Pobierz

OID (299) 8/2016
Na naukę nigdy nie jest za późno!
Zgodnie z oczekiwaniami, europejska produkcja mięsa drobiowego w 2015 r., była wyższa niż
w 2014 r. i nadal będzie rosła w 2016 r. choć
nieco wolniej. Europejska Komisja przewiduje,
że w tym roku, produkcja brutto (GIP) krajów
UE zwiększy się o 240.000 t, czyli o 18%, osiągając 13,5 mln t, a w przyszłym o 15%. Chociaż produkcja ta nie jest odporna na ptasią
grypę czy rosyjskie embargo, to wiele czynników działa na jej korzyść. Należą do nich stosunkowo niskie ceny i trudności jakie w zagranicznym handlu przeżywa obecnie drobiarski
sektor w USA, na skutek epidemii grypy ptasiej
(Clements, 2015).
Wg analizy i prognoz IERiGŻ, bilans mięsa
drobiowego w I półroczu 2016 r. w porównaniu z tym samym okresem w 2015 r. przedstawiał się następująco:
• produkcja wzrosła o 9,3%, osiągając
1.277tys. ton;
• podaż wzrosła o 9,1%, osiągając 1.293 tys.
ton;
• import spadł o 5,9%, osiągając 16 tys. ton;
• eksport wzrósł o 18%, osiągając 473 tys. ton. Optymistycznie przestawiają się też prognozy dla krajowego rynku mięsa drobiu w całym
2016 roku:
• produkcja wzrośnie o 9,9%, osiągając 2.623
tys. ton;
• podaż wzrośnie o 9,7%, osiągając 2.656 tys.
ton;
• import - spadnie o 5,8%, osiągając 33 tys.
ton;
• eksport wzrośnie o 18,5%, osiągając 994 tys.
ton;
• zużycie mięsa drobiowego w kraju wzrośnie
o 5,1%, osiągając 1.662 tys. ton;
• udział importu w spożyciu wyniesie 2,0%;
• udział eksportu w produkcji wyniesie 38%;
• udział kurcząt w całkowitej produkcji mię8
sa drobiu wyniesie 77,4%, indyków 15,2%,
pozostałego drobiu, w tym kaczek i gęsi ok.
7,4%;
• spożycie drobiu zwiększy się o 1.8% w porównaniu z 2014 r. i osiągnie 28,8 kg/mieszkańca;
• udział mięsa drobiowego w całkowitym
spożyciu mięsa wyniesie 38,7%.
Wg analityków, niewielkie także zmiany winny nastąpić w krajowym sektorze mięsa drobiowego, którego trend nadal będzie dodatni.
Warto zatem zwrócić uwagę producentom drobiu na zasadnicze czynniki decydujące o uzyskaniu sukcesu w chowie kurcząt brojlerów.
Stare, rzymskie przysłowie mówi, że „Repetitio is mater studiorum„ - powtarzanie jest matką wiedzy, a zatem nic nie stoi na przeszkodzie
by przypomnieć sobie dawne oraz poznawać
nowe osiągnięcia z dziedziny produkcji drobiowego mięsa, tym bardziej, że pod wpływem organizacji związanych z obroną praw zwierząt
i innych „zielonych”, ciągle zmieniają się wymogi prawne dotyczące postępowania z ptakami. Zatem dla własnego dobra, przewidujący producent brojlerów, powinien brać udział
w szkoleniach, na których może poznać najnowsze przepisy dotyczące osiągnięcia wysokiego dobrostanu tak w chowie kurcząt, jak i w
ich transporcie do ubojni oraz podczas uboju
ptaków. Hodowlane koncerny drobiarskie, oferują nowe, zgodne z wymogami rynku, towarowe zestawy mieszańców mięsnych kurcząt,
a wytwórnie pasz - prześcigają się w proponowaniu coraz bardziej efektywnych mieszanek
paszowych. Producent brojlerów, jest obecnie
wysoko wyszkolonym specjalistą z różnych
dziedzin, co powinien potwierdzać uzyskanym
certyfikatem na kursach i szkoleniach, prowadzonych przez upoważnione do tego jednostki.
