przepowiedziany przez
Agaba.] – Claudius [1. Tiberius Claudius
Caesar Augustus Germanicus (Kr. e. 10.
augusztus 1. – 54. október 13.), korábbi
2570
nevén Tiberius Claudius Drusus Nero
Germanicus a Római Birodalom negyedik
császára volt. Uralkodása 41. január 24-től
54-ben bekövetkezett haláláig tartott. A
galliai Lugdunumban (a mai Lyonban)
született. Apja Nero Claudius Drusus, anyja
Antonia Minor volt. Claudius volt az első
római császár, aki Itálián kívül született. 2.
Római császár (Kr. u. 41-51). Minden zsidót
kiűzött Rómából (ApCsel 18,2). Az Agabus
próféta által megjövendölt éhínség ennek a
császárnak az uralma idején következett be
(ApCsel 11,28).]
Klaudiusz (łac. kulawy) v. Klaudiusz Lizjasz
[Rzymski urzędnik (trybun), tyczliwy dla
Pawła. Wysłał Pawła na inne miejsce, aby
go uchronić od prześladowców.] –
KLAUDIUS LISIÁS (a megbénult, a síró,
megfejtő) [A Jeruzsálemben állomásozó
római
helyőrség
parancsnoka,
aki
megmentette Pált a fanatikus zsidók kezéből
úgy hogy őrizetbe vette mikor azok
rátámadtak (ApCsel 21,31; 24,22). Hogy
véglegesen biztonságba helyezze Pált
Klaudius Lisiás Cézáreába küldte.]
Klaudiusz Ptolemeusz, Ptolemeusz Klaudiusz
lub po prostu Ptolemeusz (łac. Claudius
Ptolemaeus, gr. Κλαύδιος Πτολεμαῖος
Klaudios Ptolemaios) (ok. 100 r. - ok. 175
r.) [grecki uczony pochodzący z Tebaidy,
który kształcił się i działał w Aleksandrii.
Napisał
wiele
dzieł
z
dziedziny
matematyki, astronomii, geografii i
muzyki.]
–
Ptolemaiosz
Klaudiosz,
Ptolemaios Klaudios, Claudius Ptolemaeus
(Ptolemaisz Hermeiu, Egyiptom, Kr. u. I.
század vége – Kr. u. 161 – 180 körül); görög
természettudós
Święci Klaudiusz, Nikostrat, Kastor i Symforian,
znani także jako Czterech Koronatów
[święci Kościoła katolickiego i męczennicy
chrześcijańscy.
—
Klaudiusz
z
towarzyszami padł ofiarą prześladowań
chrześcijan
za
czasów
cesarza
Dioklecjana. Wraz z Nikostratem,
Kastorem (Kastoriuszem) i Symforianem
(Sempronianem) zginęli w Panonii
utopieni w rzece za odmowę oddania
hołdu bożkowi. Po wydobyciu ciał im
przypisywanych i pochówku ich kult
rozwinął się w Rzymie. Do tej pory nie
wyjaśniono w jakich okolicznościach do
Czterech
Koronatów
dołączono
męczennika Symplicjusza (Symplicjana).
—
Potwierdzenie
kultu
grupy
męczenników
znajdujemy
w
Sacramentarium
Gregorianum
i
Martyrologium
Hieronimiańskim.
To
ostatnie źródło łączyło męczenników z
-
Wersja 01 01 2017.
rzymskim
wzgórzem
Celius
gdzie
dokonano translacji ich relikwii z ad Duas
Lauros. — Liczne są przykłady
ikonografii
poświęconej
Czterem
Koronatom. Wspomnienie liturgiczne w
Kościele katolickim, obchodzone jest 8
listopada.] – négy megkoronázott (lat.
Quattuor coronati), Sztek (†Sirmium,
Pannonia, 306 k.): vértanúk. - 4/6. sz.
[passiójuk
szerint
Claudius,
Castor,
Simpronianius és Nicostratus pannóniai
kőfaragók, szobrászok. Diocletianus spalatói
építkezéseinél
dolgoztak,
titokban
megkeresztelkedtek.
Mikor
a
cs-nál
följelentették őket, s ők nem voltak
hajlandók megfaragni a gyógyítás istenének,
Aesculapiusnak a szobrát, Lampadius bíró
megostoroztatta, majd XI. 8: elevenen
ólomládába záratta és a folyóba vettette őket.
40 nap múlva egy Nicomedes nevű ffi
kiemelte és a házában rejtette el a
holttestüket. 11 hónappal később a cs.
Rómába ment, s elrendelte, hogy a Traianustermák mellett Aesculapius-tp-ot építsenek,
majd minden katonáját fölszólította, hogy
áldozzanak
Aesculapius
előtt.
4
cornicularius, 'kitüntetett' (innen később a
'megkoronázott' név) katona megtagadta az
áldozatot, ezért halálra ostorozták őket, majd
a mezőre vetették ki a testüket. Szt
Sebestyén azonban Miltiades segítségével a
Via Labicana mentén eltemette őket. Mivel a
nevüket nem tudták és vértanúságuk IX. 8:
történt, a p. elrendelte, hogy a 4 szerémi vt.
neve alatt tiszteljék őket. - Bizonyos, hogy az
5. sz: Rómában tisztelték a ~at. A 6. sz.
elején a Monte Coelión egy addigi
Aemilianus-baz. a négy megkoronázott
titulust kapta, vsz. az ereklyék átvitele
alkalmával. A négy megkoronázott nevei
Rómán kívüli forrásokban tűntek föl, az
említetteken kívül Carpophorus, Severianus,
Severus és Victor változatban is. Vsz.
valójában 2x4 vt. volt: a 4 szerémi kőfaragó
és a 4 róm. katona, és tiszt-ük összeolvadt. Már a kora kk-ban a kőfaragók,
építőmesterek patrónusai közé számítottak.
Egy m. hagyomány szerint Tardoson
szenvedtek vértanúságot. - Attrib-aik:
korona, pálma, kőfaragó szerszámok
(Velence, Dózse-palota, oszlopfő, 1400 k.;
Nanni di Banco, Firenze, Or' San Michéle,
márványcsoport, 1408 k.). Csak a barokk
fedezte föl, hogy Jeromoshoz, Mártonhoz,
Dömötörhöz és másokhoz hasonlóan ők is a
későbbi m. haza földjének szülöttei. Az is
lehetséges,
hogy
a
kultusz
Buda
fölszabadulása után Ny-ról került hazánkba.
A budavári Nagyboldogasszony-tp-ban a
budai kőfaragóknak és kőműveseknek
leginkább bevándorolt ném. és ol.
mesterekből álló céhe oltárt állított a ~ tisztére, mert őket választotta égi pártfogójának. Ü: nov. 8. **-Kalocsai József ]
Klaudyna [pochodna forma imienia Klaudia,
powstała
od
zdrobniałego
imienia
Claudine. Patronką tego imienia jest św.
Klaudyna Thevenet.] – Klaudiána
Klaudynka – a Klaudia és a Klaudyna becézése
2571
klaun, klown [wym. kla n], clown [wym. kla n],
[1. komik cyrkowy posługujący się
elementami pantomimy i akrobatyki;
2. osoba zachowująca się niepoważnie] –
clown, bohóc
klaustrofobia [1. etym. - n.łac. claustrophobia
'jw.'; claustro- od łac. claustrum
'zamknięcie; rygiel'; med. lęk przed
przebywaniem w pomieszczeniu ciasnym
a. zamkniętym; 2. jedna z odmian fobii.
Jest nią niczym nie uzasadniony,
patologiczny lęk przed przebywaniem w
zamkniętych, niedużych pomieszczeniach,
np. małych pokojach, windach. Fobią
odwrotną do klaustrofobii jest agorafobia
- lęk przed otwartymi przestrzeniami.] –
(lat.) claustrofóbia, klausztrofóbia; ideges
félelem zárt helyeken
klauzula [łac. clausula 'zakończenie; zamknięcie
okresu retorycznego'; 1. zastrzeżenie lub
warunek w umowie, układzie, traktacie
itp.; 2. końcowy odcinek wersu o stałej
budowie określanej przez reguły danego
systemu wersyfikacyjnego; 3. w retoryce
starożytnej: zakończenie zdania lub jego
części określonym układem sylab długich i
krótkich; 4. zwrot melodyczny głosu w
kadencji;
5.
etym. - łac.
clausula
'zakończenie;
zamknięcie
okresu
retorycznego'; zastrzeżenie a. warunek w
umowie,
układzie,
traktacie,
w
dokumencie prawnym; w retoryce zakończeniu okresu a. wersu; lit. końcowe
sylaby wiersza, liczone od ostatniej sylaby
akcentowanej; 6. zastrzeżenie a. warunek
w umowie, układzie, traktacie, w
-
Wersja 01 01 2017.
dokumencie prawnym; w retoryce zakończeniu okresu a. wersu; lit. końcowe
sylaby wiersza, liczone od ostatniej sylaby
akcentowanej] – (lat.) clausula, klauzula;
záradék; szerződéshez, megállapodáshoz
fűzött, azt megerősítő v. módosító (bővítő v.
korlátozó) kikötés; a szónoklatokban a
beszéd befejező része; záró mondat; záró
verssor; (zene) többszólamú mű zárlata;
záradék, zárótétel [Klauzula, cursus,
mondatzárlat: a mondat végének (utolsó 5-7
szótagjának) időmértékes vagy hangsúlyos
ritmussal való kialakítása. Főként a
középkori latin és görög próza törekedett
ilyen ritmikus zárlatok kialakítására, s ennek
különböző
lehetőségeit
elnevezésekkel
rendszerezték is. A modern irodalomban a
clausulának nincs jelentősége.]klauzula
arbitrażowa – döntőbírósági záradék
klauzula derogacyjna [przepis uchylający
przepis dotychczas obowiązujący] –
derogációs záradék
klauzula egzekucyjna – végrehajtási záradék
klauzula konkurencyjna – versenyklauzula,
versenyzáradék
klauzula kursowa – árfolyam-klauzula
klauzula monopolowa – monopol-klauzula
klauzula największego uprzywilejowania (ang.
Most favoured nation clause, MFN)
[postanowienia
w
umowie
międzynarodowej zobowiązujące dane
państwo
do
przyznania
drugiemu
uprawnień i udogodnień handlowych nie
mniejszych niż jakiemukolwiek innemu
państwu] – a legnagyobb kedvezményre
vonatkozó záradék; legnagyobb kedvezmény
elve (most favoured nation clause - MFN).
[Előjog, mentesség, liberalizációs intézkedés
az importálandó vagy exportálandó áru
számára.]
klauzula narodowa [postanowienie w umowie
międzynarodowej
przewidujące,
że
obywatele
danego
państwa
będą
traktowani w innym państwie na równi z
jego obywatelami] – nemzeti záradék
klauzula nawigacyjna [klauzula określająca, po
jakich wodach, w jakim czasie i w jakich
warunkach ma prawo pływać dany statek]
– navigációs, hajózási klauzula v. záradék;
hajózással kapcsolatos klauzula
klauzula o rewizji cen – árrevíziós klauzula
klauzula ratyfikacyjna – ratifikációs záradék
klauzula ubezpeczeniowa – biztosítási klauzula
klauzula walutowa – valuta klauzula
klauzula wykonalności [nakaz wykonania
wyroku sądowego] – végrehajtási záradék
klauzula złota – aranyérték záradék
2572
klauzulowy, -a, -e [przymiotnik od: klauzula] –
klauzula-, záradék-, kikötésklauzura [clausura 'zamknięcie, odosobnienie'
od claudere 'zamykać; kończyć'; 1. część
klasztoru zamknięta dla osób obcych;
część klasztoru zamknięta dla osób z
zewnątrz;
2.
ogół
przepisów
ograniczających
komunikowanie
się
zakonników z osobami świeckimi; ogół
przepisów kanonicznych ograniczających
komunikowanie się zakonników z osobami
z zewnątrz] – (lat.) clausura, klauzúra;
lezárás; (egyház) klauzúra; a szerzetesek
nemek szerinti elkülönítése; meghatározott
hely, ahová vissza kell vonulniuk; a
kolostornak a külvilágtól elzárt, csak külön
engedéllyel látogatható része; zárlat,
bizonyos
területen
való
tartózkodás
kényszere
klauzura (łac. claudere - zamykać, więzić,
ogradzać) [w znaczeniu materialnym:
część domu zak. zarezerwowana wyłącznie
dla członków zakonu, do której nie wolno
wchodzić osobom obcym.] - klauzúra (lat.
claudere - bezárni, bekeríteni) [gyakorlati
értelemben: a rendháznak az a része, amely
kizárólag a rend tagjainak van fenntartva, és
ahová idegeneknek nem szabad bemenni.]
klauzurowy, -a, -e – klauzúrás, klauzuraklawesyn, klawicymbał (j. wł. cembalo,
clavicembalo) [1. klawiszowo-strunowy
instrument muzyczny, podobny do
fortepianu, w którym naciśnięcie klawisza
powoduje
szarpnięcie
struny;
2.
wynaleziony
w
epoce
renesansu
instrument
strunowy
szarpany
wyposażony w klawiaturę. Jego dźwięk, w
porównaniu z fortepianem, jest cichy i
mało zróżnicowany dynamicznie; 3.
dawny (XIV-XVIII w.) instrument muz.
klawiszowy, strunowy, w kształcie
fortepianu, w którym naciśnięcie klawisza
powoduje szarpnięcie struny piórkiem] –
(zene) clavecin (billentyűs hangszer);
csembaló
[A
mai
zongora
egyik
előhangszerének
tekinthetjük,
melynek
húrjait billentyűs mechanizmus útján,
pengetéssel szólaltatjuk meg. A csembaló
pengetője toll. A billentyűzete - fejlett
változatban - az orgonáéhoz hasonlít, két
manuálos, sőt még pedált is építettek hozzá.
A két manuál hangerőben, színben
különbözött egymástól, és azokat lehetett
összekapcsolni, kopulázni. A csembaló
irodalma
Johann
Sebastian
Bach
alkotásaiban érte el művészi tetőfokát. Ma a
hangszer reneszánszát éli.]
-
Wersja 01 01 2017.
klawesyn
klawesynowy, -a, -e – clavecinklawesynista, klawesynistka
–
clavecin
hangszeren játszó művész, clavecinművész,
clavecinista (ffi/nő)
klawi (gr.) [ozdoby szat w postaci wertykalnych
pasów, od barku do dolnego kraju szaty.]
– ruhadíszítés
klawiatura [nm. Klaviatur 'klawiatura' i fr.
clavecin (ze śrdw.łac. clavicymbalum
'klawicymbał, klawesyn') od łac. clavis
'klucz' (por. autoklaw; enklawa; konklawe);
1. rząd lub rzędy klawiszy w niektórych
instrumentach muzycznych i różnego
rodzaju urządzeniach; 2. rząd a. rzędy
klawiszy
w
instrumentach
muz.,
maszynach do pisania, liczenia itd.] – (lat.)
claviatura;
(egyes
hangszerek
billentyűzetének
összefoglaló
neve)
klaviatúra;
billentyűzet
(zongorán,
számítógépen)
klawiatura angielska – angol billentyűzet
klawiatura ergonomiczna [1. to taka, która
została specjalnie zaprojektowana w
sposób
umożliwiający
jak
najwygodniejsze wprowadzanie znaków;
2. to taka której kształt jest dostosowany
do naturalnej pozycji człowieka przy
klawiaturze] – ergonómikus klaviatúra v.
billentyűzet
klawiatura fortepianu – a zongora billentyűzete v.
klaviatúrája
klawiatura
komputerowa
[uporządkowany
zestaw klawiszy służący do ręcznego
sterowania urządzeniem lub ręcznego
wprowadzania danych. W zależności od
spełnianej funkcji klawiatura zawiera
różnego rodzaju klawisze – alfabetyczne,
2573
cyfrowe, znaków specjalnych, funkcji
specjalnych, o znaczeniu definiowanym
przez użytkownika. — QWERTY –
symboliczna nazwa układu liter do
alfabetu podstawowego na klawiaturze
maszyny do pisania i komputera,
zaczerpnięta od pierwszych sześciu liter w
szeregu pod rzędem cyfr, patrząc od
lewej.] - számítógépes billentyűzet v.
billentyűzet (idegen szóval klaviatúra a latin
clavisból, v. tasztatúra, v. angolul computer
keyboard) [az írógép mintájára kialakított
számítógépes beviteli eszköz. A billentyűzet
az írott szöveg bevitelére szolgál, valamint
befolyásolható vele a számítógép működése.
Fizikailag a billentyűzet a főleg négyszög
alakú billentyűk, más néven gombok
elrendezéséből áll. A gombokra különböző
karakterek és feliratok vannak gravírozva
vagy nyomtatva; a legtöbb gomb esetében a
gomb minden lenyomása megfelel az adott
szimbólum leírásának. Egyes szimbólumok
leírásához azonban egyszerre több gomb
lenyomására is szükség lehet, míg bizonyos
gombok lenyomása csak a számítógép vagy
a billentyűzet működésére van befolyással,
és nem ír le semmilyen jelet vagy karaktert.
A billentyűzet gyakori kiegészítője a modern
számítógépeken az egér.]
klawiatura maszynistki [określenie klawiatury w
układzie
QWERTZ
ze
znakami
charakterystycznymi dla języka polskiego.
Używana w maszynach do pisania i
komputerach. Swoją nazwę wzięła od
maszynistki
–
osoby
zawodowo
przepisującej teksty na maszynie do
pisania metodą bezwzrokową.] – gépírói
billentyűzet; írásra szolgáló (alfanumerikus)
billentyűk. [Ezek a billentyűk megegyeznek
a hagyományos írógépeken található betű,
szám, írásjel és szimbólum billentyűkkel.]
klawiatura nożna – pedálklaviatúra
klawiatura o 101 klawiszach – 101 gombos
klaviatúra
klawiatura o siedmiu oktawach – hét oktávos
billentyűzet
klawiatura programisty [określenie układu
klawiatury QWERTY umożliwiającego
wprowadzanie
znaków
charakterystycznych dla języka polskiego]
– programozói billentyűzet v. klaviatúra
klawiatura ślepa – vakklaviatúra
-
Wersja 01 01 2017.
klawiatura węgierska – magyar billentyűzet
klawiaturowy, -a, -e – klaviatúraklawicymbał [po włosku cembalo. Tak nazywano
w XVIII wieku instrument klawiszowy,
udoskonalony nareszcie na fortepjan.
Pantaljonem nazywano od imienia
wynalazcy
klawicymbał
systemu
Pantaleona Hebenstreita z Saksonii.] –
klawikord [1. najstarszy instrument klawiszowy,
wynaleziony w XIV wieku. Pod koniec
XVIII wieku ceniony był wysoko za swe
możliwości dynamizacyjne, a także dzięki
szczególnym możliwościom wibracyjnym.
Wielkimi miłośnikami klawikordu byli
Jan Sebastian Bach i jego syn Carl Philipp
Emanuel Bach; 2. prototyp fortepianu,
dawny (XII-XVIII w.) instrument muz. w
kształcie płaskiej skrzynki, strunowy,
klawiszowy, w którym dźwięk powstaje
przez
uderzenie
metalowej
płytki
(tangentu) o strunę.] – (zene) klavikord
(régiesen clavichord) [billentyűs kordofon
hangszer, a zongora egyik elődjének
tekinthető. A húrok megszólaltatása a
csembalótól eltérően, ahol pengetéssel, a
zongorához
csaknem
hasonlóan
kis
kalapácsok segítségével a húrok megütésével
történik. A hangszer neve a billentyűzet
(claves) és a húrozat (chorda) elnevezéséből
ered.]
klawikord
klawisz [1. element klawiatury, dźwignia w
instrumentach
muzycznych
uruchamiająca mechanizm wydobywający
dźwięk;
2. płytka
lub
guziczek
poruszające dźwignię w różnego rodzaju
urządzeniach; 3. pot. strażnik w zakładzie
karnym] – (lat.) clavis; kulcs, billentyű,
zongorabillentyű;
börtönőr;
gomb,
nyomógomb; (klawiatura) [key] billentyű
klawisz biały – fehér billentyű v. zongorabillentyű
klawisz
czarny
–
fekete
billentyű
v.
zongorabillentyű
klawisz funkcyjny (ang. function key) [przyciski
klawiatury, opisane najczęściej od F1 do
F12 (w klawiaturach do iMaców F1 –
F19), którym są przypisane określone
znaczenia na gruncie konkretnych
–
funkcióbillentyű
[A
programów]
billentyűzet
fölött
külön
sorban
helyezkednek el az F1...F12 jelzésű
funkcióbillentyűk, amelyek a különböző
programokban rendkívül sokféle feladatot
képesek elvégezni, és ezzel kényelmessé
teszik
a
számítógépes
munkát.
A
funkcióbillentyűk
konkrét
feladatok
elvégzésére használhatók. Ezeknek a
billentyűknek
a
feladata
programról
programra változik.]
2574
F1 Klawisz F1 w systemie operacyjnym MS
Windows i w wielu uniksowych środowiskach
graficznych wywołuje informacje pomocnicze.
F2 Klawisz ten w systemach Windows i różnych
GUI linuksowych najczęściej służy do zmiany
nazwy obiektu (np. folderu lub pliku). W
niektórych programach pełni funkcję zapisania
(np. dokumentu - Turbo Pascal, stanu gry Darkened Skye)
F3 Klawisz F3 działa jako "szukaj" zarówno w
przeglądarkach internetowych, jak i w systemie
MS Windows. W systemie MS DOS wkleja za
znakiem zachęty poprzednie polecenie. W
niektórych menedżerach okien wraz z klawiszem
Alt wyświetla menu okna
F4 Klawisz F4 wraz z klawiszem alt (Alt+F4)
oznacza w systemie Windows i w wielu
środowiskach uniksowych zamknięcie aplikacji. Z
Ctrl umożliwia zamknięcie pojedynczego okna
lub karty aplikacji.
F5 Klawisz F5 służy najczęściej do odświeżania
okien, np. okna przeglądarki lub folderu. W
programie Microsoft PowerPoint uruchamia
prezentację.
F6 Po naciśnięciu klawisza funkcyjnego F6
przechodzi między kolejnymi elementami okna
lub pulpitu w systemie operacyjnym Microsoft
Windows. W przeglądarkach internetowych
przenosi kursor do paska adresowego.
F7 W Microsoft Office uruchamia sprawdzanie
pisowni. W przeglądarce Firefox uruchamia tryb
przeglądania z kursorem.
F8 W środowisku MS DOS rozpoczyna
wyświetlanie wszystkich poleceń w buforze
historii. Po naciśnięciu tego klawisza funkcyjnego
w trakcie uruchamiania systemu Microsoft
Windows można uruchomić system w trybie
awaryjnym lub przywrócić komputer do stanu
ostatniej znanej dobrej konfiguracji.
F9 W wielu środowiskach programistycznych
używany do uruchomienia projektu i/lub jego
kompilacji.
F10 Najczęściej w programie konfiguracyjnym
BIOSu umożliwia wyjście z zapisaniem zmian. W
wielu programach dosowych
powodował
zamknięcie aktualnie uruchomionego programu
lub wywołanie menu.
-
Wersja 01 01 2017.
F11 Klawisz F11 służy do przejścia do widoku
pełnego ekranu w przeglądarkach internetowych.
W systemie Mac OS X odpowiada za funkcję
Exposé. W Microsoft Office w kombinacji z
klawiszem Alt uruchamia edytor języka Visual
Basic, a w kombinacji z Alt i Shift – edytor
skryptów.
F12 W systemie Mac OS X odpowiada za
funkcję Dashboard. W niektórych grach powoduje
zapis zrzutu ekranu z gry na dysk.
klawisz Caps Lock [Caps Lock key] - [Caps Lock
key]; Caps lock (ang. blokowanie
wersalików) [jeden z klawiszy klawiatury
komputerowej. Naciśnięcie go włącza tryb
pisania wielkimi literami (twardy shift).] –
Caps Lock [a számítógép billentyűzetének
egyik billentyűje. Lenyomására a számítógép
a
billentyűzetről értelemzett
betűket
alapértelmezésként nagybetűnek fogadja el.
