Atlas Polskich Strojów Ludowych: kontynuacja prac wydawniczych

Atlas
Polskich
Strojów
Ludowych:
kontynuacja
prac
wydawniczych, przeprowadzenie badań terenowych i kwerend
źródłowych oraz cyfryzacja materiałów źródłowych i udostępnienie
ich w Internecie
Grantodawca: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Rodzaj grantu: zespołowy, 11H 12 0261 81, Narodowy Program Rozwoju Humanistyki
Okres realizacji projektu: 2012 – 2015 (41 miesięcy)
Kwota przyznana: 375 102,00
Nr rejestracyjny projektu: 11H 12 0261 81
KIEROWNIK PROJEKTU:
dr Anna Weronika Brzezińska PTL O/Poznań
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
WYKONAWCY PROJEKTU:
dr Mariola Tymochowicz PTL O/Lublin
Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
mgr Aleksandra Paprot PTL O/Gdańsk,
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
dr Ewa Antyborzec PTL O/Poznań
Instytut im. Oskara Kolberga w Poznaniu
mgr Małgorzata Kunecka Stowarzyszenie Pracownia Etnograficzna im. prof. Witolda
Dynowskiego
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie
OPIS PROJEKTU:
„Atlas Polskich Strojów Ludowych” to jedna z serii wydawniczych Polskiego
Towarzystwa Ludoznawczego, której pierwszy zeszyt serii ukazał się w roku 1949.
Ostatni (38) zeszyt z tej serii ukazał się w roku 2008. Wydawca zeszytów APSL (Polskie
Towarzystwo Ludoznawcze) to obecnie największy wydawca książek i materiałów o
tematyce etnologicznej w kraju. Ponad kilkadziesiąt lat doświadczenia na rynku
wydawniczym, dbałość o wysoki poziom merytoryczny oraz możliwość konsultowania z
największymi autorytetami w dziedzinie etnologii i antropologii kulturowej (będących
członkami Towarzystwa) jest gwarancją wydania oryginalnych i cennych dla dorobku
nauki polskiej pozycji wydawniczych. Zgodnie z założeniami serii APSL (Gajek 1954)
każdy z zeszytów jest poświęcony jednemu regionowi, a stały układ treści obejmuje
takie zagadnienia jak: zarys historyczny rozwoju stroju na badanym obszarze; obecny
stan stroju ludowego na badanym obszarze; zasięg badanego stroju (wraz z załączoną
1
mapą); opis i zróżnicowanie stroju męskiego; szczegółowy opis stroju męskiego; opis i
zróżnicowanie stroju kobiecego; szczegółowy opis stroju kobiecego; wytwórcy
i materiały; tkaniny; zdobnictwo stroju: hafty, koronki, aplikacje, szamerunki;
rekonstrukcje.
Istotnym walorem projektu jest równoczesne prowadzenie badań terenowych oraz
źródłowych (w tym muzealnych), których celem jest opracowanie katalogu informacji
dot. kolekcji polskich strojów ludowych (codziennych i odświętnych) znajdujących się w
zasobach muzeów znajdujących się na terenie Polski. Także każdy z zaplanowanych
kolejnych zeszytów APSL opierał się będzie na gruntownej kwerendzie źródłowej,
uzupełnionej o badania terenowe. Równolegle z pracami związanymi bezpośrednio z
przygotowaniem zeszytów APSL przewidziano realizację trzech obozów badawczych,
których tematyka związana jest z wytwórstwem stroju ludowego. Celem podjętych
badań będzie dokumentacja tradycyjnych (i wciąż jeszcze żywych form) tradycyjnego
rękodzieła: tkactwa, koronczarstwa i hafciarstwa.
Uzasadnieniem podjęcia się przez kierownika projektu i wykonawców badań
terenowych oraz muzealnych jest podpisana przez Polskę Konwencja UNESCO ds.
ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, definiowanego jako:
zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejętności oraz związane z nimi przedmioty i
przestrzeń kulturowa, które są uznane za część własnego dziedzictwa przez daną
wspólnotę, grupę lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia
na pokolenie i odtwarzany przez wspólnoty i grupy w relacji z ich środowiskiem,
historią i stosunkiem do przyrody. Dla danej społeczności dziedzictwo niematerialne
jest źródłem poczucia tożsamości i ciągłości. W tę definicję wpisuje się zagadnienie
stroju ludowego, wytwarzanego od pokoleń, obwarowanego wieloma normami
zwyczajowymi i praktykami kulturowymi przedstawicieli poszczególnych wspólnot
lokalnych i regionalnych. W myśl ochrony owego dziedzictwa konieczne jest jego
dokumentowanie oraz rejestrowanie przejawów wciąż żywych form tradycyjnego
rzemiosła związanego z wytwórczością poszczególnych elementów odzieży.
Wartością przedkładanego projektu jest jego wielopłaszczyznowy charakter oraz
różnorodność podjętych działań, w realizacji którego brać będzie grono specjalistów
(członkowie Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego skupieni w 17 Oddziałach
terenowych) oraz pracowników instytucji naukowych i instytucji kultury (wykonawcy
projektu) z terenu całego kraju m.in.: Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM
w Poznaniu, Instytutu Kulturoznawstwa UMCS w Lublinie i Instytutu im. Oskara
Kolberga w Poznaniu oraz Stowarzyszenia Pracownia Etnograficzna im. W.
Dynowskiego w Warszawie.
2
SPODZIEWANE EFEKTY REALIZACJI PROJEKTU:
1. Wydanie 7 kolejnych zeszytów APSL (nr 39-45)
 stroje narodowe: łowickie (suplement), podhalański;
 stroje regionalne: zamojski, pałucki, kościański, Bambrów Poznańskich, łęczycki;
2. Wydanie dwóch książek (monografii zbiorowych):
 Polskie stroje ludowe jako fenomen kulturowy poruszającą zagadnienia stanu badań
i współczesnych potrzeb w zakresie badania stroju ludowego;
 Snutki, klocki, perebory. Tradycyjne rękodzieło wobec wyzwań współczesności
prezentującą wyniki badań terenowych przeprowadzonych w trzech tradycyjnych
ośrodkach rękodzielniczych;
3. Zorganizowanie 3 obozów badawczo-szkoleniowych i dokumentacja
współczesnych form rękodzieła w wybranych ośrodkach: Jarocin (snutka golińska),
Bobowa (koronka klockowa), Holeszów Nowy (perebory);
4. Zorganizowanie 2 sesji naukowych integrujących środowisko osób
zainteresowanych problematyką stroju ludowego (naukowcy, regionaliści, kierownicy
zespołów folklorystycznych);
5. Wystawa planszowa Dyrdoki, bandy i kaletki. Strój ludowy jako fenomen
kulturowy prezentującą wyniki badań terenowych, która będzie nieodpłatnie
udostępniana zainteresowanym instytucjom;
6. Udostępnienie w Internecie wyników: badań archiwalnych prowadzonych w
muzeach na terenie 16 województw (posiadających kolekcje strojów ludowych),
kwerendy źródłowej (Inst. im. Oskara Kolberga) oraz uruchomienie podstrony
internetowej z bazą zasobów polskich muzeów dot. strojów ludowych w ramach
projektu http://strojeludowe.net/, (charakterystyka kolekcji strojów ludowych pod
względem zasięgu terytorialnego).
3