Laudację - Akademia Morska w Szczecinie

LAUDACJA
z okazji 80 urodzin Profesora Aleksandra Walczaka
Magnificencjo Rektorze,
Wysoka Rado,
Wielce Szanowny i Drogi Profesorze,
Panie i Panowie!
Wielki to dla mnie zaszczyt i honor przedstawić Państwu sylwetkę
Profesora Aleksandra Walczaka, naszego Jubilata, który obchodzi w
dniu dzisiejszym 80 rocznicę urodzin. Zaszczyt, albowiem jako obecny
dziekan Wydziału Nawigacyjnego jestem wychowankiem i doktorantem
Pana
Profesora.
Honor,
albowiem
będąc
studentem
i
współpracownikiem Profesora przez ponad czterdzieści lat mogę
oświadczyć, że obserwowałem w tym czasie działania Szanownego
Jubilata na niwie dydaktycznej, naukowej i wychowawczej z
nieukrywanym podziwem, cały czas obserwując Jego niesamowitą
aktywność, entuzjazm w działaniu, życiowe podejście i życzliwość dla
ludzi, zwłaszcza w ich trudnych sytuacjach.
Profesor Aleksander Walczak jest wybitnym wychowawcą pokoleń
nawigatorów w Polsce, autentycznym współtwórcą polskiego szkolnictwa
morskiego, orędownikiem zarówno klasycznego podejścia do służby na
morzu jak i wdrażania nowych rozwiązań technologicznych. Niełatwo jest
mówić o Osobie, która działając tak na wschodnim jak i zachodnim
wybrzeżu naszego kraju jako żołnierz, nauczyciel, wychowawca i
naukowiec przez całe życie oddawała się swoim pasjom związując się
na dobre i złe z morzem oraz gospodarką morską, realizując
konsekwentnie swoje idee, równocześnie starając się nie konfliktować
współpracowników, co nie było rzeczą łatwą jeśli się weźmie pod uwagę
osiągane cele.
Czy w kilku słowach można oddać 80 lat życia i twórczej
działalności takiej Osoby? Osoby, która dorastała w niełatwym przecież
okresie międzywojennym i w latach okupacji, rozpoczęła dorosłe życia
zaraz po wojnie w mrocznym czasie PRL i wiodła swoje życie
„normalnego obywatela PRL” jako profesora, rektora narażonego na
działania i nagabywanie „smutnych panów”, który w najtrudniejszych
momentach życia był sobą, podejmując decyzje, których do dzisiaj się
nie musi się wstydzić, a wręcz przeciwnie - może być z nich dumny. Jest
to dla mnie zadanie trudne, ale spróbuję przedstawić historię
Szanownego Jubilata, prozę Jego życia jako członka rodziny, żołnierza,
wychowawcy, nauczyciela, naukowca i przełożonego.
1
Urodził się 8 stycznia 1930 roku w Grajewie, w województwie
białostockim, jako syn Aleksandra i Heleny z domu Mołs. Szkołę
powszechną ukończył w roku 1942, następnie kontynuował naukę w 1 i 2
klasie gimnazjum na tajnych kompletach.
Dlaczego Jubilat wybrał morze? Zdecydował, jak w wielu
wypadkach, Los. W roku 1944 podczas ataku lotniczego na Grajewo
stracił matkę. W tym czasie ojciec w ramach akcji „Burza” prowadził
koncentrację 4 obwodu AK zgrupowania „Dzik” oraz działania bojowe i
dywersyjne na zapleczu linii frontu stojącego na Biebrzy. Głęboko wryły
się w Jego pamięć trudy okupacji, śmierć matki i powojenne losy ojca,
którego po różnych przejściach przeniesiono w roku 1946 na Wybrzeże
do służby w Marynarce Wojennej. Stworzyło to naturalną możliwość
kontynuacji przez syna wojskowych tradycji rodzinnych.
Po zdaniu egzaminów wstępnych w roku 1947 został przyjęty do
Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni. Absolwenci, którzy
uzyskali pierwsze trzy lokaty, mieli prawo wyboru jednostki morskiej.
Ppor. Aleksander Walczak jako prymus wybrał ORP „Błyskawicę”.
