Ziemniak AU

Technologia produkcji ziemniaka
Ziemniak jest gatunkiem bardzo trudnym w produkcji z uwagi na zagroŜenie
ze strony szeregu chorób (m.in. zarazy ziemniaka, alternariozy, rizoktoniozy,
parcha zwykłego i srebrzystego czarnej nóŜki), szkodników (stonki ziemniaczanej,
rolnic, drutowców, pędraków oraz mszyc wektorów chorób wirusowych) a takŜe
ze względu na łatwość zachwaszczania się plantacji (od posadzenia do zwarcia
rzędów i przy zasychaniu łętów).
Udział grup roślin w strukturze zasiewów
w 2008 r. (powierzchnia obsiana ok. 11,1 mln ha)
Wymagania klimatyczne: termiczne i wodne
• Ciepły okres od posadzenia bulw sprzyja szybkim
wschodom roślin i ograniczeniu poraŜenia przez Rizoctonia
solani. Wymagania wodne w tym okresie są niewielkie.
• Okres od wschodów do kwitnienia roślin wymaga
niezbyt wysokich opadów oraz dość ciepłej pogody
(optymalna temp. to 20-23 oC w dzień, a w nocy 15-16 oC,
wyŜsze temperatury powodują zwiększoną tuberyzację i
zdrobnienie bulw).
• Niskie temperatury w okresie zbioru zwiększają
uszkodzenia mechaniczne.
Wymagania klimatyczne: wodne
Największe wymagania wodne mają rośliny w
okresie związywania bulw i ich intensywnego
wzrostu
(30-35
mm/dekadę).
Optymalne
uwilgotnienie gleby w tym okresie ogranicza
poraŜenie bulw przez Streptomyces scabies (parch
zwykły). Z kolei nadmiar opadów, chociaŜ sprzyja
gromadzeniu plonu to jest jednocześnie
czynnikiem sprzyjającym poraŜeniu plantacji
przez Phytophtora infestans (zaraza ziemniaka).
Bardzo niekorzystne dla ziemniaka są okresy na
przemian duŜych opadów oraz suszy, które
powodują deformację bulw i powstawanie wad
wewnętrznych.
1
Wymagania glebowe
Ziemniak jest rośliną tolerancyjną na jakość
gleb. Najlepsze do uprawy ziemniaka dla
przetwórstwa spoŜywczego są gleby o składzie
mechanicznym gś, gl i pgm zaliczanych do 1, 4, 5,
10 kompleksu oraz I, II i III kl. bonitacyjnej.
Mniejsze wymagania ma ziemniak jadalny. Do
gleb odpowiednich dla tego kierunku zalicza się
gleby o składzie mechanicznym pgl, pgm,
rzadziej gl i płz. Są to najczęściej gleby
kompleksów 4, 5, 11 rzadziej 6, zaliczanych do III
i IV kl.
Znaczenie uprawy ziemniaków jako
przedplonu dla innych roślin
Ze względu na swe właściwości przyrodnicze i wysokie wymagania
agrotechniczne, ziemniak nawoŜony obornikiem i dobrze odchwaszczony
naleŜy do najlepszych przedplonów, prawie dla wszystkich roślin
uprawnych. Ograniczenie uprawy ziemniaka w zmianowaniu, co aktualnie
występuje w Polsce (poniŜej 6% w strukturze zasiewów) i zwiększenie
powierzchni uprawy zbóŜ do ponad 75% powoduje:
- obniŜenie plonu roślin zboŜowych o 9-48%,
- konieczność zwiększenia liczby zabiegów ochrony roślin i tym samym ilości
substancji aktywnej na 1 ha,
- obniŜenie produkcyjności płodozmianów o 25%,
- obniŜenie wskaźnika efektywności energetycznej płodozmianów o 15%,
- spadek zawartości próchnicy, pH i składników pokarmowych w glebie (P, K,
Mg i mikroelementów),
- zmniejszenie pojemności kapilarnej gleby, pojemności wodnej i
gruzełkowatości gleby,
- zwiększenie cięŜaru objętościowego gleby.
Wartość przedplonów pod ziemniaki oraz przykładowe zmianowania
Wartość
przedpl.
Przedplon
Roślina
Człony zmianowania i udział ziemniaka
Wartoś
ć
Gleby lekkie
25%
Mieszanka
roślin
motylkowych
z trawami,
strączkowe
100
1. ziemniaki **
2. zboŜa ozime
3. zboŜa jare
4. strączkowe (łubin,
peluszka)
1. ziemniaki**
2. Ŝyto + wsiew. seradeli
3. zboŜa jare
4. zboŜa ozime + poplon (gorczyca biała)
5. mieszanka strączk.
Dobra
Buraki, ZboŜa
+ poplon ścier.
z roślin
strączk.
85
1. ziemniaki **
2. zboŜa ozime
3. strączkowe
4. zboŜa ozime + wsiew.
seradeli
1. ziemniaki **
2. zboŜa ozime + poplon (seradela + gryka)
3. zboŜe jare + poplon (gorczyca biała)
4. mieszanka strączk.
5. zboŜa ozime + poplon (gorczyca + facelia)
75
1. ziemniaki **
2. zboŜa ozime
3. strączkowe
4. zboŜa ozime
1. ziemniaki **
2. zboŜa ozime + poplon (facelia)
3. mieszanka strączk.
4. gorczyca biała
5. zboŜa ozime
ZboŜa +
poplon ścier,
(facelia +
gorczyca)
trawy
ZboŜa
Gleby lekkie są odpowiednie gdy rozkład
opadów w okresie wegetacji jest optymalny,
gleby cięŜkie, zlewne z kolei ze względu na
powolne ogrzewanie się wiosną mogą
sprzyja występowaniu chorób kiełków.
