scenariusz zanieczyszczenia powietrza

„ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA”
SCENARIUSZ ZAJĘĆ LEKCYJNYCH
ETAP EDUKACYJNY: IV (szkoły ponadgimnazjalne)
CZAS TRWANIA: 45 minut
CEL OGÓLNY: Wprowadzenie w tematykę/utrwalenie wiedzy na temat skutków zanieczyszczenia
powietrza
CELE SZCZEGÓŁOWE:
 pogłębienie i utrwalenie wiedzy na temat wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie
człowieka i środowisko naturalne;
 przypomnienie wiedzy na temat zjawisk: dziura ozonowa, kwaśne deszcze, efekt
cieplarniany, smog;
 identyfikowanie zjawisk będących skutkami zanieczyszczenia powietrza w najbliższym
otoczeniu;
 znajomość sposobów przeciwdziałania skutkom zanieczyszczeń powietrza.
METODY PRACY: praca w grupach, dyskusja
MATERIAŁY: karty pracy, nożyczki, kartki papieru, flamastry do pisania
Zanieczyszczeniami powietrza nazywamy wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe),
które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami.
Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami,
ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach





TLENEK WĘGLA (CO) – CZAD: Bezbarwny, bezwonny, łatwopalny gaz. Silnie toksyczny.
Powoduje ciężkie zatrucia (zaczadzenie). Powstaje podczas spalania węgla, ropy naftowej lub
innych paliw węglowych, występuje w spalinach samochodowych.
DWUTLENEK WĘGLA (CO2): Bezbarwny, bezwonny, niepalny gaz. W małych stężeniach
nie jest trujący, w większych stężeniach dwutlenek węgla jest szkodliwy dla zdrowia.
Powstaje w procesach spalania węgla i ropy naftowej, a także w procesie oddychania
organizmów żywych.
DWUTLENEK SIARKI (SO2): Bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu, silnie
drażniący drogi oddechowe. Jest trujący dla zwierząt i szkodliwy dla roślin.
Powstaje w wyniku spalania zanieczyszczonych siarką paliw stałych i płynnych.
TLENKI AZOTU (NO, NO2, NOX): NO – bezbarwny, toksyczny gaz; NO2 – brunatny, silnie
toksyczny gaz o ostrym zapachu. Tlenki azotu działają drażniąco na oczy i drogi oddechowe.
Są prekursorami powstających w glebie związków rakotwórczych i mutagennych.
Powstają podczas spalania paliw kopalnych oraz przy eksploatacji silników
spalinowych samochodów.
WĘGLOWODORY: Wiele węglowodorów to gazy albo ciecze o dość dużej lotności.
Pojawiają się w powietrzu w wyniku parowania i spalania paliw, głównie węgla,
ropy naftowej i substancji ropopochodnych, a także palenia odpadów i tytoniu.
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.