Jednak wkrótce nadszedł mroczny czas aresztowań podejmowanych na
podstawie fikcyjnych oskarżeń, skierowanych przeciwko przedwojennym
oficerom o działania przeciwko państwu. W 1952 roku ojciec Aleksandra
otrzymał orzeczenie Przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej
zakazujące przebywania w strefie nadgranicznej. W rezultacie ówczesny
zastępca dowódcy ORP „Błyskawica”, nasz Jubilat został wyokrętowany
i skierowany przejściowo do pełnienia obowiązków flagowego
nawigatora floty, a następnie wykładowcy na Wydziale Pokładowym
Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Był to moment decydujący w
życiu zawodowym Jubilata. Stanął przede wszystkim przed całkowitą
zmianą charakteru pracy wraz z przeświadczeniem o tymczasowości
służby w Marynarce Wojennej. Zmuszony, dostosował się do nowych
warunków i pokochał pracę pedagogiczną z młodzieżą. W roku 1955, w
wieku 25 lat został dziekanem (komendantem) Wydziału Nawigacji i
Łączności Wyższej Szkoły Marynarki Wojennej w Gdyni. W końcu roku
1957, korzystając z „odwilży październikowej”, przeszedł do rezerwy w
stopniu komandora podporucznika.
Rozpoczęcie nowego etapu życia nie było łatwe. Poszukiwanie
pracy w Urzędzie Morskim czy w Polskim Ratownictwie Okrętowym w
Gdyni wymagało politycznych referencji Dowództwa Marynarki Wojennej.
Zgłoszenie się do szkolnictwa morskiego było najskuteczniejszym i
jedynie możliwym wyborem. Z dwu uczelni - Państwowej Szkoły Morskiej
i Państwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Gdyni wybrał tę ostatnią.
Pozwoliło to także na podjęcie przez Niego studiów na Wydziale
Morskim Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie, które ukończył w
roku 1965 z tytułem magistra ekonomii. Przez 8 lat kierował początkowo
2
działem praktyk morskich, potem Wydziałem Nawigacyjno - Połowowym.
Dodatkowo w Ośrodku Szkolenia Zawodowego kształcił kapitanów
żeglugi wielkiej rybołówstwa morskiego, przygotowując kadry pokładowe
floty dalekomorskiej do pływania i połowów na wodach wszechoceanu.
W roku 1965 Departament Kadr i Szkolnictwa Zawodowego
Ministerstwa Żeglugi przeniósł Go do nowo tworzonej Państwowej
Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Szczecinie na identyczne stanowisko
kierownika
Wydziału
Nawigacyjno-Połowowego.
Rok
później
reaktywowano Państwową Szkołę Morską w Szczecinie, tworząc drugi
po Gdyni ośrodek szkoleniowy oficerskich kadr morskich. Z inicjatywy
Szanownego Jubilata nastąpiło połączenie w Szczecinie obu istniejących
szkół w jedną pomaturalną szkołę morską. Fuzja ich nastąpiła w roku
1967, gdzie Jubilat został kierownikiem Wydziału NawigacyjnoPołowowego. W dniu 31 lipca 1967 roku Ministerstwo Oświaty i
Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Żeglugi powołały specjalną
Komisję do Spraw Wyższych Szkół Morskich. Kapitan żeglugi wielkiej
mgr Aleksander Walczak reprezentujący Państwową Szkołę Morską w
Szczecinie wszedł w skład Zespołu Nawigacyjnego.
Z chwilą utworzenia Wyższej Szkoły Morskiej w Szczecinie objął
stanowisko dziekana Wydziału Nawigacyjnego. W latach 1971-1978
pełnił funkcję prorektora ds. studenckich, a następnie prorektora ds.
nauki i współpracy z gospodarką morską. Czas sprawowania funkcji
prorektora ds. młodzieży był okresem dość krótkim zaledwie
półtorarocznym. W tym czasie skupił swoje wysiłki na stworzeniu bazy
socjalnej dla rozwijającej się uczelni. Na stanowisku prorektora ds. nauki
i współpracy z gospodarką morską koncentrował się na pozyskiwaniu i
kształceniu kadr akademickich, rozwoju badań naukowych, bazy statków
szkolnych oraz poprawianiu struktury organizacyjnej uczelni.
W roku 1978 z nominacji, a potem z wyboru przez 2 kolejne
kadencje piastował godność rektora Wyższej Szkoły Morskiej w
Szczecinie. Okres ten obfitował w trudne sytuacje dla kierowania
uczelnią, wymagające szczególnej uwagi i troski o rozwój uczelni, przede
wszystkim o bezpieczeństwo kadry naukowo-dydaktycznej i studentów w
okresie stanu wojennego. Rektor Aleksander Walczak potrafił w tym
ciężkim okresie utrzymać stan kadry i studentów bez strat, nie ulegając
naciskom politycznym. W okresie pierwszych kadencji wykształcono w
kraju i za granicą ponad 30 doktorów nauk technicznych.