Az általános QWERTY billentyűzeteken a
Caps Lock leütése nem változtat a számok
vagy a nem betűket jelölő billentyűk jelein.]
klawisz Control [Ctrl]; Control (lub Ctrl) [jest to
klawisz na klawiaturze komputera
używany jako klawisz modyfikatora, w
połączeniu z innymi klawiszami (podobnie
jak Shift). W większości klawiatur
znajdują się dwa klawisze Ctrl,
umieszczone zwykle w dolnym rzędzie
klawiszy po lewej i prawej stronie
głównego bloku klawiatury. Opatrzone są
one etykietką Ctrl ale czasami spotyka się
także Control lub Ctl. Klawisz ten jest
reprezentowany
graficznie
poprzez
“strzałkę w górę” (U+2303, ⌃ ) lub znak
karetki (^).] – [Ctrl] Ctrl billentyű
[hasonlóan a Shift-hez, módosító szerepet
játszik, és speciális parancsok kiadására
használják. Önmagában nem használható. A
Ctrl billentyűt a számítástechnika kezdetén a
nem nyomtatható karakterek (vagy kontrol
karakterek) beviteléhez használták, az ASCII
táblázat első elemeinek elérésére, így
lehetőség volt a képernyő törlésére,
nyomtatására, vagy akár hangadásra.]
klawisz definiowany przez użytkownika –
felhasználó által definiált billentyű
klawisz Delete [Del] [Delete (ang. usuń) - klawisz
na
komputerowej
klawiaturze
architektury PC. Jego najczęstszym
zastosowaniem jest usuwanie znaków
znajdujących się za kursorem tekstu.
Nazwa ta bywa czasem skracana do formy
"Del".] - [Del] billentyű [A Delete billentyű
funkciója a törlés: lenyomásakor azt a
karaktert törli, amelyen a kurzor áll, illetve
ha többször lenyomjuk vagy lenyomva
tartjuk, akkor jobbról folyamatosan „húzza"
a szöveget, és törli.]
klawisz dostępu [hot key] – gyorsbillentyű
2575
klawisz Fn [F key] [klawisz znajdujący się na
niektórych klawiaturach komputerowych
(najczęściej
jest
spotykany
w
notebookach), oraz palmtopach.] – F
billentyü
klawisz Insert [Ins key] (ang. wstaw) [klawisz na
klawiaturze komputera architektury PC.
Zgodnie z przeznaczeniem i nazwą
najczęstszym jego zastosowaniem jest
przełączanie między trybami wstawiania
(domyślny) i nadpisywania podczas
wprowadzania tekstu. W programie
Microsoft Word można przypisać mu
zamiast tego funkcję wklejania ze
schowka
systemowego.Nazwa
na
klawiaturze
bywa
skracana
do
trzyliterowca „Ins”.] - Az Insert billentyű
neve beszúrást jelent. [Alapállásban - ha nem
nyúlunk hozzá - rendszerint a szövegbe
bármilyen karaktert (betűt, számot, jelet,
közt, szót stb.) beszúrhatunk. Ha lenyomjuk
az Insert billentyűt, átvált a felülírás (átírás)
módra. Ebben az esetben a kurzor helyére
leütött betű, szám, jel, köz felülírja azt, ami
azon a helyen áll, tehát egyidejűleg töröl is.
A képernyőn kiírás jelzi, hogy beszúró vagy
felülíró írásmódban van-e a program. Az
Insert újbóli megnyomásával visszaáll a
beszúró írásmód.]
klawisz Print Screen [PrtScr] (ang. drukuj ekran)
[jeden
z
klawiszy
specjalnych
znajdujących
się na standardowej
klawiaturze m.in. w komputerach klasy
PC. Oryginalnie klawisz Print Screen
wywoływał przerwanie sprzętowe numer
5, którego obsługa w systemie DOS
powodowała wydrukowanie na drukarce
podłączonej do portu LPT1 zrzutu ekranu
w trybie tekstowym. Nowsze programy
zazwyczaj obsługują ten klawisz w
zbliżony sposób, często wzbogacając
funkcjonalność na przykład o obsługę
trybów graficznych. W dzisiejszych
czasach znaczenie tego klawisza jest
różne. Pod systemami Microsoft Windows
naciśnięcie jego powoduje zapis w
schowku systemowym zawartości ekranu,
którą można następnie wkleić w
dowolnym programie graficznym, np.
Microsoft Paint. W zrzucie nie zawsze
pokazuje się kursor. W systemach
Microsoft
Windows
oraz
wielu
dystrybucjach Linuksa wciśnięty klawisz
Alt ogranicza jego działanie do obszaru
zajmowanego przez aktywne okno (np.
dialogowe czy okno przeglądarki).] [PrtScr] PrintScreen (PrtScr/SysRq) [a
-
Wersja 01 01 2017.
billentyű egyszeri lenyomásával a teljes
képernyőt a vágólapra teszi, megnyitás pl.
paintet
szerkesztés/beilleszt
aztán
fájl/mentés]
klawisz przełączający [toggle key] – „togglebillentyű"
klawisz restartowania [reset key] – reset billentyű;
újraindító gomb
klawisz samopowtarzający [repeat key] – repeat
billentyű
klawisz Scroll Lock [Scroll Lock key] – Scroll
Lock [az eredeti IBM-billentyűzetekről
öröklődött
a
maiakra.
A
gomb
eredeti célja a nyíl billentyűk funkcióját
módosítani.]
klawisz skrótu [shortcut key] – [shortcut key]
gyorsbillentyű
klawisz włączający na stałe duże litery [caps
lock, capitals lock] – Caps Lock [A
kisbetű/nagybetű
váltógombja,
illetve
visszajelzője a billentyűzeten. Angol
rövidítés. Eredetije: CAPitalS Lock. Magyar
megfelelője:
nagybetűk
lenyomása/rögzítése.]
klawisz nie odpowiedział – a billyentyű nem szól
klawisze Page Up/Page Down; (ang.) Page
Up/Page Down keys – „PgUp, Page Up,
lapozás felfelé / PgDn, Page Down; lapozás
lefelé” billentyűk
klawiszowy, -a, -e [przymiotnik od: klawisz] –
billentyű-, billentyűs
klawo – klasszul
klawy, -a, -e [pot. wyborny, świetny] – klassz
klawy chłop – klassz srác
kląć (klnie) [używać wyrazów obelżywych lub
wulgarnych] – szidalmazni, szitkozódni,
káromkodni; átkozni, átkozódni
kląć kogo – átkozni, szidalmazni vkit
kląć w żywe kamienie – csúnyán káromkodni
kląć się [przysięgać, aby uwiarygodnić swoje
słowa] – esküdözni; átkozódni, káromkodni
klnę się na wszystkie świętości – esküszöm
mindarra, ami szent
klnę się na wszystkie świętości, że nie wiem –
esküszöm mindarra, ami szent, hogy nem
tudom
kląć się czym, kląć się na co – esküdözni vmire
kląć się honorem, kląć się na honor – a
becsületére esküdözik v. esküszik
kląć się życiem, kląć się na życie – az életére
esküdözik v. esküszik
kląskać [1. o słowiku: śpiewać; 2. wydawać
charakterystyczny odgłos, stąpając lub
uderzając czymś o coś] – csattogni
2576
(madár); (słowik) trillázni, csattogni,
fütyülni
kląskanie – csattogás (madáré)
Kląskawka [ptak z rodziny muchołówek
(kilkanaście gatunków), w szczególności
występujące w Polsce]: (madár) csuk
 Kląskawka
zwyczajna,
kląskawka
(Saxicola rubicola) [gatunek małego
ptaka
wędrownego
z
rodziny
muchołówkowatych (Muscicapidae)] –
cigánycsuk (Saxicola torquata), vagy
cigány csaláncsúcs [a madarak (Aves)
osztályának
a
verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe, ezen belül a
légykapófélék (Muscicapidae) családjába
tartozó faj]
 Kląskawka syberyjska (Saxicola maurus)
[gatunek
ptaka
z
rodziny
muchołówkowatych (Muscicapidae). Do
Polski
zalatuje
wyjątkowo,
nie
gniazduje] – Saxucola maurus ssp.
maurus (Szibériai csuk)
klątwa [1. wyłączenie kogoś ze społeczności
kościelnej; 2. przeklęcie kogoś; 3. daw.
przeklinanie,
złorzeczenie]
–
átok;
átkozódás, szidás; (przekleństwo) szitok,
káromkodás (pod klątwa czegoś: eskü alatt);
esküdözés; eskü, esküvés, esküdözés
klątwa,
przekleństwo
(hebrajskie cherem =
"klątwa", "odłączenie") [1. może oznaczać
życzenie komuś czegoś złego, potępienie
kogoś, złorzeczenie, nawet modlitwę
(fałszywą) w której prosi się, by Bóg
uczynił komuś coś złego. Przekleństwo jest
przeciwieństwem do błogosławieństwa. W
oryginale greckim jest kilka wyrazów,
które przetłumaczone zostały jako
przekleństwo. ''Ara'', ''katara'', ''kata'',
''anatema'', ''cherem'', ''anatematizo''
oznacza
dosłownie
''przeklęli
się
przekleństwem'', przez co moglibyśmy
rozumieć, że odłączyli się jako przeklęci
od drugich na czas, aż do wypełnienia, co
ślubowali (czym było postanowienie
zabicia apostoła Pawła przez pewną grupę
Żydów w Cezarei), ''anatema'' może także
oznaczać ''być odłączonym'', w tym
wypadku od Chrystusa. W Objawieniu
Jana 22;3 użyty jest wyraz ''katatema'', co
oznacza zniszczenie albo przeznaczony na
zniszczenie. Straszny ten w znaczeniu
-
Wersja 01 01 2017.
wyraz spotykamy już w trzecim rozdziale
Biblii. Bóg przeklął węża (szatana) za
oszukanie jednego z najdroższych Jego
stworzeń - człowieka; później Kaina za
zabicie sprawiedliwego brata swego Abla.
Abraham, za to, że był szczerym
wyznawcą żywego Boga, otrzymał od
Niego prawo (moc) przeklęcia tych, co mu
złorzeczyli. W Starym Testamencie
złorzeczenie, które było równoznaczne z
przeklęciem, mogło być karane śmiercią.
Dzieci nie mogły złorzeczyć rodzicom. Bóg
nie wysłuchiwał przekleństw, na które nie
zasłużono. Bóg obracał przekleństwo w
błogosławieństwo. Chrystus nie kazał
przeklinać, ale błogosławić tym, co
złorzeczą. 2. rzeczownik hebrajski o
następujących znaczeniach: 1) osoba lub
rzecz ślubowania Bogu, albo świątynia
oddana na zawsze na użytek sakralny;
2) osoba lub rzecz przeznaczona przez
Boga
na
zagładę;
3) sam
akt
przeznaczający
kogoś
na
zagładę,
dokonany jako ślub.] – átok
klątwa kościelna; klątwa kościelna w Polsce [(u
Zygmunta Glogera) Po wprowadzeniu do
Polski chrześcijaństwa, klątwa kościelna
zwana exkommuniką, coraz większego
nabierała znaczenia. Pierwszy głośny jej
przykład widzimy na Bolesławie Śmiałym,
za zabójstwo św. Stanisława. Opierał się
jej król długo, aż rokosz rycerstwa zmusił
go do ustąpienia z tronu i pójścia na
wygnanie. W podziałach Krzywoustego
biskup poznański udał się do obozu
Władysława, kiedy ten książę trzech
młodszych braci oblegał, i rzucił nań
klątwę. Straszna ta broń duchowna nie
zawsze skutkowała, gdy trafiła na silnego
przeciwnika. Henryk I, książę wrocławski,
mąż św. Jadwigi, pierwszy okazał, że mu
klątwa
niesprawiedliwa
arcybiskupa
gnieźnieńskiego nic nie szkodziła. Klątwy
w
wiekach
barbarzyństwa
i
rozkiełznanych namiętności były prawie
jedynym
hamulcem
na
zbrodnie
francuskiego
i
niemieckiego
możnowładztwa.] – egyházi átok
klątwa papieska – egyházi átok
klecha [1. pogard. o księdzu; 2. daw. pomocnik
proboszcza,
zwykle
kandydat
na
duchownego; 3. pogardliwe określenie
duchownego, a pierwotnie sługa kościelny,
nauczyciel, organista, kantor, dzwonnik,
grabarz. Nazwa jest zgrubieniem łac.
clericus (kapłan), bowiem służba kościelna
w średniowieczu składała się głównie z
niedoszłych księży, którzy z różnych
przyczyn nie zdobyli święceń, ale znali
2577
trochę łaciny, przydatnej w pracy w
parafii. 4. (Jak czytamy u Zygmunta
Glogera) sługa kościelny w dawnych
czasach. Brückner uważa ten wyraz za
zdrobnienie kleryka. Jak od brata, brach,
od plebana plech, tak z kleryka miał
powstać klech czyli klecha. Do niego
należało otwierać i zamykać kościół,
dzwonić, utrzymywać w porządku kościół
i sprzęty kościelne, strzedz całości tychże,
piec opłatki, odbierać dla plebana od
parafjan dziesięcinę, bakałarzować w
szkółce parafjalnej, a nieraz plebanowi
drew narąbać, siano grabić i snopy w
stodole układać. Klecha zawiadywał
szpitalem parafjalnym, zbierał zioła
lecznicze i przyrządzał maści, a za to
wszystko otrzymywał od parafjan masło,
chleb, gomółki, jaja i całe obiady
najczęściej z grochu i kapusty złożone a
przynoszone
mu
przez
dzieci,
przychodzące do szkoły. Umiejący nieźle
pisać sprawował nieraz urząd kanclerski
przy miejscowym dziedzicu, t. j był
sekretarzem
dworskim
i
zażywał
poszanowania
u
szlachty.
Klecha
nieżonaty miewał niższe święcenia i
zostawał niekiedy księdzem, był więc
rodzajem kleryka; gdy się ożenił, tracił
oczywiście widoki postąpienia do stanu
duchownego.
Zaprowadzenie
po
kościołach organów przemieniło klechę w
organistę, a który grać nie umiał, pozostał
dziadem kościelnym.] – pap, csuhás;
(dawno) templomszolga
klechda [podanie ludowe] – monda, népmonda;
rege, néprege
klechdowy, -a, -e – mondai
kleiczek – pépecske, műzli
klecić [1. pot. budować coś pośpiesznie lub
nieudolnie; 2. pot. tworzyć coś z trudem
lub nieudolnie] – tákolni; összetákolni,
összeütni,
összecsapni,
kontárkodni,
összeragasztani
klecić coś – összeragasztani vmit
klecić dom – házat összetákolni
klecić łódkę – csónakot tákolni v. összetákolni v.
eszkábálni
klecić małżenstwo – házasságot összeboronálni
klecić wiersze – verset faragni
klecić się [pot. tworzyć się] – létrejönni,
keletkezni,
alakulni,
megalakulni,
megszületni, képződni
kleiczek – pépecske
kleić [łączyć coś za pomocą kleju] – ragasztani,
megragasztani;
enyvezni,
tapasztani,
összeilleszten, faragni, tákolni
-
Wersja 01 01 2017.
kleić pudełka – dobozt ragasztani
kleić stłuczone naczynia – összetört edényt
összeragasztani v. megragasztani
kleić zabawki choinkowe – karácsonyi ajándékjátékot ragasztani
kleić się [1. być lepkim; 2. przywierać do czegoś;
3. być spoconym; 4. złączać coś ze sobą za
pomocą kleju] – ragadni, leragadni (oczy mi
się kleją: leragad a szemem)
kleić się do kogo – tapadni vkihez, ragadni vkire
kleidło [1. lepiszcze; 2. spoidło] – ragasztószer,
összeforrasztó
v.
összekapcsoló
v.
egybekovácsoló, kötőanyag
kleik [kleisty wywar z kaszy, ryżu lub ziaren
zbożowych] – pép
kleik owsiany – zabpép
kleina – tapasz v. ragtapasz
kleistość – tapadósság, ragadósság, enyvesség,
viszkozitás
kleisty, -a, -e [lepki, ciągnący się i maziowaty] –
ragadós, tapadós, ragasztós; enyves; pépes
kleista ciecz – ragadós v. viszkózus folyadék
Kleiszcze smakowite (Aegle marmelos), syn.
klejowiec jadalny [gatunek rośliny
należący do rodziny rutowatych. Pochodzi
z Półwyspu Indyjskiego i Indochin, jest
uprawiany również w innych rejonach.] –
Bengáli birs, (Aegle marmelos L.)
kleiście – ragadósan, tapadósan, ragasztósan;
enyvesen
kleistość – ragadósság, tapadósság; enyvesség
klej [1. substancja, dzięki której można bez
obróbki termicznej i mechanicznej trwale
połączyć różne elementy; 2. lepka
substancja służąca do łączenia różnych
powierzchni] – (ném.) kleiszter; ragasztó,
pép, csiríz; enyv, ragasztószer [Az állati
kötőszövetek
kollagénjének
átalakulási
terméke. Ha a kollagén forró vízzel kezelik,
hidrolizálják, akkor megduzzad, majd
feloldódik. A termék, a glutin, amely kihűtve
rugalmas kocsonyává dermed és szaruszerű,
átlátszó
tömeggé
szárad
be.
Ez
tulajdonképpen az enyv, amely hideg vízben
lassan megduzzad, melegítve feloldódik,
erős ragasztóképességű oldattá. A kiindulási
2578
anyagoktól
függően
lehet:
bőrenyv,
csontenyv, halenyv.]
klej introligatorski – könyvkötőenyv
klej kauczukowy – kaucsukenyv; kaucsukragasztó;
gumiragasztó; ragasztógumi
klej kazeinowy – kazeinenyv, kazeines enyv
klej
kontaktowy
[klej
wykazujący
po
wyschnięciu
właściwości
przylepne
wyłącznie przy zetknięciu z drugą
powierzchnią, na której znajduje się taki
sam klej] – (papírfelületen) ragasztó
klej kostny – csontenyv
klej mączny – csiríz
klej roślinny ( g l u t e n ) [mieszanina białek,
pozostająca po wymyciu skrobi z mąki
zbożowej, zwłaszcza pszenicznej. W skład
glutenu
wchodzą:
gliadyna,
glutenofibryna,
mucedyna
oraz
glutenokazeina.] – növényenyv; sikér [A
sikér a gabonamagban lévő növényi
fehérjékből áll. Ezek felelősek a gabonaliszt
általános tulajdonságaiért: általuk lehet a
tésztánk nyúlékony, szilárd, ellenálló,
valamint ragadós, amelynek révén kiváló
kölcsönhatásba
tud
lépni
a
többi
összetevővel, azaz jól gyúrható lesz. A sikér
révén a tészta szerkezete rugalmasabbá
válik.]
klej rybi – halenyv
klej samoprzylepny [klej mający trwałe
właściwości przylepne. Sklejenie następuje
przez zetknięcie powierzchni z klejem
samoprzylepnym do innej powierzchni z
przyciśnięciem niewielką siłą.] – öntapadó
ragasztó
klej stolarski – asztalosenyv
klej syntetyczny – ragasztó, szintetikus enyv
klej trwały (samoprzylepny) [klej samoprzylepny
o
dużej
wytrzymałości
sklejenia
powodującej zniszczenie podłoża przy
odrywaniu.] – öntapadó ragasztó; tartós
ragasztó
klej w płynie – folyékony ragasztó
klej w tubce – tubusos ragasztó
klejarka – (nyomdászat, szövet) ragasztógép
klejenie – ragasztás, tapasztás
klej-kodesz [przedmioty kultu religijnego
używane w synagodze lub w domu
żydowskim] – klé-kódes (tórán lévő arany és
ezüst ékszerek)
klejmy [w ikonach małe kompozycje z
samodzielnym tematem, rozmieszczone
wokół centralnego przedstawienia.] – az
ikonban a középonti témát körülvevő, kis
önálló témájú kompozíciók
-
Wersja 01 01 2017.
ikona Matka Boża Hodegetria z I połowy XVI w. z nieistniejącej
miejscowości Paniszczów. Jest to jedna z cenniejszych ikon
zbioru Muzeum Historycznego w Sanoku. Matka Boża
Hodegetria jako przewodniczka wskazująca drogę ku
Zbawieniu. Wokół postaci Maryi klejmy przedstawiające życie
Matki Bożej.
klejnocik [zdrobnienie od: klejnot] – ékszer, dísz
(ékszerke)
klejnot [1. drogocenny kamień lub wyrób
jubilerski; 2. rzecz cenna i rzadka;
3. ozdoba hełmu rycerskiego w postaci
korony, znaku herbowego, pióropusza,
rogów itp.; 4. część herbu szlacheckiego
mieszcząca się nad hełmem lub koroną i
stanowiąca powtórzenie godła z tarczy lub
odrębny znak; też: cały herb; 5. godność
szlachecka; 6. (u Zygmunta Glogera) z
języka staroniemieckiego, w którym
dosłownie klein-ot znaczy: mała własność,
kosztowność. W czasach, gdy sztuka
pisania była rzadką, podpisy zastępowano
znakiem herbowym noszonym zawsze
przy sobie w formie pieczątki na
pierścieniu. Znak taki wycięty bywał na
drogim kamieniu oprawnym w pierścień,
a stąd klejnot stał się synonimem zarówno
herbu jak złota i drogich kamieni, a
wreszcie wszelkich skarbów moralnych.] –
(lat.) klenódium; drágaság, ereklye, ékszer,
kincs
klejnot herbowy [herb szlachecki] – nemesi címer
klejnot rodowy – családi ékszer
klejnoty [biżuteria ze złota i kamieni
szlachetnych] – drágakő- v. aranyékszerek
klejnoty koronne [insygnia królewskie] –
koronaékszerek, klenódiumok
klejnoty rodowe – családi ékszerek
klejnoty i insygnia koronne [(Jak czytamy u
Zygmunta Glogera) Pierwszą wiadomość o
skarbach książęcych znajdujemy w
kronice czeskiej Kosmasa. (Fontes rerum
bohemicarum, T. II, str. 70). Pod r. 1039
2579
pisze Kosmas: „Brzetysław, wkroczywszy do
Krakowa, zniszczył go do szczętu, zabrał łap,
nadewszystko wywiózł odwieczne skarby
przez dawnych książąt
w skarbcu
nagromadzone i ukryte: złota i srebra moc
niezmierną.” O skarbach Bolesława
Chrobrego i Śmiałego opowiada Kronika
Galla, podnosząc bajeczne ich bogactwo
(Monumenta Poloniae I. 402, 443).
