KONARSKI

B I B L I O T E KA
P I S A RZY
Polsk i e g o O Ê w i e ce n ia
STANISŁAW
KONARSKI
OPERA POETICA
*
UTWORY POETYCKIE
WYDAŁ
JACEK WÓJCICKI
PRZY WSPÓŁPRACY
ARIADNY MASŁOWSKIEJ-NOWAK
SPIS TREŚCI
Wprowadzenie do lektury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
OPERA POETICA * UTWORY POETYCKIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Opera lyrica * Utwory liryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Editor Lectori . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
23
25
26
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Wydawca do Czytelnika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
27
[I.]
Ode I. Ad Ioannem comit[em] Wielopolski, palatinum Sandomiriae. De simulatione hominum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń I. Do Jana hrabi Wielopolskiego, wojewody sendomierskiego.
O nieszczerości ludzkiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[1. tłumaczenie:] J. Jakliński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[II.]
Ode II. Vaticinium e iuventutis educatione de futura republica . . .
Pieśń II. Proroctwo o Rzeczypospolitej z wychowania młodzi . . . .
[1. tłumaczenie:] S. Rymaszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[III.]
Ode III. Ad clarissimos iuvenes Collegii Nobilium Varsaviensis . .
Pieśń III. Do przezacnej młodzi edukującej się w Collegium Nobilium warszawskim Schol[arum] Piar[um] . . . . . . . . . . . . . .
[1. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] A. Rzewuski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie w. 1-20] S. Konarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] B. Butrymowicz – Oda III. Ad clarissimos iuvenes Collegii Nobilium Varsaviensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[IV.]
Ode IV. Ad Adamum Stanislaum Grabowski, principem episcopum
Varmiensem. Mala belli Prussici esse irae caelestis effectus . . . . . .
Pieśń IV. Do Adama Stanisława Grabowskiego, biskupa książęcia
warmińskiego. Skutki wojny pruskiej są dowodem gniewu
Boskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[V.]
Ode V. Ad Venceslaum Rzewuski, palatinum Cracoviensem, campestrem exercitus ducem. De infracto regis Augusti III rebus
adversis animo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
28
29
29
33
36
37
37
37
40
41
41
51
55
56
60
61
61
74
628
SPIS TREŚCI
Pieśń V. Do Wacława Rzewuskiego, dzisiejszego wojewody krakowskiego. O niezwyciężonym przeciwnościami sercu Augusta III . . .
[1. tłumaczenie:] W. Jakubowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[3. tłumaczenie:] A. Rzewuski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
75
75
81
84
[VI.]
Ode VI. Ad Vatelum, doctissimum de iure gentium scriptorem. Saxoniae desolatae calamitates . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń VI. Do Watela, uczonego o prawie narodów pisarza. Zniszczonej Saksoniji klęski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
88
[VII.]
Ode VII. In illud poetae: Si vis nubere, nube pari. Cum Adamus,
dux in Klewan et Zukow, princeps Czartoryski, generalis terrarum Podoliae praefectus, Elisabetham comit[is] de Fleming,
supremi Mag[ni] Ducatus Lithu[aniae] thesaurarii filiam, sibi
conubio felici iungeret 1761 d[ie] 19 Nov[embris] . . . . . . . . . . .
Pieśń VII. Z owych słów poety: Si vis nubere, nube pari. W dzień
ślubny Adama książęcia na Klewaniu i Żukowie Czartoryskiego, generała ziem podolskich, z Elżbietą hrabianką z Flemingów, natenczas wiel[kiego] podskarb[iego] W[ielkiego]
Ks[ięstwa] Lit[ewskiego] córką, dnia 19 listopada 1761 . . . .
94
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[1. tłumaczenie:] P. Skaradkiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
89
95
95
101
[VIII.]
Ode VIII. Ad Iosephum de Prussis principem Jabłonowski, palatinum Novogrodensem, equitem S[ancti] Spiritus, sermone cum
eo habito de patriae libertatis incuriis et proditoribus . . . . . . . . 104
Pieśń VIII. Do Józefa z Prusów książęcia Jabłonowskiego, wojewody nowogrodzkiego, po mianej z nim rozmowie o zdrajcach ojczyzny i niepamiętnych na wolność od przodków
nabytą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
105
[IX.]
Ode IX. Exsecratio in malos cives proditoresque patriae iacta . . . .
Pieśń IX. Przeklęstwo na złych obywatelów i zdrajców ojczyzny . .
