Misja szkoły:

Jakie formy i metody pracy motywują i aktywizują ucznia?
Głównym zadaniem metod aktywizujących jest stawianie ucznia w takiej sytuacji, aby odczuwał potrzebę podejmowania działań, jakich od niego
oczekujemy.
Wszyscy jesteśmy świadkami rozwoju cywilizacyjnego i postępu technologicznego. Szkoła w swoich programach rozwojowych i działaniach musi podążać
za wyzwaniami cywilizacji i oczekiwaniami Społeczeństwa Wiedzy. Nie ma już w niej miejsca na nudę i pełnienie przez nauczyciela tradycyjnej roli, która
gwarantowała mu centralną i dominującą pozycję w procesie nauczania, tzn. przekazywania wiedzy i kontrolowania uczniów. Nauczyciel musi zmienić swoje
myślenie, powinien zająć pozycję organizatora procesu uczenia się i animatora działań grupy. W szkole przyjaznej uczniowi nauczyciel jest osobą
wspierającą aktywność edukacyjną uczniów.
Nauczyciel występuje w roli:
• osoby organizującej – proces uczenia się, rozpoznającej i badającej potrzeby, oczekiwania, zainteresowania i możliwości uczniów,
• osoby integrującej – potrzeby i oczekiwania uczniów dotyczące programu, który ma prawo wybrać lub którego może być autorem,
• osoby kreującej – warunki do uczenia się, poszukiwania, odkrywania, myślenia, komunikowania, działania i współpracy w grupie,
• osoby uczestniczącej – w wymianie emocjonalnej, która zachodzi między nim a uczniem, między nim a grupą lub zespołem klasowym,
• opiekuna – przy pomocy którego uczniowie mogą uczyć się aktywności i samodzielności.
Człowiek przychodzi na świat jako istota aktywna
Aktywność - to ogół czynności podejmowanych przez jednostkę oraz właściwość indywidualną, wyróżniającą daną jednostkę wśród innych ze względu na
dużą częstotliwość i intensywność podejmowania działań jakiegoś rodzaju. 1
Aktywność człowieka ma określony cel, któremu podporządkowany zostaje jej przebieg. Im bardziej cel jest atrakcyjny i ciekawy, tym większą wywołuje
motywację i zainteresowanie uczniów.
1
Strelau, J., 1977: Podstawy psychologii dla nauczycieli, Warszawa.
Kiedy uczeń będzie aktywny?
•
cel jest dla niego bliski i wyraźny (ma poczucie sensu tego co robi),
•
uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne),
•
ma poczucie bezpieczeństwa (prawo do błędu, otrzyma konieczne wsparcie i informację zwrotną),
•
jego działaniom towarzyszą odczucia i emocje,
•
bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji (coś ode mnie zależy),
•
odczuwa satysfakcję (lubi to robić),
•
ma poczucie własnej wartości (ja to potrafię),
•
dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt (nauczyciel i grupa dostrzega jego wysiłek i doceniają go),
•
ma możliwości zrealizowania własnych pomysłów.
Aktywność uczniów może się przejawiać w odmiennych formach i w różnym nasileniu. Przejście od stanu aktywności słabszej do bardziej intensywnej
nazywamy procesem aktywizacji lub aktywizacją.
Aktywizacja to ogół poczynań nauczyciela i uczniów zapewniający dzieciom i młodzieży odgrywanie czynnej roli w realizacji zadań.
W tym celu należy:
• ograniczyć stosowanie metod podających – służących przekazywaniu gotowych informacji,
•
stosować metody i techniki aktywizujące – sprzyjające samodzielności myślenia i działania, a także kształtowaniu pozytywnej motywacji do uczenia
się,
•
organizować tak pracę, aby uczniowie mieli okazję zaspokajać swoje potrzeby – bezpieczeństwa, uznania, kontaktów społecznych, komunikacji,
aktywności, samorealizacji itd.,
•
uatrakcyjniać zajęcia – poprzez wykorzystania efektu zaskoczenia, zaciekawienia, zabawy, bo to wzmaga zaangażowanie uczniów,
•
wykorzystywać na zajęciach odpowiednio dobrane środki dydaktyczne,
•
tworzyć małe grupy, które wymuszają aktywność wszystkich jej uczestników, sprzyjają obiektywnej ocenie i samoocenie,
•
tworzyć sytuacje, w których uczniowie stają się eksperymentatorami i odkrywcami,
•
zadbać o odpowiednie zagospodarowanie przestrzeni w sali i zgromadzenie bogatego warsztatu dla ucznia.
Ze względu na liczbę uczestników rozróżnia się następujące formy pracy:
•
Indywidualna - ma miejsce wówczas, gdy uczeń realizuje swoje zadanie niezależnie od pozostałych uczniów i może jedynie liczyć na pomoc
nauczyciela. Zaleta: wyrabia w uczniu samodzielność i odpowiedzialność za wykonane zadanie, wyrabia w nim wiarę we własne możliwości i rozwija
umiejętności. Wymaga jednak od nauczyciela dużego nakładu pracy zarówno przygotowawczej, jak i kontrolnej. Praca indywidualna może być
jednolita (wykonywanie przez poszczególnych uczniów tych samych zadań) i zróżnicowana (wykonywanie przez poszczególnych uczniów zadań
odrębnych, specjalnie dla każdego z nich przeznaczonych).