Koronny skarbiec z insygniami i
koronacyjnym strojem powstał
za
Bolesława Chrobrego. Cesarz niemiecki
Otto III dał Bolesławowi królewskie
insygnia r. 1000, odwiedzając go w
Gnieźnie. Insygniami królewskiemi były
wtedy korona i włócznia. Tak korona, jak
i włócznia były zrobione na podobieństwo
cesarskich; to fakt, że ta ostatnia była
kopją włóczni św. Maurycego. Świadczy o
tem najwymowniej porównanie obu
włóczni, obie bowiem się dochowały, jedna
w Krakowie, druga w Wiedniu.] – királyi
v. koronázási jelvények és ékszerek; állami
jelvények
klejonka
[1. mocno
krochmalone
płótno
krawieckie wszywane w środek kołnierza,
mankietów, klap itp.; 2. cienka deska
sklejona z kilku warstw drewna; 3. narta
klejona z kilku warstw różnego rodzaju
drewna] – enyvezett lemez
klejony, -a, -e – enyvezett, ragasztott; tapasztott
klejowatość – tapadósság, ragadósság, enyvesség
klejowaty, -a, -e [mający właściwości kleju] –
ragadós, tapadós, enyves, pépszerű, sűrű
klejowo – enyvesen
klejowy, -a, -e [przymiotnik od: klej] – enyv-,
enyves, enyvezett; írelő, írező
klejzy, klołzy [kluski (nie makaron!!!)] –
[Słowniczek języka śląskiego] csusza,
galuska, metélt
klekot [1. dźwięk wydawany przez bociana;
2. odgłos powstający przy uderzaniu o
siebie twardych przedmiotów; też: łoskot
pracującej maszyny, warkot motoru itp.;
3. pot. stary, zniszczony przedmiot] –
(bociana) kelepelés; csörömpölés, kereplés;
(coś starego) ócskaság; (maszyna) tragacs
klekot [grat] – [Słowniczek języka śląskiego]
kacat, limlom, ócskaság, holmi
klekotać [1. o bocianie: wydawać dźwięk;
2. powodować wydawanie dźwięku przez
uderzanie o siebie twardych przedmiotów;
też: o maszynach, motorach itp.: wydawać
łoskot, warkot; 3. pot. mówić dużo i
głośno] – zörögni, ütni, dübörögni
(lemezjátszó); (o bocianie) kelepelni,
kerepelni; csörömpölni, kerepelni; zakatolni,
(átv.) fecsegni
-
Wersja 01 01 2017.
klekotanie [1. odgłos wydawany przez bociana;
2. potocznie: dźwięk wydawany przez
pracujące maszyny lub ich części] –
(gólya) kelepelés; (gép) kalapálás
klekotka
[rodzaj
podłużnego
dzwonka
drewnianego (sosnowego, dębowego lub
olszowego), przywiązywanego na sznurku
u szyi tych krów i wołów, które, pasąc się
w lesie, nie pilnują się stada. Klekotką
nazywają
niektórzy
niewłaściwie
grzechotkę lub trajkotkę] – (kołatka)
kereplő;
klekotanie [1. odgłos wydawany przez bociana;
2. dźwięk wydawany przez pracujące
maszyny] – sercegés, zörgés, kopogás;
dübörgés [mélyhangú, zavaró zörej a
lemezjátszó hangjában. A mechanika (a
motor, az áttétel és a csapágy)
egyenetlenségei
okozzák.];
kelepelés,
kerepelés; zakatolás; fecsegés
klekotka [1. pot. kobieta mówiąca dużo i głośno;
2. górn. urządzenie do mechanicznego
przesuwania
przenośnika,
którym
transportuje
się
urobek;
3. daw.
drewniana kołatka] – csörgő, kerepőlő
(kołatka)
kleks [1. plama z atramentu na papierze;
2. maźnięcie farbą; też: barwna plama na
obrazie] – tintafolt, paca
Klemens [imię męskie pochodzenia łacińskiego.
Wywodzi się od słowa oznaczającego
"człowiek o łagodnym usposobieniu",
"delikatny", "pobłażliwy". Jego żeńskim
odpowiednikiem jest Klemencja.] –
Kelemen [férfinév a latin Clemens névből
ered, amelynek jelentése: jámbor, szelíd,
jóságos. Női párja: Klemencia.]; Kelen [régi
magyar személynév, lehet, hogy a Kelemen
régi Kelem rövidülésének a változata]
Klemens (łac. litościwy) [współpracownik Pawła
w Filipi i w Macedonii] – Kelemen (szelíd,
elnéző, irgalmas, jóságos, türelmes) [Pál
hűséges munkatársa Filippiben (Fil 4,3)]
Klemens, biskup Ankary, męczennik (scs.
Swiaszczennomuczenik Klimient, jepiskop
Ankirskij)
[święty
Kościoła
prawosławnego. Biskup Klemens poniósł
męczeńską śmierć w Ankarze około 312 r.,
będąc
ścięty
mieczem
podczas
odprawiania
Świętej
Liturgii
w
znajdującej się w pieczarze kościoła. 5
listopada tego samego roku od miecza
zginął też Agatangel.] – Szent Kelemen
vértanú, ankarai püspök,
Klementyna [żeński odpowiednik imienia
Klementyn.
Imieniny
obchodzi
21
października, na cześć św. Klementyny,
jednej z towarzyszek św. Urszuli, oraz 29
2580
listopada, na cześć bł. Marii Klementyny
Anuarity Nengepeta.] – Klementin,
Klementina [női név a Clemens, (magyarul
Kelemen) férfinév női párja]
Klementynka – a Klementin becézése
kleń (Squalius cephalus syn. Leuciscus cephalus)
[1.
gatunek
słodkowodnej
ryby
karpiokształtnej z rodziny karpiowatych;
2. ryba słodkowodna o walcowatym
tułowiu
pokrytym
srebrzystymi,
obramowanymi czarno łuskami] – fejes
domolykó (Squalius cephalus) [a csontos
halak
(Osteichthyes)
osztályába
a
pontyalakúak (Cypriniformes) rendjébe és a
pontyfélék (Cyprinidae) családjába tartozó
faj]
Kleofas (sławny) [jeden z dwóch uczniów,
którzy spotkali Jezusa w drodze do
Emaus. Żona jego przyglądała się
wiszącemu na krzyżu Jezusowi.] –
KLEOFÁS (az atya dicsősége v. hírneve,
híres) [Egyike annak a két tanítványnak,
akik Jézussal együtt mentek a feltámadás
napján az emmausi úton (Lk 24,18)]
Kleonik, scs. Muczenik Kleonik (zm. ok. 308 w
Amasji) [brat św. Eutropiusza, męczennik
chrześcijański,
święty
Kościoła
katolickiego i prawosławnego] – Szent
Kleonik vértanú [Miután megölték Szent
Tivadar nagyvértanút Amaszia városában
(febr. 17.), a börtönbe zárva maradt három
társa és jó barátja: Eutróp, Kleonik
édestestvérek és unokaöccsük Baziliszk. A
börtönben maradva sok pogányt vezettek a
keresztény hitre. Mivel mindhárman bátran
megvallották hitüket, kínzásokat kellett
elszenvedniük. A kínzások alatt szent
angyalaival vigasztalni megjelent nekik az
Üdvözítő. Végül Eutróp és Kleonik vértanút
keresztre feszítették, Baziliszkot pedig
karddal fejezték le 380 körül.]
Kleopatra [imię żeńskie pochodzenia greckiego
(Κλεοπατρα),
oznaczające
"ojcowska
chwała". Złożone jest ono z członów κλεος
(kleos) – "chwała, sława" i πατρος (patros)
– "ojcowska, należąca do ojca". Patronką
tego imienia jest św. Kleopatra (IV wiek).]
– Kleopatra [görög eredetű női név,
jelentése: az apa dicsősége vagy híres apa
lánya]
-
Wersja 01 01 2017.
Kleopatra VII Filopator zw. Wielką, gr. –
basilissa Kleopatra VII Nea Thea Thea
Philopator Thea Philopatris – królowa
Kleopatra VII Nowa Bogini Bogini
Miłująca Ojca Bogini Miłująca Ojczyznę,
egip. – Kliupadrat (ur. 69 p.n.e., zm. 12
sierpnia 30 p.n.e. w Aleksandrii) – ostatnia
królowa hellenistycznego Egiptu (od 51
p.n.e.). – VII. Kleopátra Philopatór
(görögül:Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ; i. e. 69
január – i. e. 30. augusztus 12.) [később
Cleopatra Thea Neotera Philopator kai
Philopatris,
Egyiptom
királynője,
a
Ptolemaiosz dinasztia utolsó uralkodója és az
ország utolsó hellenisztikus vezetője. Habár
számos más egyiptomi királynő használta e
nevet, általában egyszerűen Kleopátra néven
ismert, minden más ezen néven szereplő
elődjénél híresebb]
klepadło – kovácskalapács
klepanie – kalapálás, kalapácsolás; verés;
mormolás; egyengetés, döngölés; tilolás,
törés
klepanie po ramieniu – vállveregetés
klepisko [1. ubita, gładka płaszczyzna ziemi;
2. równa, mocno ubita ziemia w stodole
lub na podwórzu, na której młóci się
zboże; 3. podłoga w wiejskiej izbie;
4. nieruchoma
część
młocarni
współpracująca z obrotowym bębnem
urządzenia młócącego] – szérű; verő,
verőléc (cséplőgépben)
klepiskowy, -a, -e – szérűs, szérűklepka [deszczułka z twardego drewna do
układania
posadzek,
do
wyrobów
bednarskich lub na poszycie pokładu
łodzi;
też:
zbiorowo
o
takich
deszczułkach]
–
donga,
dongafa,
hordódonga; deszka
klepka dębowa – tölgydonga
klepka parkietowa – parkettadeszka
klepki beczkowe – dongafa
klepkarz – kádár, bodnár, pintér
Kleparz [obszar Krakowa wchodzący w skład
Dzielnicy I Stare Miasto, położona na
północ od Starego Miasta, w latach 1366–
1792 samodzielne miasto] – Kleparz
(Krakkó egyik körzete, 1366-1792 között
ömkormányzattal rendelkező város)
2581
klepkowy, -a, -e [przymiotnik od: klepka] –
donga-; dongaszerű v. hordódongaszerű;
klepnąć — klepać (klepie) [1. uderzyć lekko
dłonią; 2. klepać: rozpłaszczać metal
przez bicie młotem; 3. pot. powiedzieć coś
bez zastanowienia] – veregetni, ütni, verni;
döngölni, döngetni, kalapálni; verdesni; átv.
fecsegni, trécselni; mormogni, mormolni;
darálni, eldarálni; egyengetni, döngölni;
(növény) tilolni, törni
klepać coś – kalapálni vmit
klepać (kogo) po ramieniu – veregetni (vkinek) a
vállát; vállon veregetni vkit
klepać beczkę – hordóra abroncsot verni, hordót
abroncsolni
klepać biedę – nyomorogni; szegénységgel
küzdeni; tengeti az életét
klepać blachę – bádogot kalapálni
klepać koronki – rózsafüzért mormolni
klepać kosę [ostrzyć kosę przez uderzanie
młotkiem w jej ostrze] – kaszát kalapálni v.
élesíteni v. kiverni
klepać len, konopie [oczyszczać włókna lnu,
konopi z paździerzy przez uderzanie] –
kendert, lent törni v. tilolni
klepać młotkiem – kalapácsolni, kalapálni
klepać na kowadle – üllőn verni
klepać pacierze – rózsafüzért mormolni
klepać po ramieniu – vállon veregetni
klepać trzy po trzy – értelem nélkül, összevissza
beszélni; fecsegni
klepałem go po ramieniu – megveregettem a
vállát
klepnąć się — klepać się [1. klepnąć samego
siebie; 2. klepnąć siebie wzajemnie] –
veregeti v. megveregeti magát; megüti magát
klepać się – veregeti v. megveregeti magát
klepnięcie – vállveregetés
klepoki [bilon] – [Słowniczek języka śląskiego]
érme, ércpénz, aprópénz, váltópénz, fémpénz
klepsydra [1. afisz zawierający nekrolog,
ogłoszenie o czyimś zgonie; zegar
piaskowy a. wodny, złożony z dwóch
naczyń połączonych wąskim kanalikiem
przepuszczającym określoną ilość piasku
a. wody w określonym czasie. Etym. - gr.
klepsýdra 'zegar wodny'; kleps- od
kléptein; 2. zegar wodny, w późniejszych
czasach także piaskowy, składający się z
dwóch, zazwyczaj szklanych baniek, z
czego jedna znajduje się dokładnie nad
drugą,
połączonych
rurką
przepuszczającą określoną ilość wody lub
piasku w określonym czasie. Znane są
klepsydry odmierzające od kilkudziesięciu
sekund do doby; 3. Od tak nazywanego
-
Wersja 01 01 2017.
starożytnego narzędzia (służącego przed
wynalezieniem zegarów mechanicznych do
mierzenia czasu) zaczęto mianować
drukowane kartki pogrzebowe, ponieważ
na ich czele między innemi godłami
pomieszczano zwykle rysunek klepsydry.
Na kartach takich wymieniano imię i
nazwisko zmarłego, oraz czas i miejsce
nabożeństwa i pogrzebu.] – (gör.)
klepszidra, vízióra; (do mierzenia czasu)
homokóra, vízóra; (doniesienie) gyászhír,
gyászjelentés, fali gyászjelentés, falra
ragasztott gyászcédula; halálhír, halálozási
hír
klepsydrowy, -a, -e [przymiotnik od: klepsydra]
– homokóra-, gyászjelentést tartalmazó
kleptoman, kleptomanka – kleptomániás (ffi/nő)
kleptomania (gr. κλεπτειν (kraść) + -mania) [1.
chorobliwa skłonność do kradzieży; 2.
zaburzenie psychiczne polegające na
występowaniu
niedającego
się
powstrzymać popędu do kradzieży.
Najczęściej polega na przywłaszczaniu
sobie drobnych rzeczy, nie przynoszących
znacznych korzyści materialnych. O ile
działanie to jest świadome i osoba o tej
skłonności świadoma jest aspołecznego
charakteru tegoż postępowania, to
możliwość powstrzymania się od niego jest
znikoma lub żadna. Mechanizm działania
oparty
jest
na
zaspokojeniu
natychmiastowej potrzeby prowokowanej
impulsem wywołującym wewnętrzny
przymus (stan psychozy)] – (gör.)
kleptománia; (orvosi) lopásvágy; beteges,
leküdhetetlen lopási hajlam; tulajdonképen
különböző elmebajok egyik melléktünetét
képezi az idegen tárgyak elsajátítása.
klepu-klepu,
klepu-klep
[wykrzyknik
nazywający dźwięk, jaki powstaje wtedy,
kiedy ktoś kogoś klepie] – klip-klap, kopkop
kler [ogół duchownych chrześcijańskich] – (lat.)
clericus; (fr.) clerc, (ang.) clerk; papság,
klérus; (lat.) clerus, 1. klérus; kisorsolt rész,
vagy az, aki ilyen résznek a birtokában van.
2. A r.kat. egyházban a papi rend; papság, a
rk. papság, a rk. papok összessége
klerk [intelektualista, uczony, artysta, literat,
stroniący od spraw życia polit., ideologii,
2582
sporów światopoglądowych] – (lat.–gör)
klerikus, papi személy; írástudó, egyetemi
ismeretekkel
rendelkező
személy
a
középkorban, főleg világi pap; (átv.) az
egyház befolyása alatt levő világi személy;
egyházi befolyás alatt álló párt híve, tagja;
(átv.) tudós, ügyvédsegéd
klerodendron [1. drzewo, krzew lub pnącze z
rodziny werbenowatych; wolkameria;
szczęślin 2. bot. rodzaj z rodziny
werbenowatych,
występujący
w
tropikalnej Afryce i Azji, w Polsce
sadzony w parkach. – (növ.) clerodendron,
klerodendron v. klerodendrum
kleryk [1. (inaczej Alumn) - to student
seminarium duchownego, przygotowujący
się do pełnienia posługi duchownego. 2.
duchowny, nie laik; pop. alumn
seminarium duchownego] – (lat.) clericus;
egyházi rend tagja, lelkész; papnövendék,
kispap; a papi rendhez tartozó
klerykalizm [1. dążność do zapewnienia
kościołowi,
duchowieństwu
(klerowi)
decydującego wpływu na życie publ.,
polit., społ., kulturalne. 2. dążność do
uzyskania
instytucjonalnego
wpływu
duchowieństwa na życie społeczne,
polityczne i kulturalne; pojęcie używane
głównie przez zwolenników świeckiego
charakteru
państwa
(administracji,
wojska
i
szkolnictwa)]
–
(lat.)
klerikalizmus; 1. az egyház és apapság azon
törekvése, hogy beleszólást nyerjen valamely
ország politikai és gazdasági életébe; az ezt
támogató politika, magatartás, felfogás; 2. a
lelkészi elem túlsúlyba jutása az egyházi
vezetésben vagy a közéletben; 3. olyan
irányzat, amely az egész közéletet szeretné
papi befolyás alá vonni
klerykalny, -a, -e [dotyczący kleru, związany z
duchowieństwem] – (lat.) klerikális
[értelmiségi; tanító, művész, irodalmár]; a
papsághoz tartozó, annak befolyása alatt
levő; a klerikalizmust szolgáló; a klérushoz
tartozó; a klerikalizmussal kapcsolatos
krelykalizacja [wprowadzanie duchowieństwa w
dziedziny życia świeckiego, poddawanie go
-
Wersja 01 01 2017.
inwigilacji i indoktrynacji religijnej.
Wywieranie wpływu przez duchowieństwo
na sposób myślenia, zasady postępowania
(moralność), politykę i prawo celem
uzgodnienia ich z doktryną wyznaniową, a
tym samym zdobycia uprawnienia do
kontroli i decydowania o kierunkach
rozwoju społecznego. Temu celowi może
służyć
w
katolicyzmie
instytucja
kapelanatu,
funkcja
katechetów
i
działalność
Akcji
Katolickiej.]
–
klerikalizáció
klerykał [zwolennik klerykalizmu] – klerikális
ember
kleszcz [pajęczak żywiący się krwią zwierząt i
ludzi] – kullancs [A kullancsok (Ixodidae)
viszonylag
kevéssé
gazdaspecifikus,
vérszívó ektoparazita állatok.]
kleszcz pszczeli – méhkullancs
Kleszcze [to pajęczaki należące do podgromady
roztoczy (Acari), traktowane jako grupa
umowna lub jako nadrodzina Ixodoidea
albo też jako podrząd Ixodides (Ixodes)] –
kullancsok (Ixodidae) [viszonylag kevéssé
gazda-specifikus,
vérszívó ektoparazita
állatok. Kifejletten főként az emlősök
vérszívói, de – különösen a lárvák – olykor
madarakból és hüllőkből is szívnak vért.
Életük során két vagy három gazdaegyedből
táplálkoznak, ennek alapján „kétgazdás”
vagy „háromgazdás” fajokról beszélünk. A
trópusokon egygazdás fajaik is vannak. Ez
jelentősen befolyásolja az általuk terjesztett
egysejtű-, baktérium- vagy vírusfertőzések
járványtanát.]
kleszcze [1. narzędzie z dwoma ruchomymi
uchwytami do trzymania lub wyciągania
czegoś; 2. to, co wywiera presję, nacisk na
kogoś lub na coś; 3. to, co nie pozwala
wydostać
się
skądś;
4. element
usztywniający drewnianą konstrukcję
dachową w kierunku poprzecznym;
5. dwudzielne
zakończenie
odnóży
niektórych pajęczaków i skorupiaków,
służące do chwytania i rozdrabniania
pożywienia oraz do obrony] – fogó,
laposfogó, harapófogó, szorító, csípővas,
emelőolló, befogó; (rak) olló
kleszcze do dzurkowania – lyukasztó
kleszcze do gięcia rur – csőhajlító fogó
2583
kleszcze ekstrakcyjne – foghúzó fogó
kleszcze kowalskie – kovácsfogó, tűzfogó
kleszcze lutownicze – forrasztófogó
kleszcze położnicze – szülészeti fogó
kleszcze porodowe, położnicze [kleszcze używane
przy
powikłanych
porodach
do
poprawienia ułożenia główki i do
wyciągnięcia płodu] – szülészeti fogó
kleszcze tnące – vágófogó v. drótvágófogó; metsző
fogó
kleszcze raka – a rák ollója
kleszcze uniwersalne – kombinált fogó
kleszczowaty, -a, -e – fogó alakú, csiptetőszerű,
szorító formájú
kleszczowy, -a, -e – fogós, fogó-, szorító-, csípőkleszczowe zapalenie opon mózgowych [ostra
choroba zakaźna wywoływana wirusem
przenoszonym na człowieka poprzez
ukąszenie kleszcza] – vírusos agyhártya és
agyvelőgyulladás [Az emberre veszélyes két
legfontosabb
betegség,
a
vírusos
agyvelőgyulladás és a baktérium eredetű
Lyme-kór okozóit a közönséges, vagy népies
nevén vöröshasú kullancs, az Ixodes ricinus
terjeszti.]
kleszczyć – kiheréléni, kasztrálni
kleszczyk – kullancska
kleszczyki – csípőfogó, csiptető
kleszczyki do wyrywania zębów – foghúzó fogó
kleszy, -a, -e [należący do klecha (pomocnika
proboszcza,
zwykle
kandydata
na
duchownego) lub w jakiś inny sposób z
nim związany] – (dawno) szerzetesi, papi
Kletecznik [to samo co plotkarz albo donosiciel]
– pletykás v. besúgó, feljelentő; spicli ffi
klezmer [1. członek ludowego żydowskiego
zespołu muzycznego; 2. muzyk grający
zarobkowo w lokalach rozrywkowych, na
weselach itp.] – (dawno) muzsikus,
lakodalmi zenész (Budapest Klezmer Band)
klezmerski, -a, -ie – klezmer-, muzsikus
klębić się – háborogni, örvényleni
klęcie – káromkodás, átkozódás; esküdözés
klęczeć (klęczy) [zgiąwszy nogi w kolanach i
opierając kolano lub kolana na ziemi,
trwać w tej pozycji] – térdelni, térdepelni
klęcząc przy łóżku (seks analny) [Pozycja
wygodna dla kobiety. Klęczy ona przed
łóżkiem lub fotelem i pochyla się tak by
położyć się na nim. Nogi może mieć lekko
rozchylone aby ułatwić partnerowi
rozpoczęcie penetracji. Uniesienie jednej
nogi może zmienić rodzaj wrażeń
odczuwanych przez kobietę na bardziej
intensywne. W tej pozycji kobieta
-
Wersja 01 01 2017.
odczuwa
duże
przyjemności,
przy
jednoczesnym małym zaangażowaniu w
stosunek. Penetracja niezbyt głęboka,
bezpieczna dla partnerów z małym
doświadczeniem. Pozycja dobra do
długich stosunków.] – az ágynál térdelve
(szexpozíció)
klęczenie – térdelés, térdeplés, térdepelés;
térdenállás
klęczki, klęk [pozycja na zgiętych kolanach
opartych o podłoże] – térdenállás
klęcznik [mebel służący do klęczenia] –
imazsámoly, térdeplő
klęk – térdenállás; sarokülés
klęk podparty [w gimnastyce: pozycja, w której
ciężar ciała oparty jest na obu kolanach i
łokciach
lub
przedramionach]
–
(gimnasztika) térdenállás alkarra v. tenyérre
támaszkodva; térdelő fekvátámasz
klękać (zob. klęknąć) – letérdelni, térdet hajtani;
letérdelni, letérdepelni; térden állni
klękanie – térdelés, térdeplés
klęknąć — klękać [zginając kolana, przybrać
pozycję klęczącą] – térdelni, letérdelni;
térdet hajtani
klęknąć do pacierza – imához letérdepelni
klęknąć przed kim/czym – letérdelni vki/vmi előtt
klępa [1. samica łosia; 2. obraźl. o kobiecie
niezgrabnej,
niechlujnej
i
niesympatycznej]
–
szarvastehén,
jávorszarvastehén; céda, lotyó, ribanc
klęska
[1. przegrana wojna, bitwa lub
rywalizacja; 2. wielkie zniszczenie w
przyrodzie
i
otoczeniu
człowieka;
3. niepowodzenie w dążeniu do osiągnięcia
2584
czegoś; 4. poważny problem lub wielkie
nieszczęście] – kudarc, (porażka) vereség,
csatavesztés; csapás, szerencsétlenség, kár,
katasztrófa, balsiker, vész, balszerencse;
romlás, pusztulás
klęska ekologiczna [zob. katastrofa ekologiczna]
– ökológiai katasztrófa
klęska ekonomiczna – gazdasági katasztrófa
klęska elementarna – elemi csapás
klęska głodowa, klęska głodu – éhínség
klęska gradowa, klęska gradobicia – jégverés,
jégkár
klęska militarna – katonai vereség
klęska Napoleona pod Waterloo – Napóleon
versége Waterloonál
klęska pod Mohaczem (1526 rok) – mohácsi vész
klęska żywiołowa [(kataklizm) – ekstremalne
zjawisko naturalne powodujące znaczne
szkody
na
terenie
objętym
tym
zjawiskiem, pozostawiające po sobie
często zmieniony obraz powierzchni ziemi.
