zobacz

Subkultury młodzieżowe
Poniższy szkic jest próbą obserwacji subkultur młodzieżowych, obejmującym pewną
pulę problemów i zagadnień:
1. Uczestnictwo w subkulturach.
2. Świat dorosłych a funkcjonowanie subkultur.
3. Czym są subkultury?
4. Typologia subkultur.
5. Subkultury a edukacja.
Subkultura stanowi fragment szeroko rozumianej kultury, jest jej wycinkiem tak jak
Madonna, Andy Warhol czy Miles Davis. Subkultury to teksty kulturowe umiejscowione
w opozycji do pop kultury, kultury masowej czy kultury reprezentowanej przez starsze
pokolenia. Subkultura zawsze oznacza mniejszość i przestaje nią być gdy wchodzi
w komercję. Takie zjawisko obserwuję w przypadku polskiego hip hopu. Jeśli istniał
w podziemiu był muzyką niszową pozostawał subkulturą, ale gdy staje się szeroko dostępny
za pośrednictwem telewizyjnych kanałów muzycznych i Internetu automatycznie przestaje
być zjawiskiem subkulturowym. Kiedyś zapis dźwiękowy tej muzyki istniał w drugim obiegu,
dzisiaj jest on zdecydowanie bardziej dostępny. Krótko mówiąc hip hop wychodzi poza jego
ramy i wkracza w obszar ogólnodostępnej kultury masowej. Podobne mechanizmy dotyczyły
muzyki rockowej. W latach sześćdziesiątych XX wieku była zdecydowanie subkulturą
(Woodstock), dzisiaj wielu rockmanów działa w sferze oficjalnego przemysłu muzycznego.
Jak wyjaśnić przyczyny powstawania subkultur ? Jest to reakcja młodego pokolenia na
świat dorosłych, manifestacja jego odrębności i niezadowolenia. Dorośli posiadają władzę
i mechanizmy jej utrzymania, młode pokolenie nie ma takich instrumentów. Wobec takiego
układu świata w sferze kultur pokoleniowych rodzi się konflikt. Młode pokolenie akcentuje
brak zrozumienia jego potrzeb czy pragnień. Zatem subkultura to prezentacja własnego
spojrzenia i oceny rzeczywistości. Teksty hip hopowe (czasem z wulgaryzmami) dokonują
opisu tej społeczno - kulturowej przestrzeni, przygotowanej przez dorosłych. Starsze
pokolenie często nie kryje swojego zbulwersowania. W komentarzach często słyszę: „Ta
dzisiejsza rozwydrzona młodzież” albo „Jak ja byłam (byłem) w ich wieku to takie
zachowanie było nie do pomyślenia”. Ale oni też kiedyś byli młodzi i być może podobne
opinie słyszeli o sobie. I może tez byli mniej lub bardziej związani z subkulturami np
rockiem, który dawniej w całości subkulturą pozostawał. Taki jest pokrótce mechanizm
współistnienia dwóch czy nawet trzech pokoleń w jednej przestrzeni czasowej.
Uczestnictwo w subkulturach
Proponuję następującą typologizację:
1. Całkowita współzależność z subkulturą czyli przyjmowanie wszystkiego, co wpisane jest
w ofertę subkulturową, a więc całego stylu subkulturowego.
2. Pozerstwo czyli udawanie kogoś kim w rzeczywistości się nie jest. Młodzi ludzie z tzw.
dobrych domów. Najdroższe ciuchy, najdroższy sprzęt – deskorolki, rowery bmx, urządzenia
odtwarzające muzykę, najnowsze smartfony. Taki chwilowy odskok od bogatych rodziców.
I „zabawy” na deskorolce w przejściach podziemnych.
3. Sporadyczne kontakty z subkulturą ograniczające się np. do słuchania muzyki
współtworzącej dana subkulturę. Szesnastoletnia gimnazjalistka słucha czasem hip hopu (bo
odpowiadają jej słowa opisujące świat), ale daleka jest od całkowitej tożsamości
subkulturowej.
4. Obojętność subkulturowa.
Uczestnictwo subkulturowe w większości przypadków pokrywa się ze środowiskiem
społeczno – kulturowym tożsamym dla młodego człowieka. Działa to jak matryca odbijająca
rzeczywistość, w której porusza się młody człowiek. Często z patologii społecznej wynika
zainteresowanie hip hopem czy poszczególnymi odmianami muzyki klubowej (np.
drum’n’bass). Ta tożsamość subkulturowa przybiera ostrzejszy wymiar tam, gdzie następuje
zachwianie równowagi zewnętrznego świata, a więc tam gdzie transmisja przekazywanych
wartości ulega zdeformowaniu, albo inaczej nie ma żadnych pozytywnych impulsów
w relacji starsze – młodsze pokolenie. Bez właściwej trajektorii w przekazie wartości młoda
osoba zaczyna sama poszukiwania, a obowiązki wychowawcze często przejmuje ulica, a stąd
bardzo blisko do subkultur. Ale można wyboru subkulturowego dokonać w sytuacjach, kiedy
rodzice pozwalają na dużą swobodę w podejmowaniu samodzielnych decyzji lub też z
nadmiaru opiekuńczości rodziców. Młody człowiek myśli: „Mam wszystko, ale mnie to
potwornie już nudzi”.
Zresztą samo powstawanie muzycznych subkultur młodzieżowych związane jest
z podłożem społeczno – kulturowym. Bo przecież rap i i hip hop krystalizowały się w w tej
części Harlemu w Nowym Jorku, zamieszkiwanym przez biedotę murzyńską i portorykańską.