PYŁ ZAWIESZONY (PM10, PM2,5): Pył zawieszony to mieszanina drobnych cząstek o różnych
rozmiarach i o różnym składzie chemicznym. Jest szkodliwy dla zdrowia. Powstaje głównie
podczas spalania węgla w elektrowniach, elektrociepłowniach, piecach domowych, a także
w wyniku transportu miejskiego.
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.
Spośród wymienionych antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń powietrza, największy
udział ma tzw. NISKA EMISJA. Do niskiej emisji zalicza się zanieczyszczenia wydobywające
się ze źródeł na wysokości poniżej 40 m. Jest to emisja pyłów i szkodliwych gazów
pochodząca z transportu drogowego oraz lokalnych kotłowni węglowych i domowych pieców
grzewczych, w których spalanie odbywa się w nieefektywny sposób węglem słabej jakości
oraz odpadami domowymi. Transport to jedno ze źródeł niskiej emisji. Spaliny samochodowe
są bardzo szkodliwe ponieważ rozprzestrzeniają się w dużych stężeniach na niskich
wysokościach w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi. Pojazdy samochodowe skażają środowisko
obciążając go ponad 15 tysiącami związków chemicznych.
Wielu z nas ma w domu piec lub kominek. Są to paleniska domowe, w których powinny być
spalane jedynie paliwa do tego przystosowane: węgiel dobrej jakości czy suche drewno.
Niestety wiele osób pali w kominkach odpady domowe powodując ogromny wzrost
zanieczyszczeń powietrza. Palenie śmieci szkodzi Twojemu zdrowiu i zdrowiu Twoich
najbliższych, zanieczyszcza środowisko, w którym mieszkasz.
SPALANIE ODPADÓW POWODUJE:
• poważne problemy zdrowotne, w tym nowotwory;
• korozję pieców, zapalenie przewodu kominowego, a nawet pożar;
• smog;
• kwaśne deszcze;
• dziurę ozonową;
• efekt cieplarniany;
• zmiany klimatyczne: susze, powodzie, huragany.
W paleniskach domowych NIE WOLNO spalać:
 plastików, butelek plastikowych;
 tworzyw sztucznych, folii;
 opakowań po produktach spożywczych,
nawozach, chemikaliach;
 drukowanego, kolorowego papieru;
 naczyń jednorazowych;
 zużytych ubrań, butów;
 resztek leków, kosmetyków,
chemii domowej;
 materiałów budowlanych,
resztek farb i rozpuszczalników;
 mebli i płyt meblowych;
 dętek, opon, gum;
 przewodów i kabli;
 baterii, żarówek;
 styropianu, gąbek;
 sprzętu gospodarstwa domowego;
 liści.
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
1. Przedstaw uczniom wyżej opisane wprowadzenie merytoryczne.
2. Wspólnie z uczniami wykonaj zadanie nr 1:
a. Podziel uczniów na grupy. Rozdaj po jednej Karcie Pracy z kartami dla każdej
z grup. Jest pięć kategorii kart oznaczonych piktogramami: opisy zjawisk, ich
przyczyny, nazwy zjawisk, zaobserwowane skutki i sposoby ich ograniczania.
b. W pierwszej kolejności zadaniem uczniów jest dopasowanie opisów zjawisk
do odpowiedzi, dlaczego opisane zjawiska występują, tak by stanowiły pary.
Zapytaj uczniów, czy już wiedzą, jakie zjawiska są opisane na kartach.
Następnie poproś o dopasowanie do ułożonych par nazwy zjawisk.
c. Sprawdźcie, czy każda grupa ułożyła karty we właściwy sposób. Wyjaśnij
niezrozumiałe kwestie. Następnie poproś, aby uczniowie wypisali na kartach
ze skutkami swoje obserwacje dot. skutków zanieczyszczenia powietrza w ich
otoczeniu. Wnioski te mają odpowiadać kategoriom zjawisk opisanych na
ułożonych kartach. Podobnie zróbcie z ostatnią kategorią – to pomysły na
ograniczanie skali prezentowanych zjawisk. Poproś o dopasowanie rozwiązań
do konkretnych zjawisk, a po zakończeniu pracy przedstawcie wyniki
i je przedyskutujcie.
3. Wspólnie z uczniami wykonaj zadanie nr 2:
a. Uporządkuj rodzaje zanieczyszczeń powietrza: bagna, transport, emisja
niezorganizowana, wybuchy wulkanów, rolnictwo, tereny zielone, burze
piaskowe, przemysł, pożary lasów, gleby i skały ulegające erozji, domowe
paleniska, palenie śmieci. Czy potrafisz scharakteryzować każdy z nich?
b. Zastanów się wspólnie z grupą jaki rodzaj zanieczyszczeń jest największy
