Sprawozdanie

Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
Sprawozdanie
Prace w ramach projektu Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi
czynnej ochrony w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r. (umowa WFOŚ/D/641/230/2012)
realizowane były w latach 2012 i w 2013. W tym czasie Stowarzyszenie wydało 77.019,23 zł,
w tym 57.711 zł z dotacji WFOŚiGW w Gdańsku. W ramach projektu realizowane były cztery zadania:
1. Przygotowanie dokumentacji projektowej platformy widokowej
(6.711 zł z WFOŚiGW)
Pierwotnie celem projektu było wybudowanie platformy i do stycznia 2013 r. zostały poniesione wydatki na przygotowanie projektu, uzyskanie pozwolenia na budowę i podpisanie
umowy z wykonawcą. W ramach przygotowań zapłacono ze środków WFOŚiGW za dokumentację geotechniczną platformy, mapę do celów projektowych i projekt platformy oraz za
mapę do celów informacyjnych i dziennik budowy (łącznie 6.710,93 zł). Z Przedsiębiorstwem
Budownictwa Ogólnego Sp. z o.o. z siedzibą w Słupsku przy ul. Leszczyńskiego 10A podpisano umowę na wykonanie platformy. Prace zostały zrealizowane w większości, ale przed
odbiorem platformy została podpalona przez nieznanych sprawców i doszczętnie spłonęła.
Ponieważ w umowie wykonawca był zobowiązany do ubezpieczenia placu budowy, koszty
prac nie zostały zapłacone przez Stowarzyszenie. Z powodu podpalenia została podjęta decyzja o budowie platformy w innej technologii (platforma stalowa a nie z relumy) i obecnie
trwają prace nad uzyskaniem pozwolenia na budowę. W 2014 r. platforma zostanie zbudowana.
2. Przygotowanie i przeprowadzenie monitoringu przyrodniczego, obozu ornitologicznego, ochrona rezerwatu przed antropopresją (56.170 zł w tym 45.950 zł z WFOŚiGW)
Rezerwat Mewia Łacha to miejsce z jedyną w Polsce kolonią lęgową rybitwy czubatej,
które od roku 2007 gnieżdżą się tam ponownie. Rezerwat stanowi także jedno
z nielicznych miejsc na naszym wybrzeżu, gdzie z powodzeniem wyprowadzają lęgi sieweczki obrożne, a swoje gniazda zakładał także ostrygojad. Od samego początku ponownego
zagnieżdżenia się rybitw czubatych w rezerwacie Mewia Łacha, członkowie Grupy Badaw-
1
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
czej Ptaków Wodnych KULING prowadzą prace polegające na ochronie niewielkiego fragmentu cypla wraz z łachami po lewej stronie ujściowego odcinka przekopu Wisły, dzięki
czemu ptaki wyprowadzają tam udane lęgi. Oprócz ochrony cypla pilnowana jest Wyspa
po stronie „mikoszewskiej”, gdzie członkowie naszego stowarzyszenia interweniują przy próbach penetracji tego terenu przez załogi łodzi i jachtów. Tego typu zabiegi sprzyjają także
wielogatunkowym stadom ptaków wędrownych, które szczególnie w okresie letnio - jesiennym wykorzystują rejon ujścia Wisły jako miejsce odpoczynku i żerowisko. Prace GBPW
KULING odbywają się na podstawie umowy czterostronnej (partnerami są: Urząd Morski
w Gdyni, Urząd Miasta Gdańska, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku).
W okresie od pierwszych dni lipca do połowy września ochrona realizowana jest w postaci
obozu ornitologicznego, w trakcie którego pilnowane są łachy, prowadzone liczenia, chwytanie i obrączkowanie ptaków wędrujących oraz kontrolowane są kolonie rybitw i obrączkowane pisklęta (na podstawie zezwoleń Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska i RDOŚ
w Gdańsku).
