program profilaktyki
Transkrypt
program profilaktyki
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI I. Wstęp: nawiązanie do: do programu wychowawczego, misji, wizji szkoły, podstaw programowych oraz realizowanych programów nauczania, wybranej teorii wyjaśniającej istotę problemu, wieku rozwojowego uczniów. II. Zadania profilaktyki pierwszorzędnej – wzmacnianie czynników chroniących, osłabianie czynników ryzyka. III. Zadania prowadzenia profilaktyki drugorzędowej, między innymi sposoby wczesnego diagnozowania uczniów z grupy podwyższonego ryzyka oraz opisanie strategii interwencyjnych w sytuacjach szczególnych zagrożeń. IV. Diagnoza – jej wyniki, wnioski końcowe. V. Cele szczegółowe programu, zadania, sposoby realizacji, kryteria sukcesu, procedury ewaluacyjne. VI. Spis instytucji wspierających działalność szkół i placówek w zakresie rozwiązywania problemów dzieci i młodzieży. 1 I. Szkolny program profilaktyki uzupełnieniem programu wychowawczego szkoły Wychowanie jest procesem, w którym wychowanek ma dojść do pełni osobowego rozwoju poprzez: ukształtowanie prawego charakteru, budowanie poczucia odpowiedzialności za własny rozwój i dobro wspólne, uznanie i przestrzeganie norm społecznych, budowanie postawy życzliwości i miłości do ludzi, uświadamianie sobie celów życiowych. Otaczająca rzeczywistość – czas transformacji z jednej strony, z drugiej naturalne zmiany rozwojowe dzieci – niesie ze sobą pewne zagrożenia dla rozwoju młodego człowieka. Przeciwdziałanie tym zagrożeniom lub ich osłabianie ważne dla wychowania, należy do profilaktyki. PROFILAKTYKA to chronienie człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Jej celem jest ochrona dziecka, ucznia i wychowanka przed zakłóceniami rozwoju., czyli przed podejmowaniem zachowań hamujących lub niszczących rozwój określanych w literaturze przedmiotu jako zachowania ryzykowne. Do najczęściej pojawiających się zachowań ryzykowanych należą: palenie tytoniu, używanie alkoholu, używanie innych środków psychoaktywnych, wczesna inicjacja seksualna, zachowania agresywne i przestępcze. Liczne doświadczenia i badania pokazują, że zachowania ryzykowne mają to do siebie, że jedne pociągają za sobą inne. Ponadto istnieją różne motywy, które skłaniają dzieci i młodzież do podejmowania zachowań ryzykownych. Najczęściej wymieniają: ciekawość, przekorę, manifestowania niezależności, dorosłości, fascynację, presję grupy, modę, sposób na stres, na urozmaicenie nudnego życia, przynależenie do grupy, odwagę, chęć zaimponowania, lęk przed odrzuceniem. Praktyka pokazuje, a literatura przedmiotu potwierdza, że zachowania ryzykowne podejmowane są przez młodzież pełnią określone funkcje. Są sposobem na: zaspokajanie podstawowych potrzeb psychicznych, realizowanie celów rozwojowych, radzenie sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi. 2 Uświadomienie sobie tego faktu przez wychowawców pozwoli wyznaczać właściwie kierunki oddziaływań wychowawczych i profilaktycznych zarówno wtedy, gdy mamy już do czynienia z zachowaniami ryzykownymi, jak i wtedy, gdy chcemy przed nimi uchronić młodzież. Jeżeli głównym celem profilaktyki jest ochrona przed zagrożeniami, to punktem wyjścia do projektowania działań profilaktycznych powinno być zastanowienie się, co do tych zachowań prowadzi, a co stanowi zabezpieczenie przed nimi. Do najważniejszych czynników chroniących, które zwiększają odporność człowieka na działanie czynników ryzyka zalicza się: silną więź emocjonalną z rodzicami, zainteresowanie nauką szkolną, regularne praktyki religijne, uwewnętrzniony szacunek do