•
Grupowa – polega na tym, że w skład grupy wchodzi po kilku uczniów złączonych wspólnym zadaniem. Zaleta: zwiększenie wiedzy i doświadczenia
w grupie, sprzyja uspołecznieniu uczniów. Może być jednolita i zróżnicowana.
•
Zbiorowa – występuje wtedy, gdy nauczyciel pracuje z całą klasą „równym frontem”. Zaleta: pozwala ona nauczycielowi kierować cała klasą.
Metoda nauczania – wypróbowany układ czynności nauczycieli i uczniów systematycznie i świadomie stosowany w celu spowodowania założonych zmian
w osobowości ucznia.
Opis
Metoda zespołowej analizy
określonego problemu lub
wydarzenia. Pomaga
w podejmowaniu decyzji. Jej
nazwa to skrót ang. słów:
strenghts – mocne strony,
weaknesses – słabe strony,
opportunities – szanse,
threats – zagrożenia.
Metoda może być wykorzystywana
do pracy grupowej, indywidualnej.
Stanowi dobre narzędzie analizy
problemów oraz oceny własnego
punktu widzenia danej sytuacji
społecznej.
•
Metoda zespołowej analizy
problemu i poszukiwania idealnych
rozwiązań. Uczy dyskusji,
kreatywnego myślenia i tworzenia
nowych rozwiązań. Doskonali
komunikację i aktywne słuchanie.
Uczy formułowania pytań
w kontekście analizowanego
problemu. Rozwija umiejętność
pracy w grupie i pracy w zespole.
Uczy umiejętności prezentacji
własnych idei i pomysłów
oraz argumentowania.
•
Warsztaty przyszłości
Metoda
Analiza SWOT
Metody/ techniki/ formy pracy w Transgranicznej Orientacji Zawodowej
Etapy pracy
•
•
•
•
•
•
•
Realizacja
Karta pracy
Określenie problemu przez
nauczyciela.
Praca nad problemem (wypełnienie
karty) n.p. w grupach (jedna grupa
pracuje nad mocnymi stronami
danego problemu a inna nad słabymi
stronami i td.)
Ustalenie wspólnego stanowiska.
Grupy prezentują efekty swojej pracy
wg ustalonej
kolejności/hierarchiczności.
Problem może analizować cała klasa.
Klasę można podzielić na grupy, które
będą analizować problem.
Po dyskusji następuje ustalenie
wspólnego stanowiska oraz porównanie
wyników pracy grup na forum klasy.
Analiza SWOT wykonywana w małych
grupach umożliwia dobrą komunikację,
twórcze myślenie, poznanie swoich
wartości w aspekcie danej sytuacji
społecznej.
Podanie tematu/problemu i zapisanie
go na tablicy.
Rozmowa na temat rozumienia
problemu: pojęcia, terminy
specjalistyczne.
Krytyka – uczniowie na kolorowych
kartkach zapisują swoje argumenty
dotyczące problemu.
Fantazja – uczniowie przekształcają
negatywne obrazy w stwierdzenia
pozytywne i je zapisują. Spośród
pozytywnych stwierdzeń wybierają
ideę, które przekształcają w idealną
wizję przyszłości. Wyniki prac grupy
prezentują na forum zespołu.
Realizacja wizji – uczniowie oceniają,
czy cele i pomysły można wcielić
w życie, opracowują plany działania.
Problemy:
Pierwsza część warsztatu to praca
zespołowa.
W części drugiej pracują w grupach.
W trakcie prezentacji ciekawe propozycje
Faza krytyki:
zapisać na plakatach, tablicy.
Uwaga! Przypominamy zasady: wszystkie
pomysły są dobre, zapisujemy,
nie oceniamy, słuchamy siebie nawzajem.
Ustalamy zasady i sposób prezentacji
Faza fantazji:
wykonanego zadania.
Problem:
Mocne strony:
Słabe strony:
Szanse:
Zagrożenia:
Opracowane plany działania wdrożenia
wizji prezentujemy na forum szkoły.
Realizacja wizji:
Rybi szkielet ISHIKAWY
Metoda
Opis
Metoda swoją nazwę ma od
graficznej formy – szkieletu ryby.
Jest to metoda twórczego rozwiązywania problemów,
poszukiwania, porządkowania
i wykorzystywania informacji
z różnych źródeł oraz stosowania
wiedzy w praktyce.
Metoda znana jest także jako
schemat przyczyn i skutków,
diagram Ishikawy.
Wykorzystywana jest do analizy
przyczyn powstałej sytuacji i jej
skutków.
Etapy pracy
•
•
•
•
•
•
Burza mózgów
•
Z ang. Brainstorming (giełda
pomysłów, sesja odroczonego
wartościowania, konferencja lub
fabryka dobrych pomysłów,
jarmark pomysłów, sesja
odroczonej oceny).
Metoda polegająca na
umożliwieniu uczniom szybkiego
zgromadzenia wielu
konkurencyjnych lub
uzupełniających się hipotez
rozwiązania problemu, któremu
poświęcona jest dana jednostka
metodyczna lub jej fragment.
•
•
•
•
•
•
Realizacja
Karta pracy
Podajemy zespołowi temat, problem
do analizy.
Rysujemy na flipcharcie rybi szkielet.
Rozmowa dot. rozumienia problemu,
sytuacji. Wyjaśnienie pojęć:
przyczyna, skutek.
Główne kategorie przyczyn
określamy zespołowo i zapisujemy
na końcach ości szkieletu.
Dzielimy zespół na tyle grup, ile jest
głównych kategorii przyczyn.
