Najwcześniejsza historia łuku

Najwcześniejsza historia łuku
Łuk jest bronią miotającą o prastarym rodowodzie. Używano go w walce i na łowach
od zarania dziejów po czasy nowożytne, a przez ludy prymitywne stosowany jest do dziś.
Nie wiemy, kiedy i gdzie
dokonał się ten doniosły wy−
nalazek, polegający na prze−
kształceniu przy użyciu “ki−
ryc. 1 . Łuk
ja i cięciwy” powolnego ru−
chu mięśni ramion łucznika
w szybki ruch mechaniczny
służący wyrzuceniu strzały
na znaczną odległość z wy−
korzystaniem energii sku−
mulowanej w sprę−
żystym materiale.
Wydaje się jednak,
iż do wynalezienia
łuku doszło już we
wczesnej fazie gór−
nego paleolitu, na etapie roz−
woju wyspecjalizowanego
myślistwa w kulturze peri−
gordzkiej lub oryniackiej
(ok. 30 000−25 000 lat przed
Chr.), na południe od obsza−
rów zajętych przez lodowiec.
Nie potrafimy rozstrzygnąć,
czy miało to miejsce w Eu−
ropie, Azji czy Afryce.
Z łukiem łączy się
tradycyjna terminologia
(ryc. 1). Główny element sta−
nowi łęczysko, podzielone
na dwa ramiona, górne i dol−
ne, umieszczonym w części
centralnej uchwytem, tzw.
majdanem. Stronę zewnętrz−
ną łęczyska określa się mia−
nem grzbietu, wewnętrzna
zaś nazywana jest brzuścem.
Ramiona łuku zakończone są
gryfami, zwanymi też nie−
kiedy rogami, do których
przywiązywana była cięciwa.
O jakości łuku decydowała
jego moc mierzona w fun−
tach siła (lb), przy czym 1 lb
odpowiada 453 gramom siła
(G). Ta tradycyjna angiels−
ka miara określa siłę potrze−
bną, aby naciągnąć cięciwę
na odległość 28 cali (71 cm)
od łęczyska. Im mocniejszy
ku strzały miały różną dłu−
gość i ciężar. Także ogrom−
ne bogactwo wyspecjalizo−
wanych form grotów, które
początkowo wykonywano
z kamienia i kości, póź−
niej najczęściej z metalu,
wynikało z różnorodnego
przeznaczenia strzały − do
polowania na drobną czy
grubszą zwierzynę, bądź
też w walce do rażenia lek−
kozbrojnych wojowników
albo rycerzy zakutych w me−
talową zbroję. Kształt i wy−
miary, a przede wszystkim
ciężar grotów mówią nam
wiele o łuku, z którego wy−
strzeliwano strzałę. Strzała
musiała bo−
wiem pasować
do łuku, jego
wielkości i si−
ły naciągu. W
związku z tym
możliwości łu−
cznika były ograniczone li−
czbą strzał w kołczanie. Ist−
nieje ścisła zależność mię−
dzy ciężarem grotu (stanowi
tę można było wystrzelić.
Wykazano eksperymental−
nie, że z łuku o sile naciągu
80 lb nie można skutecznie
wyrzucić strzały, której grot
ważyłby więcej niż 7 gra−
mów. Jest to również wiel−
kość bliska górnej granicy
technicznych możliwości łu−
ku prostego (por. niżej).
Znanych jest kilka
różnych sposobów napinania
cięciwy. W najprostszym
łuk, tym większa jest jego na rzemieniu lub taśmie, na−
przypadku łucznik trzyma
zdolność do miotania odpo− tomiast kołczan ze strzała−
koniec strzały między wy−
wiednio cięższych strzał na mi, używany głównie w bo−
prostowanym kciukiem i pa−
znaczną odległość.
lcem wskazującym prawej rę−
ju, zawieszali po prawej stro−
Wymiary łuku zale− nie na plecach lub troczyli
ki. Sposób ten okazuje się
żały od postury łucznika po prawej stronie do pasa.
jednak niepraktyczny, gdy w
grę wchodzą łuki o większej
sile naciągu, ponieważ strza−
ła ma wówczas tendencję do
wysuwania się spomiędzy pa−
lców. Można temu zapobiec
ryc. 2. Strzała
kładąc środkowy palec na
cięciwie poniżej strzały, ale
Pocisk miotany z łu−
(który przy wyprostowanej ku, czyli strzała (ryc. 2),
ten sposób napinania łuku
ręce trzymającej łęczysko składa się z drzewca, zwane−
jest bardzo rzadki i wystę−
musiał mieć możliwość na− go promieniem lub brzech−
puje jedynie u niektórych
ciągnięcia cięciwy do czub− wą, uzbrojonego w przedniej
plemion indiańskich. Najczę−
ka brody), rodzaju użytego części w grot, który
stszym sposobem
materiału, a także zadań, jakim mógł być zaopatrzo−
naciągania łuku,
dany łuk miał sprostać. Krótszy ny w zadziory, unie−
rozpowszechnio−
łuk jest lżejszy, daje możliwość możliwiające wysu−
nym na całym
szybkiego wyrzucania strzał, nięcie się strzały z
świecie, a w staro−
ale nawet najmniejszy błąd łu− ciała przeciwnika
żytności stosowa−
cznika wpływa na celność lub zwierzyny. Pie−
nym przez wszyst−
strzału. Z kolei długi łuk jest rzysko z dwóch lub
kie ludy basenu
mocniejszy, jego naciągnięcie trzech lotek, umie−
Morza Śródziem−
wymaga znacznej siły i w zwią− szczone w tylnej czę−
nego z wyjątkiem
zku z tym wystrzelenie strza− ści promienia, stabi−
Persów (stąd też je−
ły wymaga nieco więcej czasu, lizowało strzałę w
go nazwa − “śródzie−
odznacza się on jednak więk− czasie lotu. Tylna
mnomorski”), jest
szą celnością. Rzecz jasna, część promienia by−
umieszczenie na
jeźdźcy mogli jedynie uży− wa też wzmacniana
cięciwie wskazują−
wać stosunkowo krótkich łu− osadą z rowkiem,
cego, środkowego
ków.
i serdecznego pa−
ułatwiającym nałoże−
Dla zabezpieczenia nie strzały na cięci−
lca prawej ręki,
przed wpływem warunków wę. Promień na obu ryc. 3. Myśliwi uzbrojeni w łuki o prostym lub przy czym koniec
wygiętym łęczysku. Neolityczne malowidło
atmosferycznych, a także dla końcach, w które esowato
strzały przecho−
naskalne z Cueva de los Caballos w prowincji
wygody łucznika, łuk umie− wprowadzano trzpie− Castellón de la Plana, zachodnia Hiszpania
dził między pal−
szczano niekiedy w łubiu, nie grotu i osady,
cem wskazującym
futerale na łuk, w formie okręcano dla wzmocnienia on z reguły ok. 1/7 masy i serdecznym. W tym wypad−
płaskiej skórzanej torby, któ− nicią, tzw. owijką. W zależ− całkowitej strzały) a siłą na− ku kciuk nie był w ogóle
ra zazwyczaj była bogato ności od rodzaju i mocy łu− ciągu łuku, z którego strzałę
c.d. na str. 6
zdobiona wytłoczeniami,
okuciami lub haftem. Łucz−
nicy najczęściej nosili łubie
na lewym boku, zawieszone