Ziemniak jest rośliną tolerancyjną na
odczyn gleby (pH 4,5-6,5).
Gleby zakamienione przeznaczone do uprawy
ziemniaka powinny by odkamienione.
Stanowisko ziemniaka w zmianowaniu
W typowej uprawie ziemniak najczęściej przychodzi po roślinach zboŜowych.
Stanowisko takie moŜna znacznie poprawić poprzez uprawę międzyplonów.
Najlepszymi roślinami stosowanymi w uprawie międzyplonów są rośliny
motylkowe. Na międzyplony moŜna takŜe przeznaczać rośliny niemotylkowe o
krótkim okresie wegetacji.
Do najlepszych przedplonów w uprawie ziemniaka naleŜą mieszanka roślin
motylkowatych z trawami oraz rośliny strączkowe. Dobry przedplon stanowią
trawy i buraki.
Dopuszczalny udział ziemniaka w strukturze zasiewów nie powinien
przekraczać 20-25% (4-5 letnia rotacja). Zbyt duŜy jego udział poza czynnikami
fitosanitarnymi moŜe powodować trudności w bilansie próchnicy i składników
pokarmowych w glebie.
Plantacje nasienne ziemniaka moŜna zakładać na polach gdzie od co najmniej
3 lat nie uprawiano ziemniaka, pomidora, tytoń czy inną roślinę psiankowatą oraz
przy potwierdzonej urzędowym atestem nieobecności organizmów szkodliwych.
Bardzo waŜne jest zachowanie właściwej izolacji przestrzennej (100 m elitarne,
i 50 m kwalifikowane).
Uprawa roli pod ziemniaki
Celem poŜniwnych i jesiennych zabiegów uprawowych jest doprowadzenie gleby do
wysokiej sprawności i kultury, zniszczenie chwastów rozłogowych, wniesienie i
równomierne rozmieszczenie nawozów mineralnych (P i K) i organicznych.
20%
Bardzo
dobra
Średnia
Wymagania glebowe
Stanowisko wolne od perzu, wysiew poplonu, obornik stosowany po Ŝniwach
- głęboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach),
- podorywka,
- wysiew nawozów P i K,
- wywoŜenie i roztrząsanie obornika,
- orka płytka (12-15 cm),
- bronowanie,
- siew poplonu,
- talerzowanie poplonu,
- orka przedzimowa.
Stanowisko zaperzone, bez poplonu, obornik wiosną
- głęboszowanie (tylko w uzasadnionych przypadkach),
- wyciąganie rozłogów perzu lub „zmęczenie” rozłogów perzu lub metoda mechanicznochemiczna z zastosowaniem herbicydu Roundup,
- wysiew nawozów P i K,
- orka przedzimowa.
2
Zabiegi uprawowe wykonywane na wiosnę powinny zapewnić:
- zabezpieczenie i ograniczenie strat wody pochodzącej z zapasów zimowych,
- przyspieszenie ogrzewania gleby dla wykonania wczesnego sadzenia,
- zniszczenie kiełkujących chwastów,
- przygotowanie jednorodnej spulchnionej warstwy roli do głębokości 12-15 cm,
- wyrównanie i zagęszczenie wierzchniej warstwy gleby aby zapewnić dobrą jakość
sadzenia,
- rozdrobnienie i pokruszenie brył,
- wniesienie i dokładne wymieszanie z glebą nawozów azotowych.
Ziemniak plonuje najlepiej, których cięŜar objętościowy świadczący o ich zagęszczeniu
wynosi 1,1-1,4 g/cm3. Stan taki określamy jako pulchny, na glebach zagęszczonych do 1,61,7 g/cm3 spadki plonu mogą sięgać 5-10 t z ha.
Wiosenne zabiegi uprawowe
- bronowanie lub włókowanie,
- siew nawozów azotowych,
- bronowanie,
- wywoŜenie i roztrząsanie obornika + orka płytka (tylko gdy nie stosowano obornika
jesienią!),
- doprawianie roli (brona zębowa, agregat uprawowy, brona wahadłowa, wał Campbella,
wał Cambridge)
NawoŜenie plantacji ziemniaka
Ziemniak pobiera z plonem 10 t bulw wraz masą łęcin i
korzeni ok. 45 kg N, 15 kg fosforu (P2O5), 70 kg potasu
(K2O), 20 kg wapnia (CaO), 10 kg magnezu (MgO)
oraz niewielkie ilości mikroelementów.
Zalecane dawki fosforu wynikające z zasobności gleb przy 30 t obornika na ha
Zawartość P2O5 w
mg/100g gleby
Dawka nawoŜenia fosforem w kg P2O5/ha przy przewidywanym plonie
250 dt z ha
300 dt z ha
400 dt z ha
Gleby lekkie 10-20% (części spławialnych)
Bardzo niska < 5
Niska 5-10
Średnia 10-15
Wysoka 15-20
Bardzo wysoka >20
129
84
46
24
18
136
91
53
31
26
151
106
68
46
41
Gleby średnie (20-35% części spławialnych)
Bardzo niska < 5
Niska 5-10
Średnia 10-15
Wysoka 15-20
Bardzo wysoka >20
141
84
42
23
16
148
91
49
30
23
193
136
94
75
68
Zalecane dawki potasu wynikające z zasobności gleb przy 30 t obornika na ha
Zawartość K2O w
mg/100g gleby
Dawka nawoŜenia potasem w kg K2O / ha przy przewidywanym plonie
250 dt z ha
300 dt z ha
400 dt z ha
Bardzo niska < 5
Niska 5-10
Średnia 10-15
Wysoka 15-20
Bardzo wysoka >20
Gleby lekkie 10-20% (części spławialnych)
180
214
180
214
144
178
122
156
70
104
283
283
247
224
173
Bardzo niska < 7,5
Niska 7,5-12,5
Średnia 12,5-20
Wysoka 20-25
Bardzo wysoka >25
Gleby średnie (20-35% części spławialnych)
228
262
169
203
134
168
111
145
52
86
330
272
237
213
155
NawoŜenie ziemniaka wczesnego w zaleŜności od terminu zbioru:
- po 60 dniach; P2O5 - ok. 40 kg, K2O – 60-80 kg,
- po 75 dniach; P2O5 - ok. 80-100 kg, K2O – 120-200 kg,
- zbiór po dojrzeniu bulw; j.w.