Powoduje ono również wysokie straty w
gospodarce
człowieka,
może
przemodelować stan przyrody a nawet
zagrażać życiu ludzkiemu.] – elemi csapás;
ktaklizma;
természeti
katasztrófa
[valamilyen esemény, amely általában rövid
ideig – vagy legalábbis a következményeinek
fennállásához képest rövid ideig – tart]
klęski nawiedziały kraj – csapások érték
(látogatták) az országot
klęski żywiołowe – katasztrófa; elemi csapások;
természeti katasztrófák
Do klęsk żywiołowych zaliczamy:
 powódź: árvíz, áradás, áradat
 susza: szárazság, aszály
 rozległy pożar terenu: tűz, edőtűz
 trzęsienie ziemi: földrengés
 wybuch wulkanu: vulkánkitörés
 tsunai (jap.– tsunami – fala portowa (tsu –
port, nami – fala)): szökőár v. cunami (japánul:,
szó szerinti jelentése: „cu”: part, „nami”:
hullám, vagyis parti hullám)
 huragan, tornado: hurrikán, tornádó
 obfite opady śniegu oraz lawiny śnieżne:
túlzott havazás v. lavina
-
Wersja 01 01 2017.

ekstremalny upał lub mróz, szczególnie w
dłuższym okresie:
hőség, forróság,
kánikula v. fagy

osuwiska
ziemi:
földcsuszamlás,
hegycsuszamlás, hegyomlás
 katastrofy kosmiczne – upadek meteorytu,
eksplozja meteoru, bliskie przejście komety,
wybuch bliskiej supernowej: kozmikus
ktasztrófák
Geológiai katasztrófák
 vulkánkitörés
o tefrahullás
o lávafolyás
o iszapár (lahar), jégkitörés
o izzó felhő
o vulkáni gáz
o vulkáni hamu
 földrengés
 földcsuszamlás, hegy- és partomlás
 a földi mágneses tér gyengülése
Hidrológiai katasztrófák
 szökőár
 lavina
 árvíz
 aszály – éhínség és elsivatagosodás
 havazás, hóvihar
 az Aral-tó kiszáradása
 a Csád-tó kiszáradása
Klimatikus/légköri katasztrófák
 szélvész
o tornádó
o trópusi ciklon, hurrikán
 a dinoszauruszok kihalása
 jégkorszak, kis jégkorszak
 klímaváltozás
o El Niño és La Niña
Tűzkatasztrófák
 erdőtűz
Földönkívüli eredetű katasztrófák
 a Föld összeütközése kisbolygóval vagy
üstökössel
 napszél erőssége vagy gyengesége
 szupernóva-kitörés
 fekete lyuk keletkezése vagy sugárzása
 kozmikus sugárzás felerősödése
Bioszféra katasztrófák
Növények és/vagy kártevőik okozta katasztrófák
 Szent Antal tüze, azaz anyarozs (Claviceps
purpurea) mérgezés
 burgonyavész (Phytpthora infestans) Írország
történelme#A nagy .C3.A9h.C3.ADns.C3.A9g
.28Famine.29 A nagy éhínség (Famine)
 szilfavész (Ceratocystis ulmi)
 kávérozsda (Hemileia vastatrix)
 a „kék penész” (dohányperonoszpóra)
 az Opuntia kaktusz kártétele Ausztráliában
2585
 közönséges vízijácint (Eichhornia crassipes)
Állatok okozta katasztrófák
 sáskajárás
 krumplibogár kártétele
 kukoricabogár kártétele
 fehér szövőlepke
 szőlő-filoxéra (Dactulosphaira vitifoliae)
 inváziós fajok kártételei
 patkányok és a fekete halál (pestis)
 a nyulak túlszaporodása Ausztráliában
 kóbor háziállatok (kutyák, macskák, disznók
stb.) elszaporodása okozta károk
 a lemmingek túlszaporodása
 cetek partravetődése
Betegségek, járványok, epidémiák
 malária
 kolera
 TBC
 lépfene
 lepra
 influenza, madárinfluenza, sertésinfluenza
 SARS
 AIDS
 Ebola, Marburg-vírus, és más trópusi vérzéses
lázak
Technikai eredetű (civilizációs) katasztrófák
 bányatűz
 gátszakadás
 atombaleset
 állat- és növényfajok és élőhelyeik elpusztítása,
kihalása
 környezetszennyezés
o levegőszennyezés
 szmog (füstköd)
 savas eső
o vízszennyezés
 olajszennyeződés
a
tengereken, tengerpartokon
o talajszennyezés
Ember okozta ökológiai katasztrófák a 20.
században
 DDT
 Londoni szmog, 1952
 Aral-tó szennyezése és kiszárítása, Szovjet
Közép-Ázsia, 1960-as évektől
 Agent Orange és más dioxintartalmú
növényirtószerek használata a vietnami
háborúban, 1961-1971
 Bhopali vegyi üzem katasztrófája, India, 1984
 Csernobili atomkatasztrófa, Csernobil, Ukrajna,
1986
 Exxon Valdez tankhajó katasztrófája, Alaszka,
1989
 Öbölháború: Perzsa-öböl elszennyezése, 1991
 Trópusi rablóvadászat (szafari, orvvadászat)
 Savas esők miatti erdőpusztulás
-
Wersja 01 01 2017.



Amazóniai esőerdők kiirtása
A tengerek túlhalászata
A Tisza cianid- és nehézfémszennyezése, 2000
Ember okozta ökológiai katasztrófák a 21.
században
 Veszélyes vegyszerek szabadulnak fel az
olvadó gleccserekből
 Végnapjait éli az Aral-tó
 Olajkatasztrófa a Mexikói-öbölben, a BP
Deepwater Horizon fúrótorony felrobbanása,
2010
 Nigériai olajszivárgás
 Kínai szénbányatüzek
 Erdőirtás Haitin
 A nagy csendes-óceáni szemétfolt
klęsnąć [1. zapadać się, uginać się lub opadać;
2. o obrzęku: tęchnąć] – besüllyedni,
besüppeni
klęśnięcie – lesüllyedés, besüppedés
kliczka – kis társadalmi csoportosulás, klikk
klient1 [w starożytnym Rzymie: ubogi obywatel
uzależniony dziedzicznie od swojego
patrona] – (dawno) kliens; (történelem) az
antik Rómában a patrónusoktól függő, nem
teljes jogú ember
klient2 [1. osoba kupująca coś w sklepie,
korzystająca z usług banku, adwokata itp.
lub załatwiająca sprawę w jakiejś
instytucji; 2. komputer lub program
korzystający z usług serwera], klientka –
(lat.) cliens; kliens, ügyfél; (w sklepie) vevő,
üzletfél, vásárló (ffi); (informatika) kliens
[egy olyan program vagy számítógép, amely
egy adott szolgáltatás igénybevételéhez
szükséges. Kliens, azaz magyarul ügyfél -- a
mindennapi szolgáltató-ügyfél kapcsolat
szóhasználatából. A kért szolgáltatást
biztosító
programokat
vagy gépeket
nevezzük kiszolgálóknak (angolul server).
Kliens például az Ön által használt
böngészőprogram is. Ez esetben a
szolgáltatást egy World Wide Web
kiszolgáló biztosítja.]
klient adwokata – az ügyvéd ügyfele
klient bankowy – bankügyfél
klient kłopotliwy – akadékoskodó vásárló
klient kupca – kereskedő ügyfele, megrendelője,
vásárolója
Klient poczty elektronicznej (ang.) Mail User
Agent,
MUA
[program
poczty
elektronicznej służący użytkownikowi
komputera do odbioru i wysyłania poczty
elektronicznej. W przypadku wysyłania
poczty program ten korzystając z
protokołu SMTP łączy się z serwerem
poczty elektronicznej (MTA) i wysyła mu
mejle. W przypadku odbierania poczty,
2586
MUA łączy się z MTA i odbiera ją
korzystając z protokołów POP3 lub
IMAP.] – MUA (Mail User Agent –
Felhasználói levelezõügynök) [feladata a
levélnek a felhasználói oldalon történõ
összeállítása,
szerkesztése.
Ezek
gyakorlatilag a felhasználó által használt
levelezõprogramok, ilyen a Mozilla Mail, a
Pine vagy az Evolution.]
klient
rzemieślnika
–
iparos
ügyfele,
megrendelője, vásárolója
klient stały – állandó ügyfél
klient wybredny – kényes vásárló
klient wymagający – igényes vásárló
klientela [ogół klientów jakiejś instytucji,
jakiegoś sklepu, adwokata itp.] – (lat.)
clientela, klientéla, klientúra; vevőkör,
állandó
megrendelők;
vevőközönség,
ügyfelek; ügyfelek összessége, állandó
megrendelők,
klientka [ekon. hand. kobieta kupująca,
nabywająca towary lub usługi] – női
ügyfél, női vevő
klif [urwisty brzeg morza lub jeziora] – klif;
szakadék, parti szakadék
klifowy, -a, -e – szakadékos
klika [1. fr. clique 'banda, zgraja, jw.; dobosze i
trębacze pułkowi' 1. w socjologii oznacza
małą podgrupę osób, znajdującą się na
obszarze większej grupy, wśród członków
której istnieją silne więzi oraz zazwyczaj
jasno sprecyzowany cel, wartości i normy,
które nie są tożsame z celami, wartościami
i normami całej grupy. W socjometrii jest
to
podgrupa
osób
dokonująca
wzajemnych
wyborów,
lecz
nie
dokonująca wyborów wśród członków
większej grupy, do której należy. 2. w
matematycznej teorii grafów jest to
podgraf, w którym każde dwa wierzchołki
są połączone krawędzią. 3. pop., pogard.
koteria,
ekskluzywna
grupa
osób
popierających się nawzajem w życiu
publicznym, aby zapewnić sobie korzyści,
na które inaczej trzeba by było zasłużyć;
4.
grupa
osób
wzajemnie
się
-
Wersja 01 01 2017.
popierających i dążących wspólnie do
osiągnięcia własnych korzyści wbrew
interesowi społecznemu] – (fr.) clique;
klikk; szűk társadalmi kör, legtöbbször
érdekkör értelmében
klika faszystowska – fasiszta klikk
klika
przemysłowców
–
gyáriparosok
érdekcsoportja v. klikkje
kliknąć — klikać [nacisnąć klawisz myszy
komputerowej, aby uruchomić program
komputerowy lub wydać określone
polecenie] – számítógépes egeret nyomni,
számítógépes
programot
mozgatni,
meghatározott programparancsot adni
klikać na coś – rákattintani vmire
klikowy, -a, -e – klikkklikowość – vminek kliikk volta
klimaks [1. pot. klimakterium; 2. końcowe
stadium następujących po sobie biocenoz,
utrzymujące się trwale w stałych
warunkach klimatycznych i glebowych
danej krainy geobotanicznej; 3. zob.
gradacja
w
zn.
4.;
4. moment
największego napięcia emocjonalnego w
rozwoju akcji utworu, poprzedzający
zazwyczaj jej zakończenie; 5. zob. orgazm]
–
(gör.)
climax,
klimax;
fokozás;
ugyanannak a fogalomnak egyre erősebb
szóval való ismétlése; (orvosi) a változás
kora (nőknél)
klimaksowy, -a, -e – klimaxklimakter [1. daw. nieszczęśliwy rok, który miał
przypadać co siedem lat; 2. daw. okres
siedmioletni w dziejach lub w życiu
człowieka; 3. daw. klimakterium] –
hanyatló kor, válságos esztendő
klimakterium [okres w życiu kobiety, w którym
następuje stopniowe zanikanie czynności
gruczołów
płciowych
i
zdolności
rozrodczej] – (gör.) klimaktérium; az élet
változása; a nőknek az az életkora, amelyben
nemzőképessége megszűnik; nőknél a 45-48.
év között bekövetkező változás kora
klimakteryczny, -a, -e – (gör.) klimakterikus,
klimax-; hanyatló kori; válságos
klimat [1. charakterystyczny dla danego obszaru
zespół
zjawisk
i
procesów
atmosferycznych;
2. nastrój
jakiegoś
miejsca, środowiska, utworu itp.] – (gör.)
klíma, éghajlat; vmely vidék időjárási
viszonyainak összessége; (átv.) hangulat,
környezet, légkör
klimat artystyczny – alkotó légkör
klimat gorący – forró éghajlat
klimat górski [pogoda jest zmienna. Im wyżej
tym
klimat
robi
się
zimniejszy
(Temperatura powietrza obniża się tu
2587
wraz ze wzrostem wysokości o 0,6'C co
100 metrów ), surowszy, a roślinność
uboższa aż do zniknięcia roślin (pustynia
lodowa).] – magaslati klíma
klimat kontynentalny [klimat, który cechuje
niewielka ilość opadów, gorące lato i
mroźna zima] – szárazföldi éghajlat
klimat lądowy – szárazföldi éghajlat
klimat łagodny – mérsékelt v. enyhe éghajlat
klimat monsunowy klimat gorący, w którym
decydującym czynnikiem kształtującym
pogodę są monsuny] – monszun éghajlat a
[meleg mérsékelt öv egyik éghajlati típusa]
klimat morski, oceaniczny [klimat łagodny i
wilgotny, o chłodnym lecie i stosunkowo
ciepłej zimie] – tengeri, óceáni éghajlat
klimat mi nie służy – a klíma nem tesz jót nekem
klimat niezdrowy – egészségtelen éghajlat
klimat oceaniczny [klimat zbliżony do klimatu
panującego na oceanach danej strefy
globu ziemskiego, charakteryzujący się
stosunkowo chłodnym latem i łagodną
zimą oraz dużą wilgotnością; klimat
morski] – óceáni éghajlat
klimat okołobiegunowy – sarki éghajlat
Klimat okołobiegunowy - obejmuje dwa
typy klimatów:
 Klimat subpolarny (podbiegunowy)
[północna Syberia, północna Kanada,
Alaska, a na południowej półkuli np:
Wyspy Kerguelena, Wyspa Heard,
Wyspy McDonalda i Wyspa Bouveta.] –
sarkvidéki-szubpoláris éghajlat
 Klimat
polarny
(biegunowy)
[Antarktyda,
Grenlandia,
wyspy
Arktyki, północne krańce Syberii (wg
podziału
Okołowicza)]–
hideg
v.
sarkvidéki (poláris) éghajlat
klimat podzwrotnikowy [klimat suchy, o małej
ilości opadów] – szubtrópusi éghajlat
klimat polarny [to najsurowszy klimat na kuli
ziemskiej, głównie ze względu na niskie
temperatury powietrza - w środkowej
części Antarktydy (półkula południowa)
przeciętna temperatura w zimie wynosi
ok. -60°C do -70°C, w lecie nieco cieplej od
-30°C do -50°C. Najcieplejszym obszarem
jest
wybrzeże,
szczególnie
okolice
Półwyspu Antarktycznego - styczeń
przeciętnie +1°C. Poza tym klimat polarny
charakteryzują silne wiatry i burze
śnieżne] – sarki éghajlat
klimat półpustynny [klimat podobny do
pustynnego, ale z większą sumą opadów w
ciągu roku] – félsivatagos klíma
klimat równikowy, tropikalny [w klasyfikacji
klimatów jedna z pięciu głównych stref
-
Wersja 01 01 2017.
klimatycznych. Obejmuje obszary kuli
ziemskiej położone między 10°-20°S oraz
10°-20°N.
W
strefie
klimatów
równikowych
średnia
temperatura
wszystkich miesięcy przekracza 20 °C.
Roczne
amplitudy
temperatur
są
niewielkie, wzrastają do 5 °C-10 °C idąc
na północ i na południe od równika.
Oddalając się od równika zmniejsza się
też roczna suma opadów i ich rozkład w
ciągu roku. Na równiku nie ma wyraźnej
pory bezdeszczowej (codziennie padają
tutaj tzw. deszcze zenitalne), dalej od
równika pora deszczowa ograniczona jest
do kilku miesięcy.] – trópusi éghajlat
klimat stepowy [klimat kontynentalny o ostrej
zimie i upalnym lecie] – sztyeppe klíma
klimat subtropikalny, podzwrotnikowy –
szubtrópusi éghajlat
klimat śródziemnomorski [rodzaj klimatu
podzwrotnikowego, występujący nad
Morzem Śródziemnym (stąd jego nazwa),
w Kalifornii, RPA, na południu Australii
oraz u wybrzeży Chile w Ameryce
Południowej. Jego charakterystyczną
cechą są ciepłe i suche lata powyżej 20
stopni C oraz łagodne zimy powyżej 0
stopni, a także fakt, że występuje głównie
bezpośrednio nad morzem lub oceanem,
zazwyczaj na zachodnim wybrzeżu, a
bardzo rzadko w głębi lądu. Klimat ten
sprzyja rolnictwu i turystyce masowej.] –
meditterán éghajlat
klimat tropikalny – forró éghajlat
klimat umiarkowany [klimat pośredni między
gorącym a zimnym] – mérsékelt éghajlat
klimat zabijający – gyilkos v. ártalmas éghajlat
klimat zimny – hideg éghajlat
klimat zwrotnikowy [w klasyfikacji klimatów
Okołowicza, jedna z 5 głównych stref
klimatycznych, obejmująca obszary kuli
ziemskiej w okolicach obu zwrotników.
Średnie roczne temperatury w tej strefie
przekraczają 20 °C, ale średnie miesięczne
są bardziej zróżnicowane w ciągu roku niż
w klimacie równikowym: temperatura
najchłodniejszego miesiąca może wynosić
od 10 do 20 °C natomiast temperatury
najcieplejszego miesiąca są wyższe niż we
wszystkich pozostałych strefach (często
przekraczają 30 do 35 °C). Cechą
charakterystyczną
klimatów
zwrotnikowych są duże amplitudy dobowe
temperatur. Opady występują najczęściej
lub wyłącznie w półroczu letnim. W
klimatach suchych są one sporadyczne lub
całkowicie ich brak. ] – forró v. trópusi
éghajlat [A forró éghajlati övezet a
2588
legmelegebb
éghajlati
övezet.
Évi
középhőmérséklete 20°C-nál magasabb. A
mérsékelttel, vagy a hideggel ellentétesen
ennek nincs külön északi és déli része. A
Baktérítő és a Ráktérítő között húzódik.
Négy részre tagolható.]
klimatolog [specjalista w zakresie klimatologii] –
klimatológus; a klimatológia művelője v.
kutatója
klimatologia [dział geografii fizycznej, nauka o
klimacie] – (gör.) klimatológia, éghajlattan
klimatologiczny, -a, -e – klimatológikus
klimatoterapia [rodzaj terapii stosowanej w
leczeniu uzdrowiskowym, wykorzystujący
działanie naturalnych czynników klimatu
lakalnego,
tj.
Czystość
powietrza,
temperatura, ciśnienie atmosferyczne,
promieniowanie
słoneczne,
itp.]
–
klimatoterápia; éghajlati gyógyítás
klimatycznie – klimatikusan
klimatyczny, -a, -e – klimatikus; éghajlati
klimatyzacja [1. utrzymywanie w pomieszczeniu
zamkniętym odpowiedniego ciśnienia,
składu
chemicznego
powietrza,
odpowiedniej temperatury i wilgotności,
niezależnie od warunków zewnętrznych;
2. ogół urządzeń służących do tego celu] –
klimatizálás, kondícionálás, az éghajlathoz
való alkalmazás; klímaberendezés
klimatyzacja budynku – az épület klimatizálása
klimatyzacyjny, -a, -e [związany z klimatyzacją]
– klimatizáló, klímaklimatyzator [urządzenie służące do klimatyzacji
pomieszczeń] – klimatizátor; hőszabályozó
klimatyzować – klimatizálni, hőszabályozni
klin [1. kawałek drewna lub metalu w kształcie
zaostrzonego trójkąta, używany do
rozbijania twardych materiałów, służący
do mocowania lub blokowania czegoś;
2. kawałek ziemi, materiału itp. w
kształcie trójkąta; 3. porcja alkoholu
wypijana z powodu kaca; 4. w czasie lotu
zespołowego: jeden z szyków; 5. szyk
bojowy
wojska;
6.
dosztukowany
fragment ubioru w kształcie zbliżonym do
trójkąta] – ék, pecek
klin drewniany – faék
klin osiowy – tengelyék (vasútnál)
klin wybić klinem – [éket ékkel kiverni] szőrével
kell gyógyítani
klin wysokiego ciśnienia [strefa wysokiego
ciśnienia atmosferycznego znajdująca się
między dwoma układami
niskiego
ciśnienia] – magas nyomású ék alakú
(légköri) zóna
klin zbieżny – hegyes ék
-
Wersja 01 01 2017.
klinga [metalowa, tnąca część broni siecznej] –
penge, ék; kardpenge
klinga damasceńska – damaszkuszi v. dömöcki
penge v. kard
kliniasty, -a, -e – ék alakú, ékszerű, ék formájú
klinicysta [lekarz pracujący w klinice, oddziale
szpitalnym a. szpitalu, gdzie prócz
leczenia
prowadzi
się
działalność
naukowo-badawczą
i
dydaktyczną
(kształcenie
studentów
medycyny,
lekarzy)] – klinikus, klinikai orvos
klinicznie – klinikailag, klinikai módon
kliniczny, -a, -e [przymiotnik od: klinika] –
klinikai, klinikaklinik [zdrobnienie od: klin; klinek] – ékecske,
peckecske
klinika [szpital, w którym oprócz leczenia
chorych prowadzi się podyplomowe
szkolenie lekarzy, studentów oraz prace
naukowo-badawcze] – 1. (gör.) klinika,
kórház, az orvosképzést és a kutatást is
szolgáló egyetemi kórház; 2. ágyban fekvő
betegek befogadására és gyógyítására való
intézmény, mely elsősorban az orvosi
szakoktatás s a tudományos búvárkodás
céljait szolgálja; 3. (gör.) klinikum; az
orvosképzés gyakorlati része, klinikai
gyakorlat
klinika chirurgiczna – sebészeti klinika; sebészet
Klinika Chirurgii Plastycznej – plasztikai
sebészeti klinika
klinika chorób ocznych – szemészeti klinika
klinika dermatologiczna – bőrgyógyászati klinika
Klinika Detskej Chirurgie – gyermeksebészeti
klinika
klinika ginekologiczno położnicza – szülésznőgyógyászati
klinika;
szülészeti
és
nőgyógyászati klinika
klinika okulistyczna – szemészeti klinika;
szemklinika
klinika położnicza – szülészeti klinika
Klinika
Stomatologiczna
Dentistica
–
szájsebészet
klinika weterynaryjna – állatklinika, állatorvosi
rendelő
klinkier [1. materiał ceramiczny w postaci płytek
lub cegieł, używany do układania
posadzek,
nawierzchni
dróg
oraz
okładania ścian; 2. wypalona mieszanina
margli lub wapieni z gliną, będąca
półproduktem do produkcji cementu
portlandzkiego] – (ném.) klinkertégla;
vasoxidtartalmú
agyagból
zsugorításig
égetett, igen szilárd, sav- és fagyálló
építőanyag
kinkier cementowy – cement, klinker
2589
klinkierowy, -a, -e – klinkerklinometr [zob. pochyłomierz] – klinométer;
hajlásmérő, esésmérő
klinometr hydrostatyczny – hidrosztatikus
hajlásmérő
Klinopodium pospolite, czyścica storzyszek
(Clinopodium vulgare L.) [gatunek rośliny
wieloletniej
należący
do
rodziny
jasnotowatych. Występuje w Afryce
Północnej, w całej niemal Europie, w
Ameryce Północnej oraz w Azji
Zachodniej i na Syberii. W Polsce średnio
pospolity] – Borsfű (Clinopodium vulgare)
klinować [1. mocować lub unieruchamiać coś za
pomocą klina; 2. dzielić klinami i młotami
bryły kamieni na części o żądanych
wymiarach] – ékelni
klinować się – beékelődni, beékeli magát
klinowanie – (hegymászás, alpinisztika) ékelés
klinowaty, -a, -e [mający kształt klina] –
ékformájú, ékalakú
klinowaty sztyk bojowy – ék alakú csatarend
klinowo – ékként
klinowy, -a, -e [1. złożony z klinów lub
wykonany za pomocą klina; 2. mający
kształt klina] – ékKlinowe Pismo [1. pismo wynalezione przez
starych Sumerów i Akadów; jego litery
były kreskami podobnymi do klinów, albo
składały się z kresek podobnych
wyglądem do małych klinów, wyrywanych
zaostrzonymi kawałkami trzciny na
płytkach z gliny. Było w użyciu przez
około 3000 lat przed pojawieniem się
pisma greckiego i łacińskiego. 2. pismo
ideograficzno-sylabiczne, stworzone przez
Sumerów. Najstarsze znane zabytki pisma
klinowego pochodzą z końca IV tysiąclecia
p.n.e. W pierwotnej postaci klinowe pismo
sumeryjskie było pismem piktograficznym
(obrazkowym), z czasem obrazki-znaki
zaczęły oznaczać również sylaby. 3.
klinowe
pismo,
system
pisma
ideograficzno-sylabicznego, używany w
-
Wersja 01 01 2017.
starożytnej Mezopotamii od ok. IV
tysiąclecia p.n.e. (Sumerowie, Akadowie,
Hetyci i Elamici)] – ékírás [Írásrendszer
szimbolikus,
ékalakú
írásjegyekkel,
agyagtáblákon,
főként
a
régi
Mezopotámiában. Ásatások során több mint
félmillió ilyen agyagtáblát találtak.]
klinówka – éktégla, boltozókő; ék alakú idomkő
klip reklamowy – reklámklip
klipa
[fajtłapa, niezdara,
niedołęga]
–
[Słowniczek języka śląskiego] csámpás
ember, két balkezes, balfácán; fajankó,
tökfilkó; balga, ügyetlen, ügyefogyott,
gyámoltalan,
mamlasz,
mafla,
hasznavehetetlen, nehézkes ember
kliper [szybki żaglowiec rejowy, używany w XIX
w. do przewozu herbaty, owoców itp.] –
(dawno, hajózás, repülés) 1. klipper [A 19.
század második felében a klasszikus
klippernek már ideálisan kiképzett hajótörzse
és vitorlázata volt. 1845-től a klippereket
elméleti számítások alapján építették, s
ennek eredményeként, valamint a gazdag
vitorlázat jóvoltából sohasem tapasztalt
gyorsaságra tettek szert. Igaz, a klipperek
kapitányai viharban sem csökkentették a
vitorlafelületet, hanem lehetett bármilyen
idő, megállás nélkül űzték, hajtották
hajójukat. Bár a klipperek időszakosan a 21
csomó sebességet is elérték, átlagosan csak
6-7 csomóval haladtak, mert mindig voltak
olyan napok, amikor kedvezőtlen széljárás
uralkodott. – Az deálisan megszerkesztett
klipperek éppen abban az időben jelentek
meg, amikor kitört a kaliforniai és az
ausztráliai aranyláz, és amikor a kínai tea az
angolok nemzeti italává vált. Európából és
Amerika keleti partjairól csak vitorlásokkal
tehették meg az utat Kaliforniába.