Pierwszy tydzień życia brojlerów decyduje o ich
zdrowiu i wynikach produkcyjnych w cza-
OID (299) 8/2016
sie całego odchowu w fermie. Stworzenie pisklętom dobrych warunków środowiskowych
i zastosowanie odpowiedniej metody chowu
gwarantuje, że będą się one rozwijały zgodnie z oczekiwaniami. Wg Jacksom (2013), życie brojlerów jest swoistym wyścigiem z czasem - od zasiedlenia nimi brojlerni - do ich
uboju. Wszyscy producenci chcą by ich kurczęta rosły jak najszybciej i żeby wszystkie do tego
wyścigu wystartowały równocześnie, kontynuując go w tym samym tempie. Jeśli duży procent piskląt, zacznie pić i jeść tylko z kilku godzinnym opóźnieniem w stosunku do reszty
stada, to w ciągu pierwszych 2-3 tygodni życia kurcząt, doprowadzić to może do dużego
niewyrównania stada, utrudniającego właściwe regulowanie wymiany powietrza i wysokości zawieszenia karmideł i poideł nad podłogą.
Im bardziej niewyrównane stado, tym trudniej
nim zarządzać i wiele kurcząt będzie zapadało na różne choroby, w tym również przewodu
pokarmowego.
Wyrównane stado
W celu zapewnienia wyrównania stada, należy podjąć szereg działań, zwłaszcza w okresie
chłodów. Przede wszystkim, 3 dni przed zasiedleniem brojlerni pisklętami, temperatura
betonowej podłogi winna wynosić 28o-29oC,
a wnętrze pomieszczenia 32oC. Pisklęta dużą
częścią ciała kontaktują się z podłogą, której
zbyt niska ciepłota spowoduje, że chroniąc się
przed ochłodzeniem, będą się zbijały w grupy
i ptaki znajdujące się w jej środku, zaczną później pobierać paszę, od znajdujących się na jej
obrzeżu, przyczyniając się do zróżnicowania
stada. Zimna podłoga może przyczynić się do
zahamowania rozwoju jelit, pogarszając wchłanianie w nich odżywczych substancji. Jak z tego
wynika, podłoga w całej brojlerni, winna mieć
wyrównaną temperaturę, gdyż kurczęta przebywające na jej chłodniejszych obszarach, wolniej się rozwijają.
Wielu producentów zastanawia się czy wydać
10
pieniądze na gaz, ale dobre nagrzanie brojlerni winno być traktowane jako niezbędna inwestycja. Grzejniki powinny być wyłączone podczas rozładunku przywiezionych z wylęgarni
piskląt, by nie spowodować ich przegrzania.
Na 80% powierzchni ściółki należy rozłożyć
dobrej jakości papier (ok. 80 g/1 m2), ale nie
za wcześnie, by nie uległ zniszczeniu. Dotykiem winno się także sprawdzić, czy na końcu
wszystkich smoczków jest zawieszona kropla
wody, która błyszcząc w świetle, zachęca pisklęta do picia. Jackson (2013) zaleca, by wraz
z elektrolitami, dla poprawy smaku wody, dodać do niej anyż.
Intensywność światła mierzona luksometrem
na wysokości grzbietu kurcząt, winna wynosić
20 luksów i należy ją sprawdzać, gdy pisklęta
nie garną się do picia i jedzenia.
Wg dobrostanowej Dyrektywy UE, mierzony
miernikiem poziom dwutlenku węgla w brojlerni, nie powinien przekraczać 3000 ppm,
gdyż jego zbyt duża ilość, a mała tlenu, osłabia rozwój piskląt. Otwory wentylacyjne winny umożliwić uchodzenie z pomieszczenia
CO2. Względna wilgotność w brojlerni winna się wahać między 60% a 70%. Przewiezione
z wylęgarni do zbyt suchego wnętrza brojlerni
pisklęta, bardzo szybko ulegają odwodnieniu,
co prowadzi do zróżnicowania ich przyrostów.