W zakresie inwestycji oddano drugi blok Studenckiego Domu Marynarza
z 550 miejscami, wybudowano stołówkę z możliwością wyżywienia 1400
osób dziennie oraz opracowano dokumentację budowy basenu
pływackiego i biblioteki głównej.
3
Po zakończeniu kadencji rektorskich w latach 1985-1989 został
powołany na Przedstawiciela Polski w Międzynarodowej Organizacji
Morskiej, pełniąc dodatkowo stanowisko Szefa Polskiej Misji Morskiej w
randze radcy ds. morskich Ambasady Polskiej w Londynie. Zakres tych
obowiązków był całkowicie zgodny z Jego kompetencjami zawodowymi
jako kapitana, profesora i długoletniego rektora uczelni morskiej.
Po powrocie do kraju w roku 1989, po niespełna rocznym
kierowaniu Instytutem Nawigacji Morskiej, został ponownie wybrany na
rektora naszej Uczelni w następnych dwu kadencjach. W tym okresie
rozpoczęto budowę statku szkolno-badawczego „Nawigator XXI”,
pozyskano budynek dla Studium Wojskowego po byłych koszarach
wojsk radzieckich przy ulicy Żołnierskiej, zakupiono kolejnych 8
symulatorów najnowocześniejszej generacji oraz zakończono budowę i
oddano do użytku basen pływacki oraz budynek Biblioteki Głównej oraz
Instytutu Eksploatacji Portów i Floty.
Ważnym obszarem Jego działalności był udział w krajowych
instytucjach i komitetach naukowych takich jak: Rada Główna
Szkolnictwa Wyższego, Polskie Towarzystwo Nautologiczne, Centralna
Komisja ds. tytułu i stopni naukowych, Rada Naukowa ZG Towarzystwa
Wiedzy Powszechnej, a także członkostwo w Akademii Inżynierskiej w
Polsce oraz w Sekcji Nawigacji Komitetu Geodezji i Kartografii PAN.
Istotne są także formy działalności pozanaukowej i społecznej, do
których z ważniejszych należy zaliczyć pełnienie stanowiska Prezesa
Zarządu Wojewódzkiego Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w
Szczecinie, Przewodniczącego Szczecińskiego Klubu Kapitanów Żeglugi
Wielkiej, Przewodniczącego Krajowej Sekcji STW – IMO przy Polskim
Rejestrze Statków, Przewodniczącego Kolegium Rektorów Uczelni
Szczecina, Przewodniczącego Ogólnopolskiej Olimpiady Nautologicznej,
Prezesa Towarzystwa Krzewienia Wiedzy o Morzu.
Wraz z rozwojem naukowym Aleksander Walczak nie zaniedbywał
łączności z praktyką morską. Rozpoczął ją już w trakcie pobytu w
Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Gdyni, odbywając staż na ORP
„Błyskawica”. Po przejściu do rezerwy pływał jako II i I oficer na statkach
Państwowej Szkoły Rybołówstwa Morskiego w Gdyni. Na statkach
handlowych w Polskich Liniach Oceanicznych rozpoczął karierę jako II
oficer na m/s „Nysa”. Jako I oficer zatrudniony został pierwszy raz w
Polskiej Żegludze Morskiej na s/s „Sławno”. Pierwsze stanowisko
kapitana objął w wieku 35 lat na statku m/s „Elbląg”. Następnie dowodził
wieloma jednostkami w Polskiej Żegludze Morskiej. Morską karierę
zakończył w firmie Euroafrica jako kapitan m/s „Wejherowo”.
4
Główny kierunek Jego zainteresowań naukowych dotyczy
bezpieczeństwa żeglugi jako podstawowego problemu badawczego
nawigacji morskiej, w aspekcie oddziaływania czynnika ludzkiego,
technicznego i eksploatacyjnego oraz oceny dokładności metod
nawigacyjnych. Charakter teoretyczny Jego badań uwidacznia się w
poznaniu istniejącej rzeczywistości, w dokonaniu uogólnień,
sformułowaniu twierdzeń i praw dotyczących bezpieczeństwa żeglugi.
