Chrońmy Przyrodę Ojczystą - Instytut Ochrony Przyrody PAN

Chrońmy
Przyrodę Ojczystą
Organ Państwowej Rady Ochrony Przyrody
SPIS TREŚCI
Tom 72, zeszyt 1, styczeń/luty 2016
ARTYKUŁY � ARTICLES
ARTYKUŁY – ARTICLES
Aleksandra
Biedrzycka:
Wpływ
i fragmentacji
na strukturę genetyczną populacji susła
Tadeusz
Fleituch:
Mikroplas�ki
– końzaniku
trojański
ekosystemówsiedliska
wodnych?
perełkowanego
Spermophilus
wykorzystanie
danychPDF.............................................................................
genetycznych do planowania ochrony gatunku 3
Microplas�cs
– Trojan
Horse insuslicus
aqua�c–ecosystems?
pobierz
– The effect of habitat fragmenta�on and loss on gene�c structure of spo�ed suslik popula�ons – the use of
Magdalena Gąsienica-Staszeczek, Paweł Olejniczak: Ochrona ex situ zagrożonych gatunków roślin
gene�cal data in species conserva�on ..............................................................................................................
243
na przykładzie działań Centrum Badań i Ochrony Roślin Górskich w Zakopanem
Ex situ conserva�on of endangered plant species in the Centre for Research and Conserva�on
Magdalena Lenda, Piotr Skórka: Orzech włoski Juglans regia – nowy, potencjalnie inwazyjny gatunek w rodzimej
of Mountain Plants in Zakopane ........................................................................................................................... 14
florze – Walnut Juglans regia – a new, poten�ally invasive species in na�ve flora ...........................................
261
Jan Bodziarczyk, Stanisław Małek, Grzegorz Vončina, Katarzyna Krakowian: Roślinność wybranych źródlisk
masywieMateusz
Skrzycznego
(BeskidObserwacje
Śląski)
PiotrwProfus,
Matysiak:
pomurnika Tichodroma muraria w Polsce poza tatrzańską ostoją
Vegeta�on
of selected
seepage spring
areas in the
Skrzyczne
massif
(the Silesian
Beskids)
................................
lęgową – Records
of Wallcreeper
Tichodroma
muraria
in Poland
outside
the breeding
site
in the Tatra Mts 26271
Adam Hermaniuk, Łukasz Ołdakowski: Śmiertelność zwierząt kręgowych na Carskiej Drodze
w Biebrzańskim
Narodowym
Jerzy
Kruk, RenataParku
Szymańska:
Rukiew drobnolistna Nastur�um microphyllum (Boenn.) Rchb. – nowe
The
mortalitywrate
of vertebrates
the Tsar’s
in Biebrza
Na�onal
....................................................
okolicach
Krakowaon
– New
standsRoad
of one-row
yellow
cressPark
Nastur�um
microphyllum (Boenn.) 42
stanowiska
in the
surroundings
Kraków ................................................................................................................
279
Józef Rchb.
Różański,
Krystyna
Żuwała:ofBatrachofauna
masywu Cietnia – inwentaryzacja w latach 2014–2015
Batrachofauna of the Ciecień massif – environmental researches in 2014–2015 ................................................ 49
Adam Olszewski,
Michał
Występowanie
różanki
Rhodeus
sericeus
(Pallas,
1776) i piskorza Misgurnus
Tomasz
Wójcik, Maria
Ziaja:Główka:
Flora roślin
naczyniowych
wzgórza
Kamieniec
(Pogórze
Dynowskie)
fossilis (Linné,
w Puszczy
Kampinoskiej
– The occurrence
of the bi�erling Rhodeus sericeus (Pallas, 60
Vascular
plants 1758)
of Kamieniec
Hill (the
Dynów Foothills)
.......................................................................................
1776) and weatherfish Misgurnus fossilis (Linné, 1758) in the Kampinos Forest (Central Poland) ...................