Każdy producent powinien bardzo dokładnie
obserwować zachowanie się piskląt na podłodze brojlerni, by szybko usunąć przyczynę
ich nierównomiernego rozprzestrzenienia lub
braku ich aktywności. Wprowadzane zmiany
w metodach chowu brojlerów, powinny być tak
subtelne by nie stresowały kurcząt.
Stan zdrowotny jelit
Na początku odchowu każdego stada należy
zawsze brać pod uwagę rozwój jednego z najważniejszych organów kurcząt tj. jelit. Słabo
rozwinięte jelita, zasiedlone dużą ilością niepożądanych bakterii, nie będą skutecznie wchłaniały odżywczych składników, co skutkuje
OID (299) 8/2016
spowolnieniem tempa wzrostu, pogorszeniem
wykorzystania paszy i stanu zdrowotnego pokarmowego przewodu.
Właściwe metody chowu piskląt są podstawą
dobrego rozwoju ich jelit, z tym że duże znaczenie ma pochodzenie jelitowej flory:
a.bez względu, jak starannie producent
oczyści brojlernię, zawsze pozostaną
w niej bakterie (dobre i złe) z poprzedniego odchowu, których ilość można
zmniejszyć zabiegami higienicznymi,
stosując właściwy detergent w odpowiednim rozcieńczeniu i zawsze doprowadzić
do wyschnięcia odkażanej powierzchni
przed nałożeniem środka dezynfekującego lub świeżej ściółki;
b.ważna jest jakość ściółki, która najlepsza
jest z drzewnych wiórów, ale z powodu
problemów z ich dostępnością, wielu producentów stosuje pociętą na sieczkę słomę lub inne - też zapewniające suchość
ściółki materiały - np. trociny;
c.ferma rodzicielska i zakład wylęgowy,
które powinny być kontrolowane przez
producentów brojlerów pod kątem jakości piskląt, by na początku ich odchowu,
dobrać lek wpływający na jelitowe bakterie; środki przeciw drobnoustrojom, powinny być stosowanie w porozumieniu
z lekarzem weterynarii i z uwzględnieniem sytuacji stada rodzicielskiego, wylęgarni i fermy brojlerów; podając takie
środki, należy równocześnie stosować
probiotyki, by wypełnić pustkę powstałą w jelitach.
d.stosowanie probiotyków staje się coraz
bardzie popularne, gdyż wspierają zasiedlenie jelit populacjami pożytecznych
bakterii, a tym samym ograniczają przestrzeń dla rozwoju szkodliwych drobnoustrojów; przewód pokarmowy zasiedlony pożytecznymi bakteriami, jest
bardziej odporny na zakażenie kokcydiozą; probiotyki mogą być rozpraszane
12
w wylęgarni lub wprowadzane do wody
względnie wstrzykiwane do wylęgowego
jaja podczas inkubacji (Siwek i in., 2016);
z czasem, pożyteczne bakterie zasiedlają
brojlernię, zapewniając większą ochronę
kolejnych, odchowywanych w nich stad;
e.pierwszą czynnością pisklęcia jest pobranie wody, która powinna być absolutnie
czysta i dlatego linie pojenia muszą być
odkażane, najlepiej nadtlenkiem wodoru
usuwającym z przepływowych rur - biofilm - śluzowatą substancję tworzoną
przez bakterie; woda może być ogromnym źródłem bakterii, zakłócających
równowagę odżywczych składników
i dlatego producenci powinni sprawdzać
co 6 miesięcy jej jakość, zarówno w źródle
(na początku) jak i na końcu linii pojenia;
dodawany do wody w linii pojenia aktywny chlor, może pomóc w likwidacji wszelkich znajdujących się w niej bakterii;
f. by zapewnić w fermie biologiczne bezpieczeństwo, należy chronione przed światłem i deszczem obuwie zmieniać co najmniej dwa razy w tygodniu i zmywać
z niego zanieczyszczenia; by zmniejszyć
ryzyko przenoszenia chorób; każda brojlernia powinna być wyposażona w odpowiednią ilość par butów.