Każda grupa otrzymuje do analizy
jedną ość.
Grupa dokonuje analizy podprzyczyn
dla zaistniałej sytuacji i przewiduje
skutki.
Prezentacja grup. Z powstałego
zbioru wybierane są (za pomocą
punktów) te przyczyny, które maja
najistotniejszy wpływ na powstanie
problemu.
Praca metodą szkieletu pozwala
na dogłębną analizę przyczyn zaistnienia
jakiejś sytuacji, powstania problemu.
Wymaga dobrego wprowadzenia,
wyjaśnienia problemu, pojęć oraz
monitorowania pracy grupy. Duże ości
powinny być traktowane bardzo ogólnie,
natomiast liczba małych ości zależy
od inwencji uczniów. Praca metodą rybi
szkielet musi być rozplanowana czasowo.
Podajemy limit czasu na poszczególne
etapy analiz. Wnioski z analizy powinny
być wykorzystane jako temat projektu
edukacyjnego.
Diagram ryby:
Wykład, rozmowa nawiązująca
do problemu, którego propozycje
rozwiązania mają zgłaszać uczniowie
Wskazówka! Problem powinien byś
sformułowany w sposób otwarty tak
aby nie miał jednego rozwiązania.
Uzasadnienie potrzeby zajęcia się
problemem.
Zgłaszanie i zapisywanie pomysłów.
Analiza i ocena pomysłów.
wybór kilku najlepszych
i opracowanie ich w grupach.
Podział klasy na grupy, którym
przydzielamy po kilka pomysłów.
Prezentacja i wybór najlepszego
pomysłu dotyczącego rozwiązania
problemu.
Wszystkie pomysły zapisuje sekretarz na
tablicy/planszy. Pomysłów się nie
krytykuje. Pomysły mogą ulec zmianie
(dokonanej przez uczniów).
Można ją prowadzić w parach,
w grupach lub w klasie jako całości.
Realizować ją też możemy w formie
tzw. sesji milczącej, podczas której
uczniowie zapisują pomysły na kartkach
i przyczepiają je do tablicy lub planszy.
Podajemy czas dyskusji.
Problem:
Pomysły rozwiązania problemu
Przyjęte rozwiązania:
Burza pytań
Metoda
Opis
Metoda ta, jest odmianą burzy
mózgów. Istotą jest zadawanie,
tworzenie jak największej liczby
pytań do analizowanego problemu,
podanego tematu.
Etapy pracy
•
•
•
Drama
Debata „za” i „przeciw”
•
Metoda polegająca na analizie
problemu i podejmowaniu decyzji.
Zadaniem uczniów jest podanie,
przytoczenie takich argumentów,
które mogłyby przekonać ich
przeciwników.
•
•
•
•
•
•
Metoda polegająca na
przyswajaniu treści kształcenia
poprzez przeżycie, doświadczenie
i zabawę. Uczniowie analizują
opisaną sytuację, powstały
problem w grupach.
Przygotowanie projektu, planu
improwizacji opisanej sytuacji.
Po prezentacji prowadzona jest
rozmowa, autorefleksja, wyrażenie
własnych odczuć, emocji
w aspekcie problemu.
•
•
•
•
•
Realizacja
Karta pracy
Zapisanie na tablicy, flipcharcie
tematu, zagadnienia.
Uwaga! Pytania nie mogą się
powtarzać, dlatego dobrze jest
wyznaczyć dwóch sekretarzy
do pisania (komputer).
Po wyczerpaniu pytań, drukujemy je
dla każdej grupy warsztatowej.
Analiza i grupowanie pytań
w kategorie treściowe.
Formułowanie problemów, których
podjęcie sugerują postawione
pytania.
Obowiązują zasady jak przy burzy
mózgów: nie oceniamy, nie krytykujemy,
każde pytanie jest przydatne. Generujemy
jak najwięcej pytań. Współdziałamy
w rozwijaniu i ulepszaniu wcześniej
postawionych pytań. Pytania nie mogą
się powtarzać.
Aktywnie się słuchamy.
Określenie tematu debaty.
Podział klasy na grupy, uczniowie
mogą podzielić się dobrowolnie.
Określenie czasu debaty.
Debata.
Wnioski mogą być notowane na
plakacie lub tablicy.
Podsumowanie wyników debaty
przez nauczyciela, który dokonuje
oceny jakości podanych argumentów,
ustala, które argumenty były
najbardziej istotne i przekonujące.
Jeśli podziału dokonał nauczyciel, można
zapytać uczniów o odczucia, jakich
doznawali, podając argumenty niezgodne
z ich faktycznymi przekonaniami.
Gdy chcemy, by grupy osiągnęły
porozumienie, można poprosić uczniów
by wskazali na argumenty, które mogłyby
ich przekonać.
Argumenty za:
Argumenty przeciw:
Rozwiązanie
problemu:
Podjęcie decyzji:
Wybór tematu (problemu).
Dobór techniki do tematu, sytuacji,
problemu.
Podział zespołu na grupy, każda
grupa odgrywa taką samą sytuację
albo inny fragment opisanej sytuacji.
Drama.
Omówienie pracy uczniów.
Nie ma scenariusza, nie ma prób, gra
odbędzie się jeden raz, w czasie dramy
można stosować różne środki
dydaktyczne: mapy, wykresy, schematy
itp.
Uwaga! Nie krytykujemy improwizacji
tekstu, odnosimy się do pomysłu.