norm, wartości, autorytetów. Wśród zbadanych czynników ryzyka wyróżnia się: środowisko społeczne promujące dane wzorce zachowań (przeludnione, przestępcze), normy społeczne (obyczaje) promujące lub prowokujące dane zachowania, modelowanie takich zachowań w domu i w szkole, konflikty i doświadczenie izolacji w dzieciństwie, grupa rówieśnicza, w której normą są zachowania dysfunkcyjne, niskie wyniki osiągane w szkole i brak celów życiowych, łatwość zdobycia substancji psychoaktywnych, wczesna inicjacja zachowań ryzykownych. Działania profilaktyczne powinny być nakierowane na osłabienie czynników ryzyka i wzmacnianie czynników chroniących. Rozpoznanie oddziaływania czynników ryzyka i czynników chroniących w danym środowisku pozwala na określenie stopnia zagrożenia dzieci i młodzieży oraz wyodrębnienie grup o specyficznym poziomie ryzyka. Te grupy to: 1. Grupa niskiego ryzyka – dzieci i młodzież nie podejmująca jeszcze zachowań ryzykow- nych. 2. Grupa podwyższonego ryzyka – osoby, które podjęły choć jedno zachowanie ryzykowne (eksperymentatory). 3. Grupa wysokie ryzyka – osoby, u których zachowania ryzykowne są utrwalone i które odczuwają negatywne konsekwencje tych zachowań. Do każdej z tych grup kierowane są inne działania profilaktyczne należące do różnych poziomów: 3 1. Profilaktyka pierwszorzędowa, skierowana go grupy niskiego ryzyka, polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Jej celem jest opóźnianie inicjacji lub zachęcanie do abstynencji. 2. Profilaktyka drugorzędowa, skierowana do grupy podwyższonego ryzyka, polega na ograniczaniu podejmowania zachowań ryzykownych i zachęcania do wycofania się. 3. Profilaktyka trzeciorzędowa jest interwencją w sytuacji pojawienia się uzależnienia, leczeniem, które ma ograniczyć negatywne skutki uzależnienia i umożliwić powrót do normalnego życia. Działania profilaktyczne realizowane w gimnazjum adresowane są głównie do grup niskiego ryzyka, tzn. na poziomie profilaktyki pierwszorzędnej. Realizację tego zadania wspomagają: podstawa programowa, statut szkoły, szkolny program wychowawczy, wewnątrzszkolny system oceniania. Nowym zadaniem szkoły jest zbudowanie programu profilaktyki, który uwzględniałby potrzeby rozwojowe uczniów oraz potrzeby danego środowiska. Budując i realizując program profilaktyki w gimnazjum, uwzględnilibyśmy fakt, że profilaktyka to proces i dlatego działania profilaktyczne nie mogą być przypadkowe czy okazjonalne. Profilaktyka w dokumentacji szkoły W ramach prac przygotowawczych związanych z opracowaniem szkolnego programu profilaktyki przeanalizowano podstawowe dokumenty szkoły: misję, wizję szkoły, szkolny program wychowawczy. Po tej analizie podjęto próbę wyszczególnienia zagadnień wymagających uzupełnienia, wzmocnienia, powtórzenia, aby szkoła mogła w pełni realizować zadania na poziomie profilaktyki pierwszorzędowej. 1. Misja, wizja szkoły. Absolwent Miejskiego Gimnazjum nr 1 w Dębicy wyposażony jest w odpowiednią wiedzę i umiejętności, które potrafi wykorzystywać w życiu, jest otwarty, samodzielny, umie pracować w zespole; uczciwy, cechuje go wysoka kultura osobista, jest wrażliwy, ma szacunek dla rodziny; posiada umiejętność życia w zgodzie z samym sobą i innymi. 4 2. Program wychowawczy Miejskiego Gimnazjum nr 1 WSTĘP Konstytucja, Art.48 - poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych. Zadania szkoły jako środowiska wychowawczego: 1. Wspieranie w sytuacjach trudnych. 2. Wychowanie do podejmowanie odpowiedzialnych decyzji. CELE OGÓLNE 1. Wzmacnianie mocnych stron osobowego rozwoju 2. Wychowanie do podejmowania odpowiedzialnych decyzji. 