Nadzór/kontrolowanie
Warunkiem osiągnięcia sukcesu w chowie
brojlerów jest regularne sprawdzanie i kontrolowanie zachowania się stada. Już po 24
godzinach od zasiedlenia brojlerni pisklętami, 95% z nich powinno rozpocząć pobieranie wody i paszy. Można to ocenić wybierając
po 20 piskląt z przedniej, środkowej i tylnej
części brojlerni i dotykiem sprawdzić powyżej
mostka, wypełnienie wola. Co 7 dni należy wybrać losowo z 20.000 - co najmniej 100 kurcząt
i po zważeniu - porównać ich masę z zaleceniami dostawcy (hodowcy). Brojlery żyją zbyt
krótko (<42 dni), by na skutek zaniedbania ich
OID (299) 8/2016
w pierwszych dniach życia, nie osiągnęły oczekiwanych wyników produkcyjnych.
Precyzyjne zarządzanie stadem brojlerów
Choć producenci dużo uwagi i starań poświęcają pisklętom typu brojler na początku ich odchowu, to najtrudniejszy okres przypada na 21
dzień życia, a końcowy sukces uzależniony jest
od zastosowania właściwych metod ich utrzymania. W tym czasie ptaki przechodzą szereg istotnych zmian takich jak wymiana puchu
na pióra, zmiany w stosowanych paszowych
mieszankach i kokcydiostatykach oraz zmiany rodzaju bakterii z typowych dla zasiedlających jelita piskląt - na bytujące drobnoustroje w przewodzie pokarmowym dorastających
ptaków. Muszą także być odporne na stres wywołany szczepieniami, gdy spada aktywność
matczynych przeciwciał i kurczęta wytwarzają własną oporność na nowe czynniki chorobotwórcze.
Przepierzanie
W okresie wymiany puchu pisklęcego na pełne
upierzenie , kurczęta aż do osiągnięcia 28 dnia
życia, mają słabą termiczną izolację i w tym
okresie producent winien dbać by w brojlerni
była właściwa temperatura i wymiana powietrza tak, by wszystkie brojlery miały wyrównane warunki życia. Ważne jest by poprzez
właściwą regulację otworów wentylacyjnych,
wymiana powietrza przebiegała na wysokości grzbietu kurcząt, schładzając ich organizm
oraz zapobiegając zawilgoceniu ściółki. Producenci winni stale obserwować zachowanie się
kurcząt i natychmiast reagować na wszelkie zachodzące w brojlerni anomalie w tym zakresie.
Brojlery są aktywne we właściwych warunkach
środowiskowych, a gdy te są zakłócone - duża
ilość ptaków siedzi na podłodze lub zbija się
w grupy.
Zadrapania skóry kurcząt
W okresie zmiany okrywy piór kurcząt, ich
14
skóra nie jest odpowiednio chroniona i często
dochodzi do jej zadrapań w wyniku spłoszenia ptaków przez wejście do brojlerni obcych
osób np. lekarza weterynarii lub na skutek wzajemnych przepychanek przy uruchamianiu podajników paszy. Aby zmniejszyć ryzyko zadrapań, obsługa powinna w brojlerni zachowywać
się spokojnie, być ubrana zawsze w te same robocze ubrania i zapewniać ptakom swobodny
dostęp do paszy i wody. Dzięki dobrym warunkom chowu, będzie mniej przypadków zadrapań, a tym samym mniej okazji do zakażeń,
które zwiększą udział brakowań w stadzie.
Żywienie
Świeżo wyklute pisklę korzysta z wystarczających rezerw składników odżywczych zawartych w żółtku jaja, aby uniknąć głodu i zwiększyć swoje szanse na przetrwanie podczas
pierwszych kilku dni życia co jednak wg. Mavromichalis (2015) jest już niewystarczające
w nowoczesnych systemach produkcji brojlerów. Zakazane jest stosowanie w drobiowych
mieszankach paszowych wszelkich środków
warunkujących zdrowie przewodu pokarmowego ptaków, takich jak antybiotyki, środki
przeciwbakteryjne, preparaty jonoforowe, chemiczne kokcydiostatyki - stosowane wcześniej
jako tzw. promotory wzrostu. Były one używane bez zastrzeżeń w dużych ilościach początku
chowu brojlerów w mieszankach typu prestartet, które obecnie przeżywają pewien renesans,
dzięki udziałowi w nich różnego rodzaju probiotyków, prebiotyków i symbiotyków.