287
NOTATKI
– NOTESMech pędzliczek szerokolistny Syntrichia la�folia (Hartm.) Huebener w Karpatach Polskich
Adam Stebel:
i problemy jego ochrony – The Water Screw-moss Syntrichia la�folia in the Polish Carpathians and problems
Piotr Kobierski, Roman Ryś: Nowe stanowiska nabrzeżycy nadrzecznej Corrigiola litoralis w Dolinie Środkowej
of its protec�on .................................................................................................................................................
293
Odry (zachodnia Polska)
New sites of Strapwort Corrigiola litoralis in the Central Oder Valley (W Poland) ................................................ 68
Marcin Nobis, Agnieszka Nobis: Stanowisko sasanki otwartej Pulsa�lla patens (L.) Mill. (Ranunculaceae)
w północnoLudwik
Wojciech(Przedgórze
Gruszka: Nowe
stanowiska
pajęcznicy
liliowatej Anthericum
w Lipnicki,
Starachowicach
Iłżeckie)
– A locality
of Pulsa�lla
patens (L.) liliago
Mill. (Ranunculaceae)
in
-zachodniej
Polsce
299
Starachowice
(Iłża Foreland) .............................................................................................................................
New locali�es of Anthericum liliago in North-Western Poland ............................................................................. 75
Adam P. Kubiak: Flora naczyniowa doliny Olszówki (Kotlina Sandomierska) – walory i zagadnienia ochrony –
Vascular flora of the Olszówka valley (Kotlina Sandomierska, SE Poland) – it’s values and conserva�on issues
303
Marcin Stanisław Wilga: Rycerzyk oliwkowożółty Tricholomopsis decora (Fr.: Fr.) Singer w Lasach Oliwskich
(Trójmiejski Park Krajobrazowy) – Tricholomopsis decora (Fr.: Fr.) Singer in Lasy Oliwskie Forests (Trójmiejski
Landscape Park) ................................................................................................................................................
311
RECENZJE � REVIEWS
Anna Medwecka-Kornaś: Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa (red.): Czerwona Księga Karpat Polskich.
Rośliny naczyniowe ...........................................................................................................................................
314
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 3–13, 2016
Mikroplas�ki – koń trojański ekosystemów wodnych?
Microplas�cs – Trojan Horse in aqua�c ecosystems?
TADEUSZ FLEITUCH
Instytut Ochrony Przyrody
Polska Akademia Nauk
31–120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33
e-mail: fl[email protected]
Słowa kluczowe: odpady, tworzywa sztuczne, polimery, wody morskie i śródlądowe, ekotoksykologia,
filtratory, zanieczyszczenia, jakość wody.
Mimo niewątpliwych korzyści płynących ze stosowania tworzyw sztucznych, coraz większy niepokój wywołuje gromadzenie się w środowisku wodnym niewielkich (nieprzekraczających 5 mm)
drobin plastików, nazywanych w skrócie mikroplastikami. Dotychczasowe badania dotyczą przede
wszystkim mórz i oceanów. Rzeki i jeziora są znacznie słabiej poznane, choć panuje przekonanie,
że mikroplastiki są wnoszone do mórz głównie przez rzeki. Konieczne są dalsze, szeroko zakrojone badania dotyczące ilości mikroplastików i ich dróg krążenia w przyrodzie, źródeł pochodzenia, zanieczyszczeń adsorbowanych na powierzchni oraz wywieranych efektów biologicznych.
Z dotychczasowych, nielicznych prac wynika, że mikroplastiki przenikają do ciał zwierząt wodnych. Przyszłe badania powinny więc być prowadzone przez specjalistów z różnych dziedzin: chemików, hydrologów, ekotoksykologów we współpracy z zarządcami wód oraz służbami prowadzącymi monitoring stanu chemicznego i ekologicznego wód.
SUMMARY
It is evident that plastics bring many societal benefits but the increased use of synthetic materials is of emerging
concern. Huge accumulation of microplastics (below 5 mm) in aquatic environment is a threat to marine life. Data
from freshwater ecosystems is scarce. So far, only few studies provide evidence for the presence of microplastic
litter in rivers and lakes. Microplastics are ingested by aquatic species, but data on litter uptake by freshwater
organisms is very limited. The majority of marine plastics are considered to originate from land-based sources,
including surface waters. To assess the environmental risk associated with plastics, comprehensive data on their
abundance, fate, sources, and biological effects in freshwater ecosystems are needed. Extensive collaboration
between environmental scientists representing diverse disciplines (chemistry, hydrology, ecotoxicology) and
environmental agencies (water management, chemical and ecological monitoring) is essential for future
investigations.