3. Poszanowanie prawa , norm, wartości. 4. Wzmacnianie więzi emocjonalnej w rodzinie. Cele operacyjne budowanie poczucia wartości kształcenie umiejętności komunikacyjnych przynależność do pozytywnej grupy wychowanie do podejmowania trudnych decyzji poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych SYLWETKA ABSOLWENTA 1. Wyposażony jest w odpowiednią wiedzę i wykorzystywać w życiu i w dalszym kształceniu: umiejętności, które potrafi posługuje się co najmniej jednym językiem obcym, umiejętnie wykorzystuje media do nauki i pracy (komputer, internet), ma określone zainteresowania wykraczające poza program szkolny. 2. Jest samodzielny, otwarty, ciekawy świata, kreatywny, potrafi pracować w zespole. 3. Jest uczciwy, prawy, prawdomówny. 4. Jest odpowiedzialny, obowiązkowy, solidny: zachowuje się zgodnie z wpojonymi wartościami, przestrzega zasad kulturalnego komunikowania się, 5 jest zdolny do refleksji i nie powtarzania własnych błędów. 5. Cechuje go wysoka kultura osobista: nie budzi zastrzeżeń jego wygląd, higiena i język, ma szacunek dla życia i przyrody, jest wrażliwy na sytuację drugiego człowieka, gotowy do niesienia pomocy, ma szacunek dla rodziny, właściwe przygotowanie do pełnienia w niej określonych ról. 6. Posiada umiejętność życia w zgodzie z samym sobą i innymi: radzi sobie z rozwiązywaniem problemów bez nadmiernego napięcia, rozumie siebie, własne potrzeby i uczucia, potrafi współżyć z innymi, ma prawidłowo ukształtowane poczucie własnej wartości, wierzy we własne siły. 7. Potrafi korzystać z dóbr kultury, uczestniczy w życiu kulturalnym, a nawet je tworzy. Rozdział I poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów. Rozdział II zainteresowanie nauką szkolną, wychowanie do podejmowania odpowiedzialnych decyzji. Rozdział III wypracowanie efektywnych sposobów radzenia sobie ze stresem, wspieranie w sytuacjach trudnych, przynależność do pozytywnych grupy, wzmacnianie mocnych stron osobowego rozwoju. Powinności wychowawcze każdego nauczyciela: zainteresowanie naukę szkolną, wzmacnianie mocnych stron osobowego rozwoju, przynależność do pozytywnej grupy. 6 Rozdział IV wspieranie w sytuacjach trudnych, wychowanie do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, wypracowanie efektywnych sposobów radzenia sobie ze stresem, budowanie poczucia wartości. Rozdział V poszanowanie prawa, norm, wartości i autorytetów społecznych (regularne praktyki religijne). Rozdział VI zainteresowanie nauką szkolną, wzmocnienie mocnych stron osobowego rozwoju. Rozdział VII wzmacnianie mocnych stron osobowego rozwoju Nawiązanie do wieku rozwojowego uczniów. Uczniowie naszej szkoły to młodzież w wieku od 12 do 15 lat. Przypada to na okres dojrzewania, dorastania, który jest przełomowym w procesie wchodzenia w dorosłość każdego człowieka. Jest czasem „burz” i przemian, przewartościowań, a to wszystko połączone jest ze zmianami hormonalnymi w organizmie młodego człowieka i co za tym idzie zmianami fizycznymi związanymi z płciowością. To okres buntu i przekory – buntu przeciw przyjętym i wytyczonym przez rodziców wartościom, sposobom radzenia sobie z problemami, stylowi bycia i ubierania się, jednym słowem sposób na własne życie przekazywany przez rodziców zostaje poddany mocnym wstrząsom. Autorytetem społecznym staje się rówieśnik, a jeszcze mocniej grupa rówieśnicza. Sytuacja psychologiczna młodego człowieka jest trudna – jego labilność uczuciowa, podatność na zmienne nastroje powoduje nieprzewidywalność własnych zachowań, niejednokrotnie uczeń nie potrafi wytłumaczyć dlaczego reaguje tak, a nie inaczej, sam jest sobą zaskoczony. Dlatego grupa rówieśnicza stanowi dla niego jakby bazę bezpieczeństwa i odnośnik dla swoich zachowań. Stąd istotne znaczenie ma dla ucznia pozytywna działalność w grupie o mocnym systemie wartości. Wiek dojrzewania, to wiek najbardziej narażony na zachowania ryzykowne. Dlatego ważną rzeczą jest takie organizowanie procesu nauczania i wychowania, wspomaganie go dodatkowymi zajęciami, aby wzmocnić czynniki chroniące. 