NawoŜenie azotem w zaleŜności od kierunku uŜytkowania kg N/ha:
- wczesny zbiór 40-80,
- na sadzeniaki 80-100,
N:P:K = 1:1:1,5
- jadalne 100-150
N:P:K = 1:1:1,5, a lepiej 1:1:2-2,5
- przemysłowe 130-180
Nawozy naturalne
Obornik Powinien byś dobrze przefermentowany i pod ziemniaki
naleŜy zastosować go w dawce 25-30 t/ha. W dawce 30 t/ha wprowadza
się 150 kg N, 90 kg P2O5, 180 kg K2O, 150 kg CaO, 60 kg MgO, 150 g
B, 120 g Cu, 220 g Mn, 1956 Zn, 12 g Co i śladowe ilości innych.
Wykorzystanie składników przez ziemniaki w pierwszym roku wynosi
do 30% N i P i do 50% K.
Gnojówka – w 1 m3 znajduje się 3 kg N i 7 kg K2O oraz
mikroelementy. Gnojówkę pod ziemniaki najlepiej zastosować wiosną w
ilości 20-30 m3
Gnojowica – zawiera przeciętnie 3-4 kg N, 2-3 kg P2O5, 3-4 kg K2O,
2 kg CaO i ok. 1 kg MgO. Ustalając dawkę gnojowicy przyjmuje się Ŝe
nie powinna przekracza więcej niŜ 50-70% potrzeb pokarmowych roślin
na azot co stanowi przeciętnie 50-60 m3 gnojowicy.
Współczynniki do przeliczania ilości składników pobieranych z plonem bulw ziemniaka na
dawki nawozów fosforowych i potasowych
NawoŜenie
organiczne
Składnik
Klasa zasobności gleby
bardzo niska
niska
średnia
wysoka
bardzo wysoka
Na oborniku
fosfor
potas
2,8
0,9
1,8
0,8
1,0
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
Bez obornika
fosfor
potas
3,0
1,3
2,0
1,2
1,2
1,0
0,7
0,7
0,5
0,5
.
Przykład:
Fosfor – 30 t x 1,5 kg P2O5 (pobranie fosforu z 1 t bulw) = 45 kg/ha x wsp. - 1,0 = 45 kg P2O5/ha
Potas – 30 t x 7,0 kg K2O (pobranie potasu z 1 t bulw) = 210 kg/ha x wsp. - 0,6 = 126 kg K2O
Do stosowania w produkcji ekologicznej dopuszczone są: mączka fosforytowa (30% P2O5),
siarczan potasu (ok. 50% K2O), Kainit (ok. 14% K2O), Patentkali (ok. 30% K2O i 10%
MgO)
Nawozy organiczne
Kompost – do kompostowania mogą by
zastosowane wszelkie materiały organiczne.
Kompost jest gotowy do zastosowania gdy
stosunek C:N kształtuje się na poziomie 3020:1 a masa kompostowa zatraci strukturę
wyjściowej substancji organicznej. Kompost
gospodarczy moŜe zawiera średnio: N –
0,6% N, P – 0,1%, K – 0,3%. Kompost
gospodarczy
moŜna
zastosować pod
ziemniaki w dawce do 40 t/ha.
3
Słoma roślin zboŜowych moŜe by dobrym nawozem organicznym pod warunkiem, Ŝe
zostanie rozdrobniona na odcinki poniŜej 10 cm i przyorana natychmiast po zbiorze. Wraz
z dawką 5 t/ha słomy wprowadza się do gleby ok. 25 kg N, 15 kg P2O5 i 50 kg K2O.
Specyficzną cechą słomy jest szeroki stosunek C:N wynoszący 80-100:1. W celu uniknięcia
unieruchomienia azotu w glebie naleŜy zastosować dodatek azotu mineralnego (1 kg N na
100 kg przyorywanej słomy).
Nawozy zielone z roślin poplonowych mogą by alternatywną formą nawozu organicznego
Wartość nawozowa w
stosunku do obornika
Wsiewki roślin strączkowych; siew IV-V
-Seradela 50-60 kg/ha
Poplony ścierniskowe z roślin strączkowych; się do 5. 08.
Groch past. + łubin + seradela 100+80+20
Wyka jara + groch past. + łubin Ŝółty 40+120+60
Łubin Ŝółty + seradela 130+30
Wyka ozima + łubin Ŝółty 40+100
Groch pastewny 200
Łubin Ŝółty + groch pastewny 100+100
Łubin Ŝółty + groch past. + wyka oz. 120+60+40
Łubin wąskolistny + groch pastewny 140+100
Łubin Ŝółty 200
Seradela 70
Bobik + groch past. + wyka ozima 90+60+50
cała masa
82
resztki
46
77
52
NawoŜenie azotem
Poplony ścierniskowe z roślin strączkowych i innymi; siew do 10. 08.