2.1. Rok 2012
W 2012 r. budżet prac wyniósł 38.375,70 zł w tym 25.950 zł ze środków WFOŚiGW
i były to:
• Koszty pilnowania rezerwatu poza terminem obozu oraz szkolenia motorowodnego –
8.600 zł (w tym 8.000 ze środków WFOŚiGW),
• Koszty wyżywienia uczestników obozu oraz środków czystości, gazu i innych materiałów zużywanych w trakcie obozu na potrzeby osób pilnujących – 6.666,93 zł
(w tym 6.425,55 zł ze środków WFOŚiGW),
• Koszty napraw łodzi, silnika i zakupu benzyny do celów ochrony ptaków na łachach
i badań w kolonii rybitw - 5.983,40 zł ze środków WFOŚiGW,
• Koszty napraw i zakupu obrączek, pułapek na ptaki i drobnego sprzętu naukowego –
15.841,95 zł (w tym 4.257,44 zł ze środków WFOŚiGW)
• Koszty zakupu sprzętu obozowego związanego z funkcjonowaniem obozu (głównie
nowe elementy dachu domku) – 744,69 zł ze środków WFOŚiGW
• Koszty transportu - 538,73 zł ze środków WFOŚiGW
2
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
Uzyskany efekt prac to:
• Kontrola kolonii rybitw i obrączkowanie piskląt. W trakcie sezonu obserwacje miały
następujący przebieg:
Wykonanych było pięć kontroli łach z kolonią rybitw (5.06, 4.07, 15.07, 21.07, 18.08).
Kolonia rybitw czubatych (i towarzyszących im pozostałych gatunków) została założona
w tym samym miejscu co rok wcześniej, ok. 400 m na wschód od wschodniej kierownicy
Wisły. Niestety miejsce to okazało się nie dość skutecznie chronione i kolonia została zalana
w trakcie sztormu, który miał miejsce w połowie lipca. Mimo tego przetrwała część najstarszych piskląt i był to pierwszy od 2010 r. sezon z sukcesem lęgowym rybitw czubatych
w Polsce. Łączna ocena wielkości kolonii to 276 par rybitw czubatych i 100 rzecznych oraz
125-155 par rybitw białoczelnych. Dodatkowo w rezerwacie udały się co najmniej trzy lęgi
sieweczek obrożnych i jeden (prawdopodobne dwa) lęgi sieweczek rzecznych.
W trakcie sezonu zaobrączkowaliśmy 62 pisklęta rybitw czubatych, 30 piskląt rybitw
rzecznych i 18 piskląt rybitw białoczelnych. Dodatkowo cztery pisklęta mew srebrzystych,
sześć sieweczek obrożnych (dwie były widziane jako lotne poza rezerwatem, jedna padła po
uzyskaniu lotności) i dwa sieweczek rzecznych. Część piskląt sieweczek wchodziła
do pułapek tunelowych, podobnie jedno pisklę nurogęsi.
• Chwytanie i obrączkowanie ptaków wędrownych
Łapanie migrujących ptaków odbywało się za pomocą urządzeń biernych (do 32 szt. pułapek
tunelowych oraz do ośmiu sieci ornitologicznych), rozstawionych w zachodniej części rezerwatu, poza miejscami nocowania ptaków. Pułapki tunelowe (używane przez cały sezon) były
kontrolowane w ciągu dnia co dwie godziny, natomiast sieci (używane sporadycznie) co godzinę. Schwytane ptaki zakładano obrączki (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 marca 2006 r. w sprawie obrączkowania ptaków) przez osoby posiadające aktualne licencje obrączkarskie. Wszystkie schwytane ptaki były znakowane za pomocą metalowych obrączek odpowiedniego dla gatunku rodzaju, część gatunków znakowano dodatkowo
plastikowymi obrączkami koloru białego (biegusy zmienne i śmieszki), czarnego (rybitwy
rzeczne) i zielonego (sieweczki obrożne). Piaskowce otrzymywały kolorowe nienumerowane
obrączki o kombinacji kolorów pozwalających na indywidualne oznaczenie. Łącznie zaob-
3
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
rączkowano 2.573 ptaków z 35 gatunków. Liczba zaobrączkowanych ptaków z poszczególnych gatunków jest przedstawiona w Tab.1.