Opis sytuacji:
Problemy:
Kategoria
pytań:
Kategoria pytań:
Kategoria
pytań:
Kategoria pytań:
Instrukcja zadania:
Plan improwizacji:
Pomoce:
Metoda
Opis
Etapy pracy
Realizacja
Karta pracy
Techniki dramy:
Rola – uczniowie uczą się i rozwiązują problemy poprzez działanie i pracę „w rolach” w założonej fikcyjnej sytuacji. Uczeń w czasie dramy, wchodząc w rolę, zachowuje się
w sposób naturalny, wykorzystując swój własny sposób myślenia, bycia i zachowania. Niektóre role wymagają od ucznia przygotowania się do nich – tak więc uczniowie
powinni otrzymać informacje o postaciach, które mają zagrać.
Gorące krzesło – czyli wywiad. Wywiad może być prowadzony w parach, może też mieć formę „konferencji prasowej”, podczas której wszyscy zadają pytania. Najczęściej
w roli odpowiadającego występuje nauczyciel, który w ten sposób przekazuje wiele istotnych informacji dotyczących danego problemu.
Improwizacja spontaniczna – po otrzymaniu roli oraz tematu, jedna (lub więcej) osoba zaczyna opracowywać zadany temat. Podstawą improwizacji spontanicznej jest
tekst tworzony na „żywo’, podczas rozwijającego się sporu, konfliktu z partnerem. W tej technice zostaje określony początek, czyli sytuacja wyjściowa, dokładnie określone
role, natomiast nie znamy jej przebiegu ani zakończenia (np. dyskusja między producentem a nabywcą towaru).
Improwizacja całej grupy – nauczyciel określa role uczestników, miejsce i czas spotkania oraz sytuację wyjściową (np. posiedzenie rady miasta). Może to być forma
podsumowania zajęć.
Mapa, plan, makieta – uczniowie wykonują mapę, plan czy makietę np. miasta i wchodzą w rolę np. przewodnika po mieście.
Drzewko decyzyjne
Przedstawmy się – uczniowie przedstawiają się w oryginalny sposób, technika ta może służyć wzajemnemu poznaniu się uczniów.
Metoda graficznego zapisu analizy
procesu podejmowania decyzji.
Może być wykorzystana do analizy
i wychwycenia przez uczniów
związków między różnymi
możliwościami rozwiązań
rozważanego problemu, ich
konsekwencjami oraz wartościami
uznawanymi przez osobę
podejmującą decyzję lub
oceniającą decyzję już podjętą.
Służy rozwijaniu umiejętności
dokonywania wyboru
i podejmowania decyzji, z pełną
świadomością skutków, które
ta decyzja może przynieść.
•
Przygotowanie schematu drzewa.
•
Podanie problemu w taki sposób,
aby uczniowie mieli możliwość
wyboru (wpisanie w pień drzewa).
•
Określenie celów i wartości branych
pod uwagę przez podejmujących
decyzję (wpisanie w koronę).
•
Podanie rozwiązań (wpisanie ich
w gałęzie drzewa, których jest tyle,
ile rozwiązań).
•
Określenie pozytywnych skutków
każdego rozwiązania.
•
Określenie negatywnych skutków
rozwiązań.
•
Podjęcie decyzji.
Problem musi być tak sformułowany, aby
uczniowie dostrzegali potrzebę dokonania
wyboru. Problem, który pozwoli uczniom
na dogłębną analizę w aspekcie celów,
wartości, wiedzy i umiejętności oraz
aktywności.
Narysowane drzewo na dużym arkuszu
papieru pakowego, z bloku flipcharta...
Collage
Metoda
Opis
Technika collage polega na
formułowaniu kompozycji
z różnych materiałów i tworzyw
(gazety, tkaniny, zdjęcia,
ilustracje...). Są one naklejane na
płótno lub papier i łączone
za pomocą tradycyjnych technik
plastycznych. Integruje grupę,
rozwija twórczo, kształci
podstawowe umiejętności
kluczowe.
Etapy pracy
•
•
•
•
•
•
•
Kula śniegowa
•
Metoda przydatna w tworzeniu
nowych pomysłów przed
przystąpieniem do rozmów
i praktycznego rozwiązania
problemu.
Aktywizuje uczniów.
Uczy prezentacji i komunikacji.
•
•
•
•
•
Metoda czterech kątów
•
Metoda uczy analizy i dyskusji.
•
Przygotowuje do rozmowy na dany
temat, przedstawiania swoich
argumentów, obrony swoich racji.
•
Uczy prezentacji, poprawnej
komunikacji i aktywnego słuchania,
podsumowywania prowadzonej
rozmowy i wnioskowania na
•
podstawie uzyskanych informacji.
Realizacja
Podział zespołu na grupy.
Przygotowanie stanowisk pracy.
Zapisanie na tablicy, flipcharcie
tematu, zagadnienia.
Tworzenie obrazu na plakacie
z różnych materiałów.
Obraz odzwierciedla stosunek
do problemu.
Gotowe prace wieszamy na
ścianach.
Uczniowie oglądają prace, analizują
i mówią o wrażeniach.
Po wysłuchaniu opinii, autorzy
obrazu opowiadają, co w nim zawarli.
Materiały do stosowania techniki są
przygotowane wcześniej.
Grupy mogą zajmować się tym samym
problemem, mogą opracować inny temat,
mogą same opracować podtemat
głównego problemu.
Problem jest zapisany na tablicy.
Podajemy problem.
Uczniowie najpierw dyskutują
w parach o swoich propozycjach.