Groch past. + słonecznik 150+15
Wartość nawozowa w
stosunku do obornika
Łubin + facelia 80+4
Facelia + seradela 5+30
Seradela + gryka 40+40
cała masa
resztki
Facelia + wyka ozima 6+40
Groch pastewny + słonecznik 130+12
65
30
Bobik + wyka jara + słonecznik 80+100+15
Bobik + groch pastewny + słonecznik 100+100+15
Groch past. +wyka jara + słonecznik 100+50+10
Groch pastewny + wyka jara + rzepak 50+20+4
Poplony ścierniskowe z innych roślin; siew do 15. 08.
Gorczyca 20
Facelia 10
Rzepak 10
Słonecznik 35
Gorczyca + słonecznik 15+5
Gorczyca + rzepak 10+5
30
-
100
-
Poplony ozime; siew do 5. 09.
Wyka ozima + Ŝyto 50+80
NawoŜenie N
Najlepszym nawozem pod ziemniaki jest długo działający
mocznik. Na glebach odkwaszonych moŜna stosować
siarczan amonu. Jest to jednak nawóz silnie zakwaszający
glebę. Saletra amonowa i saletrzak naleŜą do nawozów
szybko działających i droŜszych. NawoŜenie azotowe
naleŜy stosować wiosną przed sadzeniem ziemniaka.
Podział dawki azotu na przedsiewną i pogłówną przy
nawoŜeniu przeciętnie wysokim (ok. 100 kg) nie wpływa
na wzrost a zwiększa nakłady pracy. Gdy dawki azotu
przekraczają 120 kg/ha, naleŜy zwrócić uwagę na dobre
wymieszanie nawozu z glebą.
Proporcje składników N:P:K
Niedobór N
W nawoŜeniu ziemniaka bardzo waŜna jest odpowiednia
proporcja N:P:K. Zmienia się ona zaleŜnie od poziomu
stosowanego nawoŜenia azotem i kierunku uŜytkowania.
• W uprawie ziemniaka jadalnego stosuje się proporcje N:P:K
jak 1:1:1,5, a lepiej 1:1:2-2,5.
• W przypadku ziemniaka skrobiowego (dla krochmalnictwa,
gorzelnictwa i suszarnictwa) proporcja składników zaleŜy od
wysokości planowanej dawki azotu. JeŜeli dawka nie jest
wyŜsza niŜ 100 kg azotu na l ha, to proporcja składników
N:P:K powinna kształtować się jak 1:1:1,5. Gdy ilość
stosowanego azotu będzie wyŜsza niŜ 100 kg/ha, wtedy
proporcja powinna wynosić 1:1:1,2-1,3, a lepiej 1:1,2:1,2-1,3.
Na glebach zasobnych w fosfor i potas dawki tych składników
mogą być mniejsze.
4
Niedobór P
Niedobór K
Ciemnienie enzymatyczne
Niedobór magnezu u ziemniaka
Przygotowanie sadzeniaków i sadzenie
Frakcję sadzeniaków stanowią bulwy których średnica jest większa
od 25 mm. Nie jest określona maksymalna średnica sadzeniaków.
RóŜnica między największym a najmniejszym sadzeniakiem w
jednej partii nie moŜe by większa niŜ 20 mm, zatem sadzeniaki w
jednej partii mogą mieć średnicę np. 25-45 mm, 35-55 mm, 45-65
mm, 50-70 mm, 60-80 mm.
JeŜeli w gospodarstwie uprawia się ziemniaki na wczesny zbiór
niezbędnym zabiegiem jest podkiełkowywanie, w przypadku innych
kierunków produkcji zaleca się pobudzanie.
Zaprawianie sadzeniaków zaleca się głównie w przypadku uprawy
na sadzeniaki i w uprawie odmian późniejszych. Zaprawy chemiczne
ograniczają poraŜenie rizoktoniozą, mogą równieŜ chronić rośliny
przed stonką ziemniaczaną.
Szerokość międzyrzędzi – najczęściej stosowana jest rozstawa 62,5
cm, jednak zwiększone wymagania jakościowe w stosunku do bulw
przeznaczonych do przetwórstwa spoŜywczego i na cele jadalne
powodują, Ŝe naleŜy dąŜy do zwiększenia szerokości międzyrzędzi
(75 cm).
Główne zalety zwiększenia
szerokości międzyrzędzi:
-
zmniejszenie energochłonności produkcji
zwiększenie wydajności pracy,
ograniczenie wpływu ugniatania kół ciągnika,
zapewnienie większej masy gleby dla rozwoju
podziemnej części rośliny,
- ograniczenie wad jakości bulw (zazielenienia,
deformacje, uszkodzenia mechaniczne, poraŜenia
bulw zarazą ziemniaka,
- zmniejszenie podatności redlin na rozmywanie w
przypadku nawadniania.
5
W przeciętnych warunkach glebowo-klimatycznych dla
frakcjonowanych sadzeniaków o wielkości 30-60 mm
przyjmuje się:
Wpływ podkiełkowania na tempo narastania plonu
bardzo wczesnych odmian ziemniaka (t/ha)
Sadzeniaki
podkiełkowane
niepodkiełkowane
róŜnica
podkiełkowane
nie
podkiełkowane
• 50-75 tys. roślin na l ha przy produkcji nasiennej,
• 40-50 tys. roślin l ha dla odmian wczesnych na wczesny
zbiór
• 40-45 tys. roślin na l ha dla ziemniaków jadalnych i
przemysł.
