Zmiana paradygmatu edukacji

Zmiana paradygmatu edukacji dziecka
– od nauczania do uczenia się
Wymagania stawiane
współczesnej edukacji
prof. dr hab. Irena Adamek
ATH Bielsko/Biała
WSP Łódź
Paradygmat - dogmat
Zmiana paradygmatu edukacji:
 od transmisyjnej ku konstruktywistycznoemancypacyjnej
Paradygmat:
 kryterium uznania jakiejś działalności za naukową,
 konsensus większości badaczy,
 zgodność z dotychczasową wiedzą,
 ulega zmianom wraz z nowymi badaniami.
Współczesne badania




Nowe badania – nieograniczone możliwości uczenia
się dzieci,
nowe struktury – neurony lustrzane,
aktywizowanie: różnorodne wzorce działania,
wchodzenie w różne role,
nowe sposoby pracy,
odchodzenie od „ukrzesłowienia”.
Edukacja dzisiaj:

zewnętrzne planowanie,

kształcenie wg własnego formatu,

brak wsparcia naturalnych procesów uczenia się,

nie w pełni możliwa indywidualizacja,

schemat dydaktyczny.
Neuropsychologia – wskazania:




plastyczność mózgu,
dziecko ma własny system pobierania
informacji,
uzdolnienia – zdziwienie, zainteresowanie,
zachwyt,
wewnętrzna potrzeba uczenia się – chce się
uczyć tylko może w inny sposób.
c. d wskazań:





prawo dziecko do zainteresowania (J. Bruner,
S. Szuman) – instynkt ciekawości;
pytania uczniowskie – dziecięcy popęd do
poznawania świata;
pytania – związek z potrzebami poznawczymi
(M. Kielar – Turska);
podsuwać, inspirować, podążać za dzieckiem;
mózg to miejsce pracy nauczyciela.
Fundament wiedzy:
budowanie sieci połączeń w mózgu,
 architektura wiedzy – wchodzenie
fizycznie w kontakt i relacje,
 tworzenie bazy doświadczeń,
 związek wiedzy z prawdziwym życiem,
 uczenie się – akt woli uczącego się.

Neurodydaktyka – wskazania:





nauczyciel jako kreator niczego nie narzucający,
na pierwszym planie proces a nie końcowy efekt,
odejście od zewnętrznego sterowania – warunek
rozwinięcia samodzielności uczniów,
uczynienie przedmiotu godnym poznania –
warunkuje powstanie zainteresowania,
wykorzystanie przestrzeni edukacyjnej.
Problemy w edukacji
Warunek problemowości w edukacji:




aktywność ucznia – samodzielne badanie (nie po
„śladzie”), eksploracja, uruchamianie refleksyjności,
myślenia krytycznego;
konflikt poznawczy – element zdumienia, wyzwolenia
ciekawości poznawczej;
dostrzeżenie problemu, formułowanie hipotez,
wnioskowanie;
określanie związków przyczynowo-skutkowych.
Strategie - problemy
Strategie o charakterze problemowym:
 porównywanie bez oceniania (wyodrębnianie różnic i
podobieństw),
 kwestionowanie – stawianie pytań podważających
przyjęte ustalenia,
 wyjaśnianie pojęć,
 uzasadnianie,
 pytania uczniowskie podstawą aktywności.
Aktywizowanie - skutki to:




wywołanie zainteresowania  motywacja
sprzężenie zwrotne,
Informacja o mocnych i słabych stronach ucznia
 budowanie metawiedzy  branie
odpowiedzialności za własne działania,
wzmocnienie strefy najbliższego rozwoju
(L.S. Wygotski),
spostrzeganie regularności i struktury własnych
doświadczeń przez ucznia.
Aktywizowanie poznawcze
nauczyciela i ucznia
Aktywizowanie poznawcze nauczycieli:
 podmiot własnego działania, posługiwanie się własny
rozumem,
 szkoła nie jest terenem jedynych celów, norm, programów itp.
 status osoby kompetentnej, odpowiedzialnej, twórczej,
poszukującej.
Aktywizowanie poznawcze ucznia:
 zapewnione potrzeby psychiczne,
 podejmuje działania z własnej inicjatywy,
 siła i otwartość dziecka  siła i otwartość nauczyciela.
Stymulowanie w zakresie:
: • sprawstwa – zwiększenie stopnia zarządzania
własną aktywnością umysłową;
• refleksji – pojmowanie sensu przyswajanego
przedmiotu, uczenie się ze zrozumieniem, zamiast
mechanicznego wykuwania;
• umiejętności współdziałania – dzielenie się wiedzą
przez osoby zaangażowane w nauczanie i uczenie
się.
Efekty zmiany ucznia:
• poczucie sensu własnej działalności,
• świadomość własnych kompetencji,
• poczucie wzrastającej odpowiedzialności
za siebie i za własny rozwój,
• zyskuje kompetencje jednostki
społecznie zorientowanej,
• uczenie się kontroli tego, co robi.
Zasady postępowania




dobry dorosły jest wrażliwy i odpowiada na intencje
dziecka – budowanie „rusztowania” (J. Bruner);
udzielając wskazówek lub bezpośrednio pokazując
nowe rozwiązania przesuwamy granice
umiejętności dziecka;
wybierać warto z otoczenia odpowiednie bodźce,
porządkować je i grupować tematycznie;
dziecko poprzez miny, gesty, wydawanie okrzyków,
komentarze wyrażać może swoje emocje i
nadawać znaczenia obiektom w rzeczywistości;
 należy poszerzać świadomość dziecka o
rozmaite dodatkowe informacje, porównania,
wyjaśnianie orientacji w czasie i przestrzeni,
oraz zachęcać je do przypominania sobie
określonych zdarzeń;
 nauczyciel kanalizuje nadmiar energii u dzieci
w różne aktywności;
 każde dziecko ma pewne właściwości, czy
staną się one
zaletami, czy wadami,
w ogromnym stopniu zależy od tego jak sami
o tym myślą i jak reaguje otoczenie;
c.d. wskazań
• kontrast między przeszłym doświadczeniem a doświadczeniem
nowym może być czynnikiem, który zadziała „spustowo”;
• nowe umiejętności muszą być wplecione w naturalną
aktywność dziecka, bo w innym wypadku nie ukształtuje się
poczucie kompetencji;
• nauczyciel przez słowa, czy miny wyraża akceptację konkretnego
zachowania jako sukcesu dziecka;
• udzielanie słownych wskazówek lub demonstrowanie wykonania
zadania zachęca do planowania;
• przekładanie dziennego harmonogramu zadań na
możliwości dziecka, w różnym rytmie, w zależności od potrzeb
dziecka.
Pytanie
Czy warto przez 12 lat uczyć i nagradzać
uczniów za udzielanie najbardziej
typowych odpowiedzi, podczas, gdy
rozwój każdego kraju:
• zależy od innowacyjności i kreatywności
pracowników,
• czyli od tego, czy będą umieli odchodzić od
znanych wzorców i schematów,
• czy będą umieli stosować wiedzę do
rozwiązywania problemów?
Zygmunt Bauman:
•
jedynym niezmiennym celem edukacji jest
przygotowanie młodych ludzi do życia
w rzeczywistości, w którą wkraczają;
•
to od nas zależy, czy nauka będzie dla
nich samodzielnym, fascynującym
odkrywaniem świata.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