Ausztráliába és Kínába, mert olyan gőzös
még nem létezett, amelyik annyi szenet
tudott volna tartalékolni, hogy azzal
eljuthasson a célkikötőig. Ezeket az új és
távoli utakat ezért kizárólag a klipperek
járták. A 19. század második felében élték
legdicsőbb korszakukat. A klipperek teljes
vitorlázatú hajók voltak, vagyis legkevesebb
három árboccal épültek, s árbocaikon csupán
keresztvitorlákat hordoztak. Csonka vitorla a
hátsó árbocra kerülhetett, de nem önálló
árbocra, mint a barkoknál. A klipper
árbocain legalább négy-négy keresztvitorla
feszült, de gyakran hatot is felhúztak rájuk.
Ezek a fedélzettől felfelé a következők
voltak.
fővitorla,
derékvitorla,
felső
derékvitorla, sudárvitorla, felső sudárvitorla
és a royal. Az utolsó azonban lehetett az
égbolt vitorla is, ha a király vitorla elmaradt.
Ezeken a vitorlákon kívül a klippereket
szárnyvitorlákkal is felszerelték, vagyis a
vitorlarudak mindkét végére mellékvitorlák
kerültek, és az orrárbocon legalább három
orrvitorla feszült. A klipper így összesen
akár 50 vitorlát is használt.
2590
2. (repülés) nagy utasszállító, földrészközi
repülőgép; 3. Az orosz RKK Energia vállalat
már évek óta foglalkozik a többször
felhasználható Kliper űrhajó fejlesztésével,
amely a tervek szerint a Szojúz űrhajót fogja
felváltani. A Kliper utánpótlást szállít a Föld
körül keringő űrállomásokra, de autonóm
repülést is végezhet alacsony pályán. Hat
űrhajóst képes befogadni. Indításra Onega
vagy
Angara
hordozórakétát
fognak
használani, amelyet a most használt Szojuz
rakétából fejlesztenek ki. Az első repülésre a
következő évtizedben kerül sor.
kliprowy dziób statku [dziób statku mocno
wychylony do przodu, podobny w
-
Wersja 01 01 2017.
przekroju poprzecznym do wygiętej na
zewnątrz rzymskiej piątki (V)] –
klipperszerű hajóorr
klips [1. ozdoba przypinana do ucha za pomocą
specjalnego uchwytu; 2. sprężynujący
zaczep
będący
częścią
niektórych
przedmiotów; 3. sprężynujący spinacz] –
(ang.) klipsz, csipesz
klips, klipsy [1. ang. clips l.mn. od clip 'uchwyt;
spinacz;
broszka
a.
kolczyk
przymocowane zaciskaczem; zaciskacz
metalowy przy piórze, ołówku, pisaku; 2.
ozdoba zapinana przy pomocy sprężyście
działającej klapki, spinająca często dekolt
lub fałdy sukni] – (ang.) klipsz; csiptetéssel
rögzíthető ékszer, főleg fülbevaló
klips do włosów – hajcsipesz
kliring, clearing [wym. kliring] [system
rozrachunkowy
polegający
na
wyrównywaniu wierzytelności i długów
bezgotówkowo] – (ang.) clearing, [tisztázás,
leszámolás], klíring: követeléseknek és
tartozásoknak
bankátutalás
útján
készpénzfizetés nélkül történő elszámolása
kliring pracy [wyrównanie popytu i podaży na
pracę przez odpowiednie rozmieszczenie
siły roboczej – munkaklíring
kliringowy, -a, -e [związany z kliringiem
(clearingiem)]; clearingowy – klíring-,
klíringrendszerű
kliringowy system płac – klíring fizetési rendszer;
klíringelszámolási rendszer
klisza
[1. film
zakładany
do
aparatu
fotograficznego;
2. sztywna
płytka
pokryta substancją światłoczułą, na której
otrzymuje
się
negatyw
zdjęć
fotograficznych
lub
zdjęcia
rentgenograficzne; 3. płyta metalowa z
wytrawionym
lub
wygrawerowanym
rysunkiem, służąca do drukowania
odbitek
tego
rysunku;
4. coś
stereotypowego, powielonego, np. pojęcie,
idea, sformułowanie] – (fr. cliché, duc)
(fényképészet) klisé; (nyomdászat) klisé,
képdúc, negatív (forma), nyomólemez;
könnyen folyóvá tehető és marható fémben
(cink,
réz)
előállított
rajzutánzat,
könyvnyomtatás céljaira; (átv.) közhely,
elkoptatott szólam
klisza dwubarwna – kétszín-klisé; duplexautotípiai klisé
klisza kombinowana – kombinált klisé, autofoto
klisza kombinacyjna – (nyomdászat) autofoto
klisza kreskowana, klisza kreskowa [klisza do
reprodukcji oryginałów czarno-białych] –
vonalas klisé
kliszka – kis klisé
2591
kliszograf [maszyna do wykonywania klisz
drukarskich
metodą
grawerowania
fotoelektrycznego] – „formaszkkener”;
fotoelektronikus módon klisét előállító gép;
íves és tekercsnyomógép
kliszować [wykonywać klisze drukarskie] –
(nyomdászat) klisírozni
klitka [pot. małe, ciasne pomieszczenie] – kamra,
rekesz; zug, lyuk, kutyaól, viskó
klituś-bajduś! [potocznie o gadule, pleciudze] –
lárifári! mese, mese, mátka! csacska mese!
blabla!
kliwer [1. jeden z częściej stosowanych żagli
zaliczanych
do
sztaksli
przednich.
Występuje już przy dwóch sztakslach
"spychając" do tyłu foka. Przy większej
liczbie sztaksli przednich może być
dodatkowo poprzedzany lataczem i
(rzadziej) gomkliwrem. 2. dziobnik dolny,
żagiel trójkątny podnoszony na sztagu,
łączącym przedni maszt z bukszprytem] –
(hajózás) orrvitorla, orrmányvitorla
Kliwia cynobrowa, kliwia pomarańczowa (Clivia
miniata (Lindl.) Bosse.) [gatunek rośliny
należący do rodziny amarylkowatych.
Pochodzi z Afryki południowej i
sprowadzona została do uprawy w
Europie w 1854 roku. Niegdyś popularna
roślina doniczkowa, obecnie rzadziej
uprawiana.] – Klívia v. Szobaliliom (Clivia
miniata)
kloaczny, -a, -e; kloakowy, -a, -e – szenny-;
szennygödörrel kapcsolatos
kloaka (łac. cloaca) [1. dół lub zbiornik
przeznaczony do gromadzenia odchodów;
2. pogard. o miejscu lub środowisku, w
którym dzieją się rzeczy nieuczciwe lub
niemoralne; 3. w starożytnym Rzymie:
podziemny
kanał
odprowadzający
nieczystości z miasta; 4. zob. stek,
końcowa część jelita występująca u
wszystkich kręgowców poza ssakami
łożyskowymi] – (lat. Cloaca) kloáka, 1. föld
alatti
szennyvízelvezető
csatorna;
szennycsatorna, szennyvízgödör; (állat)
kloáka, 2. a széklet, a vizelet és a váladékok
-
Wersja 01 01 2017.
eltávolítására szolgáló közös csatorna (pl.
madaraknál)
kloc [1. pień zrąbanego drzewa, ociosany z gałęzi
i kory; też: odcinek tego pnia; 2. pot. o
kimś niezgrabnym lub grubym; 3. pot.
gruba noga; 4. pot. o czymś dużym i
niezgrabnym] – tőke, tönk, tuskó, törzs;
(hajózás) tőke, tőkecönk; (átv.) fajankó,
faragatlan v. neveletlen ember, tuskó
kloc graniastosłupowy – hasábos tuskó
kloc kowadłowy – üllőtőke
kloc ostrostosłupowy – gúla alakú tuskó
kloc reźniczy – mészáros tőke
klocek [1. zabawka dziecięca w formie
drewnianego
lub
plastikowego
wielościanu; 2. mały kloc drzewa; 3. deska
lub płyta drewniana z wyrytym na niej
rysunkiem
powleczonym
farbą,
przeznaczonym do odbijania go na
papierze, tkaninach itp.; 4. element
hamulca ciernego; 5. kilka książek razem
oprawionych; 6. jeden z kilku wałeczków,
na które nawinięte są nici do robienia
koronek metodą przeplatania nitek; 7.
zdrobnienie od: kloc; 8. kilka książek
razem oprawionych] – kis tuskó v. tönk;
cövek;
kocka,
építőkő,
építőkocka
(gyermekjárék, egy darabja); (műszaki)
tuskó; csipkeverő pálca
klocek hamulcowy – féktuskó
klocki [1. zabawka dziecięca w formie
drewnianego
lub
plastikowego
wielościanu; 2. mały kloc drzewa; 3. płyta
drewniana z wyrytym na niej rysunkiem
powleczonym farbą, przeznaczonym do
odbijania go na papierze, tkaninach itp.;
4. element hamulca ciernego; 5. kilka
książek razem oprawionych; 6. jeden z
kilku wałeczków, na które nawinięte są
nici do robienia koronek metodą
przeplatania nitek; 5. (u Zygmunta
Glogera) We Wstępną środę po miastach
żaki i chłopcy czatowali na wchodzącą do
kościoła płeć nadobną i przypinali jej
znienacka na plecach uwiązane na nitce i
zakrzywionej szpilce kawałki drzewa a
najczęściej dla śmiechu: kurze nogi, kości,
indycze łby, i t. d. Jejmościanka lub
jejmość, nie wiedząc o tem, pięknie
przybrana postępowała z dobrą miną
przez kościół lub ulicę, stając się powodem
pustego śmiechu młodzieży, dopóki przez
kogo roztropnego nie została uwolniona
od „klocków.” Po wsiach tegoż dnia
zaprzęgano dziewki i parobków, którzy się
nie pożenili, do ciągnięcia prawdziwego
kloca do karczmy, gdzie lano wodę na
takowy dotąd, aż karczmarz nie wykupił
się
poczęstowaniem
wesołych
zapustników. Zwyczaj ten widzieliśmy w
dzieciństwie na Mazowszu, we wsi
Mężeninie.] – építőkocka (játék); kis
fakocka; kocka
2592
klocki drzeworytnicze [drewniane klocki z
wyżłobionym rysunkiem wykonanym
przez drzeworytnika] – fametszési kocka
klocki do budowania zamku – várépítő kocka
klocki hamulcowe – féktuskó
klockowanie – (kézi) csipkeverés
klockowy, -a, -e [przymiotnik od: klocek] – tönk-,
pálca-, orsós
klocowy, -a, -e – tőkeklojznońć, kielzać [(ziemia rybnicko-raciborska),
poślizgnąć się] – [Słowniczek języka
śląskiego] elcsúszni, megcsúszni
klomb [wydzielone miejsce w ogrodzie, owalne
lub
okrągłe,
nieco
podwyższone,
obsadzone kwiatami; też: skupisko roślin
zasadzonych tak, by tworzyły owal lub
koło] – virágágy
klomb róż – rózsakert, virágágy rózsákból
klombik – kis virágágy, virágágyacska
klombowy, -a, -e [przymiotnik od: klomb] –
virágágyklon [drzewo liściaste o owocach ze
skrzydełkami; też: drewno tego drzewa] –
(jawor) juharfa, jávorfa
klon jawor [zob. jawor] – (jawor) juharfa, jávorfa
klon polny, paklon (Acer campestre L.) [gatunek
drzewa
z
rodziny
klonowatych
(Aceraceae). Występuje w południowej i
środkowej Europie, na Kaukazie i w Azji
Mniejszej. W Polsce rozpowszechniony na
Pogórzu Karpackim, w dolinie Wisły, na
Śląsku Górnym i Dolnym, w Wielkopolsce
i Kujawach. Status gatunku na Pomorzu
niepewny - prawdopodobnie jest tu tylko
zawleczony,
podobnie
jak
na
pojedynczych stanowiskach w Polsce
północno-wschodniej.] – mezei juhar (Acer
campestre) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályának a szappanfaalakúak (Sapindales)
rendjéhez, ezen belül a szappanfafélék
(Sapindaceae) családjához tartozó faj.]
klon plantowy – platánjuhar
Klon srebrzysty (Acer saccharinum L.) [gatunek
drzew
z
rodziny
mydleńcowatych
(Sapindaceae). W obrębie rodzaju
klasyfikowany
do
sekcji
Rubra.
Występuje we wschodniej Ameryce
Północnej. Jest częstym gatunkiem
drzewa w Stanach Zjednoczonych. Często
sadzony w Europie w parkach lub przy
drogach.] – ezüst juhar (Acer saccharinum)
-
Wersja 01 01 2017.
[a szappanfavirágúak (Sapindales) rendjébe
és
a
szappanfafélék
(Sapindaceae)
családjába tartozó faj. A leggyorsabb
növekedésű juharfaj.]
klon zwyczajny (Acer platanoides L.) – Gömb
juhar
klon [1. komórka lub organizm otrzymane
sztucznie, drogą bezpłciowego podziału
komórki lub organizmu rodzicielskiego,
identyczne genetycznie jak komórka lub
organizm
wyjściowy;
2. kopia
mikrokomputera, zwłaszcza firmy IBM,
wyprodukowana najczęściej na Dalekim
Wschodzie] – (biol) klón; homogén
genetikai információt tartalmazó, egyetlen
sejtből származó sejtegyüttes
klonalny, klonowy, -a, -e – klónklonik – juharfa csemete, kis juharfa
klonować – klónozni
klonowanie [w potocznym rozumieniu proces
tworzenia idealnej kopii z oryginału] –
(biol) klónozás [Élő egyedek, sejtek vagy
molekulák olyan szaporítása, amely a tágabb
értelemben vett genetikai rekombinációt nem
teszi lehetővé, tehát ahol az utódok többékevésbé genetikailag azonosak (ún. klónok)
a kiinduló organizmussal, sejttel vagy
molekulával. Szűkebb értelemben: többsejtű
élőlény létrehozása egyetlen testi sejtből.
Ugyancsak klónozásnak nevezik - ez a szó
másik értelme - a molekuláris biológusok
egy gén- vagy DNS-szakasz elkülönítését és
génsebészeti
technikával
történő
szaporítását.]
klonowaty, -a, -e – juharszerű, jávorfajta
klonowy, -a, -e [przymiotnik od: klon (w
znaczeniu: 1. drzewo liściaste, np. liście
klonowe; 2. drewno tego drzewa, np.
parkiet klonowy)] – jávor-, juharklops [1. duszony kotlet z mielonego mięsa;
2. potrawa z mielonego mięsa upieczonego
w jednej bryle; 3. pot. niepowodzenie] –
vagdalthús, vagdalthús-gombóc; fasírozott,
fasírt; kudarc, felsülés
klopsik, klopsiki – fasírtka; húsgombócok
2593
klosz [1. szklana osłona okrywająca żarówkę,
rozpraszająca światło lub zmieniająca
jego barwę; 2. półkolista osłona szklana
lub
plastikowa
do
przykrywania
żywności; 3. ozdobne naczynie szklane na
ciasta, owoce lub kwiaty; 4. krój sukni,
spódnicy lub spodni rozszerzających się
ku dołowi na kształt dzwonu; 5. typ
konstrukcji wyrobu odzieżowego (np.
spódnic, sukienek lub płaszczy) cechujący
się rozszerzeniem odzienia ku dołowi, w
sposób iż przypomina nieco dzwon. Może
być pełny – wtedy wykrojony z pełnego
koła, lub częściowy (wtedy jest to wycinek
koła).] – bura, (szklane nakrycie) üvegbura;
(abażur) lámpaernyő, lámpabúra; süveg,
kupak; (mod) harang alakú szoknya v. ruha;
cloche, gloknis ruha
kloszard, clochard [wym. kloszar] [włóczęga bez
domu i pracy] – hajléktalan, koldus,
csavargó
kloszowo – ernyősen; harang alakúan
klosik [zdrobnienie od klosz, kloszyk] – kis búra
v. ernyő
kloszowy, -a, -e [przymiotnik od: klosz] – ernyős,
kupakos; harang, harang alakú
kloszyk – búrácska, ernyőcske
klouper [trzepaczka (do dywanów)] –
[Słowniczek języka śląskiego] szőnyegporoló
klown, klaun – clown, bohóc
klown [wym. kla n], clown [czytaj: klałn], klaun
[1. komik cyrkowy posługujący się
elementami pantomimy i akrobatyki;
2. osoba zachowująca się niepoważnie; 3.
potocznie:
osoba,
która
swoim
zachowaniem lub wyglądem naraża się na
kpiny]
klownowski, clownowski, klaunowski, -a, -ie –
bohócklozet [1. ubikacja z urządzeniem wodociągowokanalizacyjnym; 2. pot. sedes] – (ang.)
closet, klozett; árnyékszék, vécé, WC;
eredetileg falba épített szekrény, ma
általában illemhely
-
Wersja 01 01 2017.
klozetowy, -a, -e – klozet-, W. C.
klub
[1. organizacja
skupiająca
ludzi
określonego środowiska, zawodu lub o
określonych zainteresowaniach; 2. zespół
posłów w parlamencie należących do tej
samej
partii
politycznej;
3. lokal
rozrywkowy;
4. dawna
organizacja
polityczna grupująca najaktywniejszych
polityków, zastąpiona z czasem przez
partię polityczną] – (ang.) klub, kör,
társaskör, társas egyesülés; annak helyisége;
(politika) (parlamenti) csoport v. frakció
klub
alpinistów
–
hegymászók
klubja,
alpinistaklub
klub automobilowy, klub automobilistów
[Towarzystwo Automobilistów] – autóklub,
automobilklub, autós társaság, autós
egyesület
Klub Gimnastyczny (w dzielnicy) Ferencváros –
Ferencvárosi Torna Klub (FTC)
klub jazzowy – dzsesszklub
klub jest już zamknięty – a klub zárva van
klub jeździecki – lovasklub
klub-kawiarnia, klubokawiarnia [połączenie
klubu z kawiarnią] – klubkávézó
klub kajakarski – kajak klub
klub kickboxingowy – (sp) kick boksz klub
Klub Malarzy, Architektów, Rzeźbiarzy i
Innych Komediantów – Festők, Építészek,
Szobrászokés Egyéb Komédiások (klubja)
Klub Młodych Artystów – Fiatal Művészek
Klubja (FMK)
klub modelarski – modellző klub
klub myśliwski – vadászklub
klub nocny [lokal rozrywkowy czynny w nocy] –
éjjeli mulató v. mulatóhely; lokál
klub oficerski – tiszti kaszinó, tiszti klub
klub osiedlowy – lakótelepi klub
klub piłkarski – footballklub
klub poselki – (dawno) képviselők parlamenti
frakciója, képviselőcsoport
klub racjonalizatorów – újítókör, újítók v.
ésszerűsítők köre
klub sportowy – sportkör, sportegyesület
2594
klub „skupiający matki wychowujące małe
dzieci” – kismamaklub
klub tenisowy – teniszklub, teniszegylet
klub wioślarski – evezősklub
kluba – csigasor, kötélgörgő; szorító, csiptető,
sikattyú; korlát, határ
kluba ruchoma – mozgó csigasor
klubista [daw. członek klubu] – klubtag
klubka [zdrobnienie od: kluba] – csigasorka,
kötélgörgőcske; szorítócska, csiptetőcske,
sikattyúcska; korlátka, határka; (füles) csap,
fülesszeg
klubka od haczyka – a kampó csavarja
klubkawiarnia [połączenie klubu z kawiarnią] –
klubkávézó, klubkávéház
klubowiec [członek klubu, fotel klubowy] –
klubtag
klubowy, -a, -e [przymiotnik od: klub] – klubkluch [1. zgr. od klusek; 2. pot. niewypieczone
ciasto] – keletlen tészta, nagy gombóc v.
galuska
klucha [1. zgr. od kluska; 2. pot. niewypieczone
ciasto] – keletlen tészta, nagy gombóc v.
galuska
klucz [1. metalowe narzędzie do zamykania i
otwierania zamków i kłódek; 2. narzędzie
do dokręcania lub odkręcania śrub i
nakrętek; 3. narzędzie do nakręcania
jakiegoś
mechanizmu;
4. przycisk
stanowiący część aparatury telegraficznej
lub radiowej, którym telegrafista nadaje
telegram; 5. metoda lub rzecz pozwalająca
na osiągnięcie lub zrozumienie czegoś;
6. zasada szyfrowego zapisu informacji;
7. zasady, według których się coś
przeprowadza, rozstrzyga; 8. objaśniający
komentarz do różnego rodzaju zadań
matematycznych,
fizycznych,
chemicznych; też: tekst zawierający
rozwiązanie tych zadań; 9. znak graficzny
umieszczany na początku pięciolinii,
określający wysokość zapisywanych na
niej dźwięków; 10. szyk, w jakim lecą
ptaki
wędrowne,
przypominający
kształtem literę V; też: taki szyk
samolotów; 11. wykaz zwierząt, roślin itp.
ułożony według zasad systematyki;
12. zob. zwornik; 13. zespół majątków
ziemskich,
folwarków
położonych
niedaleko siebie i będących pod wspólnym
zarządem; 14. jest to znak graficzny
umieszczony
na
początku
każdej
pięciolinii, który wyznacza dokładne
położenie i nazwę nuty odpowiadającej
dźwiękowi
określonej
wysokości,
wszystkie nuty pisane wyżej lub niżej na
pięciolinii są odpowiednikami kolejnych
-
Wersja 01 01 2017.
dźwięków (wyższych lub niższych). Są trzy
grupy kluczy: C, G i F. Klucze grupy C
swoim środkowym wcięciem wyznaczają
dźwięk c1. Klucze grupy G wyznaczają
swoim spiralnym zaokrągleniem dźwięk
g1. Klucze z grupy F wyznaczają swoim
początkowym zgrubieniem oraz dwiema
kropkami dźwięk f. Do chwili obecnej
używa się tylko czterech kluczy: z grupy G
- klucz wiolinowy czyli skrzypcowy;
z grupy F - klucz basowy; z grupy C klucz altowy oraz tenorowy] – kulcs;
megfejtés; (vadászat) ék; (repülés) lépcső;
(dawno) birtoktest
klucz (ang. key) [1. Jedno lub więcej pól
identyfikujących rekord bazy danych i
dających dostęp do reszty tego rekordu. 2.