• 30-40 tys. roślin na l ha dla ziemniaków do przetwórstwa
ZwyŜka plonu w stosunku do kombinacji bez
podkiełkowywania dla odmian wczesnych
Zbiór w okresie od posadzenia w dniach
50
7.8
3.4
4.4
60
14.0
9.0
5.0
70
19.4
15.0
4.4
80
24.8
21.2
3.6
90
28.8
28.0
0.8
200
150
% 100
50
Zalety podkiełkowania:
•wcześniejsze i wyrównane wschody, większa odporność na choroby,
•przyspieszenie nagromadzania plonu,
•uzyskanie wyŜszych plonów i lepszej zdrowotności.
0
60 dni
75 dni
po dojrzeniu
Termin zbioru
Wpływ wielkości sadzeniaka na plon odmian
bardzo wczesnych o róŜnych terminach
zbioru (t/ha)
Wpływ krojenia sadzeniaków
plon w t/ha
Rodzaj
sadzeniaków
Nie krojone
Krojone z dezynfekcją noŜa
Krojone bez dezynfekcji noŜa
róŜnica w plonie w
stosunku do krojonych
t/ha
34.1
32.3
31.1
1.8
3.0
Wielkość
sadzeniaka
%
5.3
8.8
średnie ok. 70 g
małe ok. 40 g
róŜnice w
stosunku do
sadzeniaka
małego
Termin zbioru (dni wegetacji)
60
6.4
3.6
+2.8
75
20.9
17.8
+3.1
po dojrzeniu
35.6
30.8
+ 4.8
6
Liczba łodyg wyrastająca z sadzeniaków róŜnej wielkości
Masa sadzeniaka w g
20
30
40
50
60
70
80
90
100 110 120
130
Średnica sadzeniaka w
cm
2,8
3,0
3,5
4,0
4,4
4,8
5,0
5,2
5,4
Liczba łodyg
wyrastająca z bulwy
2,7
3,0
3,2
3,5
3,8
4,1
4,3
4,6
4,9
Średnia dla trzech
wielkości sadzeniaka
małe – 3,2
średnie – 4,1
5,7
5,9
6,1
5,1
5,4
5,7
duŜe – 5,1
Głębokość i termin sadzenia
Głębokość sadzenia powinna odpowiada średnicy sadzeniaka powiększonej o 1-2
cm, mierząc od wyrównanej powierzchni roli przed sadzeniem.
O terminie sadzenia decyduje głównie temperatura gleby na głębokości 10 cm. W
przypadku stosowania sadzeniaków podkiełkowanych termin sadzenia naleŜy
przyspieszyć i wysadzać bulwy wtedy gdy temp. gleby na głębokości 10 cm wynosi
6 natomiast dla pozostałych sadzeniaków: 8 oC.
Sadzenie ziemniaków wczesnych pod osłonami moŜna przeprowadzać gdy gleba
jest ogrzana do 3-4 oC.
Dobór odmian do uprawy
Podstawowym kryterium wyboru odmian jest jej wartość uŜytkowa lub rynkowa.
Producent ziemniaków moŜe uprawiać bowiem tylko te odmiany, które są akceptowane
przez klienta na rynku.
Wartość agrotechniczna odmian określa stopień trudności jej produkcji. Do parametrów
tych naleŜą:
- odporność na zarazę ziemniaka (liści i bulw),
- odporność na choroby wirusowe,
- odporność na czarną nóŜkę, fomozę, suchą i mokrą zgniliznę,
- odporność na parcha zwykłego, srebrzystego i rizoktoniozę,
- odporność na mątwika,
- odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz trwałość przechowalnicza.
Odmiany ziemniaka
Barwa skórki
• czerwona, fioletowa – np. Asterix, Bellarosa, Courage, Raja,
Odmiana to jednorodny genetycznie zbiór roślin o określonych
cechach.
Odmiany ziemniaka róŜnią się waŜnymi cechami roślin i bulw:
• wyglądem roślin,
• odpornością na choroby i szkodniki,
• długością okresu wegetacji - róŜne odmiany posadzone do
gleby w tym samym czasie (koniec kwietnia) mogą
wytworzyć bulwy nadające się do jedzenia juŜ w końcu
czerwca lub dopiero w sierpniu,
• wyglądem bulw (kształt, barwa skórki, barwa miąŜszu),
• cechami uŜytkowymi bulw (typ miąŜszu warunkujący
przydatność uŜytkową, zawartość skrobi, białka witamin itd.).
Redstar, Rosalind, Roko
• róŜowa – np. Irga, Kolia,
• Ŝółta -większość odmian
7
Barwa miąŜszu
Charakterystyka odmian ziemniaka
- kwitnienie
• WyróŜnia się dwie grupy odmian ziemniaka: jadalne i skrobiowe
występujące w róŜnych klasach wczesności.
• Ze względu na długość okresu wegetacji, odmiany dzieli się na 5
klas:
- bardzo wczesne - 60-90 dni,
- wczesne 90-110 dni,
- średnio wczesne - 110-125 dni,
- średnio późne 125-135 dni,
późne >135 dni.
.
LZO
Najbardziej popularne odmiany
ziemniaka:
Lp.