w Polsce? Jaki rodzaj jest najbardziej niebezpieczny?
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.
ZADANIE NR 1
OPIS ZJAWISKA
PRZYCZYNA
Nienaturalne zjawisko atmosferyczne. Powstaje
gdy na zewnątrz jest wilgotno i bezwietrznie,
a powietrze jest zanieczyszczone pyłami
i toksycznymi gazami powstałymi w wyniku
spalania węgla i drewna. Najbardziej widoczne
i odczuwalne jest na obszarach miast. Wpływa
negatywnie na zdrowie mieszkańców oraz
elewacje budynków. Najczęściej można je
zaobserwować jako szarą mgłę nad miastem.
Te dodatkowe gazy dostają się do atmosfery
przez działalność człowieka – ze spalania paliw
kopalnych. Następstwem tego jest podwyższenie
średniej temperatury na Ziemi. Prowadzi to
do topnienia lodowców, podniesienia poziomu
morza, wymierania gatunków roślin i zwierząt
oraz nasilenia się upałów, susz, gradobić
i huraganów w różnych regionach świata.
OPIS ZJAWISKA
PRZYCZYNA
Problemy z układem oddechowym,
bezsenność, bóle głowy, złe samopoczucie,
choroby oczu, alergia, choroby serca.
Za powstawanie tego zjawiska odpowiedzialne
jest uwalnianie do atmosfery freonów –
substancji używanych do produkcji m.in.
aerozoli. Spotkamy je również w lodówkach
i klimatyzacji
OPIS ZJAWISKA
PRZYCZYNA
To zmniejszenie się stężenia ozonu
w atmosferze, na skutek zwiększonej ilości
freonów w powietrzu. Powłoka ozonowa
chroni organizmy żywe przed szkodliwym
promieniowaniem ultrafioletowym Słońca.
Powstanie dziury w powłoce ozonowej zwiększa
m.in. podatność na oparzenia i nowotwory
skóry. Występuje głównie w obszarach
podbiegunowych, ale ma wpływ na całość
życia na Ziemi.
Tworzenie się tego zjawiska związane jest
z paleniem węglem i drewnem, bezwietrzną
pogodą oraz dużą wilgotnością powietrza,
które stwarzają warunki dogodne do
gromadzenia się zanieczyszczeń
w powietrzu atmosferycznym.
OPIS ZJAWISKA
PRZYCZYNA
Mają negatywny wpływ na środowisko,
przyczyniając się do niszczenia lasów
oraz zakwaszania gleby i wód. To opady
atmosferyczne o odczynie pH mniejszym
niż 5,6, czyli kwaśnym.
Szkodliwe pyły zawieszone (PM10 oraz PM2,5)
oraz substancje (np. rakotwórczy benzo(a)piren)
wpływają na nasze zdrowie poprzez przenikanie
przy oddychaniu do ciała człowieka.
OPIS ZJAWISKA
PRZYCZYNA
Jest procesem naturalnym – dzięki niemu
średnia temperatura na Ziemi wynosi +14 stopni
C (gdyby nie to, na Ziemi byłoby -19 C°). Gazy
cieplarniane (dwutlenek węgla, para wodna,
metan, freony), gromadzą się w atmosferze,
działają jak szklarnia i ocieplają Ziemię. Obecnie
obserwujemy pogłębianie się tego procesu przez
wzrost ilości gazów cieplarnianych w atmosferze.
Głównymi winowajcami w procesie ich
powstawania są tlenki siarki i azotu, uwolnione
do atmosfery m.in. podczas spalania paliw czy
wybuchów wulkanów. Rozpuszczają się one
z dużą łatwością w opadach deszczu bądź śniegu,
powodując ich zakwaszenie. Na ziemię spadają,
zamiast czystej wody, rozcieńczone kwasy
siarkowy i azotowy
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.
ZJAWISKO
KWAŚNE
DESZCZE
SKUTKI ZJAWISKA





ZJAWISKO
DZIURA
OZONOWA
EFEKT
CIEPLARNIANY















WPŁYW
ZANIECZYSZCZEŃ
NA CZŁOWIEKA
SPOSOBY ORGANICZANIA





SKUTKI ZJAWISKA





SPOSOBY ORGANICZANIA





SKUTKI ZJAWISKA
ZJAWISKO
SPOSOBY ORGANICZANIA





SKUTKI ZJAWISKA
ZJAWISKO
SMOG





SKUTKI ZJAWISKA
ZJAWISKO
SPOSOBY ORGANICZANIA
SPOSOBY ORGANICZANIA





.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.
ZADANIE NR 2
-
-
ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ
POWIETRZA
NATURALNE
ANTROPOGENICZNE
Uporządkuj rodzaje zanieczyszczeń powietrza: bagna, transport, emisja niezorganizowana, wybuchy
wulkanów, rolnictwo, tereny zielone, burze piaskowe, przemysł, pożary lasów, gleby i skały ulegające
erozji, domowe paleniska, palenie śmieci. Czy potrafisz scharakteryzować każdy z nich?
.
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Za jego treść odpowiada wyłącznie Centrum Innowacji i Koordynacji.