Korzen spelnia czynnosci: pobiera z gleby wode z rozpuszczonymi
Transkrypt
Korzen spelnia czynnosci: pobiera z gleby wode z rozpuszczonymi
6_korzen_przekszt.doc Data utworzenia 1999-11-29 17:34 Anna M. Czarnecka 5. Przekształcenia korzeni Wstęp Korzenie rośliny tworzą system korzeniowy, Wyróżniamy system z korzeniem głównym, czyli palowym i wyrastającymi z niego korzeniami bocznymi oraz system wiązkowy zbudowany z licznych korzeni przybyszowych. ⇐ U roślin jednoliściennych korzeń zarodkowy zwykle wcześnie kończy swój wzrost, a niekiedy nawet zanika. Korzenie przybyszowe rozwijają się u podstawy pędu. Mają one zbliżoną długość i szerokość. Korzenie te mogą się tworzyć z wtórnych merystemów łodyg i liści, dlatego system wiązkowy może mieć także wiele roślin dwuliściennych wytwarzających kłącza. Taki system korzeniowy odgrywa dużą rolę w wegetatywnym rozmnażaniu się roślin (często stosowane w ogrodnictwie). Korzeń spełnia zasadniczo dwie czynności: pobiera z gleby wodę z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi oraz umocowuje roślinę w podłożu. U niektórych roślin pełni też dodatkowe funkcje: Korzenie spichrzowe Korzenie tego typu występują np. u niektórych roślin dwuletnich, jak marchew, rzodkiew, burak. Ich podstawowa masę stanowi miękisz (spichrzowy), u marchwi łykowy (70%), u rzodkwi drzewny (95%). Korzeń buraka powstaje natomiast inaczej – tzn. kilka kręgów kambialnych tworzących się sukcesywnie na zewnątrz odkłada małe wiązki drewna i łyka wtórnego, a duże ilości miękiszu. Korzenie boczne i przybyszowe też mogą pełnić funkcje spichrzowe ⇒ bulwy korzeniowe. Np. dalia (wiązka). Korzenie kurczliwe Regulują głębokość rośliny w ziemi. W skutek ich kurczenia się roślina wciągana jest na odpowiednią głębokość. Występuje u niektórych roślin cebulowych, np. kokoryczy. Wciągają roślinę w głąb ziemi, co pozwala jej przetrwać okres mrozów lub lepiej ukorzenić się kiełkującej na powierzchni siewce. Przykład: szparag – jego kłącza znajdują się zawsze na tej samej głębokości - posadzony za płytko wciąga kłącze dzięki korzeniom kurczliwym w głąb, posadzony za głęboko „wydostaje się” na skutek wzrostu kłączy ku górze. W kurczeniu się główną rolę odgrywa tkanka miękiszowa, której komórki pęcznieją w skutek turgoru i powiększają się w poprzek – odwracalne kurczenie. Czasem chodzi o rozrastanie się ich w kierunku promieni – proces nieodwracalny i powolny. {M.} Dzieje się to w skutek skracania się komórek kory pierwotnej, tracących wodę i obumierających. {Sz.} Korzenie kurczą się przez tracenie wody, więdnięcie i obumieranie komórek kory pierwotnej. Korzenie kurczliwe występują u roślin, których nasiona kiełkują na powierzchni gleby, zaś późniejsze pędy rosną pod ziemią (cebule, kłącza, bulwy pędowe, skrócone łodygi roślin mających nad ziemią tylko różyczkę liściową) np. u lilii. Korzenie podporowe Ich zadaniem jest stabilizacja rośliny. Są to korzenie przybyszowe, wyrastające z łodygi nad ziemią, rosnące pionowo / ukośnie w dół, występujące u roślin o płytkim systemie korzeniowym (tym w glebie) lub rosnących na grząskim podłożu. Np. kukurydza, monster(a), pandany, figowce, niektóre palmy, !! w namorzynowych formacjach