7 II. Zadania profilaktyki pierwszorzędowej. Profilaktyka pierwszorzędowa są to działania mające na celu wzmocnienie pozytywnej działalności uczniów, ochronienie ich przed podejmowaniem ryzykownych zachowań (np. przed pierwszym spożyciem alkoholu lub zapaleniem pierwszego papierosa). Uwzględniając potrzeby wieku dojrzewania nasza szkoła jest organizatorem wielu wartościowych i szlachetnych imprez na terenie szkoły jak i w środowisku. Świadczą o tym liczne kółka zainteresowań, kółka pomagające w nauce uczniom słabym oraz kółka przedmiotowe. Oddzielną grupę stanowią organizacje takie jak: wolontariat młodzieży Klub Ośmiu Wspaniałych, ZHP, Samorząd Uczniowski, PCK, Zespół Wokalno – Teatralny „Feniks” oraz Zespół Teatralny „Erato”, zajęcia w ramach SKS-u. Nasi uczniowie bardzo angażują się w pomoc dzieciom z rodzin patologicznych w świetlicy profilaktycznej „Nazaret”, uczestniczą w comiesięcznych spotkaniach dzieci niepełnosprawnych ze Stowarzyszenia „Radość”. III. Zadania prowadzenia profilaktyki drugorzędowej. Zadaniem profilaktyki drugorzędowej jest wspomaganie młodzieży, która podjęła już zachowania ryzykowne poprzez eliminację takich zachowań, niedopuszczanie do dalszego stosowania używek i wspieranie w trudnych momentach życia. Strategie interwencyjne w sytuacjach szczególnych zagrożeń Aby móc przedstawić strategie podejmowane w sytuacjach problemowych trzeba dokonać charakterystyki klas. Klasy dzielą się na oddziały matematyczne, językowe, biologiczno-chemiczne oraz ogólne. Do klas profilowanych przyjmowani są uczniowie z wysoką średnią ocen oraz bardzo dobrym zachowaniem. Do klas ogólnych przyjmowani są pozostali uczniowie. W wyniku obserwacji zachowań uczniów tych klas, po licznych rozmowach z nauczycielami, analizie dokumentacji (dzienniki lekcyjne) ustalono, że uczniowie klas profilowanych tylko w pojedynczych przypadkach podejmują zachowania ryzykowne, natomiast uczniowie z klas ogólnych takie zachowania podejmują znacznie częściej. Potwierdzeniem tego faktu są ankiety przeprowadzane na terenie naszej szkoły: ankieta dla uczniów klas pierwszych dotycząca sytuacji rodzinnej (termin przeprowadzenia – wrzesień), ankieta dla uczniów klas pierwszych badająca stopień przystosowania się do nowej szkoły (termin przeprowadzenia – koniec pierwszego semestru), ankieta dla rodziców uczniów klas pierwszych oceniająca pracę szkoły (termin przeprowadzenia – koniec roku szkolnego). W sytuacjach szczególnych zagrożeń dyrekcja szkoły wraz z Radą Pedagogiczną wypracowała swoje strategie interwencyjne: każdy nauczyciel i wychowawca wie, iż w trudnej sytuacji pojawiającej się w czasie lekcji bądź na przerwie, jest zobowiązany do natychmiastowej reakcji. Kiedy jednak jest to niemożliwe, kolejny krok, jaki podejmuje nauczyciel przedmiotu, to rozmowa z wychowawcą danej klasy, następnie z pedagogiem lub dyrekcją szkoły ( w zależności od rangi problemu ). Gdy sytuacja 8 tego wymaga, wzywany jest rodzic. W trakcie wyjaśniania zaistniałej sytuacji, prowadzona jest z uczniem szczera, pełna szacunku rozmowa. Każdy problem jest analizowany dogłębnie i do