3
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 14–25, 2016
Ochrona ex situ zagrożonych gatunków roślin na przykładzie
działań Centrum Badań i Ochrony Roślin Górskich w Zakopanem
Ex situ conserva�on of endangered plant species in the Centre
for Research and Conserva�on of Mountain Plants in Zakopane
MAGDALENA GĄSIENICA�STASZECZEK, PAWEŁ OLEJNICZAK
Instytut Ochrony Przyrody
Polska Akademia Nauk
31–120 Kraków, al. A. Mickiewicza 33
e-mail: [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: namnażanie roślin, kultury tkankowe in vitro, Tatry, Torfowiska Orawsko-Nowotarskie,
ogród botaniczny.
Przedstawiono procedury i efekty namnażania wybranych, najbardziej zagrożonych i najrzadszych gatunków roślin Tatr i Podtatrza, w celu ich ochrony ex situ w warunkach Górskiego Ogrodu
Botanicznego. Działaniami zostało objętych dwanaście gatunków – rozrzutka brunatna Woodsia
ilvensis, sasanka słowacka Pulsatilla slavica, warzucha tatrzańska Cochlearia tatrae, głodek karyntyjski Draba siliquosa, traganek zwisłokwiatowy Astragalus penduliflorus, zimoziół północny
Linnaea borealis, przymiotno węgierskie Erigeron hungaricus, saussurea wielkogłowa Saussurea
pygmaea, starzec cienisty Senecio umbrosus, sit trójłuskowy Juncus triglumis, turzyca pchla Carex
pulicaris oraz wełnianka delikatna Eriophorum gracile. W celu rozmnożenia gatunków stosowano bezpośredni wysiew nasion lub zarodników do ziemi, stymulowanie nasion lub zarodników
do kiełkowania in vitro oraz mikrorozmnażanie roślin z fragmentów organów roślinnych. Uprawę
gruntową wyprowadzono dla dziesięciu z wymienionych wyżej gatunków. Nadal trwają prace nad
aklimatyzacją paproci rozrzutki brunatnej, a dla zimoziołu północnego czynione są próby regeneracji roślin z powstałego kalusa. Otrzymane osobniki mogą stanowić materiał gotowy do introdukcji w ramach programów zasilania lub odtwarzania populacji na stanowiskach naturalnych,
zgodnie z założeniami Globalnej Strategii Ochrony Roślin oraz Ustawy o ochronie przyrody.
SUMMARY
The paper presents the results of propagation of selected, most endangered and rare plant species of the Tatra
Mountains and their surroundings in the Mountain Botanical Garden in Zakopane. The species include: Woodsia
ilvensis, Pulsatilla slavica, Cochlearia tatrae, Draba siliquosa, Astragalus penduliflorus, Linnaea borealis, Erigeron
hungaricus, Saussurea pygmaea, Senecio umbrosus, Juncus triglumis, Carex pulicaris and Eriophorum gracile.
Seeds or spores of the species were directly placed in the soil for germination or were disinfected and chemically
or physically stimulated in vitro. In some cases, micropropagation techniques were used to derive cultures from
vegetative tissues of the plants. Cultivation of ex situ populations in the garden was not accomplished in only two
species. Sporophytes of the fern W. ilvensis have been successfully developed but they have not been acclimated
to outdoor conditions yet. In the case of L. borealis which did not produce seeds in the Tatra population, we
obtained an undifferentiated callus but further attempts are made to regenerate plants from the tissue. In all
other cases, viable individuals have successfully initiated cultivation in the garden. These plants can now serve
as a material for in situ conservation initiatives that rely on introduction of plants to the wild.