Urządzenie montowane zwykle do portu
równoległego,
które
chroni
przed
nieuprawnionym
użytkowaniem
oprogramowania, np. CAD.] – (inf.) kulcs
klucz altowy – altkulcs
klucz basowy [jest kluczem typu F. Początkowe
zgrubienie klucza i dwie kropki
obejmujące czwartą linię wyznaczają na
niej położenie dźwięku F.
Rys. Pięciolinia z kluczem basowym
Używany jeest dla niskobrzmiących
instrumentów, lewej ręki instrumentów
klawiszowych oraz niskich głosów. – Dla
oktaw niższych można użyć kolejnych linii
dodanych. Jest to jednak sposób
niepraktyczny, gdyż utrudnia szybkie
czytanie. Zwykle więc w celu zapisania
niższych oktaw w kluczu basowym stosuje
się
przenośnik
oktawowy]
–
A
basszuskulcs, vagy másnéven F-kulcs zenei
jelölés a kottaírásban. Az elnevezés onnan
származik, hogy a kulcs képében látható két
pötty közötti vonal a kis F hangot jelöli. – A
negyedik vonalat jelöli meg az F-nek.
Ezenkívül létezik olyan fajtája, ami az ötödik
vonalat jelöli, ez a baritonkulcs, ami
manapság egyáltalán nem használatos. –
Basszuskulcsot
használnak
a
mély
rézfúvósok, a fagott, a cselló, a
kórusművekben a basszus és a tenor, a
zongoránál
és
egyéb
billentyűs
hangszereknél a bal kéz használja.
klucz do bramy – kapukulcs
klucz do jego pokoju – kulcs a szobájához
2595
klucz do mutry – anyakulcs
klucz do nakrętek – csavarkulcs
klucz do pisma – íráskulcs, rejtjelkulcs
klucz do Pisma Świętego katolicki podręcznik do
studiowania Pisma Świętego – kulcs a
Szentíráshoz,
katolikus
kézikönyv
a
Szentírás tanulmányozásához
klucz do pokoju – szobakulcs
klucz do strojenia – hangolókulcs
klucz do tego pokoju – ennek a szobának a kulcsa
klucz do zadań – feladatok megoldása
klucz do zagadki – a rejtvény kulcsa
klucz dorobiony – álkulcs
klucz dynamometryczny [klucz z urządzeniem
sprężynowym umożliwiającym regulację
siły dokręcania] – (műsz.) dinamometrikus
kulcs
klucz francuski [klucz do odkręcania i
dokręcania nakrętek i śrub] – franciakulcs,
csavarkulcs
klucz krzyżakowy [klucz o zakończeniu w
kształcie krzyża używany m.in. do
przykręcania
kół
samochodu]
–
kerékanyakulcs
klucz majątków – egy tagban fekvő birtok
klucz mutrowy – csavarkulcs, villáskulcs,
lemezkulcs
klucz muzyczny – billentyű
klucz nadaje się do tego zamku – a kulcs illik
ebbe a zárba
klucz nakrętkowy – csavarkulcs, francia kulcs
klucz nasadowy [klucz w kształcie pręta, z jednej
strony zakończony sześciokątną lub
czterokątną nasadą, z drugiej strony
pokrętką do obracania klucza] – (T-száru
csuklós egyirányú) racsnis kulcs
klucz nastawy – csavarkulcs
klucz od bramy – kapukulcs
klucz od drzwi – ajtókulcs
klucz od pokoju – szobakulcs
klucz od zegara – órakulcs
klucz płaski – csavarkulcs
klucz podatkowy – adókulcs
klucz
prywatny
[to
w
kryptografii
asymetrycznej
klucz
służący
do
wykonywania zastrzeżonej czynności,
którego
rozpowszechnienie
zagraża
bezpieczeństwu systemu.] – (inf.) egyéni
kulcs
klucz
publiczny
[to
w
kryptografii
asymetrycznej
klucz
umożliwiający
wykonywanie czynności, dostępu do
których nie chcemy ograniczać, i który z
tego powodu może być dowolnie
rozpowszechniany.] – (inf.) nyilvános kulcs
-
Wersja 01 01 2017.
klucz rozruchowy – indítókulcs (beindításhoz)
klucz rurowy – csőkulcs
klucz sztorcowy [klucz nasadowy, którego
podłużny wymiar przebiega wzdłuż osi
śruby] – racsnis kulcs típus
klucz tenorowy – tenorkulcs
klucz uniwersalny [środ. klucz szwedzki; klucz
nastawny o części roboczej dającej się
dostosować do kształtu i wymiaru łba
śruby lub nakrętki] – egyetemes
csavarkulcs, svédkulcs
Svédkulcs 250mm Tough Tools 3681 - SKU-SVED250TT
klucz wiolinowy [(zwany również kluczem
skrzypcowym) należy do grupy kluczy G.
– Umieszczony jest na drugiej linii
pięciolinii i wyznacza położenie nuty g1.
Rys. Pięciolinia z kluczem wiolionowym
Stosowany dla zapisu instrumentów i
głosów
wysokobrzmiących
oraz
przeważnie prawej ręki instrumentów
klawiszowych. W notacji wyższych
dźwięków w kluczu wiolinowym używany
jest przenośnik oktatwowy. Zastępuje on
zapis nut na liniach dodanych, który jako
rzadziej spotykany, jest trudniejszy w
odczycie] – (zene) violinkulcs; 1.
hegedűkulcs; a magasabb hangok jelölésére
használt, a második vonalon álló és a G-hang
helyét jelölő kulcs; 2. A violinkulcs másik
elnevezése G-kulcs, mert az egyvonalas G
hangot jelöli, illetve egyes állítások szerint
az alakja egy G betűből alkult ki. - A
második vonalon helyezkedik el. Vannak
speciális violinkulcsok is, ilyen pl. a főképp
barokk zenében használt első vonalon
elhelyezkedő violinkulcs, ami a célt
szolgálta, hogy a magas hangok ne a sokadik
pótvonalra kerüljenek, hanem az 5 vonal adta
rendszer közé, ill. létezik még az un. francia
violinkulcs, amely az esz-klarinétra és esztrombitára írt szólamok lejegyzésénél
használatos. A magas hangú fafúvósok és
rézfúvósok, ill. a hegedűk és a hangolt
ütősök használják a violinkulcsot. A
zongorairodalomban általában a jobbkéz
szólama van violinkulcsban. Az énekeseknél
manapság a szoprán és a mezzoszoprán
szólam használja ezt a kulcsot, annak
ellenére, hogy évszázadokig saját kulccsal
rendelkeztek.
2596
klucz wiertniczy [narzędzie do skręcania i
rozkręcania
elementów
przewodu
wiertniczego lub do obracania go o
pewien kąt] – fúrókulcs
klucz wiolinowy, skrzypcowy [muz. klucz
oznaczający, że dźwięk g notowany jest na
drugiej linii od dołu] – violinkulcs
klucz zamkowy – lakatkulcs
klucz żurawy – ékben v. háromszögben v. Valakban húzó darucsapat
klucz żywota – az élet kulcsa
Klucze [są użyte jako symbol władzy. Chrystus
posiada klucze Dawida i klucze piekła
(hebr. szeolu) i śmierci. Piotr otrzymał
klucze do otworzenia drzwi do pochodu
Ewangelii do Żydów, co miało miejsce w
dzień zielonych świątek podczas wylania
Ducha Świętego. Pan zarzucał znawcom
Zakonu, że posiadają klucze wiedzy, z
czego sami nie robią użytku i drugim na to
nie pozwalają, w czym jest wielkie, i
wyraźne ostrzeżenie dla kapłaństwa
mianowanego przez ludzi, a nie przez
Boga.] – KULCS [A régi Keleten fából
készült; átvitt értelemben a hatalom és
tekintély képe (Ézs 22,20-22; Mt 16,19)]
kluczka [1. pętla ze sznura lub rzemienia
zaciskająca się, służąca do wiązania
czegoś; 2. żerdź służąca do wyciągania
wiadra ze studni, do zrywania owoców
itp.; 3. skok zwierzęcia w bok od
kierunku, w którym się posuwa] – hurok,
füles; horog, kampó; gémeskút rúdja,
kötgém; csapda, fortély, csel
klucznica – kulcsánő
klucznik [1. urzędnik zarządzający kluczem
majątków ziemskich; później godność
honorowa; 2. daw. osoba mająca pod
swoim zarządem klucze od czegoś; 3.
osoba mająca pod swoim zarządem klucze
do czegoś; 4. W miastach nazywano
klucznikami odźwiernych miejskich czyli
stróżów, którzy bramy miasta na noc
zamykali i kluczów tychże strzegli. Po
dworach
polskich
nazywano
„klucznikami” szafarzy, a „klucznicami”
szafarki i ochmistrzynie domowe.] –
kulcsár; (dawno) nagybirtokon a gazdasági
épületekre és a cselédségre felügyelő
alkalmazott; az éléstár és a pince kulcsainak
őrzője
-
Wersja 01 01 2017.
klucznictwo – kulcsári tisztség v. foglalkozás
kluczowy, -a, -e [1. podstawowy i najważniejszy;
2. przymiotnik od: klucz (w znaczeniu:
środkowy kliniec szczytowy, np. klin
kluczowy); 3. decydujący, najważniejszy]
– kulcs-, vezető-, főkluczowe pozycje – vezető állás, parancsnoki rang
kluczowy ciąg gęsi – vadludak húzása
kluczowy przemysł – kulcsipar
kluczyć [1. posuwać się do celu okrężną drogą,
zmieniając ciągle kierunek; 2. nie mówić o
czymś wprost] – körözni; utat táveszteni,
eltévedni; cikázni
kluczyk [1. mały klucz; 2. roślina z rodziny
pierwiosnkowatych] – kis kulcs, kulcsocska
kluczyk do drzwi – ajtókilincs
kluczyk od walizki – bőröndkulcs
kluczyk wyłącznika zapłonu – indítókulcs,
kocsikulcs, slusszkulcs (gyújtáskapcsoló)
kluczyki św. Jana [dzikie pierwiosnki, słyszane
koło Wałbrzycha] – kankalin; más néven:
péterke, szentpéter kulcsa, illetve kulcsvirág
(Szigetközben)
kluć się [1. o ptakach, gadach: wydobywać się z
jaja; 2. powstawać, formować się] –
előbújni, kibújni; kikelni; lappangani
klupać [reg. śl. 1. szukać, szperać; 2. pukać,
stukać; 3. trzepać; 4. bić] – [Słowniczek
języka śląskiego] keresni, kutatni; zörgetni,
zörögni, kopogni, kopogtatni; ütni, verni,
dobogni; kiporolni
kluseczka [zdrobnienie od: kluska], kluseczki –
metélt, tészta; csusza
klusek, kluska [1. potrawa z ciasta, różnorodnie
formowana, podawana do zup lub jako
drugie danie; 2. osoba otyła lub
niezdarna; też: grube zwierzę] – a galuska,
tészta; gombóc, „nokedli”, „nudli” tészta
kluski – csusza, galuska, metélt; főtt tészták; laska
kluski francuskie [kładzione kluski z niezbyt
gęstego ciasta z dodatkiem tłuszczu i piany
z białek] – francia metélt v. tészta
kluski gotowane – főtt tészta
kluski kartoflane – burgonyagombóc; krumplis
gombóc
kluski kładzione [kluski z rzadkiego ciasta
nabieranego łyżką i kładzionego na
wrzącą wodę] – rakott tészta; szaggatott
galuska
kluski krajne – metélt, metélttészta
kluski kładzione [kluski z rzadkiego ciasta
nabieranego łyżką i kładzionego na
wrzącą wodę] – galuska
kluski obtoczone z gryskiem – darásmetélt
kluski obtoczone z kaszą manną – darásmetélt
kluski
półfrancuskie [kluski kładzione, z
rzadkiego
ciasta
z
proszkiem
spulchniającym] – rakott galuskafajta
Wersja 01 01 2017.
kładka przez strumień – palló a patakon
kładkowy, -a, -e – pallókładzenie – fektetés, helyezés, rakás
kluski
2597
śląskie
[kluski
z
ugotowanych,
rozgniecionych ziemniaków z dodatkiem
mąki ziemniaczanej i jajek] – sziléziai
galuska
kluski z makiem – mákosgaluska
kluski z serem – sajtostészta
kluski z twarogiem i skwarkami – túrós csusza
kluskowaty, -a, -e [1. o cieście: niewypieczony;
2. o kimś lub o czymś grubym i
niezdarnym; 3. o cieście: miękki, lepki,
zakalcowaty; 4. przenośnie o kimś lub o
czymś pulchnym, niezdarnym] – galuska-,
gombóc-, galuskás, gombócszerű
kluskowy, -a, -e [przymiotnik od: klusek albo
kluska] – galuskakluza1 [owalny okuty otwór w pokładzie, burcie
lub nadburciu statku albo stalowy
pierścień
przymocowany
w
tych
miejscach, przez który przesuwają się
cumy lub łańcuch kotwiczny] – (hajózás)
nyílás, kötélnyílás
2
kluza [1. daw. więzienie; 2. daw. dom dla
obłąkanych] – (miejsce) börtön, fogház,
fegyház, fogda; őrültek háza, tébolyda
kłaczasty, -a, -e [mający postać kłaków lub
przypominający
kłaki]
–
bolyhos,
bozontos, gubancos
kłaczek – pehely; hajtfürtszerű, hajfonat, varkocs
kłaczek waty – vattacsomó
kłaczkowaty, -a, -e [mający postać kłaczków] –
pelyhes; bojtos, bozontos, gubancos, kócos
-
kładka [1. prowizoryczny mostek; 2. przejście
dla pieszych nad jezdnią] – palló; bürü,
gyaloghíd; felüljáró
kładzina – palló, bürü, farönkhíd; aljfa, kölömp
kładziony, -a, -e – szaggatott, rakott
kłak [1. nieforemny strzęp jakiegoś puszystego
materiału;
2. o
sierści,
włosach
zmierzwionych, pozlepianych] – kóc,
csepű, gubanc; (kudły) hajfürt, hajcsomó,
bozont; fodros, göndör haj
kłam [daw. kłamstwo lub kłamanie] – hazugság;
szélhámosság; szélhámoskodás
kłamać (kłamie) [1. świadomie mówić nieprawdę;
2. daw. nie być w zgodzie z czymś] –
hazudni; füllenteni, lódítani; valótlanságot
mondani
kłamie ani się zająknie – szemrebbenés nélkül
hazudik; hazudik, mintha könyvből olvasná
kłamie jak na urząd – úgy hazudik, mintha
könyvből olvasná; szemérmetlenül hazudni
kłamie jak najęty – (közm.) [hazudik, mintha
felfogadták volna] hazudik, mintha könyvből
olvasná
kłamie jak nie wiadomo co! – hazudik, hogy nem
is tudom hogy!
kłamie na potęgę – (átv.) úgy hazudik, mintha
könyvből olvasná
kłamać bez zmrużenia oka – szemrebbenés nélkül
hazudni
kłamać bezbożnie – istentelenül hazudni
kłamać bezczelnie – szemtelenül csalni,
szemtelenül hazudni
kłamać jak najęty – [hazudik, mintha felfogadták
volna] hazudik, mintha könyvből olvasná;
hazudik, mint a vízfolyás
kłamać jak z nut – hazudik, mintha olvasná;
hazudik, mintha könyvből olvasná; hazudik,
mint a vízfolyás
kłamać w oczy – szemébe hazudni
kłamać w żywe oczy – a (két) szemébe hazudni
vkinek
kłamać jak najęty – [hazudik, mint a felbérelt]
hazudik mintha a könyvből olvasná
2598
kłamać jak z nut – [hazudik, mint a kottából]
hazudik mintha a könyvből olvasná
kłamać w żywe oczy – szemébe hazudni (vkinek)
kłamanie – hazudozás, hazugság
kłamany, -a, -e – hazug, színlelt, tettetett, kieszelt
kłamana przyjaźn – tettetett v. színlet barátság
kłamca [człowiek, który świadomie kłamie],
kłamczuch, kłamczucha – hazug (férfi);
hazudozó
kłamczyni – hazudozó v. hazug nő
kłamliwie – hazug módon, csalfán, csalárdul
kłamliwość – hazudozás, alakoskodás
kłamliwy, -a, -e [1. skłonny do kłamstwa;
2. niezgodny z rzeczywistością
lub
zawierający kłamstwa]; kłamny, -a, -e –
hazug, hazudozó
kłamliwa propaganda – hazug propaganda,
hazugsághadjárat
kłamliwe słowa – hazug szavak
kłamliwe ustosunkowanie się – hazug magatartás
kłamliwe wieści – hazug v. valótlan hírek
kłamstewko – füllentés, kis hazugság
kłamstwo
[1.
twierdzenie
niezgodne
z
rzeczywistością,
mające
wprowadzić
kogoś w błąd; 2. to przeciwieństwo
prawdy; różni się od omyłki, tym, że
umyślnie wprowadza w błąd. Ono
pochodzi od szatana. Ludzie przemieniają
prawdę Bożą w kłamstwo. Chrześcijanie
muszą odrzucić kłamstwo. Chrześcijanie
nie powinni obierać zawodów, w których
wymaga się od nich kłamstwa i krętactwa]
– hazugság (co słowo to kłamstwo: minden
szava hazugság); valótlanság, csalás, ámítás;
hazudozás; szélhámosság
kłamstwo bezczelne – szemenszedett hazugság
kłamstwo jezuickie – fondorlatos hazugság
kłamstwo zawsze na wierzch wyjdzie – [a
hazugság mindig kiderül] hazug embert
könnyebb utólérni, mint a sánta kutyát
kłaniać się (komu) [1. pochylać się, kiwać głową
lub zdejmować nakrycie głowy na znak
przywitania,
pożegnania
lub
podziękowania;
2. przesyłać
wyrazy
pozdrowienia, uszanowania listownie lub
przez osobę trzecią; 3. okazywać cześć lub
przypochlebiać się komuś; 4. w starych
przekładach Biblii wyraz ten znaczy
wielbienie Boga, oddawanie Mu czci, albo
i oddawanie czci należnej Bogu innym
istotom. W nowych przekładach użyto
takich wyrażeń jak: ''oddawać pokłon'',
''oddawać hołd'', ''oddawać cześć należną
Bogu''.
W
dzisiejszej
polszczyźnie
''kłaniać się komuś'' znaczy pozdrowić
kogoś.] – meghajolni (vki előtt); hajlongani;
-
Wersja 01 01 2017.
(składać
ukłon)
köszönni
(vkinek),
köszönteni, üdvözölni (vkit); ráköszönni
vkire [on każe ci się kłaniać: üdvözöltet
téged]; tiszteltetni
kłaniać się na prawo i na lewo – jobbra-balra
köszöngetni
kłaniać się nisko – hajbókolni
kłaniać się zamaszyście – udvariasan köszönni
kłaniać się zgrabnie – bájosan üdvözölni v.
köszönteni vkit
kłaniać się złotemu cielcowi – imádja az
aranyborjút
kłaniaj mu się ode mnie – add át neki
üdvözletemet, üdvözöld nevemben
kłaniaj się wszystkim ode mnie – üdvözöld
nevemben
mindannyiukat;
add
át
üdvözletemet mindenkinek
kłaniam się! – tiszteletem!; ajánlom magam!
kłaniam się bratu – tiszteltetetem a bátyját
kłanianie się – köszönés, üdvözlés
kłaniany (Poznanie tanca) [zabawa towarzyska
staropolska. Grający dzielą się na 2
grupy: męską i żeńską, które liczebnie
muszą być równe sobie, każda w innym
pokoju. Z kolei obiera sobie każdy z
osobna, który lub która mu się ukłonić
powinni. Strona, której mają się kłaniać
siedzi poważnie rzędem. Mających się
kłaniać wpuszczają po jednemu. Jeżeli nie
zgadnie, wraca ze wstydem, – gdy trafi,
zostaje. Kto do trzech razy nie zgadnie,
fantem swoją niedomyślność opłacić musi.
Czasem, zamiast ukłonów, naznaczają co
innego, zapytaniami ułatwiać sobie
można,
ale
odpowiedzi
bywają
symboliczne, żeby pytający okazał swą
domyślność.] – (daw.) régi lengyel
társasjáték
kłapać (kłapnąć) – csattogtatni, csapkodni; (czym)
csattogtatni (vmit); fecsegni
kłapać zębami – csattogtatja a fogait
kłapanie – csattogtatás, csettintés
kłapeć – kitaposott ócska cipő, házicipő, papucs
kłapnąć — kłapać [1. otworzyć szczęki i
zamknąć je szybko, uderzając jedną o
drugą ze stukiem, 2. uderzyć lub poruszyć
czymś, powodując powstawanie głuchego
dźwięku] – csattogtatni, csettinteni
kłapnąć zębami – vacog a foga
kłapouch [potocznie o zwierzęciu mającym
obwisłe, odstające uszy, zwykle o ośle],
kłapouchy – lekonyult v. kajlafülű ember v.