Potem łączą się w czwórki
i przedstawiają swoje pomysły.
Dyskutują i ustalają wspólne
pomysły.
Łączą się w ósemki, przedstawiają
i dyskutują swoje pomysły.
Efekt ostateczny podawany jest
całemu zespołowi.
Problem zapisany na tablicy.
Praca przebiega na tworzeniu się coraz to
większych grup. Czas pracy grup ustala
się na początku.
Nauczyciel obserwuje pracę grup
i pilnuje ustalonego czasu. Swobodna
sesja na analizę pomysłów rozwiązania
problemu.
Na stolikach w czterech kątach
rozkładamy tezy istotne dla
analizowanego problemu.
Uczniowie podchodzą do każdego
stolika, zapoznają się z tezami
i wybierają stolik, tezę, z którą się
identyfikują.
Zebrani przy danym stoliku przez
10-15 minut dyskutują na argumenty.
Potem przedstawiciele każdego
stolika prezentują swoje konkluzje,
zapisują na plakatach.
Problem, który ma być analizowany jest
rozpisany na szczegółowe pytania
otwarte. Sala przygotowana tak, aby
uczniowie mieli luźny dostęp do stolików
Powieszone w dostępnych miejscach
plakaty lub rozstawione flipcharty.
Wskazówka! Przy dużej grupie można
rozstawić 5 stolików.
Karta pracy
Problem:
Pytania, które się pojawiły.
Wartości. Emocje.
Wnioski:
Problem:
Dwójki:
Pomysły:
Czwórki:
Pomysły:
Ósemki:
Pomysły:
Efekt końcowy:
Problem:
Pytania otwarte (tezy):
Wnioski:
Metoda Ekspertów
Metoda
Opis
Metoda Ekspertów pozwala na
opanowanie określonej wiedzy
w krótkim czasie. Rozwija pracę
zespołową, uczy przestrzegania
dyscypliny czasowej i odpowiedzialności za powierzone zadanie.
Doskonali umiejętności
komunikacji, aktywnego słuchania
oraz zwięzłej prezentacji poznanych treści edukacyjnych. Sprzyja
pracy uczniom o różnych
systemach uczenia się.
Etapy pracy
•
•
•
•
•
•
Linia czasu
•
Metoda Teda Jamesa służy do
wizualnego przedstawienia
problemu. Sprzyja kształtowaniu
własnej wizji przyszłości. Pozwala
na planowanie swojej aktywności
edukacyjnej, głównych celów
i drogi do realizacji celów.
Efektywność tej metody to
atrakcyjny sposób poszukiwań
i analiz przyczynowo-skutkowych.
Rozwija twórcze myślenie,
wizualizację oraz planowanie
własnej przyszłości.
•
•
•
•
•
•
Realizacja
Przygotowanie tekstów przewodnich
(różnych) z zakresu omawianej problematyki z zadaniem do wykonania.
Podział zespołu na grupy.
Praca nad tekstem, przygotowanie
i zapis na plakatach konspektu
prezentacji opracowanego materiału.
Przygotowanie pytań kontrolnych
przez każdą grupę.
Plakaty rozwieszamy na ścianie.
Nowy podział zespołu na grupy tak,
aby w nowej grupie była 1-2 osoby
z każdej poprzedniej grupy.
Prezentacja opracowanego materiału
przez członków zespołu autorskiego.
Przygotować ramy konspektu dla każdej
grupy, tak aby były ujęte najistotniejsze
informacje do prezentacji oraz aby każdy
członek zespołu mógł je zaprezentować.
Grupa ustala samodzielnie sposób
prezentacji. Pytania kontrolne są po to,
aby sprawdzić czy zaprezentowane treści
zostały zrozumiane i zapamiętane.
Nauczyciel monitoruje pracę grup,
doradza, zwraca uwagę na jasną
i czytelną strukturę konspektu, odpowiada
na pytania uczących się.
Problem do analizy.
Praca indywidualna lub grupowa.
Na plakacie z linią czasu uczniowie
nanoszą wydarzenia w porządku
chronologicznym.
Wydarzenia opisują, naklejają
zdjęcia, nanoszą swoje pomysły.
Prezentacja swoich opracowań przez
poszczególne grupy.
Podsumowanie przez nauczyciela
efektów pracy.
Linię czasu można stosować na
wszystkich zajęciach, na których mówimy
o wydarzeniach przyczynowoskutkowych. Linia czasu ukazuje
następstwa czasowe w wymiarze
linearnym.
Do konstruowania linii czasu można
wykorzystać kartki A4 i je sklejać.
Wcześniej można przygotować niektóre
materiały.
Karta pracy
Problemy:
Fakty:
Przyczyny:
Skutki:
Obecny stan:
Mój zawód:
Kształcenie zawodowe:
Pracuję:
Dyskusja
Technika Grupy Nominalnej
Metoda
Opis
Etapy pracy
Metoda, która pozwala na grupowe
podejmowanie decyzji. Jest
rozwiniętą formą burzy mózgów.
Daje każdemu uczniowi możliwość
wyrażenie poglądów, opinii,
odniesienie się do analizowanego
problemu. Rozwija twórcze
myślenie, argumentację oraz
obronę swoich racji. Kształtuje
postawy asertywne z własnym
punktem widzenia. Umożliwia
zespołowe podjęcie decyzji
w krótkim czasie, bez wpływu
dominujących uczniów.