końca. Taka strategia pozwala na rozwiązanie problemu, zapobieganie głębszym konfliktom. IV. Diagnoza rzeczywistych problemów występujących w społeczności szkolnej. Szkolny program profilaktyki w Miejskim Gimnazjum nr 1 w Dębicy Program profilaktyki w Miejskim Gimnazjum nr 1 w Dębicy powstał w wyniku diagnozy środowiska lokalnego i jego potrzeb. Program ten przeznaczony jest do prowadzenia zajęć w klasach I – III. Obejmuje on pracę wychowawczo – profilaktyczną nad osobowością z uwzględnieniem kształtowania jego sfery psychicznej, duchowej i fizycznej. Głównym założeniem programu jest kreowanie zdrowego zapobieganie zachowaniom agresywnym i profilaktyka uzależnień. stylu życia, W wyniku realizacji programu uczniowie powinni posiąść zdolność samodzielnego dokonywania wyboru zachowań właściwych dla bezpieczeństwa i zdrowia własnego oraz innych ludzi. Program obejmować będzie również pedagogizację rodziców, poprzez umożliwienie kontaktu ze specjalistami rożnych dziedzin, którzy będą im służyć pomocą i wsparciem. CELE PROGRAMU: kształtowanie umiejętności rozwiązywania problemów i konfliktów, wyrabianie nawyków zdrowego stylu, kształtowanie postaw wolnych od nałogów, kształtowanie i rozwijanie umiejętności dostęp komunikowania się z innymi, kształtowanie postawy poszanowania własności osobistej i społeczne, redukowanie przemocy wśród uczniów w szkole, w domu, środowisku lokalnym dla uzyskania przyjaznych więzi międzyludzkich. 9 Blok tematyczny Zadania ŻYJMY ZDROWO 1 . Droga do dobrego i zdrowego życia „Zdrowy styl życia". Dyskusja, rysunek . Wychowawcy, koordynatorzy do spraw profilaktyki 2. „Opis kogoś, kto może być ideałem dobrego i zdrowego życia". Konkurs Nauczyciel języka polskiego, koordynatorzy do spraw profilaktyki 3. „Twój piękny uśmiech". Warsztaty, wywiad z dentystą, gazetka. Kl. I pedagog, kl. III, opiekun PCK, higienistka. 4. Co to znaczy zdrowa żywność? Rozmowa, tradycje świąteczne . Wychowawcy, nauczyciele biologii 5 . Czy prawidłowo odżywiamy się? Opowiadanie: anoreksja-bulimia, nadwaga-otyłość. Wychowawcy, nauczyciele biologii, higienistka 6. Zmiany fizyczne i psychiczne okresu dojrzewania. Cykl spotkań Nauczyciel „Wychowanie do życia wychowania do w rodzinie, kl. I . życia w rodzinie 7. Higiena życia codziennego. Rozmowa kontrolowana . 8. Biologia prokreacji. Cykl spotkań Nauczyciel „Wychowanie do życia wychowania do życia w rodzinie w rodzinie", klasy II. 9. Problemy i trudności młodzieży związane z okresem dojrzewania. Cykl spotkań „Wychowanie do życia w rodzinie", klasy III „Skrzynka pytań" . Sposoby realizacji Odpowiedzialni Nauczyciel wychowania do życia w rodzinie Nauczyciel wychowania do życia w rodzinie, wychowawcy 10 Rozmowa RUCH I 1. Jak aktywnie spędzamy czas wolny? kontrolowana. WYPOCZYNEK Nauczyciel biologii, wychowawca Zawody sportowe, lekcje wf. Wychowawcy, nauczyciele wf. Turnieje klasowe, pogadanki. Wychowawcy, nauczyciele wf., higienistka 4. Rajd. Zorganizowanie rajdu z wykorzystaniem zadań sprawnościowych. Nauczyciele wf, koło turystyczne, opiekun ZHP, nauczyciel geografii 5. „Trzymaj się prosto” Spotkania na temat wad postawy; przyczyny, sposoby korygowania. Nauczyciele wf, wychowawcy, higienistka 6. Dzień Sportu Zorganizowanie cyklu Nauczyciele wf rozgrywek sportowych. 2. Jakie znaczenie ma spędzanie czasu wolnego z innymi? 3. Dlaczego wysiłek fizyczny sprzyja zdrowiu i dobremu samopoczuciu? Szkolnego 7. Wpływ pływania na Wyjazd na basen. Nauczyciele wf Cykl spotkań na zajęciach PCK. Nauczyciel biologii, opiekun PCK Cykl zajęć. Pedagog, wychowawcy zdrowie. ŻYJMY 1. Podstawowe zasady BEZPIECZudzielania pierwszej NIEJ pomocy. 