állat
kłapouchy, -a, -e [pot. mający obwisłe lub
odstające uszy] – lekonyult v. kajlafülű
2599
kłaść (kładzie) [1. umieszczać coś w jakimś
miejscu;
2. układać,
budować
lub
instalować coś; 3. zmieniać pozycję czegoś
z pionowej na poziomą; 4. pot. powodować
niepowodzenie czegoś, doprowadzać coś
do upadku; 5. ubierać się w coś] –
helyezni, tenni, letenni; fektetni, lefektetni;
rakni, teríteni; rárakni, ráhelyezni; felvenni,
feltenni, felhúzni, felrakni; ráadni, rátenni;
(dawno)
feláldozni,
adni;
betenni,
behelyezni, dugni, bedugni; (átv.) vetni;
kijelölni, meghúzni
kłaść areszt na kim/czym – zárlat alá helyezni
vkit/vmit
kłaść (co) do kieszeni – zsebre tenni (vmit)
kłaść co na kogo/co – vkire/vmire tenni vmit
kłaść co na siebie – felhúz v. felvesz magára vmit
kłaść co na stole – az asztalra helyezni vmit
kłaść co na talerz – tányérra tenni vmit
kłaść co na wóz – kocsira rakni vmit
kłaść co na ziemi – a földre rakni vmit
kłaść coś na coś – fektetni, helyezni vmit vmire
kłaść coś na czymś – fektetni, helyezni vmit vmire
kłaść coś na miejsce – helyére rakni vmit
kłaść czemu kres – véget vetni vminek
kłaść do głowy – fejébe veri; bemagolni
kłaść dywan – szőnyeget leteríteni
kłaść fundament – lerakni az alapot; megalapozni
kłaść fundamenty – lerakni az alapokat
kłaść granice - határt szabni vminek
kłaść na obydwie łopatki – két vállra fektet
kłaść a. położyć na kataflaku – (halottat)
kiteríteni
kłaść nacisk (na co) – nagy fontosságot v.
jelentőséget
tulajdonítani
(vminek);
hangsúlyozni (vmit), súlyt vetni (vmire)
kłaść fundament – alapozni
kłaść karty na stół – (átv.) felfedi a kártyáit
kłaść kogo areszt na pensji, kłaść kogo areszt na
czyjejś pensji – letiltani vkinek a fizetését
kłaść kogo trupem – megölni, leteríteni vkit
kłaść (komu co) do głowy – fejébe verni (vkinek
vmit)
-
Wersja 01 01 2017.
kłaść kogo/co z kim/czym – egybevetni vkit/vmit
vkivel/vmivel
kłaść komu pieniądze w rękę – vkinek pénzt adni a
kezébe
kłaść komu w głowę – (átv.) fejébe verni vkinek
vmit
kłaść łańcuch na szyje – láncot tenni v. akasztani a
nyakra
kłaść łopatą w głowę; kłaść łopatą do głowy –
(átv.) tölcsérrel tölteni a fejébe; szájába rág
vmit
kłaść łyżką kluszki a. kluszecki na wrząca wodę
– kiszaggatni a tésztát
kłaść na co nacisk – (átv.) súlyt helyezni v. vetni
vmire
kłaść na (czyj) karb – (vnek) a rovására írni
kłaść na kogo obowiązek – kötelességévé tenni
vkinek vmit; ráróni vkire vmit
kłaść na miejsce – helyretenni
kłaść na półce – polcra helyezni v. tenni
kłaść na trawie – a fűre feküdni
Manet - Śniadanie na trawie
kłaść na wagę – mérlegelni, mérlegre rakni
kłaść nacisk – hangsúlyozni
kłaść nacisk na co – súlyt helyezni vmire;
hangsúlyozni; kiemelni vmit
kłaść obuwie, buty – cipőt felhúzni v. felvenni
kłaść okulary na nos – szemüveget felvenni
kłaść palto – kabátot felvenni
kłaść pasjansa – (ká) passziánszt rakni,
passziánszozni
kłaść pieniądze do kieszeni – pénzt zsebretenni
kłaść podłogę, ścianę – (padlót, falat) burkolni v.
burkoltatni
kłaść podpis pod czym, kłaść podpis pod co –
aláírni vmit
kłaść podpis, kłaść napis – aláírni
kłaść potrawę na talerz – tálalni; ételt tenni a
tányérra
kłaść rękę na sercu – kezet a szívre tenni (eskü)
kłaść ster na burtę [przesuwać ster maksymalnie
w prawo lub w lewo] – éles kanyart venni; a
2600
kormányt v. kormánylapátot maximálisan
jobbra v. balra elforgatni
kłaść trupem (uderzaniem szabli) – lekaszabolni
kłaść w co – vmibe vmit tenni v. helyezni
kłaść w kim nadzieję – reményt vetni vkibe
kłaść w kim ufność – bizalmat helyezni vkibe
kłaść weto – vétót v. óvást emelni, tiltakozni
kłaść z kurami spać – a tyúkokkal megy aludni
kłaść z powrotem – visszatenni (visszatesz)
kłaść za kogo duszę – odaadni a lelket vkiért
kłaść za kogo zdrowie – feláldozni az egészséget
vkiért
kłaść się [1. przybierać pozycję leżącą; 2. iść
spać; 3. rozprzestrzeniać się, rozściełać
się, rozciągać się; 4. przechylać się,
przewracać się] – lefeküdni (lefekszik);
elhelyezkedni; leheveredni; lenyugodni
kłaść się do łóżka – lefeküdni, ágyba feküdni
kłaść się do snu – álomra hajtja a fejét; lefeküdni
kłaść się na nowy kurs [zmieniać kierunek
poruszania się statku, samolotu] – (repülő,
hajó) irányt változtatni, új irányba fordulni
kłaść się na podłoze – padlóra feküdni
kłaść się spać – lefeküdni, aludni menni, aludni
térni
kłaść się spocząć – lepihenni
kłąb 1. (nici); 2. najwyżej wysunięty fragment
grzbietu ssaka (np. konia), nasada szyi.
Wysokość ciała ssaków (z wyjątkiem żyraf
i człowieka) przyjęło się podawać " w
kłębie", czyli od poziomu ziemi do kłębu.
– 1. gombolyag; gomolyag, vég; köteg,
csomó; 2. mar (pl. lónál)
kłąb dymu – füstgomolyag, füstoszlop, füstfelhő
kłąb kurzu – porfelhő
kłąb pary – gőzfelhő
kłąb sznurka – zsinórcsomó
-
Wersja 01 01 2017.
kłąb tatarku – kálmosgyökér
kłąb tatarku (Acorus calamus) – kálmosgyökér;
Az acorus, illetve magyarul kálmos, a
kontyvirágfélék
(Araceák)
egyik
nemzetsége. Két faja van, melyek közül az
egyik az orvosi kálmos, latinul: (Acorus
calamus L.) Ennek népies neve: bécsi sás,
kalmus, kálmus, orvosi kálmos, vizililiom. A
másik az Acorus gramineus, a törpe kálmos.
– Az egész északi féltekén megtalálható
tavakban, mocsaras helyeken, állóvizek
partjain élő növény. Gyökere (calami
rhizoma) kúszó, elágazó, kellemes illatú,
kesernyésen fűszeres izű gyógynövény.
Illóolajat, nyálkát, cseranyagot, keményítőt
tartalmaz.
Magyarországon
védett
növénynek
számít.
Egyes
gyümölcsleveseknél, gyümölcs-salátáknál,
de legfőként borok, likörök és pálinkák,
gyógyteák fűszerezésére használják. Kitűnő
étvágygerjesztő, idegerősítő, vértisztító,
gyomorerősítő.
kłącze (łac. rhizoma, ang. rhizome) [u roślin
przekształcony, zwykle zgrubiały pęd
podziemny, spełniający funkcję organu
spichrzowego
i
przetrwalnikowego,
będący odmianą rozłóg.] – (növény) föld
alatti szár, kocsány; rizóma [ jelentése:
Gyöktörzs, gyökértörzs, Egyes növények
föld alatti szára, mely a tápanyag
elraktározását szolgálja]
kłącze rośliny – növényszár, kocsány
kłębek [1. mały kłąb wełny, nici itp.; 2. mały
kłąb jakichś drobin] – gombolyag, csomó,
göngyöleg; góc, dúc
kłębek jeszcze nie rozwinięty – ki nem bogozott
gombolyag
kłębek nici – cérnagombolyag
kłębek przędzy – fonalgombolyag
kłębki nerwowe – idegdúcok
2601
kłębiarka – fonalgombolyító, motolla
kłębiasty, -a, -e – gomolyagos, csomós, gombolyag
formájú
kłębiaste chmury – gomolyfelhők
kłębić się [1. zbijać się w kłąb lub w kłęby; 2. o
istotach żywych: gromadzić się licznie w
jakimś miejscu, nieustannie poruszając
się; 3. pojawiać się w sposób chaotyczny i
natrętny, np. o myślach] – gomolyogni,
csomósodni; kavarogni
kłębkowaty, -a, -e – gomolyag formájú, csomós,
gomolygós
kłębowaty, -a, -e – gömbölyű, gomolyag alakú
kłębowisko – gomolyag, góc
kłębowisko żmij – kígyófészek
kłębuszek
–
gomolyagocska,
csomócska,
göngyölegecske; gócocska, dúcocska
kłębuszek nici – cérnagomolyag
kłębuszki
nerkowe
–
vesegomolyagok
(glomerulus)
[érgomolyag
a
vese
kéregállományában]
Kłębuszkowe zapalenie nerek (KZN, łac.
glomerulonephritis,
dawniej
choroba
Brighta) [grupa pierwotnych lub wtórnych
chorób nerek charakteryzująca się
zapaleniem kłębuszków lub małych
naczyń w nerce. Może się objawiać
izolowanym
krwiomoczem
lub
białkomoczem
lub
jako
zespół
nefrotyczny, zespół nefrytyczny, ostra lub
przewlekła
niewydolność
nerek.
Kłębuszkowe zapalenia nerek dzieli się
także na różne typy morfologiczne, wśród
których najbardziej ogólnie wyróżnia się
typy proliferacyjne i nieproliferacyjne.
Przyczyny pierwotne dotyczą chorób
samych nerek (kłębuszków), natomiast
wtórne wynikają z innych chorób lub
czynników, do których należą: zakażenia,
leki, choroby systemowe lub układowe,
nowotwory.] – (lat.) glomerulonephritis; a
veseglomerulusoknak az egész vesére
kiterjedő, nem bakteriális gyulladása
kłęby chmur – felhőgomolyag v. felgőgomolyagok
kłęby kurzu – porfelhő
kłęby mgły – ködfoszlány
kłęby roślin okopowych – kapásnövények gumója
kłobuczka [1. jednoroczna lub dwuletnia roślina
zielna z rodziny baldaszkowatych] –
(növény) tüskemag
Kłobuczka pospolita (Torilis japonica (Houtt.)
DC.) [1. gatunek rośliny jednorocznej z
rodziny selerowatych; 2. Roślina roczna
lub dwuletnia wysokości 30-100 cm.
Pokryw 3-5 lub więcej; owoce pokryte
haczykowatymi wyrostkami. Gatunek
-
Wersja 01 01 2017.
śródziemnomorski o zasięgu pionowym od
niżu po piętro subalpejskie; występuje w
różnych azotolubnych zbiorowiskach
chwastów
rosnących
na
podłożu
zasadowym; u nas pospolita na niżu i w
niższych położeniach górskich w zaroślach
i ogrodach. Kwitnie VII-IX.] – Bojtorjános
tüskemag (Torilis japonica)
kłobuk
[1.
pewien
rodzaj
kapelusza
rozszerzonego u góry, bez skrzydeł,
używany niegdyś przez Turków i z ich
języka biorący nazwę, potem przez
mnichów greckich i czerńców ruskich. 2.
nakrycie głowy. W język staropolskim
kłobuk oznaczał kapelusz, obecnie słowo to
odnosi się do dwóch różnych nakryć
głowy: miękki filcowy kapelusz noszony
przez górali oraz nakrycie głowy
duchownych
prawosławnych
i
greckokatolickich. 3. kapelusz z czarnej
krepy, u góry szerszy, bez ronda, używany
przez duchownych kościoła wschodniego.]
– góral kalap
2602
 kłobuk – nakrycie głowy:
o pilśniowy kapelusz górali podhalańskich
o ozdobne nakrycie głowy duchownych
prawosławnych i greckokatolickich
o dawniej: wysokie nakrycie głowy – kołpak
kłobuk, kołbuk [w wierzeniach słowiańskich
demon opiekujący się dobytkiem i
ogniskiem domowym. Utożsamiany z
duszą martwego płodu. Przybierał
najczęściej postać zmokłej kury, a także
kaczki, gęsi, sroki, wrony, kota, a nawet
człowieka.] – (ószláv hit szerint) házi tűzet
és értékeket őrző manó
 kłobuk – demon opiekujący się ogniskiem
domowym.
o Chochlik, diabeł, demon występujący w
legendach warmińskich. Przeszkadzał w
żniwach, np zatruwając zboże.
Kłobuk – inna nazwa herbu szlacheckiego
Nabram
(Abram,
Nabra,
Kłobuk,
Stańcowie, Waldorff, Wendorf) [herb
szlachecki] – (hist.) lengyel nemesi címer
Kłobuk
kłobuczka pospolita – mezei tüskemag (Torilis
japonica)
kłoć (Cladium) [rodzaj roślin należący do
rodziny ciborowaty] – (növény) lápszövő; a
sásfélék Cladium nemzetsége. Legtöbb faja
Ausztráliában
és
Új-Zealandban
él
(Magyarországon csak a Cladium mariscus
él)
-
Wersja 01 01 2017.
kłoć wiechowata (Cladium mariscus) [gatunek
roślin należący do rodziny ciborowatych]
– (növény) lápszövő; Cladium mariscus
füzérkéi 5-15-ével állanak csomókban s a
csomók nagy, zilált legyezővirágzatot
alkotnak. A füzérkék 3-4 mm. hosszúak,
eleinte sárgabarnák, később rőtbarnák, a
termés gömbös tojásdad. Levele 5-10 mm.
széles. Tarackokat hajt. Magasabb termetű,
sokszor 2 m. magasra is megnövő növény.
Mind az öt világrészben honos, de magyar
nevét kevéssé érdemli meg, mert a lápok
alkotásában csak alárendelt szerepet játszik.
kłoda [1. pień zrąbanego lub zwalonego drzewa
bez gałęzi; 2. ul z wydrążonego odcinka
pnia drzewa; 3. Kłoda, kłódka. Odziom,
odziomek, kloc drzewa grubego bez gałęzi,
zowie się kłodą.] – (kloc) tuskó, tőke, rönk,
fatönk, fatörzs; (dawno) kaloda; kolonc,
döngölő; (nagy hordó, régi űrmérték)
kłodowy, -a, -e – rönkös, tönkös, tuskós, tuskó-,
rönkKłody (dyby) [belki drewniane z otworami na
ręce i nogi, do których zakuwano ludzi dla
zadawania im cierpień. Zwyczaj ten znany
był prawie w całym świecie w
starożytności i w niektórych miejscach
przetrwał do dziś. Paweł i Sylas zakuci
byli w dyby w Filippi; przy czym śpiewali
pieśni, chwalili Pana, Zbawcę ich, przez co
nawrócił się strażnik więzienny i cały jego
dom.] – kaloda [Kínzó- és büntetőeszköz,
amelybe a fejet, kezeket és lábakat
beszorították, s amelyben a vétkesnek igen
fájdalmas, összegörnyedt testhelyzetben
kellett lennie hosszabb ideig (Jer 20,2; Jób
13,27; ApCsel 16,24).]
kłodzina [I nierozgałęziony pień drzewa
mającego na szczycie zamiast korony pęk
olbrzymich, skórzastych liści; II kłoda w
zn. 1.] – fatörzs
kłodzka róża [pełnik, funkcjonuje lokalnie w
kotlinie Kłodzkiej] – (reg.) kłodzkói rózsa;
zergeboglár (Trollius);
kłonica
[1. jeden
z
czterech
drążków
umocowanych
na
osiach
i
przytrzymujących drabiny albo skrzynię
wozu konnego; 2. drąg stalowy stanowiący
część przyczepy lub platformy kolejowej]
– támaszték, gyám, pecek, rúdsodrony
kłonicowy, -a, -e [przymiotnik od: kłonica] –
támasztékkłonić [pochylać] – meghajlítani, meghajtani
kłonić czoło – fejet hajtani
kłonić się [pochylać się lub opadać] – meghajolni,
lehajolni, meghajlani
kłonić się ku zgodzie – hajlani a megegyezésre
2603
kłonienie – meghajlítás, lehajlítás, lehajtás,
meghajtás; lehajlás, meghajlás; leereszkedés,
hajlandóság
kłopot [skomplikowana lub przykra sytuacja,
wymagająca
jakiegoś
działania]
–
slamasztika, baj, (troska) gond, aggodalom,
vesződség, alkalmatlanság; zavar, nehézség,
kellemetlenség, szorultság, szorongatott
helyzet; fáradozás; hercehurca (tylko kłopot z
babami: az aszonyokkal mindig baj van)
kłopotać (kogo) [sprawiać komuś kłopot] –
zaklatni
(vkit),
gondot
okozni,
kellemetlenkedni (vkinek); izgatni, zavarni;
vesződni
kłopotać komu głowę – sok gondot okozni vkinek;
sok gonddal terhelni meg vkit
kłopotać się [troszczyć się lub martwić o coś] –
vesződni, bajlódni, aggódni; zavartatja magát
kłopotać się o kogo/co – gondoskodni
(vmiről/vkiről),
bajlódni v.
vesződni
(vmivel/vkivel); aggódni (vmiért/vkiért)
kłopotanie – izgatás, zavarás, kellemetlenkedés;
bajlódás,
vesződség,
izgalom,
aggodalmaskodás, zavar
kłopotliwie – gondok közt, vesződségesen,
aggódóan,
nyugtalanul,
gondterhesen,
zavartan, zavarodottan, kínosan
kłopotliwość
–
nehézség,
aggodalom,
nyugtalanság, gond, zavar, zavarodottság
kłopotliwy, -a, -e [sprawiający kłopot lub
wprawiający w zakłopotanie] – bajos,
nehéz, kellemetlen, kínos; aggodalmas,
vesződséges,
gondterhes,
bonyolult;
akadékoskodó; ügyes-bajos
kłopotliwa praca – vesződséges munka
kłopotliwe położenie – kínos helyzet; kellemetlen
v. fonák v. bonyolult v. nehéz helyzet, baj
kłopoty – galiba, zavar; kellemetlen, kínos,
szorongatott helyzet; biz. slamasztika [Egy
jiddis összetett szóból. Ennek első tagjához <
Schlammassel (osztrák argo: balszerencse,
zavaros
helyzet,
sötét
ügylet)
<
Schlammassel (jiddis: balszerencse) <
schlimm (német: rossz), vagy schlamm
(német: iszap, sár), vagy schello (jiddis
tagadószócska) A szó második tagja a mázel,
vö. mázli.]
kłopoty finansowe – pénzzavar
kłopoty gospodarskie – háztartási gondok;
gazdasági gondok v. bajok
kłopoty materialne dogryzły mu – (átv.) az anyagi
gondok tönkretették
kłopoty pieniężne – pénzzavar
klopsztanga [niem. Klopfstange; trzepak] –
[Słowniczek języka śląskiego] tiloló,
-
Wersja 01 01 2017.
verőgép; poroló állvány; kerepelő, haradó
ember
kłos [kwiatostan niektórych traw i zbóż, w
którym po przekwitnięciu dojrzewają
nasiona] – kalász; füzér
kłos długościsty – hosszú szálkájú kalász
kłos panny – a szűz jegye
kłos pełny – tömött kalász
kłos pszenicy – búzakalász
kłos
zarodnionośny,
kłos
zarodniowy
[sporofilostan, strobil, strobila – gęste
skupienie drobnych liści zarodniowych
(sporofilów) na szczycie pędów, mające
postać
szyszkowatego
kłosa]
–
spóratermelő v. spórás kalász
kłosek [1. mały kłos; kłosik; 2. krzaczkowaty
glon morski z typu brunatnic] – kalászka,
kalászocska
kłosek owsa – zabkalász
kłosiany, -a, -e [zrobiony z kłosów] – kalász-,
kalászos
kłosić się [o roślinach kłosowych: wytwarzać
kłosy] – kalászosodni, kalászba szökkenni
kłosie [daw. kłosy lub pojedynczy kłos] –
(gyűjtőszó) kalász
kłosienie się – kalászba szökkenés, kalászosodás,
kikalászosodás
kłosisty, -a, -e [mający bujne kłosy; też: pełen
kłosów] – kalászos, dús kalászú
kłosiście – kalászosan
kłosowaty, -a, -e – kalászformájú, kalászszerű,
kalászos
kłosowy, -a, -e [przymiotnik od: kłos] – kalász-,
kalászos
Kłosów Zbieranie [czynią to biedni ludzie chyba
na całym świecie. U starych Izraelitów
powtórne zbieranie winogron, oliwek i
zboża było zabronione, bo Zakon zalecał
zostawienie czegoś dla biednych.] –
KALÁSZSZEDEGETÉS [Izráeli szokás
szerint megengedték a szegényeknek, hogy
az aratók mögött járjanak, és az elhullott
kalászokat összeszedegessék (Bír 8,2; Ruth
2,2.16; Ézs 17,6)]
kłosówka (Holcus) [rodzaj bylin należących do
rodziny wiechlinowatych. Występuje w
Eurazji i płn. Afryce. Liczy 9 gatunków.] –
(növény) mézfű
kłosówka pastewna – takarmány-mézfű
kłosówka wełnista (Holcus lanatus) [ gatunek
byliny
należący
do
rodziny
wiechlinowatych. W Polsce roślina dość
pospolita na całym obszarze od niżu po
niższe położenia górskie. Gatunek wiatroobcopylny. Autotrof, hemikryptofit] –
pelyhes selyemperje v. bolyhos mézfű [30-80
cm magas, sűrűn gyepes, szürkészöld, évelő
fűféle. Szára a nóduszon és közvetlen alatta,
sűrűn szőrös, a levél lemeze kékeszöld,
finoman szőrös. A virágzat 10-20 cm hosszú,
a kalászkák fehéresek, a csúcsukon gyakran
piroslók. A pelyvák csak a hátélen és a
széleken pillásak, a toklász fehér,
lekerekített. Az alsó virágok hímmnősek,
szálkátlanok, a felső porzósak szálkája befelé
görbülő, a pelyvákból hosszan kiállnak.]
2604
Kłosówka wełnista (Holcus lanatus) i
Tymotka łąkowa (Phleum pratense)
kłosy zachrzęściły – a kalászok megzizzentek
klotka [klatka] – [Słowniczek języka śląskiego]
kalitka, ketrec
kłowy, -a, -e – szemfogkłócenie – pörölés, veszekedés, civakodás; keverés,
zavarás
kłócenie się – pörlekedés, veszekedés
kłócić
[1. doprowadzać
do
kłótni
lub
nieporozumień;
2. daw.
wprowadzać
zamieszanie, niepokój] – (dawno) zavarni,
keverni, felrázni; összeveszíteni
kłócić kogo z kim – összeveszíteni vkit vkivel
kłócić komu głowę – elcsavarni vkinek a fejét
kłócić makę z wodą – lisztet vízzel összekeverni
kłócić wodę – vizet felkavarni
kłócić się [1. toczyć gwałtowny spór;
2. pozostawać w sprzeczności z czymś lub
nie pasować do czegoś] – veszekedni
(veszekszik), marakodni; perelni, perlekedni,
civakodni, civódni; feleselni, vitatkozni,
ellenkezni,
háborúskodni;
pattogni;
torzsalkodni; viszálykodni; villongani
kłócić się o byle głupstwo – bármi semmiség miatt
veszekedni
kłócić się z kim/kimś – veszekedni vkivel;
összeveszni vkivel
kłódeczka [zdrobnienie od: kłódka] – kis lakat,
lakatka, lakatocska
kłódka [zamek metalowy z pałąkiem w kształcie
litery U] – lakat
kłódkarz – lakatos
kłótliwie – házsártosan, veszekedősen, veszekedőn
-
Wersja 01 01 2017.
kłótliwość – házsártosság, veszekedős v. cívódó
természet
kłótliwy, -a, -e [skłonny do kłótni; też:
charakterystyczny dla takiej osoby] –
veszekedő, veszekedős, kötekedő, civakodó,
perlekedő, házsártos; szájas
kłótnia [gwałtowna i ostra wymiana zdań] –
veszekedés, szóváltás, civakodás, perpatvar,
patália; pörlés, civódás, per, vita, harc;
torzsalkodás; villongás
kłótnia o spadek – örökösödési vita
Kłótnia internetowa (ang. flame war, flaming)
[zwana czasem "wojną na obelgi" to seria
wiadomości
celowo
wrogich
lub
obraźliwych wysyłanych na grupę, listę
dyskusyjną czy forum dyskusyjne. Jest to
jedno
z
największych
pogwałceń
netykiety.] – flame war („lángháború”) [egy
olyan folyamat, mely során szándékosan
sértő, ellenséges, offtopic (témához nem
kapcsolódó) hozzászólásokat küldenek egy
nyilvános (általában internetes) fórumra. Az
ilyen,
általában
ún.
flame-csalikra
(flamebait) válaszoló üzeneteket nevezik
flame-eknek.]
kłótnica – házsártos nő [żona kłótnica: házsártos
feleség]
kłótnik [pot. człowiek lubiący się kłócić] –
összeférhetetlen, veszekedő, perlekedő,
civakodó ember
kłóotka [kłódka] – [Słowniczek języka śląskiego]
lakat
kłucie – szúrás; nyilallás; kötekedés, csipkelődés
kłucie szpilkami – tűszúrás v. tűszúrások
kłucie w boku – nyilallás; oldalszúrás
kłucie w kiszkach – kólika, bélgörcs, hascsikarás
kłuć (kłuje) [1. przebijać coś czymś ostro
zakończonym;
o
owadach:
żądlić;
2. wywoływać uczucie ostrego bólu; też:
ostro boleć; 3. sprawiać komuś przykrość;
4. o świetle: drażnić lub oślepiać] – szúrni,
megszúrni; szurkálni; döfni, csípni (to go
kłuje w oczy: ez szemet szúr neki); szúrni,
nyilallani (nyilallik) (kłuje mnie w boku:
szúr az oldalam); öl, levágni, lemészárolni
kłuć igłą – tűvel megszúrni
kłuć prawdą w oczy – szemébe mondani v. vágni
az igazságot
kłuć szpilką – gombostűvel megszúrni
kłuć wieprze – disznót ölni
kłuje mnie w boku – szúr az oldalam
kłuje mnie w piersiach – szúrást érzek a
mellemben
kłuć się [1. kaleczyć własne ciało czymś
spiczastym; 2. ranić siebie wzajemnie
czymś ostrym] – megszúrja magát;
megszúrják egymást
kłujący, -a, -e – szúró, szúrós, csípő
kłujący ból – szúró, hasogató v. nyilalló fájdalom
kłujący w oczy – szembeötlő; szembetűnő
kłus [1. bieg zwierzęcia czworonożnego, w
którym stawia ono lub podnosi nogi
parami po przekątnej; 2. pot. bardzo
szybki bieg człowieka] – ügetés; átv.
vágtatás; nagyon gyors futás
kłusak [koń przyuczony do bardzo szybkiego
kłusa] – ügető ló
2605
kłusem – ügetve, ügetésben
kłusem! – gyorsan! gyerünk! élénken! mozgás!
kłusem jechać – ügetni, ügetésben menni
kłusować1 (kłusuje) [biec kłusem] – poroszkálni,
ügetni; vágtázni
kłusować na koniu – ügetni, ügetve lovagolni
kłusować2 [trudnić się kłusownictwem] –
vadorzást
űzni;
tilosban
vadászni;
orvvadászni
kłusować na sarny – őzre vadászni a tilosban
kłusowania – 1. ügetés; 2. vadorzás
kłusownictwo [1. polowanie na zwierzynę lub
łowienie ryb w sposób niedozwolony lub w
niedozwolonym czasie i miejscu; 2.
polowanie na dziką zwierzynę z
naruszeniem
obowiązującego
prawa
łowieckiego, bądź nielegalny połów ryb.