Tab. 1. Liczba ptaków z poszczególnych gatunków zaobrączkowanych w rezerwacie Mewia
Łacha w 2012 roku.
gatunek
biegus zmienny
biegus rdzawy
biegus krzywodzioby
kamusznik
sieweczka obrożna
piskliwiec
rybitwa czubata
krwawodziób
szlamnik
biegus malutki
pliszka żółta
piaskowiec
pliszka siwa
rybitwa rzeczna
rybitwa białoczelna
sieweczka rzeczna
siewnica
mewa mała
batalion
biegus płaskodzioby
łęczak
brzegówka
kszyk
mewa srebrzysta
śmieszka
płatkonóg szydłodzioby
brodziec śniady
ostrygojad
rybitwa czarna
kwokacz
cyraneczka
nurogęś
kukułka
kulik mniejszy
sójka
Zaobrączkowanych Zaobrączkowanych w tym kolorowymi
dorosłych
piskląt
obrączkami
1.775
116
81
79
73
75
1.739
6
70
62
55
48
46
44
42
41
1
4
16
15
10
8
6
6
5
4
28
30
18
2
28
4
4
3
3
3
3
2
2
1
1
1
1
1
2.573
123
4
1.866
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
12 schwytanych ptaków nosiło już obrączki, w tym u 10 osobników były to obrączki zagraniczne. Szczegółowy wykaz numerów założonych obrączek został przekazany do Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Gdańsku. Zbieranie danych o trasach wędrówek i miejscach zimowania ptaków na podstawie obrączkowania jest długotrwałym procesem, niemniej kolorowe znakowanie biegusów zmiennych bardzo zwiększa ilość wiadomości
powrotnych. Do końca listopada 2013 uzyskaliśmy 137 wiadomości powrotnych o biegusach
zmiennych zaobrączkowanych w roku 2012 i odczytanych co najmniej 30 km od rezerwatu
Mewia Łacha Dodatkowo otrzymaliśmy dalekodystansowe wiadomości powrotne z kilku
innych gatunków ptaków obrączkowanych w 2012 r. (sieweczki obrożne, piaskowce, rybitwa
czarna, biegusy rdzawe i malutkie).
2.2. Rok 2013
W 2013 r. budżet prac wyniósł 20.186,45 zł w tym 20.000,07 zł ze środków
WFOŚiGW i były to:
• Koszty napraw i zakupu obrączek i drobnego sprzętu naukowego – 7.176,32 zł ze
środków WFOŚiGW,
• Koszty wyżywienia uczestników obozu oraz środków czystości, gazu i innych materiałów zużywanych w trakcie obozu na potrzeby osób pilnujących – 3.087,26 zł
(w tym 2.904,48 zł ze środków WFOŚiGW),
• Koszty transportu – 2.396,33 zł ze środków WFOŚiGW
• Koszty zakupu benzyny i transportu łodzi do celów ochrony ptaków na łachach
i badań w kolonii rybitw – 2.360,79 zł ze środków WFOŚiGW,
• Koszty zakupu sprzętu obozowego związanego z funkcjonowaniem obozu (głównie
naprawa lodówki i zakup wyposażenia) – 1.721,76 zł ze środków WFOŚiGW
• Koszty szkoleń motorowodnych – 800 zł ze środków WFOŚiGW,
5
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
• Koszty związane z przygotowaniem materiałów informacyjnych, korespondencją, komunikacją itp. – 2.643,99 (w tym 2.640,39 ze środków WFOŚiGW).
Uzyskany efekt prac to:
• Kontrola kolonii rybitw i obrączkowanie piskląt. W trakcie sezonu obserwacje miały
następujący przebieg:
Wykonanych było sześć kontroli łach z kolonią rybitw (22.05, 12.06, 6.07, 8.07, 21.07,
4.08 i 21.08).
Kolonia rybitw czubatych (i towarzyszących im pozostałych gatunków) została założona
w tym samym miejscu co rok wcześniej, ok. 400 m na wschód od wschodniej kierownicy
Wisły. Pierwsze zniesienia miały miejsce już ok. 20 maja, ale kolonia została zalana w trakcie
sztormu, który miał miejsce na początku czerwca. Ptaki powtórnie rozpoczęły składanie jej
ok. 10 czerwca po zachodniej stronie tej samej łachy (w sąsiedztwie prac pogłębiających).
Wielkość kolonii w 2013 r. to 415 par rybitw czubatych i po 200-250 rzecznych i białoczelnych. Dodatkowo w rezerwacie udały się dwa lęgi sieweczek obrożnych i jeden rzecznych,
dalsze pojedyncze pary sieweczek obrożnych i rzecznych przystąpiły do lęgów bez potwierdzenia sukcesu. Gniazdowały również cztery pary mew srebrzystych, ale tylko jedna z sukcesem.