116
117
[1. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] A. Rzewuski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] A. Piasecki – Oda II. Na zdrajców ojczyzny . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie w. 1-4:] F.N. Golański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
117
118
118
119
[X.]
Ode X. In impium poetam, quicumque sit auctor carminis de terrae
motu Ulyssipponensi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Pieśń X. Gniew na bezbożnego poetę, ktokolwiek on jest, co pisał
wiersze o trzęsieniu ziemi w Lizbonie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[XI.]
Ode XI. Ad comitem Aranda, principem virum optimatemque Hispaniae, equitem Aurei Velleris, nuper legatum catholici regis ad
121
629
SPIS TREŚCI
regem et Rempublicam Poloniae, deinde supremum Hispaniae
exercitus bello Lusitanico ducem, post pactas condiciones pacis
1762 decantata nomine civitatis Varsaviensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Pieśń XI. Do Arandy, kawalera Złotego Runa, wprzód posła od króla hiszpańskiego do króla i Rzeczypospolitej Polskiej, potym
najwyższego nad wojskiem hiszpańskim podczas wojny z Portugaliją wodza, po podpisanych artykułach pokoju 1762 imieniem miasta Warszawy napisana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
125
[XII.]
Ode XII. Ad clarissimum iuvenem Vincentium Potocki, recens
e Collegio Nobilium egressum, die eius nominis . . . . . . . . . . . . . 136
Pieśń XII. Do Wincentego Potockiego, dziś podkomorzego koronnego, w dzień jego imienin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
137
[XIII.]
Ode XIII. Paean ad Christum. De castis tribus Iosephis . . . . . . . . . .
Pieśń XIII. Do Chrystusa. O trzech czystych Józefach . . . . . . . . . . .
140
141
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
141
[XIV.]
Ode XIV. In verba Salomonis: Revertetur pulvis in terram suam et
spiritus redibit ad Deum, qui dedit illum, Eccles[iastae] cap[ite] 12. Ad Durandum, ministrum Galliae apud regem et Rempublicam Polonam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
Pieśń XIV. Do Duranda, posła francuskiego do króla i Rzeczypospolitej Polskiej. Z owych słów Salomona: Wróci się proch
do ziemi swojej, a duch powróci do Boga, który go dał . . . . 147
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
147
[XV.]
Ode XV. Iuvenilis aetas perbrevis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń XV. Wiek młodości zbyt krótki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158
159
[1. tłumaczenie:] S. Rymaszewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] A. Piasecki – Oda I. Krótki wiek młodzieńczy . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] B. Butrymowicz – Oda XV. Czas młodości krótki . . . . . . . . . . .
159
159
160
161
[XVI.]
Ode XVI. Ad Ioannem Borch, palatinum Livoniae, cum stabiliendae rei nummariae totus incumberet. Opus est bene facere invitae multitudini . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Pieśń XVI. Do Jana Borcha, dziś podkanclerzego koronnego, natenczas wojewody inflanckiego, gdy usilnego przykładał
starania, ażeby mennicę do swojej doskonałości przyprowadził. Potrzeba dobrze czynić, choć upornemu gminowi . . . 163
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[XVII.]
Ode XVII. Sub initium interregni anno 1764 decantata ex illo
Salomonis: Da mihi, Domine, sedium tuarum assistricem sapientiam etc. (Sapientiae 9), deinde Stanislao Augusto, regi
163
630
SPIS TREŚCI
Poloniae, magno duci Lithuaniae etc., etc., etc., dedicata. De
sapiente rege . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Pieśń XXI. O mądrym królu. Podczas bezkrólewia R[oku] P[ańskiego] 1764 napisana z owych słów Salomona: Daj mi,
Panie, stolicom Twoim przydaną mądrość, która by ze mną
była . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
[1. tłumaczenie:] W. Jakubowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] O. Korytyński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[3. tłumaczenie:] M. Eysymont . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[4. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
169
187
195
202
[XVIII.]
Ode XVIII. In anniversario die electionis Stanislai Augusti, regis
Poloniae, magni ducis Lithuaniae. De vaticinii gentis Polonae
cum in campo ad Volam regem eligeret phaleucium . . . . . . . . . 210
Pieśń XXII. Do Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla pol[skiego], wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego] etc. etc., w rocznicę jego elekcyi. O wróżbach narodu polskiego, gdy na polu
pod Wolą króla obierał . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211
[1. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] A. Rzewuski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
211
215
[XIX.]