U brojlerów żywionych paszą bez środków
wpływających na stan zdrowotny jelit, można także kontrolować florę bakteryjną. Metoda ta jest dosyć kosztowna, gdyż wymaga wielu nowych składników i to nie tylko mączki
rybnej i białka sojowej śruty, ale także zwierzęcej plazmy, pszennego glutenu, ubocznych produktów drobiowych i białka grochu. Wszystkie
te składniki są wysoko strawne, ale droższe
od tradycyjnie stosowanych białek. Niektóre
OID (299) 8/2016
z nich wywołują uboczne skutki jak np. kwas
masłowy o troficznym wpływie na jelitową florę bakteryjną. Takie specjalne składniki o podwójnym działaniu, powinny być oceniane na
podstawie zsumowanych ich skutków.
Na koniec, trzeba ocenić nie tylko koszt paszy, ale również korzyści osiągnięte z poprawy
tempa przyrostu masy ciała i stanu zdrowotnego jelit. W jednym z badań, podając przez 5 dni
po wylęgu pisklętom bardzo strawną mieszankę, zawierająca o 2,5% osocza zwierząt, uzyskano na koniec odchowu brojlerów o 35% lepsze
wyniki produkcyjne. Ubijane 42 dniowe brojlery, żywione przez pierwsze 5 dni droższym
prestarterem, zawierającym osocze zwierząt,
były o 10% cięższe od brojlerów żywionych
standardową mieszanką starter, a ekonomiczna analiza potwierdziła opłacalność tej metody (Mavromichalis, 2015).
Kurczętom brojlerom w czasie odchowu zmieniany jest trzy- albo czterokrotnie rodzaj paszy począwszy od prestarteru lub starteru poprzez grower - do finisheru na koniec, które
różniąc się wartością odżywczą, mogą jednak
zakłócić ptakom procesy fizjologiczne, prowadzące do zachwiania zrównoważenia w stadzie.
Pisklęta, które dzięki lepiej rozwiniętym jelitom, mają na początku odchowu lepszy start
w życiu, w kolejnych okresach zmiany paszy,
mogą się spotkać z różnymi problemami zdrowotnymi.
Różnice między stosowanymi paszami oraz
czynnikami zakaźnymi pozostałymi w brojlerni po poprzednim rzucie brojlerów, mogą
zmienić równowagę flory bakteryjnej w jelicie
kurcząt , powodując dysbakteriozę i nadmierne
zawilgocenie ściółki. Zmiana rodzaju kokcydiostatyku, z silnego na słabszy, może spowodować rozwój kokcydiozy - która mimo łagodnego przebiegu, może wywołać zapalenie jelit.
Nie należy zmieniać kokcydiostatyków, gdy
ptaki są zaatakowane inną chorobą (Jackson,
2013).
Kurczęta o dobrze rozwiniętych jelitach, za16
siedlonych populacjami pożytecznych bakterii, znacznie lepiej sobie radzą od kurcząt o niedorozwiniętych jelitach. Wczesne podanie im
probiotyków, może ułatwić kolonizację jelita pożytecznymi bakteriami, a następnie stosując kwasy organiczne - będzie się te populacje utrzymywać w dobrym stanie oraz wspierać
wzrost kosmków jelitowych.
Podawanie szczepionek
Między 7 a 28 dniem życia brojlery szczepi
się przeciw chorobie Gumboro, a w niektórych przypadkach, przeciw zakaźnemu zapaleniu oskrzeli. Kilka dni po szczepieniu przeciw
Gumboro, mogą pojawić się zmiany w pobraniu wody przez kurczęta oraz w ich odchodach,
jako poszczepienna reakcja. Jest to skutek stresu spowodowanego szczepieniem, ale może to
być też wynikiem zbiegu okoliczności, gdy
objawów tych nie obserwowano w innych fermach, gdzie stosowano ten sam program szczepień kurcząt tego samego zestawu mieszańców,
żywionych takimi samymi paszami. W wielu
przypadkach szczepienia jednodniowych piskląt, także obserwowano podobną reakcję.