W trakcie sezonu zaobrączkowaliśmy 244 pisklęta rybitw czubatych, 122 pisklęta rybitw
rzecznych i 108 piskląt rybitw białoczelnych, sześć piskląt sieweczek obrożnych oraz pisklę
nurogęsi.
Na podkreślenie zasługuje fakt, że w ciągu całego sezonu lęgowego incydenty wtargnięcia turystów do kolonii lęgowej zdarzały się sporadycznie.
• Chwytanie i obrączkowanie ptaków wędrownych
Łapanie migrujących ptaków odbywało się w sposób identyczny jak w 2012 r. Łącznie
zaobrączkowano 2.433 ptaków z 34 gatunków, liczba zaobrączkowanych ptaków z poszczególnych gatunków jest przedstawiona w Tab.2.
6
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
Tab. 2. Liczba ptaków z poszczególnych gatunków zaobrączkowanych w rezerwacie Mewia
Łacha w 2013 roku.
gatunek
biegus zmienny
rybitwa czubata
sieweczka obrożna
rybitwa rzeczna
biegus krzywodzioby
pliszka żółta
krwawodziób
pliszka siwa
piskliwiec
biegus malutki
brzegówka
piaskowiec
szlamnik
biegus rdzawy
kamusznik
sieweczka rzeczna
batalion
siewnica
biegus mały
łęczak
kszyk
ostrygojad
brodziec śniady
kwokacz
śmieszka
łabędź niemy
cyraneczka
kulik mniejszy
kulik wielki
biegus płaskodzioby
płatkonóg szydłodzioby
mewa mała
mewa siwa
trznadel
kopciuszek
kormoran
nurogęś
Zaobrączkowanych Zaobrączkowanych w tym kolorowymi
dorosłych
piskląt
obrączkami
1.418
1.418
244
6
122
190
110
92
82
73
69
67
46
60
45
41
38
20
18
10
9
8
7
5
4
3
3
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
196
50
2
2
1
1
1
1
375
2.431
7
1.669
Monitoring walorów przyrodniczych i zagrożeń oraz zabiegi czynnej ochrony
w rezerwacie „Mewia Łacha” w 2012 r.
Dalszych 14 schwytanych ptaków nosiło już obrączki, w tym 11 zagraniczne. Szczegółowy
wykaz numerów założonych obrączek zostanie przekazany do Stacji Ornitologicznej Muzeum
i Instytutu Zoologii PAN w Gdańsku.
3. Naprawa elementów ścieżki przyrodniczej. Wykonanie i montaż nowych 5 tablic (7.000 zł ze środków własnych w 2012 r.).
Ścieżka edukacyjna w rezerwacie Mewia Łacha jest co roku niszczona przez nieznanych sprawców oraz częściowo przez sztormy. W 2012 prace naprawcze polegały głównie na
odtworzeniu pięciu tablic i ogólnym uporządkowaniu ścieżki. Łącznie prace w 2012 r. kosztowały 6.679,34 zł. 3.500 zł kosztowały prace, 2.858,58 zł materiał do naprawy ścieżki,
320,76 zł transport i wyżywienie wolontariuszy w dniu sprzątania rezerwatu.
4. Koordynacja i obsługa administracyjno-księgowa projektu.
Prowadzenie strony internetowej (5.400 zł w tym 5.050 zł ze
środków WFOŚiGW).
Koszty koordynacji wyniosły 3.185,97 zł (w tym 3.168,76 zł ze środków WFOŚiGW):
• Wynagrodzenia – 2.400 zł ze środków WFOŚiGW,
• Telefony – 346,50 zł ze środków WFOŚiGW,
• Materiały biurowe – 156,75 zł (w tym 140,79 ze środków WFOŚiGW),
• Korespondencja – 151,95 zł (w tym 150,70 ze środków WFOŚiGW),
• Transport – 100,77 zł ze środków WFOŚiGW,
• Wyciąg KRS – 30 zł ze środków WFOŚiGW,
Koszty prowadzenia strony www wyniosły 1.592,25 zł ze środków WFOŚiGW,
w tym:
• Wynagrodzenia – 1.500 zł,
• Mobilny dostęp do sieci www– 288,99 zł,
• Domena – 92,25 zł.
8