14
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 26–41, 2016
Roślinność wybranych źródlisk w masywie Skrzycznego
(Beskid Śląski)
Vegeta�on of selected seepage spring areas in the Skrzyczne
massif (the Silesian Beskids)
JAN BODZIARCZYK1, STANISŁAW MAŁEK2, GRZEGORZ VONČINA3, KATARZYNA KRAKOWIAN2
3
Pieniński Park Narodowy
Zakład Bioróżnorodności Leśnej
34–450 Krościenko nad Dunajcem, ul. Jagiellońska 107b
Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji
e-mail: [email protected]
Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Wydział Leśny
Uniwersytet Rolniczy im. H. Kołłątaja
31–425 Kraków, al. 29 Listopada 46
e-mail: rlbodzia@cyf- kr.edu.pl; [email protected]; [email protected]
1
2
Słowa kluczowe: bioróżnorodność, rośliny naczyniowe, mszaki, zbiorowiska roślinne, gatunki rzadkie
i zagrożone, zaburzenia, Karpaty Zachodnie.
Przedstawiono charakterystykę roślinności 24 źródlisk w masywie Skrzycznego. Większość badanych źródlisk funkcjonuje w zróżnicowanych warunkach otoczenia, wśród rozpadających się
świerczyn na siedliskach borowych, a także żyznych i kwaśnych buczyn, w których prowadzona jest racjonalna gospodarka leśna. W oparciu o analizę flory roślin naczyniowych oraz mszaków zidentyfikowano 3 zespoły oraz 2 zbiorowiska roślinne. Skład gatunkowy roślinności związanej ze źródłami jest wyjątkowo bogaty; stwierdzono 175 gatunków, w tym 126 gatunków roślin naczyniowych i 49 gatunków mszaków – 36 mchów i 13 wątrobowców; wśród nich są gatunki chronione, rzadkie i zagrożone w skali regionu. Do osobliwości należy tojad mocny morawski
Aconitum firmum subsp. moravicum, który objęty jest prawem międzynarodowym i znajduje się
w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej. Badane źródliska w dużym stopniu pozostają pod wpływem otaczających je zbiorowisk roślinnych, co przejawia się przenikaniem do nich gatunków,
szczególnie leśnych. Ponadto skład gatunkowy źródlisk jest modyfikowany przez zmieniające się
warunki świetlne. Źródliska badanego obszaru pełnią ważną funkcję jako lokalne ostoje różnorodności biologicznej.
SUMMARY
The floristic study was conducted in early July 2014 and 2015. The vegetation of 24 seepage springs in the Silesian
Beskids was described on the basis of phytosociological records and detailed topographic data analysis (Fig. 1).
The studied seepage spring areas (hereinafter referred to as springs) are highly dispersed in the zone ranging
from 758 m to 1125 m a.s.l. (Fig. 2). Springs located in the range of 758–1059 m above sea level are surrounded
by the Carpathian mesophilous montane beech forests Dentario glandulosae-Fagetum or acidophilous montane
beech forests Luzulo luzuloidis-Fagetum. In some cases, both communities form a spatial mosaic. Springs at
higher altitudes are surrounded by fir and spruce forests Abieti-Piceetum (968–1125 m a.s.l.) or subalpine spruce
forests Plagiothecio-Piceetum (1011–1125 m a.s.l.).
The analysed springs were generally located at steep slopes (with average inclination of 24°) and eastern or
similar exposures, with the average relative value of direct solar radiation exceeding 100% (Fig. 3). Most of the
analysed springs were functioning in disturbed conditions, surrounded by disintegrating spruce stands. The
species composition of plants associated with the seepage spring areas is extremely rich: 175 species, including
126 species of vascular plants and 49 species of bryophytes, 13 liverworts and 36 mosses were found. Vegetation
of the surveyed springs largely reflects the composition of the surrounding plant communities, but is also affected
by varying local edaphic and light conditions. A total number of species of vascular plants and bryophytes found
in the springs’ areas was highly varied and ranged from 4 to 39 species, and the average value was 28.9 ± 9.4.