Odmiana
sałatkowe (miąŜsz zwięzły, po ugotowaniu daje się kroić w kostkę):
Denar, Lord, Ditta, Ruta, Karatop, Rosalind, Andromeda
na puree (rozsypujące się po ugotowaniu): Irys, Fianna, Gracja,Lady
Claire, Redstar, Zeus, Ursus, Cekin, Romula, Czapla
frytki, placki (bulwy duŜe, dobra jakość po usmaŜeniu): Orlik, Triada,
Innovator, Asterix, Danusia, Kolia, Fresco, Monsun
kluski, knedle lip. (duŜa zawartość suchej masy): Maryna, Beata,
Wiking, Salto, Bartek, Baszta
uniwersalne: Irga, Aster, Mila, Bryza, Ibis, Bila, Balbina, Vineta, Sante,
Satina, Syrena, Bard, Arkadia, Ania, Drop, Gloria, Velox, Cykada ,
Kuklik, Mors, Tokaj, Wigry, Zebra, śagiel, Wolfram, Wawrzyn, Denar,
Aksamitka, Albina, Krasa, Clarissa.
ODMIANY BARDZO WCZESNE
1
Lord
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
11
2
Denar
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
10
3
Arielle
+
+
+* +** +
+
+
+
+
9
4
Impala
+
+*
+
5
Velox
6
Ruta
+
+**
+
4
+
3
+**
1
ODMIANY WCZESNE
7
Owacja
+
+
+
+
+
+
8
Vineta
+
+
+
+
+
+
9
Korona
+
+
+
+
10 Latona
+
+
+
+
+
10
+
+
+
9
+
+
7
+
1
8
Odmiany ziemniaka spełniające podstawowe wymogi
w produkcji ekologicznej
Lp.
Odmiana
ODMIANY ŚREDNIOWCZESNE
11 Bartek
+
+
+
+
+
+
+
+
10
12 Satina
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
10
13 Tajfun
+
+
+
+
+
+
+
+
+
9
+
+
+
4
+
+
14 Elanda
+
+
+
15 Cekin
16 Asterix
+
3
+
1
17 Roxana
+
1
ODMIANY ŚREDNIOPÓŹNE I PÓŹNE
18 Syrena
+
19 Zeus
+
20 Ursus
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
8
+
+
5
+
4
+
ODMIANY SKROBIOWE
21 Hinga
+
1
22 Jasia
+
1
23 Rudawa
+
1
24 Ślęza
+
RAZEM
13 11
–
–
12 10 11 12
–
11 12 13
1
7
–
–
12
Odmiana
Grupa wczesności
Aster
Bard N
Denar N
Lord N
Molli N
Orlik
Aksamitka
Albina N
Bila
Sumak
Vineta N
Barycz N
Baszta N
Maryna
Tokaj
Ania N
Anielka NB
Arkadia NB
Beata
Danusia N
Signal N
Syrena N
Wolfram
Zeus N
Wawrzyn
bardzo wczesna
bardzo wczesna
bardzo wczesna
bardzo wczesna
bardzo wczesna
bardzo wczesna
wczesna
wczesna
wczesna
wczesna
wczesna
średnio wczesna
średnio wczesna
średnio wczesna
średnio wczesna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
średnio późna
późna
Odporność na
wirus PVY
7,5
7,5
7
7
7
7,5
8
7,5
7
7,5
7
9
9
9
7
8
9
9
9
9
9
8
7
7
7
Odporność na
zarazę ziemniaka
(rośliny)
4
2*
3
3
2*
3
3
3
3
3
2
5
5
5
5
6
6
5
5
5,5
5,5
5
5
6
6
Wymagania
nawozowe
średnie do małych
średnie
średnie
średnie
średnie
małe do średnich
średnie do małych
średnie do małych
średnie do małych
średnie
średnie
małe
duŜe
średnie
średnie do duŜych
duŜe
małe
duŜe
średnie
średnie do duŜych
brak danych
brak danych
średnie
brak danych
średnie
Wyradzanie się ziemniaka
• Wegetatywny sposób rozmnaŜania ziemniaka
niesie ze sobą niebezpieczeństwo przenoszenia
za pośrednictwem bulw wielu chorób, głównie
wirusowych, a takŜe grzybowych i bakteryjnych,
na potomstwo.
Jest to główna przyczyna degeneracji (wyradzania
się) ziemniaka oraz wynikającego stąd spadku
plonu.
W strefie 1 zagroŜenie zakaŜenia bulw wirusami jest najmniejsze, w strefie 4
największe. Dlatego w strefie 1 i 2 moŜna uprawiać bez ograniczenia wszystkie odmiany
ziemniaka. Natomiast w strefie 4 odmiany o wysokiej odporności na choroby wirusowe nie
mniejszej niŜ 7 (skala 9o).
Ze strefami ściśle wiąŜe się częstotliwość wymiany sadzeniaków. Na obszarze strefy 1 i 2
wymiana powinna się odbywać co 5 lat, w strefie 3 – co 4 lata, a w strefie 4 co 3 lata.
Metody zwalczania chwastów:
• Metoda mechaniczna – zabiegi wyłącznie mechaniczne za
pomocą powszechnie dostępnych maszyn pielęgnacyjnych.
Pielęgnowanie mechaniczne polega na 3-4 krotnym
obsypywaniu połączonym z bronowaniem broną lekką lub
broną chwastownik w odstępach 5-7 dniowych. Pierwsze
obsypywanie wykonuje się płytko na ok. 5 cm, kolejne na
głębokość 10-12 cm, ostatnie przed spodziewanymi wschodami
obsypywanie wykonuje się na głębokość ok. 15 cm. Po
wschodach do zwarcia rzędów wykonuje się 2-3 krotne
obsypywanie bez bronowania
• Mechaniczno-chemiczna – polega na stosowaniu w czasie od
posadzenia do wschodów takich samych zabiegów
mechanicznych jak w met. mechanicznej, przy czym ostatnie
obsypywanie naleŜy wykonać tuŜ przed wschodami. Następnie
na świeŜą glebę naleŜy zastosować odpowiedni do
zachwaszczenia herbicyd lub mieszankę herbicydów. W okresie
od wschodów do zwarcia rzędów moŜna w razie potrzeby
zastosować uzupełniający herbicyd na chwasty jednoliścienne.
http://www.syngenta.pl/uprawy/pdf/harmonogram_ziemniak.pdf
9
Metoda chemiczno-mechaniczna – polega na zastosowaniu jednego z herbicydów po
2-3 dniach od posadzenia. Po wschodach roślin ziemniaka naleŜy wykonać takie same
zabiegi mechaniczne jak w metodzie tradycyjnej.