Zazwyczaj polega na polowaniu bez
uiszczenia wymaganych opłat lub z
-
Wersja 01 01 2017.
użyciem
niedozwolonych
środków
łowieckich zamiast przewidzianej prawem
broni myśliwskiej] – orvvadászat; vadorzás
[az az illegális cselekedet, amikor valaki
törvényellenesen, vagyis nem a megengedett
feltételek szerint vadászik]
kłusownik [osoba polująca na zwierzynę w
sposób
niedozwolony
lub
w
niedozwolonym miejscu i czasie] –
vadorzó, orvvadász; orvlövész
kłuty, -a, -e – szúrt, csípett
kłuta rana – szúrt seb
kły ostrzyć na + T. – feni a fogát (vmire/vkire)
kłykciowaty, -a, -e – bütykös
kłykciowy, -a, -e – bütykös, bütyökkłykieć [1. wyrostek kostny; 2. zob. knykieć] –
(bonctan) 1. (második) ujjizület; ujjperec; 2.
bütyök, csontbütyök, codylus
kłykciowy, -a, -e – bütykös
km (kilometr) – km, kilométer
KM (Komitet Miesjki) – (dawno) Városi Bizottság
KM (koń mechaniczny) – lóerő (LE)
kment, kmęt [najcieńsze płótno lniane, rodzaj
bisioru, batystu (ob. Gment w Enc. Star.,
t. II, str. 194.)] – (dawno) legvékonyabb
lenvászon; batiszt
kmiecy, -a, -e – paraszt-, paraszti
kmieć [1. zob. kmiot; 2. daw. zamożny
gospodarz; 3. w okresie średniowiecza:
chłop mający własne gospodarstwo na
prawie czynszowym; 4. Wyraz ten,
wspólny prawie wszystkim językom
słowiańskim i posiadający traktującą o
nim całą literaturę lingwistyczną, nie
oznaczał dawniej tak jak dziś „chłopa,” a
utworzony został niewątpliwie z szeroko
rozpowszechnionego w średnich wiekach
wyrazu łac. comes, comites. 5. kmieć w
mowie staropolskiej, zarówno jak po
słowacku, czesku i ukraińsku kmet’, a po
serbsku kmet, oznacza starego i
zamożniejszego
ziemianina,
rolnika,
gospodarza.
Słowo
„kmieć”
w
dokumentach z XIII w. oznacza włościan
swobodnych, lokowanych na prawie
niemieckiem, gdy „chłopi” odpowiednio
do łacińskiego homines oznaczali za doby
Piastów wszystkie rodzaje ludności
włościańskiej, nieswobodnej i nawpół
swobodnej.] – pór, paraszt, földműves,
zsellér; jobbágy
kmin [1. roślina o liściach potrójnie pierzastych i
kwiatach
białych
lub
czerwonych
zebranych w baldachy; 2. suszone owoce
tej rośliny] – köménymag, kömény
kmin koński – réti kömény
Kmin rzymski (Cuminum cyminum) [Roślina
przypominająca
wyglądem
koper
ogrodowy, znana i używana od czasów
starożytnych] – Borsoskömény (Cuminum
cyminum)
kminek [1. roślina o drobnych, białych kwiatach
zebranych w baldachy, rosnąca dziko w
Europie i Azji; 2. suszone owoce tej
rośliny zawierające olejek kminkowy] –
mezei kömény, köménymag; köménymagos
tészta
-
Wersja 01 01 2017.
knaflas [w dawnej polszczyźnie obcas przy
trzewiku mężczyzny lub kobiety] – (daw)
cipősarok
knajpa [pot. podrzędna restauracja] – talponálló,
lebuj, söntés; csapszék, kocsma; (pej) csehó,
lebuj
2606
kminek zwyczajny (Carlina acaulis) – közönséges
kömény (Carlina acaulis)
kminkowy, -a, -e [przymiotnik od: kminek] –
kömény-, köménymagos
kminkówka [pot. wódka nalewana na ziarna
kminku] – köménypálinka
kmiot
[obraźl.
człowiek
nieobyty,
niewykształcony, zwykle pochodzący ze
wsi] – pór, paraszt, földműves, zsellér;
jobbágy
kmiotek [1. lekcew.; zob. kmiot; 2. zdr. od kmieć
w zn. 2.] – (dawno) paraszt, parasztocska;
kisparaszt
kmotr [1. gwarowo: ojciec chrzestny; kum; 2. (u
Zygmunta Glogera) kum, ojciec chrzestny,
wyraz spolszczony z średniowiecznołacińskiego compater, znaczącego niby
współojciec. Duchowni cudzoziemscy po
zaprowadzeniu chrześcijaństwa w Polsce
używać musieli wyrazu compater, z
którego Polacy zrobili: kumoter, kmoter,
kmotr i kum.] – (dawno) koma,
keresztkoma; keresztapa
kmotra [gwarowo: matka chrzestna; kuma] –
(dawno) komaasszony; keresztanya
kmotrostwo – (dawno) komaság; koma és
komaasszony, a komáék
kmotrować – (dawno) komázni, komáskodni
kmotrowanie – (dawno) komázás, komáskodás
knafel, knaflik, kneflik [1. z niem. Knopf, guzik
w sukni lub pętlica z guzem; 2. dawna
nazwa guzika przy sukni. Bywały rogowe,
jedwabne, srebrne, złote.] – (daw.) gomb
knajpiana atmosfera – kocsmai hangulat
knajpiane awantury – kocsmai botrányos
verekedések
knajpiany, knajpowy, -a, -e – kocsmai, kocsmaknajpiarski, -a, -ie – kocsma-, kocsmai, csapszéki
knajpiarstwo – kocsmázás, korhelység, dőzsölés,
ivászat, részegeskedés, tivornyázás
knajpiarz [pot. właściciel knajpy] – korhely,
kocsmázó, ivócimbora, kocsmás ember
knajpka – kiskocsma, bejzli [bejzli 1862: pajzli (T.
27). J: 1862: ’ivóhely, kocsma’. — Német
eredetű szó: n. Beisel ’Kneipe’, ’ivó, bejzli’ ;
végsõ forrása a héb. bajis ’Haus’ (KLUGE
71). Z–G.-nél: bájzli, bejzli, pejzli ’alacsony
színvonalú vállalkozás’, mely a bájesz ’ház’
< héb. Bajiss ’ua.’ + német kicsinyítõképzõ
tagokból alakult ki (Z–G. II, 167, 170). A n.
rotw.-ben: Beize ’Wirt’, Beiss ’Haus’, Beizer
’Wirt’ (POLZER 8). ZOLNAI BÉLA szerint a
pesti vagy inkább a budai nyelvben
közkeletű, gyakran pejoratív értelmű (MS
4145/17). Bejzli alakban ma is elõfordul.]
knajpować [przesiadywać, spędzać czas w
knajpie] – kocsmázni
knebel [1. zwitek szmat wepchnięty przemocą
komuś do ust w celu uniemożliwienia mu
wydobycia głosu; 2. coś, co uniemożliwia
ludziom swobodne wyrażanie poglądów] –
pecek, szájpecek
kneblować – felpeckelni v. kipeckelni v. betömni
vkinek a száját
kneblować usta – betömni a száját vkinek;
elnémítani vkit
knecht [1. żołnierz pieszy w dawnym wojsku
niemieckim; 2. zob. pachołek w zn. 2.; 3.
(hist.) z niem. Knecht, tak nazywali Polacy
żołnierzy
krzyżackich
i
wogóle
niemieckich, a wreszcie i swoich, którzy u
Niemców sługiwali.] – (ném.) (dawno)
szolga, (gazdasági) cseléd
2607
knecht
knedel [1. kulka z ciasta zagniatanego z
gotowanych ziemniaków i mąki pszennej,
nadziewana owocami lub mięsem; 2. kulin.
okrągła kluska z ciasta przyrządzonego z
rozgniecionych gotowanych ziemniaków i
mąki pszennej, nadziewana owocami lub
mięsem] – (cseh, német) knédli; gombóc
knedle bułczane – zsemlegombóc
knedle serowe – túrógombóc
knedle z twarogiem i skwarkami z wędzonej
słoniny – túrós csusza
knedle ze śliwkami – szilvásgombóc
knedle (ziemniaczane) – gombóc
knefel, kneflik [1. guzik; 2. pogard. osoba
niskiego wzrostu] – [Słowniczek języka
śląskiego] gomb; (átv.) alacsony növéső
ember, tökmag
knerzyć – fukarkodni
Kneset (hebr. ‫הכנסת‬, Zgromadzenie) [parlament
Izraela. Siedziba znajduje się w
Jerozolimie. Jako władza ustawodawcza
Kneset uchwala prawa, nadzoruje
-
Wersja 01 01 2017.
działalność rządu, ma władzę usunięcia
Prezydenta państwa, usunięcia premiera i
jego rządu poprzez głosowanie braku
zaufania oraz ogłoszenia wcześniejszych
wyborów. Parlament jest chroniony przez
honorową Gwardię Knesetu. Aktualnym
przewodniczącym
parlamentu
jest
Reuven Rivlin.] – (ivr.) knesszet; Izrael
állam parlamentje
kneź [rzadko: książkowe określenie księcia] –
(dawno) herceg, fejedelem
kniahini [żona kniazia (z ukraińskiego)] –
(dawno) hercegnő, fejedelemnő [Kniahini
Kurcewiczowa]
kniaziostwo – herceg és felesége, a hercegi pár
[Kniaziostwo Pomorskie]
kniaź [1. tytuł księcia panującego dawniej na
Rusi i Litwie; też: osoba, której
przysługiwał ten tytuł; 2. tytuł określający
wodza plemienia, później głowę państwa u
Słowian i Litwinów, a w końcu
dziedziczny honorowy tytuł szlachecki w
Wielkim Księstwie Litewskim i Wielkim
Księstwie
Moskiewskim
W
I
Rzeczypospolitej od lat trzydziestych
XVII
wieku
jedynym
tytułem
dziedzicznym uznawanym i używanym
oficjalnie był właśnie tytuł kniazia. 3. w
systemie samorządu osady lokowanej na
prawie wołoskim kniaź to osoba stojąca na
czele wsi (sołtys)] – (dawno) knyáz; herceg,
fejedelem, főnemes, fejedelem; a magyar
alakban kenéz alakban jött át (itt a telepesek
vezetője, falusi bíró) [kenéz a soltészhoz
hasonló, a betelepítéseket irányító közösségi
vezető volt a középkori Magyarországon, aki
arra kapott jogot, hogy a neki kiutalt királyi
földre - mely általában egy-két patakvölgy
volt - vlachokat telepítsen. A kenéz ezáltal kenézi jogon - örökletes birtokosa lett a
földnek, de cserébe adóval tartozott az
ispánnak.A „kenéz” szó az eredetileg
’törzsfő, herceg’ jelentésű szláv eredetű szó
knyaz már a honfoglalás óta szintén
ismeretes volt a magyar nyelvben is, majd a
Havasalföldön és Moldovában élő, zömében
kun származású vezető réteg elnevezése. A
románok által szórványosan máig is használt
román alakja (chinez) magyar eredetű.]
Słowo w języku ruskim pochodzi ze
słowiańskiego *kъnędzь, z którego pochodzą
też:
 jęz. bułgarski: княз (kniaz), żeń. княгиня
(kniaginia)
 jęz. czeski: kněz, męs. kněžka (= książę));
kníže, żeń. kněžna (= księżniczka)
 jęz. węgierski: кынгды~kündü (podobne jak
kenéz)
 jęz. rumuński: cneaz, chinez
 jęz. polski: ksiądz (pierwotnie w znaczeniu
"książę", dziś wyłącznie "duchowny"), stąd
też książę (z kъnęžę = młody kъnędzь), księżyc
(z kъnęžiťь pierwotnie "syn księcia", potem
"miesiąc" oraz (dziś wyłącznie) "satelita
ziemi”)
2608
Knidos (dzisiejsze Tekir w Tucji) [jedno z miast
doryckiego heksapolis, położone w Karii
na wybrzeżu Azji Mniejszej na Przylądku
Triopion. Knidos powstało w VII w. p.n.e.
i istniało do VII w. n.e. Miasto leżało w
sąsiedztwie wyspy Kos i, jak wyspa,
również słynęło ze znakomitych lekarzy.
Co cztery lata w Knidos odbywała się
Olimpiada Dorycka. Według Strabona
miasto
składało
się
z
części
reprezentacyjnej, leżącej na wyspie, która
była połączona z dzielnicami leżącymi na
stałym lądzie molem. W Knidos
znajdowało się sanktuarium Afrodyty
Euploia, w którym stał słynny posąg
bogini dłuta Praksytelesa (kopia w
Muzeum
Watykańskim;
świątynia
Demeter oraz świątynia Apollina, w
której celebrowano uroczystości związane
z olimpiadami. W latach 1857-1858
archeolog C.T. Newton przeprowadzał
kompleksowe badania wykopaliskowe
miasta, w trakcie których odkryto m.in
grobowiec zwieńczony 7 tonową statua
przedstawiającą leżącego lwa - aktualnie
eksponowaną w holu głównym British
Museum. Wewnątrz 18 metrowego
grobowca znajdowały się 12 komory
grobowe - stąd przypuszcza się ze był to
grobowiec rodzinny lub (ze względu na
płaskorzeźbę przedstawiająca tarczę)
zbiorowy grób ofiar bitwy.] – KNIDUS
(csalán).
[Város
Káriában,
Kisázsia
délnyugati csücskében, amely mellett Pál
Róma felé vivő útjában elhajózott (ApCsel
27,7).]
Knieć błotna, kaczeniec, kaczyniec (Caltha
palustris L.) [1. gatunek byliny należący do
rodziny jaskrowatych. Występuje w całej
Europie z wyjątkiem Hiszpanii i
południowych Włoch. W Polsce jest
pospolita na bagnistych łąkach i w
niższych partiach gór. 2. zwana
kaczeńcem jest krzaczkowatą rośliną o
wysokości do 40 cm. Łodygi ma puste,
wzniesione lub połogie, a liście o szerokiej
powierzchni, sercowate lub nerkowate,
słabo karbowane. Kwiaty występują po
kilka na łodydze i pojawiają się już
niekiedy z pierwszymi liśćmi. Występuje
na wilgotnych łąkach, nad brzegami
strumieni, w rowach, w lasach łęgowych] –
-
Wersja 01 01 2017.
mocsári gólyahír (Caltha palustris) [a
boglárkafélék (Ranunculaceae) családja
Caltha
nemzetségének
egyetlen
Magyarországon előforduló faja. Nem túl
gyakori, ennek ellenére nem védett.]
Knieć błotna
Knieć błotna górska (Caltha palustris L. subsp.
laeta (Schott, Nyman & Kotschy) Hegi)
[podgatunek knieci błotnej należący do
rodziny jaskrowatych. Przez niektórych
botaników uważany za oddzielny gatunek
– knieć górską (Caltha laeta Schott,
Nyman & Kotschy). Występuje w górach
środkowej Europy. W Polsce występuje
we wszystkich pasmach górskich.] –
mocsári gólyahír (Caltha palustris L. subsp.
laeta (Sch., Nym. et Ky.)
Knieć błotna górska - mocsári gólyahír
knieć różkowata, kaczeniec różkowaty (Caltha
cornuta) – (növ.) Caltha cornuta
knieja [wielki, gęsty las, w którym przebywa
zwierzyna] – vadon, rengeteg; vadászterület,
vadaskert; (sieć) kerítőháló
2609
knieja czarna – dagonya
knieja podszyta – bozót, cserjés, sűrűség; (átv.)
tanya, búvóhely, rejtek
kniejowy, -a, -e [przymiotnik od: knieja] –
vadon-; vadaskert-; vadász-, vadászati
kniejówka [1. strzelba myśliwska o jednej lufie
kulowej, a drugiej śrutowej; 2. trąbka
myśliwska o cienkim, donośnym dźwięku]
– nagy vadászkürt; rövid csövű vadászpuska
knif [sposób] – mód, modor
Kniphofia hirsuta "Fire Dance" [Należy do
rodziny Asphodelaceae-złotogłowowe.] –
Fáklyaliliom (Kniphofia hirsuta)
knobloszka [kiełbaska czosnkowa, parówka] –
[Słowniczek języka śląskiego] fokhagymás
kolbász; virsli
knobluszek [szczypiorek; Czosnek szczypiorek]
– metélőhagyma v. snidling (Allium
schoenoprasum)
knociarz – kontár, ügyetlen, kétbalkezes ember;
fuser, paccer (pancser)
knocić [pot. robić coś źle] – elrontani, tönkretenni;
elfuserálni; kontárkodni, rossz v. selejtes
munkát végezni
knocić robotę – kontármunkát
végezni;
elfuserálkni a munkát
knocić swoją robotę – elfuserálni v. elrontani a
saját munkát
knocik [zdrobnienie od: knot] – kanóc
knock-out, nokaut [czytaj: nokałt] [w sportach
walki: cios eliminujący rywala z dalszej
walki; knockout, nokaut] – (ang.)
knockaut; (sport) kiütés (ökölvívásban),
amely után a legyőzött 10 másodpercig nem
tud talpra állni
knot [1. gruba nić nasycona woskiem, paląca się
w świecy lub taśma bawełniana w lampie
naftowej; 2. pot. coś nieudanego; 3. pot.
mały chłopiec; 4. w odlewnictwie: sznur
pokryty woskiem, używany przy wyrobie
rdzeni; 5. w dawnych działach i broni
-
Wersja 01 01 2017.
palnej: sznurek konopny nasycony
materiałem
zapalnym]
–
kanóc,
gyújtózsinór;
(do
lampy)
lámpabél;
gyertyabél; (malec) Hüvelyk Matyi, pöttöm
ember; kölyök, pondró, tökmag; (gúny)
mázolmány
knot kręcony – lámpabél, gyertyabél
knot okrągły – kerek lámpabél
knot rurkowy – csöves gyújtózsinór
knot się upalił – a kanóc leégett
knot w świecy zaskwierczał – a gyertyabél
sercegett
knotek [zdrobnienie od: knot] – pöttömke; cucli,
dudli
knotowy, -a, -e [przymiotnik od: knot] – kanócos,
gyújtózsinóros
knowacz – (dawno) felbújtó, bujtogató, bajszerző
knować [daw.; zob. knuć] – (knuć) koholni,
forralni, kiagyalni
knowanie – cselszövés, áskálódás, mesterkedés,
intrika,
kieszelés,
tervezés,
ármány,
ármánykodás;
összeesküvés;
álnokság;
fondorlat
knowbot {rzecz.}; agent {m.} [komp.] KNOWBOT (Knowledge Robot) [kísérleti
(telefonkönyv) szolgáltatás, ill. program,
mely az Internet hálózaton elosztott
adatbázisokban "vadászik" infomációkra]
know-how [praktyczna umiejętność lub wiedza
w zakresie technologii produkcji lub
technik zarządzania] – know-how; elméleti
és gyakorlati szakmai felkészültség; olyan
gazdasági, műszaki és szervezési ismeret és
tapasztalat,
amely
a
gyakorlatban
felhasználható, korlátozottan hozzáférhető,
és amelyet az oltalom addig illet meg, amíg
közkinccsé nem válik. [Ptk. 86. § (4) bek.] A
know-how másra átruházható, vagyis
forgalomképes.
knucie [(prawo i polityka) zmawianie się,
konspirowanie] – felbujtás, bujtogatás,
összeesküvés, konspirálás
knuć [potajemnie planować coś przeciw komuś]
– kieszelni, kiagyalni, felbujtani, bujtogatni,
fondorkodni; forralni
knuć coś złego – rosszat forral
knuć spisek – összeesküvést szőni; összeesküdni
knuć zdradę – árulást szőni v. tervezni v. szervezni
knur [samiec świni domowej hodowany dla
celów rozpłodowych] – kan, kandisznó;
ártány (herélt kan disznó)
2610
-
Wersja 01 01 2017.
knut [1. daw. bicz spleciony z rzemieni; 2. daw.
uderzenie wymierzone tym biczem] –
ostor, korbács, kancsuka
knutować – korbácsolni, kancsukázni
knutowanie – korbácsolás, kancsukázás
knykieć [spojenie stawowe palca ręki lub człon
palca ręki], kłykieć – (bonctan) 1.
(második) ujjizület; ujjperec; 2. bütyök,
csontbütyök, codylus
knypel [inaczej pobijak rzeźbiarski. Wykonany
w
kształcie
dzwonka.
Najczęściej
wykonywany z drewna bukowego,
laurowego, akacjowego lub różanego] –
bot, husáng, fütykös; fakalapács
knyrps, knirps [parasolka] – [Słowniczek języka
śląskiego] esernyő
knysz
[danie wschodnioeuropejskie; pierog
okrągły,
niewielki,
z
wzniesionym
brzegiem, na środku cebulą smażoną
wyłożony. Karłowicz przypuszcza, że
wyraz ten pochodzi z niemieckiej nazwy
bułeczki królewieckiej knist i słowa
knischen, gnieść, miesić rozczynę.] –
keleteurópai étel
 Kawałki strudla z nadzieniem z ugotowanej
kaszy
gryczanej
wymieszanej
ze
zrumienioną na skwarkach cebulą. Podaje
się jako dodatek do dań mięsnych lub jako
samodzielne danie.
 Rodzaj
pieczonych pierogów z ciasta
drożdżowego lub ziemniaczanego z różnego
rodzaju nadzieniem (kapusta, cebula, mięso,
grzyby,
twaróg
z
kminkiem
lub
rodzynkami). Podaje się jako samodzielne
danie lub (na słodko) jako deser. Potrawa
była bardzo popularna na Białorusi, na
Litwie i na Ukrainie.

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

Rejs statkiem po Dunaju - Biuro Turystyczne Jaworzyna

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Kolonie_str5 Węgry

K - Lengyelország magyarul