On the basis of numerical taxonomy methods, three plant associations (Cardaminio-Chrysosplenietum
alternifolii, Caricetum remotae, Caltho-Dicranelletum squarrosae) and two communities (Oxalis acetosellaRhizomnium punctatum and Caltha laeta-Chaerophyllum hirsutum) forming distinct groups in the dendrograms
(Fig. 6) were distinguished. Qualitative analysis showed that the group of springs located in the spruce
communities had a higher degree of mutual similarity compared to the group of springs located in beech
forest areas. The described associations and communities were well distinguished by the presence of several
characteristic and distinctive species.
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 42–48, 2016
Śmiertelność zwierząt kręgowych na Carskiej Drodze
w Biebrzańskim Parku Narodowym
The mortality rate of vertebrates on the Tsar’s Road
in Biebrza Na�onal Park
ADAM HERMANIUK, ŁUKASZ OŁDAKOWSKI
Zakład Ekologii Zwierząt, Instytut Biologii
Uniwersytet w Białymstoku
15–245 Białystok, ul. Ciołkowskiego 1J
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: spadek liczebności płazów, herpetofauna, śmiertelność na drogach.
Oceniono śmiertelność kręgowców spowodowaną ruchem kołowym na 27,5-kilometrowym odcinku Carskiej Drogi przebiegającym przez teren Biebrzańskiego Parku Narodowego. Występujące
wzdłuż drogi zbiorowiska roślinne przyporządkowano do sześciu kategorii. W trakcie trzech kontroli przeprowadzonych wiosną, latem i jesienią 2014 roku odnotowano łącznie 5283 martwe kręgowce zabite przez pojazdy. Dominującą grupą były płazy (93,1%) i gady (6,1%), a znikomy udział
w zebranym materiale stanowiły ssaki (0,5%) i ptaki (0,2%). Najwięcej kręgowców zginęło w sąsiedztwie siedlisk podmokłych, głównie w zbiorowiskach leśnych. Śmiertelność płazów była największa wiosną i najmniejsza jesienią – odwrotnie niż u gadów. Wysoka śmiertelność płazów stwierdzona na Carskiej Drodze jest dużym zagrożeniem dla lokalnej populacji tych zwierząt.
SUMMARY
The aim of this research was to analyse the mortality rate of vertebrates caused by vehicular traffic on 27.5-kilometer section of the Tsar’s Road in Biebrza National Park. Plant communities occurring along the road
was classified into six categories. During three surveys conducted in spring, summer and autumn in 2014, a
total of 5283 vertebrates were recorded as being killed by cars. Amphibians (93.1%) and reptiles (6.1%) were
the dominant groups, while mammals (0.5%) and birds (0.2%) played a far less important role. In most cases,
vertebrates were killed near wet habitats, mainly in forest communities. The highest mortality rate of amphibians
was observed in spring and the lowest in autumn, the opposite trend was observed for reptiles. High mortality of
amphibians on the Tsar’s Road might pose a threat to the local population of these animals.
42
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 49–59, 2016
Batrachofauna masywu Cietnia
– inwentaryzacja w latach 2014–2015
Batrachofauna of the Ciecień massif
– environmental researches in 2014–2015
JÓZEF RÓŻAŃSKI, KRYSTYNA ŻUWAŁA
Zakład Anatomii Porównawczej
Instytut Zoologii, Uniwersytet Jagielloński
30–387 Kraków, ul. Gronostajowa 9
e-mail: [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: płazy, Ichthyosaura alpestris, Salamandra salamandra, rozmieszczenie, zagrożenia,
Beskid Wyspowy.
Niniejszy artykuł prezentuje wyniki inwentaryzacji płazów, przeprowadzonej w latach 2014 i 2015
na obszarze centralnej części masywu Cietnia w Beskidzie Wyspowym. Celem badań było określenie składu gatunkowego, liczebności oraz struktury płci w obrębie populacji obecnych tam gatunków. Porównano w obu sezonach terminy rozrodu poszczególnych gatunków i ich sukces rozrodczy. Wykazano, że w masywie Cietnia występuje 8 gatunków płazów, tj. salamandra plamista Salamandra salamandra, traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris, traszka karpacka Lissotriton
montandoni, traszka górska Ichthyosaura alpestris, żaba trawna Rana temporaria, żaba moczarowa
Rana arvalis, ropucha szara Bufo bufo oraz kumak górski Bombina variegata. W obu sezonach badawczych na omawianym terenie obserwowano niską liczebność płazów. Najliczniej występującymi gatunkami były traszka górska i salamandra plamista. Do rozpoznanych zagrożeń lokalnych
dla batrachofauny masywu Cietnia należy zaliczyć prace związane z pozyskaniem drewna oraz zarybianie i wysychanie zbiorników, w których odnotowano obecność płazów.