Teoretyczne ustalenia i wnioski stanowiły podstawę wypracowania
praktycznych metod nawigacyjnych. Wyniki tych dociekań naukowych
zaprezentował w 33 publikacjach monograficznych, w studiach i
rozprawach oraz w 162 artykułach.
W dorobku naukowym należy wyróżnić prace z zakresu określania
dokładności pozycji statku, bezpieczeństwa żeglugi, ochrony transportu
morskiego, szkolenia marynarzy oraz opracowań dotyczących aspektu
metodologii badań naukowych w nawigacji morskiej. Tylko w ostatnich
pięciu latach zostały wydane takie pozycje jak: Współdziałanie
helikoptera z platformą wiertniczą, statkiem specjalistycznym i
pełnomorskim (2004), Strategia rozwoju szkolnictwa morskiego (2005),
Zarys metodologii badań naukowych w nawigacji morskiej (2005), Rola
seminarium dyplomowego w uczelniach morskich (2007).
Ponadto wykonał 43 prace naukowo-badawcze i 11 ekspertyz.
Wypromował 7 doktorów, z których 5 uzyskało habilitację, a 6
stanowisko profesora. Był promotorem ponad 350 prac inżynierskich i
magisterskich. Opracował 91 recenzji prac doktorskich, habilitacyjnych i
awansowych na stanowiska docentów i profesorów. Recenzował
przeszło 20 książek i monografii. Nie zaniechał też działalności
popularyzatorskiej w zakresie krzewienia wiedzy o morzu i gospodarce
morskiej, wydając popularno-naukowe opracowania dla młodzieży, jak
również opracowania na rzecz środowiska naukowego Pomorza
Zachodniego czy kraju. Wykształcił tysiące oficerów floty wojennej,
handlowej i rybackiej, był współautorem planów i programów studiów na
kierunku nawigacja oraz kursów specjalistycznych i kwalifikacyjnych
oficerów floty transportowej i rybackiej. Oprócz przedmiotów
nautycznych prowadził i prowadzi zajęcia z metodologii badań
naukowych, seminaria dyplomowe i wykłady monograficzne, gdyż ciągle
pomimo okrągłego jubileuszu Pan Profesor jest czynnym wykładowcą.
Wiele miejsca w działalności Jubilata zajmowały sprawy
popularyzacji wiedzy o morzu oraz gospodarce morskiej. Za swoją
działalność naukową, organizacyjną i dydaktyczną był 16-krotnie
wyróżniany nagrodami resortowymi.
5
Zawierał dwukrotnie związek małżeński. Z pierwszego związku z
Danielą Kobylińską urodziły się dwie córki: Ewa i Mirosława. Z drugiego
związku z Marią Czerepaniak posiada córkę Aleksandrę - obecnie doktor
fizyki pracującą w znaczącym w świecie ośrodku naukowym
Uniwersytetu Princeston (USA).
Szanowni Państwo!
W powyższy i bardzo wybiórczy sposób przedstawiłem Państwu
sylwetkę Profesora Aleksandra Walczaka, wybitnego wychowawcy
młodzieży, nauczyciela, naukowca i praktyka, niestrudzonego
organizatora, dla wielu z nas po prostu Mistrza.
Szanowny Panie Profesorze!
Serdecznie gratulujemy Panu Profesorowi dotychczasowych
dokonań i prosimy o jeszcze. Pańska intuicja, dociekliwość, kojarzenie
faktów i wyciąganie właściwych dalekowzrocznych wniosków w
połączeniu z talentami organizacyjnymi spowodowała, że Akademia
Morska jest dzisiaj tu gdzie jest. Jesteśmy w pięknym Szczecinie, w
uczelni specjalistycznej wyróżniającej się kadrą i wyposażeniem.
Uczelni, która spełnia wszelkie wymagania krajowe, europejskie i
międzynarodowe w zakresie kształcenia studentów i szkolenia
marynarzy, dla wielu innych szkół i uczelni stanowiąc wzorzec do
naśladowania.
Dziękując Panu Profesorowi za cały wkład włożony w budowę
prestiżu naszej Uczelni, życzę w imieniu własnym i całej naszej
społeczności akademickiej dalszej aktywności zawodowej i zdrowia.
Zdrowia, potrzebnego każdemu człowiekowi jak woda, z którą związał
Pan całe swoje życie.
dr inż. kpt.ż.w. Jerzy Hajduk prof.nadzw.AM
Dziekan Wydziału Nawigacyjnego
Akademii Morskiej w Szczecinie
Szczecin, 8 stycznia 2010
6