•
Metoda, która polega na
zorganizowanej wymianie myśli
i poglądów uczestników grupy na
dany temat. Dyskusja staje się
istotnym elementem przy
podejmowaniu decyzji lub ocenie
faktów, pozwala na konfrontację
różnych stanowisk i uzyskanie
wielu rozwiązań pod warunkiem
respektowania jej fundamentalnych zasad. Wyróżnia się wiele
odmian i technik prowadzenia
dyskusji. Każda z nich ma inny
przebieg i pozwala na
kształtowanie różnych
umiejętności.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Realizacja
Karta pracy
Przedstawienie i zapisanie problemu
na flipcharcie.
Problem zapisany w postaci pytania
otwartego.
Każdy uczeń otrzymuje kartki, odnosi
się do postawionego problemu.
Na jednej kartce znajduje się jedna
odpowiedź.
Odpowiedzi przyczepiane są
do plakatu.
Czytanie odpowiedzi, odkładanie
tych, których sens się powtarza.
Numerowanie. Wybór 5 odpowiedzi
przez każdego ucznia.
Ocena z wykorzystaniem skali 1-5,
z czego 5 pkt. najważniejsza, 1 pkt.
najmniej ważna.
Zespół dzielimy na grupy 8-osobowe.
Problem formułujemy tak, aby były
dwa/trzy pytania. Każda grupa odpowiada
na jedno pytanie. Pytania stanowią
integralną część całego problemu. Wybór
pięciu odpowiedzi odbywa się w grupach,
ustala się listę odpowiedzi i zapisuje
na plakacie. Ranking odpowiedzi jest
punktowany indywidualnie otrzymaną
skalą 5-punktową. Po zakończeniu
odbywa się dyskusja i interpretacja
wyników.
Problemy:
Ustalenie celu dyskusji.
Wybór tematu dyskusji, który
spowoduje: naturalne powstanie
dwóch lub więcej stanowisk oraz
zaangażowanie uczniów.
Określenie rezultatów dyskusji, czyli
umiejętności i wartości, które mają
stać się częścią wiedzy.
Określenie przewidywanych
stanowisk uczniów w dyskusji,
opracowanie roboczego scenariusza
dyskusji.
Przypomnienie wiadomości, które są
potrzebne do prowadzenia dyskusji.
Podanie tematu i wprowadzenie do
dyskusji.
Obserwacja dyskusji.
Podsumowanie i określenie
rezultatów dotyczących materiału
nauczania i przebiegu dyskusji,
ocena uczniów biorących udział
w dyskusji.
Nauczyciel prowadzi dyskusję: udziela
głosu każdemu zgłaszającemu się
uczniowi, mobilizuje do zabrania głosu
wszystkich uczniów, kieruje przebiegiem
dyskusji, ocenia poprawność językową
wypowiedzi. W czasie dyskusji
przestrzega się ustalonego limitu czasu
dla każdej wypowiedzi.
Przed rozpoczęciem dyskusji ustala się
z uczniami zasady dyskusji.
Zasady dyskusji:
Ranking:
Odpowiedzi:
5
Wypowiadaj się na
temat
Wysłuchuj argumentów
kolegi
Mów w swoim imieniu
Nie mów razem
z kolegą
Nie obrażaj się
Nie ośmieszaj kolegi
Nie przekraczaj czasu
Przestrzegaj planu
dyskusji
Inne ...............
4
3
2
Samoocena
ucznia:
1
Metoda
Opis
Etapy pracy
Realizacja
Karta pracy
Graffiti
Techniki dyskusji:
Dyskusja związana z wykładem – odmiana dyskusji odnosząca się do wykładu, mająca na celu wyjaśnienie wątpliwości uczących się, co do tez i sformułowań zawartych
w wykładzie oraz uzyskiwanie od nich informacji zwrotnej dotyczącej zrozumienia zrealizowanych treści.
Dyskusja okrągłego stołu – polega na swobodnej wymianie poglądów między uczestnikami spotkania a prelegentami przedstawiającymi pewien problem lub zagadnienie,
jak również między samymi uczestnikami. Charakterystyczną cechą dyskusji okrągłego stołu jest nieformalność i swoboda wypowiedzi wszystkich dyskutantów. Uczestnicy
wymieniając własne poglądy i doświadczenia udzielają sobie wyjaśnień, które następnie koryguje oraz uzupełnia osoba prowadząca dyskusję.
Dyskusja wielokrotna – to dyskusja prowadzona w małych grupach, przedmiotem dyskusji może być to samo zagadnienie lub oddzielny problem, stanowiący element
jakiejś całości. W pierwszej fazie dyskusji praca przebiega w grupach pod kierunkiem lidera, a w drugiej fazie zajęcia mają charakter plenarny, podczas których prezentuje
się wyniki dyskusji grupowych oraz wybiera optymalne rozwiązanie.
Dyskusja panelowa – innaczej: panel lub dyskusja obserwowana. Cechą charakterystyczną tej dyskusji jest istnienie dwóch gremiów: dyskutującego (eksperci – panel)
i słuchającego (audytorium – uczący się). W pierwszej fazie dyskusji wypowiadają się eksperci wprowadzając w temat, następnie odbywa się dyskusja pomiędzy członkami
panelu, a w drugiej fazie dyskusji głos może zabrać każda osoba wchodząca w skład audytorium.