SUMMARY
This paper presents the results of the environmental survey conducted in the spring of 2014 and 2015 for the
presence of amphibians. The survey was conducted in permanent and temporary ponds in the area of the Ciecień
massif in the Island Beskids. The aim of the study was to determine the species composition, the abundance and
the sex structure of local populations of species that occurs in the area. Also an attempt was made to gather more
information about the breeding cycle, taking into account the weather conditions. Furthermore, the objective
was to identify local threats to batrachofauna in the Ciecień massif. During the research, eight species of
amphibians were identified, including the fire salamander Salamandra salamandra, the smooth newt Lissotriton
vulgaris, the Carpathian newt Lissotriton montandoni, the alpine newt Ichthyosaura alpestris, the common frog
Rana temporaria, the moor frog Rana arvalis, the common toad Bufo bufo and the yellow-belly toad Bombina
variegata. The most abundant species were the alpine newt and the fire salamander. The main identified threats
to batrachofauna of the Ciecień massif were tree logging, fish stocking and water reservoirs’ draining.
49
ARTYKUŁY
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 60–67, 2016
Flora roślin naczyniowych wzgórza Kamieniec
(Pogórze Dynowskie)
Vascular plants of Kamieniec Hill (the Dynów Foothills)
TOMASZ WÓJCIK, MARIA ZIAJA
Katedra Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Rzeszowski
35–326 Rzeszów, ul. Cicha 2A
e-mail: [email protected], [email protected]
Słowa kluczowe: rośliny naczyniowe, gatunki rzadkie, relikty upraw, obiekty archeologiczne, Karpaty
Zachodnie.
W latach 2013–2015 prowadzono w obrębie wzgórza Kamieniec (Pogórze Dynowskie) inwentaryzację flory naczyniowej. Miejsca średniowiecznego osadnictwa są ciekawym obiektem badań ze
względu na związek współczesnej szaty roślinnej z dawną działalnością człowieka. Badany teren
odznacza się dużym bogactwem gatunkowym i fitocenotycznym oraz jest ostoją gatunków kserotermicznych w Karpatach Zachodnich. Stwierdzono obecność 221 gatunków roślin, w tym 2 gatunków chronionych, 4 gatunków górskich, 43 gatunków wskaźnikowych starych lasów oraz 4 reliktów dawnych upraw.
SUMMARY
In 2013–2015, the research was carried out on Kamieniec Hill (the Dynów Foothills) focused on an inventory of
vascular flora. Places of medieval settlements are an interesting object of study, because of the relationship between the contemporary vegetation and former human activity. The study area is characterised by great species
and phytocoenotic richness and serves as a refugium of xerothermic species in the Western Carpathians. A total of 221 plant species were recorded, including 2 protected species, 4 mountain species, 43 old-forest indicator
species, and 4 relics of former cultivation
60
NOTATKI
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 68–74, 2016
Nowe stanowiska nabrzeżycy nadrzecznej Corrigiola litoralis
w Dolinie Środkowej Odry (zachodnia Polska)
New sites of Strapwort Corrigiola litoralis in the Central Oder
Valley (W Poland)
PIOTR KOBIERSKI1, ROMAN RYŚ2
68–300 Lubsko, Górzyn 63
e-mail: [email protected]
1
68–200 Żary, ul. Męczenników Oświęcimskich 10/12
e-mail: [email protected]
2
Słowa kluczowe: Corrigiola litoralis, Trapa natans, Odra, Dolina Środkowej Odry, gatunki zagrożone,
gatunki inwazyjne, rośliny chronione.