Matczyne przeciwciała
Wyklutemu pisklęciu, kura-matka poprzez
żółtko wylęgowego jaja, przekazuje przeciwciała , które chroni je przed większością chorób,
zanim rozwinie ono własny system odpornościowy. Około 14-21 dnia życia, ilość matczynych przeciwciał pisklęcia zaczyna spadać do
poziomu, który nie wystarcza już do ochrony
przed wieloma chorobami. Od tego czasu kurczę musi samo wytworzyć w swym organizmie
przeciwciała , które początkowo mogą być stresujące dla ptaków i białek, które mogłyby być
wykorzystywane do wzrostu ptaka. Na skutek
braku higieny w fermie, wiele zarazków chorobotwórczych pozostaje po poprzednim odchowie brojlerów, narażając nowy rzut , na różne
wyzwania zdrowotne.
Skuteczny ubój
Niewyrośnięte, zranione lub chore ptaki, powinny być wybrakowane by przywrócić zrównoważenie w stadzie - co jest zwykle bardzo
trudną decyzją. Wszystkie kurczęta, które są
lżejsze od połowy średniej masy w stadzie i nie
mogą dosięgnąć podajnika paszy lub poidła,
powinny być z niego usunięte. Nie przeprowadzenie w brojlerni brakowania kurcząt przed
przekazaniem ich do ubojni, spowoduje zwiększenie liczby odrzuconych ptaków przy uboju.
Usuwając ze stada niewyrośnięte, podatne na
choroby ptaki, poprawia się ogólny stan zdrowotny stada oraz ułatwia regulowanie w brojlerni poziomu temperatury i wymianę powietrza. Ważąc brojlery co 7 dni, producenci
średnią masę ciała 28 dniowych ptaków powinni traktować jako wskaźnik do przewidywania wyników, uzyskanych na koniec odchowu. Wyrównanie stada zawsze jest ważne i jego
osiągnięcie na każdym etapie rozwoju kurcząt
jest wynikiem właściwego odchowu piskląt. Jakość ściółki będzie również dobrą wskazówką
zdrowia stada i jelit kurcząt i nie trzeba być lekarzem weterynarii by to stwierdzić.
Dbałość o szczegóły
Mimo małego udziału (%) padnięć w początkowym okresie chowu brojlerów, można stracić
wiele pieniędzy, gdy przyrosty masy ciała piskląt zostaną zahamowane przez 1-2 dni. Przy
nieustannym wyścigu producentów o uzyskanie maksymalnych przyrostów i dobrego stanu zdrowia kurcząt, niedopilnowanie właściwych warunków na początku odchowu piskląt,
może mieć ujemny wpływ na końcowy wynik
produkcji brojlerów. Troska, by kurczęta były
szczęśliwe w bezstresowych warunkach chowu
w całym okresie życia , zapewni im w końcowym okresie tuczu, optymalne tempo wzrostu
i wysoki dobrostan.
Z powyższego wynika, że „brojlerzysta” to zawód, który wymaga bardzo rozległej i głębokiej wiedzy z wielu dziedzin, począwszy od
biologicznych nauk, poprzez różne dziedziny techniki i mechanizacji, na zagadnieniach
organizacyjnych i ekonomicznych – kończąc.
Obecnie wiedza ta szybko się rozwija i wymaga ciągłego śledzenia jej postępu, na co niestety wielu nie zwraca uwagi, a potem dziwi się,
że nie odnieśli sukcesu w produkcji. Nie należy zatem odrzucać możliwości skorzystania
z proponowanych szkoleń, sprawdziwszy przed
tym ich program i zasób wiedzy prowadzących.
Dr inż. Ryszard Gilewski
Prof. dr hab. Stanisław Wężyk
AVICONS