Wykaz herbicydów do zwalczania chwastów dwuliściennych
Nazwa herbicydu
Racer 250 CS
Racer 250 EC + Sencor 70 WG
Racer 250 EC + Wisar 70 WG
Command 480 EC + Afalon 50 WP
Command 480 EC + Sencor 70 WG
Command 480 EC + Linurex 50 WP
Command 480 EC + Wisar 70 WG
Command 480 EC + Topogard 50 WG
Afalon Dyspersyjny 450 SC
Linurex 50 WP
Bladex 50 WP
Azogard 50 WP
Gesagard 50 50 WP
Sencor 70 WG
Wisar 70 WG
Chwastox Extra
Platten 41,5 WG
Patoran 500 S.C.
Afalon 50 WP + Bladex 50 WP
Linurex 50 WP + Bladex 50 WP
Herbicydy cd.
Dawka na ha
Termin stosowania i uwagi
2-3 l
1,5-2 l + 0,5 kg
1,5-2 l + 0,5 kg
0,2 l + 1 kg
0,2 l + 0,3-0,4 kg
0,2 l + 1 kg
0,2 l + 0,3-0,4 kg
0,15 l + 1,5-2 kg
2l
2 kg
1,5-3 kg
2-3 kg
2-4 kg
0,75-1 kg
0,75-1 kg
4l
2 kg
3-4 l
1,5 kg + 1-1,5 kg
1,5 kg + 1-1,5 kg
Nie później niŜ 10 dni po
posadzeniu,
po
uprzednim
obredleniu i i zabronowaniu
Stosować najpóźniej kilka dni
przed wschodami ziemniaków
Wykaz herbicydów do zwalczania chwastów jednoliściennych – głównie prosowatych
Nazwa herbicydu
Dawka na ha
Termin stosowania i
uwagi
Dancor 70 WG
Metripaz 70 WG
Mistral 70 WG
Sencor 70 WG
Wisar 70 WG
Sencor 70 WG + Fusilade Forte 150 EC
Wisar 70 WG + Fusilade Super 125 EC
0,5 kg
0,5 kg
0,5 kg
0,5 kg
0,5 kg
0,5 kg + 2-2,5 l
0,5 kg + 2-2,5 l
Stosować gdy ziemniaki
osiągną wysokość około 1015 cm
Sencor 70 WG
Titus 25 WG + Trend 90 EC
0,5 kg I zabieg
50 g + 01% II
zabieg
Oprysk systemowy – I
zabieg stosować najpóźniej
kilka dni przed wschodami
ziemniaka, II zabieg –
nalistnie
do
15
cm
wysokości. MoŜna stosować
z innymi adiuwantami
Nazwa herbicydu
Dawka na ha
Termin stosowania i uwagi
Dual 960 EC
Dual 960 EC + Afalon 50 WP
Proponit 720 EC
Agil 100 EC
Focus Ultra 100 EC
Furore Super 075 EW
Fusilade Super 125 EC
Nabu 20 EC
Pantera 040 EC
Perenal 104 EC
Targa Super 05EC
Select 240 EC + Adbios 85 SL
Select 240 EC + Atpolan 80 EC
Select 240 EC + Olbras 88 EC
1,5-1,8 l
1,5-1,8 l + 2 kg
2-2,5 l
0,5-0,8 l
1-1,5 l
1-1,25 l
0,75-1,5 l
1,5-2 l
0,8-1,5 l
0,5 l
0,75-1,5 l
0,8 + 1,25 l
0,8 + 1,5 l
0,8 + 1,5 l
Nie później niŜ 10 dni po
sadzeniu
po
uprzednim
obredleniu
Choroby występujące w uprawie ziemniaka
Bakterioza pierścieniowa
• grzybowe – zaraza ziemniaka, rizoktonioza, alternarioza, sucha zgnilizna bulw, parch
prószysty, parch srebrzysty ziemniaka oraz rak ziemniaka,
• bakteryjne – czarna nóŜka, mokra zgnilizna bulw, parch zwykły, bakterioza
pierścieniowa,
• wirusowe – wirus Y, wirus liściozwoju, wirus S, wirus X, wirus M i wirus A
Zaraza ziemniaka w największym nasileniu występuje w lata ciepłe i wilgotne najczęściej w
lipcu i sierpniu. Objawia się początkowo Ŝółtymi plamami na liściach, które brunatnieją a
następnie w całości zasychają. RównieŜ bulwy są zaraŜone przez zarodniki grzyba
spłukiwane z liści do gleby. Zwalczanie zarazy odbywa się poprzez stosowanie fungicydów,
najpierw systemicznych a następnie wgłębnych i kontaktowych.