To był przecież rodzaj buntu przeciw tym którzy są silni, bogaci, mają przewagę w hierarchii
społecznej.
Świat dorosłych a funkcjonowanie subkultur
1. Starsza osoba jest zaskoczona czy zdziwiona rozmową młodych ludzi. Całkowicie lub
częściowo nie rozumie tego kodu językowego. Symbolem słownym stały się przymiotnik
zajebisty i przysłówek zajebiście. Ale dzisiaj te określenia przenikają i są przyjmowane przez
język dorosłych. Nowomowa jest zjawiskiem powszechnym. Wyobrażam sobie scenkę,
w której dziecko w wieku przedszkolnym zwróci się do rówieśnika w piaskownicy lub na
plaży: „Masz zajebiste foremki”.
2. Dorośli mogą tolerować istnienie subkultur jako zjawisko prawidłowe, odwołując się do
własnej młodości.
3. Dorośli mogą być zainteresowani istnieniem subkultur w sensie komercyjnym, bo czerpią
z nich zysk. Hip hop to muzyka i moda lub inaczej hip hop stał się przemysłem.
Do tego momentu wszystko jest w porządku. Znacznie gorzej gdy tożsamość subkulturowa
dotyka problemu narkomanii. A tym też dla zysków zainteresowani są dorośli. Właściwie nie
ma tzw. imprezy hip hopowej czy klubowej bez udziału narkotyków. Dla niektórych
uczestników subkulturowych używanie narkotyków jest czymś nierozłącznym i oczywistym.
Sam język subkulturowy ma w swoim systemie znaczeniowym bogate nazewnictwo
„narkotykowe”. Takie, które ustawia się w opozycji do właściwego języka dorosłych, po to
by dorośli nie mogli z takiego przekazu korzystać i go rozumieć.
Czym są subkultury?
Subkultury odzwierciedlają społeczno – kulturową rzeczywistość świata. Teksty hip
hopowe przedstawiają beznadziejność usytuowania młodego pokolenia w sferze codziennego
życia, którym sterują czy wręcz manipulują dorośli. Ta sytuacja zastana przez młode
pokolenie jest dosyć żałosna. To świat nafaszerowany niebezpieczeństwami: bezrobociem,
korupcją, politycznymi deklaracjami bez przełożenia na fakty.
Całościowe, kompleksowe poznanie subkultury jest skomplikowaną operacją
wielopłaszczyznowej analizy jej przypadku.
Samo istnienie subkultur nie jest jakimś nowym zjawiskiem, bo zawsze pojawiała się
mniejszość stanowiąca zerwanie więzi z tą panującą większością. Czująca i manifestująca
swoją odrębność. Ale chyba pod koniec XX wieku struktury subkulturowe przyjęły
wyraźniejszy, ostrzejszy wymiar.
Typologia subkultur
Typologia subkultur zależy od przyjętych kryteriów.
1. Subkultury muzyczne i niemuzyczne.
Często nazwa gatunku muzycznego pokrywa się z nazwą subkultury. Dokonuję tu prostego
dwubiegunowego zróżnicowania na muzykę klubową i hip hop z ich zwielokrotnionymi
subkulturowymi odmianami.
Subkultury niemuzyczne to takie, które w swoim znaczeniu nie identyfikują się ze stylem
muzycznym np. gracze komputerowi, uczestnicy ruchów ekologicznych czy zafascynowani
sektami. Oczywiście może pojawiać się tu muzyka (w grach komputerowych), ale jest to
zjawisko śladowe, marginalne.
2. Subkultury łagodne i brutalne.
Subkultury łagodne to gracze komputerowi, młodzieżowe ruchy ekologiczne, sekty
i młodzieżowi sympatycy partii politycznych . Subkultury brutalne to te, które kojarzą się
z przejawami siły i agresji. Tzw. kibole szczególnie w miastach, gdzie na tym samym
poziomie rozgrywek ligii piłkarskiej występowały lub aktualnie występują dwie drużyny
(w Łodzi – Widzew i ŁKS, w Warszawie – Legia i Polonia, w Krakowie – Wisła i Cracovia)
i sympatycy skrajnie prawicowych partii politycznych.
Subkultury a edukacja
Na poziomie dyskursu naukowego znajdujemy w pedagogicznej literaturze
przedmiotu, pewną pulę tekstów o podejmowanych próbach rekonstrukcji problemu. Ale
niestety na poziomie kadry nauczycielskiej w klasach 4 – 6 szkoły podstawowej i gimnazjum
problem subkultur pozostaje niezauważalny, znikomy czy nieistotny. Nauczyciel wymaga
posłuszeństwa, dyscypliny i przede wszystkim wiedzy, tej mierzalnej na sprawdzianie
w klasie szóstej szkoły podstawowej i na egzaminie gimnazjalnym, no bo są rankingi, a testy
trzeba najlepiej rozwiązać, żeby szkoła „A” była lepsza od szkoły „B”, „C” i „D” na tym
samym osiedlu, żeby była najlepsza w dzielnicy, mieście i województwie. A więc uczymy
pod testy a osobowość, pragnienia dziecka czy gimnazjalisty się nie liczą. A może młody
człowiek nierozumiany przez najbliższe otoczenie i szkołę trafia do „nowych”
atrakcyjniejszych subkulturowych wychowawców.