W 2015 roku odkryto nowe stanowiska nabrzeżycy nadrzecznej Corrigiola litoralis L. na terenie zachodniej Polski, położone w mezoregionie Dolina Środkowej Odry, na wysokości wsi
Strumienno, Retno i Sarbia, na zachód od Krosna Odrzańskiego. Stanowiska znajdują się na aluwiach Odry, pomiędzy ostrogami regulacyjnymi. Rośliny rosną na piaszczysto-żwirowych i piaszczystych osadach, przede wszystkim w zbiorowiskach terofitów z klasy Bidentetea tripartitae.
Populacje nabrzeżycy nadrzecznej liczą łącznie kilkaset osobników. W korycie rzeki odnotowano
również rzadki gatunek flory wodnej – kotewkę orzech wodny Trapa natans.
SUMMARY
In 2015, new sites of Corrigiola litoralis L. were found in western Poland, situated in the Central Oder Valley
mesoregion, in the vicinity of Strumienno, Retno and Sarbia, west of Krosno Odrzanskie (Lubuskie Province)
(Fig. 1). The sites are located on the Oder River alluvia between its spur dikes (Fig. 2). The species grow both on
sandy-gravelly and sandy sediments, mostly in the communities of therophytes from the Bidentetea tripartitae
class. The populations consist of about a few hundred specimens. A rare aquatic species Trapa natans was also
observed in the channel of the Oder River.
68
NOTATKI
Chrońmy Przyr. Ojcz. 72 (1): 75–79, 2016
Nowe stanowiska pajęcznicy liliowatej Anthericum liliago
w północno-zachodniej Polsce
New locali�es of Anthericum liliago in North-Western Poland
LUDWIK LIPNICKI, WOJCIECH GRUSZKA
Zakład Nauk Morfologicznych, Biologii i Nauk o Zdrowiu
Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej
66–400 Gorzów Wielkopolski, ul. Estkowskiego 13
e-mail: [email protected]; [email protected]
Słowa kluczowe: pajęcznica liliowata, Anthericum liliago, nowe stanowiska, NW Polska.
Pajęcznica liliowata Anthericum liliago L. jest w Polsce gatunkiem bardzo rzadkim i zagrożonym
wyginięciem, podlegającym prawnej ochronie. Jest charakterystyczna dla muraw kserotermicznych z klasy Festuco-Brometea. Z terenu naszego kraju podawana była z około 30 stanowisk w rejonie dolnej i środkowej Odry oraz dolnej Warty, z których obecnie istnieje kilkanaście. W pracy przedstawiono trzy nowe stanowiska. Dwa z nich znajdują się koło Nowin Wielkich przy drodze wojewódzkiej nr 132 między Gorzowem Wielkopolskim a Witnicą (ATPOL: AC65 i AC66),
trzecie – przy drodze krajowej nr 22 między Dobiegniewem a Człopą (ATPOL: BC31) – spośród
obecnie istniejących jest najbardziej na wschód wysunięte w Polsce. Na wszystkich trzech stanowiskach pajęcznica liliowata rośnie na odsłoniętych, piaszczystych i niewielkich skarpach o ekspozycji południowej, na północnych poboczach dróg. Wskazuje to na potencjalne możliwości
rozprzestrzeniania się rośliny na siedliska antropogeniczne i poszerza dotychczasowy stan wiedzy
o rozmieszczeniu i warunkach jej występowania. Głównymi zagrożeniami są: zarastanie przez roślinność krzewiastą oraz wykaszanie poboczy. W celu zabezpieczenia opisanych stanowisk złożono u zarządców dróg propozycję objęcia ich ochroną czynną.
SUMMARY
In Poland, Anthericum liliago L. is a very rare, strictly protected and vulnerable (VU) plant species, characteristic
of Festuco-Brometea grasslands. It was known from about 30 sites, located mainly in the region of the lower Warta
and Oder. Three new sites are situated in North-Western Poland near Gorzów Wielkopolski and Dobiegniew
(ATPOL squares AC65, AC66, BC31). The plants grow at low, deforested slopes on roadsides. The main threats
include natural succession towards rush and shrub vegetation and mowing of roadsides. Preservation of the
localities as nature monuments is strongly suggested.
75