Fungicyd układowy
Dawka
Fungicyd wgłębny
Dawka
Fungicyd kontaktowy
Dawka
Ridomil Gold MZ 68
Tattoo 750 SC
Tatoo 55 SC
Pretor 550 SC
Planet 72 WP
Melody Med. 69 WG
2,0 kg
1,5 l
3-4 l
3-4 l
2,0 kg
2,0 kg
Akrobat MZ 69 WP
Curzate M 72,5 WP
Invader 742 WG
Pyton 60 WG
Tanos 50 WG
Toska 72,5 WP
2,0 kg
2,4 kg
2,0 kg
1-1,25 kg
0,4-0,7 kg
2,0 kg
Altima 500 SC
Antracol 70 WG
Bravo 500 SC
Rywal 500 SC
Gwarant 500 SC
Dithane M-45 80 WP
Dithane Neo Tec 75 WG
Pencozeb 80 WP
Miedzian 50 WP
0,3-04 l
1,8 kg
2-3 l
2-3 l
2l
2-3 kg
2-3 kg
2-3 kg
4 kg
Parch zwykły
Zaraza ziemniaczana
Rizoktonioza
10
Mątwik ziemniaczany – szkodnik kwarantannowy. Cysty z jajami mogą zachować
Ŝywotność do 25 lat. Larwy mątwika Ŝerują na korzeniach roślin ziemniaka.
Zaatakowane rośliny są słabo rozwinięte, skarlałe o liściach skręcających się i
więdnących. Zwalczanie obejmuje: zmniejszenie częstotliwości uprawy (6 lat),
uprawę odmian mątwikoodpornych, oraz zwalczanie chemiczne (Vydate 240 SL,
Diafuran 5 GR).
Najnowsze insektycydy
Szkodniki glebowe: drutowce, pędraki i rolnice
Zbieranie stonki
Zbieranie stonki
Niszczenie naci
• Ostatnim elementem prawidłowej agrotechniki
nasiennej jest wykonanie zabiegu wczesnego
niszczenia naci. Prawidłowo wykonany daje duŜą
szansę poprawy jakości, a szczególnie zdrowotności
sadzeniaków, jeśli prawidłowo prowadzone są inne
zabiegi. Niszczenie naci wpływa równieŜ na
wyrównanie wielkości bulw, gdyŜ wstrzymuje wzrost
bulw większych (uzyskujemy wyŜszy udział frakcji
sadzeniakowej). Dzięki zabiegowi poprawia się takŜe
trwałość przechowalnicza zebranych ziemniaków.
Wcześniejsze niszczenie naci jest zalecane na
plantacjach odmian mniej odpornych na wirus Y.
Niszczenie naci
•
Optymalnym terminem wykonania zabiegu na plantacjach nasiennych jest
okres do ok. 14-20 dni od szczytowego lotu mszyc, dlatego bardzo waŜne są
systematyczne obserwacje lotów mszyc w danym roku i rejonie. Na ogół
najwyŜsze zasiedlenie występuje w II dekadzie lipca. Termin ten moŜe być
jednak zróŜnicowany w zaleŜności od regionu kraju, jak równieŜ przebiegu pogody
w danym roku. NaleŜy tu dodać, iŜ kryterium wyznaczającym termin niszczenia
naci jest równieŜ stopień dojrzałości skórki bulw. Zabieg moŜna wykonywać,
gdy skórka nie łuszczy się podczas pocierania palcem.
Zabieg niszczenia naci musi zapewniać szybkie i dokładne zasychanie roślin. Nie
wolno dopuścić do odrastania naci, gdyŜ zwiększa to ryzyko ponownej infekcji
wirusowej i uzyskujemy efekt odwrotny do zamierzonego. Zarejestrowanymi w
Polsce środkami do chemicznej desykacji roślin ziemniaka na plantacjach
nasiennych są Reglone 200 SL (w dawce 4-5 l/ha) i Reglone Turbo 200 SL (w
dawce 3-3,5 l/ha). Jednak zdecydowanie lepsze efekty moŜna uzyskać stosując
metodę mechaniczno-chemiczną, tzn. w pierwszej kolejności nać naleŜy
zniszczyć mechanicznie, przy uŜyciu rozbijacza, a następnie "sterczące"
resztki łęcin opryskać połową dawki Reglone. Zastosowanie powyŜszej metody
w sprzyjających warunkach pozwala ograniczyć poraŜenie wirusem Y nawet o
60% w stosunku do metody chemicznej.
11
Ogniwa technologii uprawy wywołujące zmiany zewnętrznych
i wewnętrznych cech jakości bulw
Wywoływany efekt
Czynnik
Mała miąŜszość warstwy ornej i nadmierna zwięzłość
gleby, będąca wynikiem nieprawidłowej podstawowej
uprawy gleby
Zmniejszenie plonu i pogorszenie zewnętrznych cech
jakości bulw
Nieracjonalne nawoŜenie mineralne
Pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulw, zwiększenie
ich podatności na uszkodzenia mechaniczne
Nieodpowiednia gęstość sadzenia
Zmniejszenie plonu bulw poŜądanej frakcji
Nieoptymalny termin sadzenia
Zmniejszenie plonu i pogorszenie wewnętrznych cech
jakości bulw
Nieprawidłowa pielęgnacja plantacji
Zmniejszenie plonu ogólnego i plonu bulw duŜych,
zwiększenie procentu bulw uszkodzonych
mechanicznie
Nieskuteczna ochrona przed szkodnikami
Zmniejszenie plonu
Nieskuteczna ochrona przed chorobami
Zmniejszenie plonu oraz pogorszenie wewnętrznych cech
jakości bulw
Brak przygotowania plantacji do mechanicznego zbioru
Zwiększenie procentu bulw uszkodzonych mechanicznie
Niewłaściwy termin zbioru
Wzrost uszkodzeń mechanicznych bulw oraz pogorszenie
wewnętrznych cech ich jakości
Zbyt niska temperatura przechowywania
Pogorszenie wewnętrznych cech jakości bulw
Maszyny do sadzenia i zbioru
ziemniaka
12
13