leśnych. Korzenie czepne U pnączy i epifitów (np. lian) korzeń bywa organem czepnym, tzn. pnącza, choć są zakorzenione w glebie rosnąc wysoko w górę, owijając się lub czepiając podpór mogą wytwarzać korzenie przybyszowe, które wnikają w załomy ściany (podpory) i przymocowują roślinę. Np. bluszcz. Epifity nie 6 6_korzen_przekszt.doc Data utworzenia 1999-11-29 17:34 Anna M. Czarnecka będąc zakorzenionymi w glebie, lecz osiedlającymi się na pniach wysokich drzew przymocowują się za pomocą korzeni, które owijają się dookoła pnia (gałęzi). Korzenie powietrzne Występują u epifitów, np. storczyków; zwisają swobodnie w dół, a za ich pomocą roślina pobiera wodę z powietrza, otacza je welamen (specjalny rodzaj skórki), którego martwe komórki i porowatych, celulozowych ścianach wchłania parę wodną z powietrza, w czasie deszczu chłoną wodę, a przy braku opadów napełniają się powietrzem. Korzenie oddechowe Występują u roślin ciepłego klimatu, rosnących na podłożach bagnistych = ubogich w tlen. Są to boczne odgałęzienia korzeni podziemnych wyrastające pionowo w górę, do wysokości nawet 1,5 m. Służą do pobierania tlenu (~przetchlinki) i dodatkowego umacniania roślin w niestabilnym podłożu. Np. Sonneratia alba z formacji namorzynów. Korzenie asymilacyjne Korzenie pewnych storczyków mających bardzo silnie zredukowane liście i łodygę spełnia rolę organu asymilacyjnego (analogia z liściem). Mikoryza Jest to współżycie z grzybami, przy czym obaj partnerzy czerpią z tego korzyści. Grzybom mikoryza ułatwia zaopatrzenie w substancje organiczne, zwłaszcza cukry. Roślina zyskuje poprzez zwiększenie powierzchni chłonnej korzeni, ponadto grzyb rozkładając próchnicę glebową tworzy w otoczeniu korzenia duża ilość substancji odżywczych. Grzyb wytwarza witaminy, antybiotyki i hormony ⇒ pobudzenie wzrostu i przemiany materii korzenia. R o d z a j e mikoryzy: 1. zewnętrzna (ektotroficzna) – strzępki grzyba oplatają korzenie boczne, wnikają do kory pierwotnej, ale tylko do przestrzeni międzykomórkowych. Wzrost korzenia na długość jest zahamowany, choć tworzy on rozgałęzienia. Włośniki zanikają – ich funkcję przejęły strzępki grzyba. Np. z dębem, brzozą, sosną, śliwą, jabłonią, gruszą. 2. wewnętrzna (endotroficzna) – strzępki wnikają do wnętrz korzenia, do wnętrza komórek, nie tworzą otoczki wokół korzenia, włośniki zostają zachowane. Np. owies, żyto, pszenica, kukurydza. Współżycie z bakteriami azotowymi Rhizobium Szczególnie rozpowszechnione w rodzinie motylkowatych, choć także u olszy, oliwki, rokitnika. Wolnożyjące Rhizobium nie potrafią wiązać azotu z powietrza, napotkawszy jednak korzeń odpowiedniej rośliny, wnikają do niego poprzez włośniki (ścisły związek gatunek rośliny – odmian bakterii; rozpoznanie dzięki lektynom na włośnikach i cukrowcom ściany komórkowej bakterii), dalej przechodzą do kory pierwotnej ⇒ podwyższony poziom cytokinin ⇒ podziały komórkowe w miejscu zakażenia ⇒ powstanie brodawek korzeniowych (ich komórki tetraploidalne). W komórkach tych bakterie pałeczkowate ⇒ bakteroidy redukujące N2 do NH3, pobierając E, e-, p+ od rośliny, która dzięki obecności leghemoglobiny obniża ciśnienie parcjalne tlenu = aktywna nitrogenaza. 7