Dyskusja konferencyjna – można ją stosować podczas szkolnych sesji naukowych poświęconych określonym problemom, tam gdzie zachodzi konieczność werbalnego
przeanalizowania jakiegoś szerokiego zagadnienia. Problematykę ogólną dzieli się na zagadnienia bardziej szczegółowe i rozpracowuje w poszczególnych zespołach
problemowych (grupach dyskusyjnych) w określonym czasie. Po upływie przewidzianego czasu, przewodniczący zespołów problemowych przedstawiają rozwiązania
szczegółowych zagadnień w określonym z góry porządku, tworząc obraz rozwiązania problemu ogólnego.
Dyskusja punktowana – jest techniką lekcyjną, która polega na tym, że uczniowie dyskutują w grupach 6-8 osobowych, a pozostali uczniowie wraz z nauczycielem
przysłuchują się. Dyskusja trwa 8- 20 min., w zależności od tematu i wieku uczniów. Uczestnicy dyskusji posługują się planem dyskusji, aby nie odbiegać od tematu.
Za każdy udział w dyskusji uczeń otrzymuje punkty dodatnie lub ujemne, które wpisuje się na uprzednio przygotowanej karcie do punktowania.
Nauczyciel przyznaje punkty dodatnie za: zajęcie stanowiska w omawianej kwestii, zaprezentowanie informacji opartej na faktach lub uzyskanej przez ucznia w drodze
badań, zrobienie uwagi na temat, wciągnięcie innego ucznia do dyskusji.
Punkty ujemne można uzyskać za: przerywanie, przeszkadzanie, monopolizowanie dyskusji, ataki osobiste, robienie nieistotnych uwag. Za pomocą punktów ujemnych
nauczyciel może utrzymać dyscyplinę i uwagę przysłuchujących się dyskutantów. Jest to metoda będąca alternatywą dla tradycyjnego odpytywania uczniów z ostatnio
przerobionego na lekcjach materiału. Jego dodatkową zaletą jest wyrobienie w uczniach nawyku prowadzenia kulturalnej dyskusji, tak aby nikogo nie obrażać.
Metoda polegająca na
przygotowaniu publicznych
wystąpień i zebraniu bogatego
materiału na określony temat.
Stosując tę metodę, uczeń szybko
zbiera opinie na różne tematy oraz
przygotowuje się do ich analizy,
selekcji, wyboru istotnych
informacji oraz ich prezentacji.
•
•
•
•
•
Podział klasy na grupy, każda grupa
otrzymuje plakat (kartę pracy)
z rozpoczętym zdaniem.
Grupa kończy zdanie, zapisując na
dole plakatu swoje pomysły, podgina
plakat w taki sposób, aby następna
grupa nie widziała efektów ich pracy.
Tworzenie plakatów polega na
przechodzeniu do kolejnych
stanowisk i dopisywaniu nowych
zakończeń.
Prezentacja plakatów.
Obserwacja różnic w wypowiedziach
uczniów, dyskusja w celu ustalenia
wspólnego stanowiska.
Problem, który ma być analizowany jest
rozpisany na pytania otwarte, zdania
niedokończone dla każdej grupy. Grupy
siedzą w różnych miejscach sali,
po otrzymaniu plakatu muszą mieć czas
na rozmowę i ustalenie odpowiedzi.
Problem:
Wnioski:
Grupa IV
Grupa III
Grupa II
Grupa I
Mapa mentalna
Metoda
Opis
Metoda pracy w grupach
polegająca na opracowaniu
problemu i porządkowaniu
informacji oraz ich wizualnym
przedstawieniu za pomocą
plakatu, rysunków, haseł, symboli.
Etapy pracy
•
•
•
Metaplan
•
Cicha dyskusja, która polega na
graficznym przedstawieniu
dyskutowanego problemu.
Podczas narady (dyskusji) jej
uczestnicy tworzą plakat, który jest
graficznym skrótem dyskusji.
Uczestnicy zamiast zabierać głos
zapisują swoje myśli na kartkach
określonego kształtu i koloru
w krótkiej formie równoważników
zdań. Następnie przypinają je do
arkusza papieru umieszczonego
na tablicy. Metoda umożliwia
przedstawienie diagnozy (oceny)
określonej sytuacji, wskazuje
możliwości rozwiązania danego
problemu.
•
•
•
•
•
•
•
Realizacja
Karta pracy
Podanie uczniom pojęcia lub
problemu do opracowania, zapisanie
go na środku plakatu.
Burza mózgów lub zbieranie
informacji z różnych źródeł
dotyczących tego pojęcia lub
problemu.
Zapisywanie pomysłów i informacji
oraz tworzenie wizualnej strony
plakatu.
Prezentacja plakatów, ocena prac,
wnioski.
Podział klasy na grupy, każda grupa
pracuje nad jednym pojęciem lub
problemem. Pojęcia/problemy dla każdej
grupy mogą być takie same albo różne,
stanowią ważną część analizowanego
tematu.
Przygotowanie plakatu lub karty
pracy.
Przedstawienie problemu.
Określenie czasu.
Tworzenie plakatu - uczniowie
zapisują na kartkach odpowiedzi
na pytania: Jak jest? lub Jak było?
Jak być powinno? Dlaczego nie jest
tak, jak być powinno?
Przyklejają kartki we właściwy
obszar.
Rozwieszamy kilka plakatów,
by ułatwić swobodny dostęp
każdemu uczniowi.
Po zakończeniu cichej dyskusji,
dzielimy klasę na grupy do
opracowania i zebrania wniosków
oraz prezentacji rozwiązań, których
realizacja doprowadzi do poprawy
sytuacji.