2. Rola autorytetów w życiu człowieka – organizowanie czasu wolnego z korzyścią dla zdrowia fizycznego i psychicznego. 11 3. „Zachowanie Cykl zajęć. bezpieczne i ryzykowne” – odpowiedzialność za zdrowie swoje i drugiego człowieka. 4. Propagowanie zdrowego i bezpiecznego stylu życia. Zajęcia w ramach Pedagog programu profilaktycznego „Zdrowo i bezpiecznie żyć” – dyskusja, „burza mózgów”. 5. Zasady bezpiecznego Egzamin na kartę poruszania się po drodze. motorowerową. 6. „Mity i rzeczywistość o Konkurs plastyczny, AIDS” – 1 grudnia gazetka tematyczna, Światowy Dzień Walki wykonanie albumu, z AIDS. pogadanka. ZDROWIE PSYCHICZNE Pedagog, wychowawcy Nauczyciele techniki, wf, policja Pedagog, higienistka, wychowawcy, nauczyciel plastyki 1. Jak radzić sobie w Warsztaty, rozmowa, Pedagog, trudnych sytuacjach – film wideo. koordynator do elementy asertywności. spraw profilaktyki 2. Sposoby radzenia Warsztaty Pedagog Ankieta, warsztaty. Koordynator do spraw profilaktyki sobie z przykrymi emocjami. 3. Radzimy sobie ze stresem. 4. Jak pomóc tym, którzy W ramach zajęć czują się inni? programu „Spójrz inaczej”. 5. Jaka jest moja ogólna Warsztaty samoocena? – próby spojrzenia na siebie. JA W GRUPIE I RODZINIE 1. Jaki jestem? Rozmowa. Pedagog, wychowawcy Pedagog, wychowawcy Wychowawcy 12 2. Moje sukcesy. „Rysunek sukcesu” rozmowa. 3. Jak inni mogą na nas Zajęcia z programu wpływać? profilaktycznego ”Spójrz inaczej”. Wychowawcy Pedagog, wychowawcy 4. Moja rodzina. Konkurs na najciekawszy album. 5. Rola koleżeństwa w Zajęcia w ramach Koordynator do programu spraw „Wychowanie do życia profilaktyki, w rodzinie”. wychowawcy przyjaźni i w życiu człowieka. REAGUJE- 1. Przemoc w szkole. MY NA OTACZAJĄCE NAS ZŁO Pedagog, wychowawcy, nauczyciel plastyki Cykl zajęć z programu Pedagog „Veto wobec przemocy”. 2. Przemoc i agresja oraz Spotkanie, prelekcja. Policjant, ich skutki w życiu młodego człowieka. 3. Dekalog przeciw pedagog, wychowawcy Warsztaty przemocy. 4. Jakie są konsekwencje Prelekcja prawne wiążące się z przestępczością nieletnich? 5. Asertywność jako postawa, dzięki której możemy zachować swoją tożsamość i poczucie własnej wartoiśći JA PRZECIW 1. Rozpoznawanie UŻYW-KOM zagrożeń przeprowadzenie testu zagrożenia uzależnieniami. Pedagog, wychowawcy Policja, koordynator do spraw profilaktyki Warsztaty Pedagog Obserwacja, ankieta. Wychowawcy, pedagog 13 2. Substancje psychoaktywne : alkohol, nikotyna. Zajęcia z programu Pedagog profilaktycznego „Drugi Elementarz czyli Program Siedmiu Kroków". 3. Różne sposoby Zajęcia z programów odmawiania stosowane profilaktycznych. w sytuacji zachowań związanych z używaniem i nadużywaniem środków uzależniających. 4. Zagrożenia dla Pedagog Rozmowa. Nauczyciel biologii, higienistka Zajęcia z programu profilaktycznego, „Debata”, „Noe”. Pedagog 6. Narkotykom – STOP Warsztaty, konkurs plastyczny. Pedagog, nauczyciel plastyki 7. Znajdź własne Program edukacji antynikotynowej. Pedagog zdrowia wynikające z używania alkoholu i palenia papierosów. 5. „Alkohol – wróg czy przyjaciel”. rozwiązanie. 14 Spis instytucji wspierających działalność naszej szkoły w zakresie rozwiązywania problemów młodzieży. 1. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna. 2. Klub Abstynenta „Jutrzenka”. 3. Centrum Profilaktyk Uzależnień. 4. Komenda Policji. 5. Sąd Rejonowy w Dębicy. 6. Komisja do Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy Urzędzie Miasta. 7. Poradnia Zdrowia Psychicznego. 8. Pracownicy ZOZ – u w Dębicy (pielęgniarka szkolna). 15