Problem:
Technika ta, pozwala wypowiedzieć się
uczniom którzy niechętnie występują
publicznie. Pozwala zachować
anonimowość swojej wypowiedzi,
Jak jest?
Jak być powinno?
a równocześnie stwarza warunki
do poznania swoich możliwości
intelektualnych, rozumienia punktu
widzenia na określone tematy.
Nie wprowadza chaosu emocjonalnego
oraz dominowania niektórych argumentów
Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?
czy opinii. Uczy analizy i akceptacji
różnych punktów widzenia.
Problem
Wnioski:
METODY AKTYWNE - SAMODZIELNE PODEJMOWANIE DECYZJI
Temat: Czy potrafimy podejmować samodzielnie decyzje?
Cel: Wdrożenie uczniów do samodzielnego podejmowania decyzji. Doskonalenie umiejętności rozwiązywania problemów z wykorzystaniem różnych technik analizy. Wybór najtrafniejszych rozwiązań problemu.
Podejmowanie decyzji o wdrożeniu rozwiązania w życie.
ANALIZOWANY PROBLEM: Jak postąpią bracia?
Dwaj bracia, utalentowani architekci, opiekują się młodszą siostrą po śmierci swoich rodziców. Okazuje się,
że siostra ma ciężką chorobę serca i potrzebna jest skomplikowana operacja. Na operację potrzebne są
ogromne pieniądze. W tym samym czasie zostaje ogłoszony konkurs międzynarodowy na projekt budynku
opery o najwyższych standardach. Bracia zgłaszają swój udział w konkursie i przygotowują projekt.
Równocześnie zgłasza się do nich kolega, mierny architekt z propozycją odstąpienia projektu za duże
pieniądze. Chce wysłać ich projekt na konkurs jako własny.
1. Pytania i odpowiedzi: określ reakcje i stosunek osób trzecich do zaprezentowanej sytuacji:
Reakcje emocjonalne
Stosunek innych osób
Autorefleksja
2. PWIT – Pytania wspomagające interpretację i rozumienie problemu: Napisz jak najwięcej pytań
ułatwiających rozumienie tekstu i interpretację problemu.
3. Burza mózgów: Napisz jak najwięcej sposobów rozwiązania opisanego problemu. Określ za pomocą
metody PMI propozycje do analizy.
Rozwiązania problemu:
Plus – ciekawe rozwiązania
Minus – propozycje do odłożenia
Interesujące – warto je wykorzystać
4. Studium przypadku: Dlaczego „mierny architekt” tak postąpił? Jak doszło do tej sytuacji? Kto ponosi
odpowiedzialność za takie postępowanie bohatera? Co można zrobić, żeby te sytuację zmienić?
5. Mapa problemów: Zrób mapę problemów (znanych z obserwacji i doświadczenia ucznia), którymi
należałoby się zająć w kontekście tematu lekcji.
6. Metaplan: Przeanalizuj problem bohaterów tekstu wykorzystując następujące pytania: Jak jest? Jak być
powinno? Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Co zrobić żeby było tak, jak być powinno?
Jak jest?
Jak być powinno?
Dlaczego nie jest tak?..
Co zrobić, żeby było tak, jak być powinno...?
Wnioski:
7. Myślenie indukcyjne: Poszukaj i napisz jak najwięcej obiektów, które są analogiczne z opisaną sytuacją,
bohaterami.
Literatura, film...
Opis rozwiązania. Zakończenie.
Wskazania dla uczącego się:
8. AMW – Alternatywy. Możliwości. Wybory: Wskaż alternatywne rozwiązania dla opisanej sytuacji
w analizowanym tekście.
Alternatywa
Możliwości
Wybór - wskazania
9. Myślenie dedukcyjne: Co by było, gdyby....?
Projekt nie wygrał
Nie było choroby
Problem kosmitów
Jeden brat
10. Dyskusja panelowa: Przygotuj stanowiska, że ten tekst jest dla nas pouczający. Przygotuj stanowisko,
że ten tekst niczego nas nie uczy.
Tekst uczy
Tekst niczego nie uczy
Wnioski
11. Debata: Przygotuj stanowisko za i przeciw, że bracia odstąpią projekt.
Stanowisko „za”
Stanowisko „przeciw”
Wątpliwości do...
12. KiN – Konsekwencje i Następstwa: Opisz konsekwencje i następstwa poniższych decyzji.
Decyzje
Konsekwencje
Następstwa
Bracia odstępują projekt
Nie odstępują projektu
Projekt przegrywa
Projekt odstąpiony wygrywa
13. Skojarzenia: Napisz jak najwięcej skojarzeń do przedstawionej sytuacji.
Doświadczenia życiowe
Obiekty
Metafory
14. Drzewko decyzyjne: Przedstaw skutki podjętych decyzji pozytywnych i negatywnych analizowanej
sytuacji/analizowanego problemu „Jak postąpią bracia?”
15. Analiza SWOT: dokonaj analizy problemu Czy potrafisz podejmować decyzje w aspekcie
analizowanego problemu „Jak postąpią bracia?”
Mocne strony = wewnętrzne pozytywne atuty, argumenty
organizacji sprzyjające rozwiązaniu i realizacji problemu....
Słabe strony = wewnętrzne negatywne konsekwencje
ograniczeń kwalifikacji i zasobów organizacji.....
Szanse zewnętrzne = czynniki, które sprzyjają rozwiązaniu
i wdrożeniu problemu....
Zagrożenia zewnętrzne = czynniki, które postrzegane są
jako bariery do rozwiązania i wdrożenia problemu.....