Ode XIX. In anniversariis sacris coronati regis. Ad divos Regni indigetes 1765 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Pieśń XXIII. Do świętych patronów królestwa. W dzień rocznicy koronacyi Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla pol[skiego], wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego] etc. etc. . . . . . . . . . . . . 219
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
219
[XX.]
Ode XX. Ad Paulum Thaddaeum Czapski, generalem praefectum
excubiarum. De desideriis hominum coercendis . . . . . . . . . . . . . 222
Pieśń XVII. Do Pawła Tadeusza Czapskiego, generała wojsk koronnych. O pomiarkowaniu żądz ludzkich . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
223
[XXI.]
Ode XXI. De cupiditate opum moderanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń XVIII. O pomiarkowaniu chciwości bogactw . . . . . . . . . . . . .
228
229
[XXII.]
Ode XXII. De ambitione frenanda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń XIX. O pomiarkowaniu wyniosłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
232
233
[XXIII.]
Ode XXIII. Ad me ipsum. De vitae brevitate . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pieśń XX. Do siebie samego napisana. O krótkości życia . . . . . . . .
234
235
[XXIV.]
Sermo de vera gloria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wiersz II. O prawdziwej chwale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
240
241
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
229
233
235
241
631
SPIS TREŚCI
[XXV.]
Sermo de virtute . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wiersz VI. O cnocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie: J. Koblański,] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie w. 56-59:] A.T. Michniewski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
258
259
259
267
[XXVI.]
Carmen in adventu ad regiam Versaliensem Stanislai I, regis Poloniae,
ducis Lotharingiae, post mortem reginae uxoris anno 1747 . . . . . 268
Wiersz VII. Przy wjeździe do Wersalu Stanisława Leszczyńskiego,
króla polskiego, książęcia lotaryńsk[iego], po śmierci królowej, żony swojej, 1747 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
269
Carmina posthuma * Wiersze wydane po śmierci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
[I.]
In solenni die inaugurationis serenissimi et potentissimi Stanislai
Augusti, regis Poloniae, magni ducis Lithuaniae etc. Cum Corona regia Libertatis colloquium . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Wiersz I. W dzień koronacyi Najjaśniejszego Stanisława Augusta,
króla pol[skiego], wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego] etc.
etc. Rozmowa Wolności z Koroną królewską . . . . . . . . . . . . 289
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
289
[II.]
Die natali serenissimi Stanislai Augusti, regis Pol[oniae], m[agni] d[ucis] L[ithuaniae], d[omini] n[ostri] c[lementissimi]. De Fortuna.
Anno 1768 17 Ianuarii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Wiersz III. Do Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla polsk[iego], wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego], w dzień jego urodzenia 1768. O Fortunie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
[1. tłumaczenie:] S. Konarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] T. Nowaczyński . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[3. tłumaczenie:] F.D. Kniaźnin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[4. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
295
297
298
300
[III.]
Stanislao Augusto, regi Poloniae, magno duci Lithuaniae, sacro
suae maiestatis nomini die, 1769. De utraque Fortuna . . . . . . . 302
Wiersz IV. Do Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla polsk[iego], wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego], w dzień jego imienin 1769. O dwojakiej Fortunie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
[1. tłumaczenie:] I. Minasowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] F.D. Kniaźnin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[3. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
303
307
309
[IV.]
Carmen ad Stanislaum Augustum, Poloniae regem, magnum ducem Lithuaniae, dominum clementissimum, die natali suae maiestatis sacro, 17 Ianuarii 1770 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312
Wiersz V. Do Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla polskiego, wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego], w dzień jego urodzin 1770 . 313
[1. tłumaczenie:] F. Kochanowski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
313
320
632
SPIS TREŚCI
[V.]
Ode ad Stanislaum Augustum, regem Poloniae, m[agnum] d[ucem]
L[ithuaniae]. Ex occasione oblati ab illo auctori numismatis, ex
una parte effigiem eius, ex altera vero libros cum inscriptione
Sapere auso praeferentis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
Pieśń XXIV. Do Najjaśniejszego Stanisława Augusta, króla polskiego, wiel[kiego] książ[ęcia] lit[ewskiego] etc. etc. Z przyczyny wziętego od niego złotego medalu, na którym z jednej
strony bustum autora, z drugiej zaś książki jego są wyrażone,
z napisem: Sapere auso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
[tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
325
[VI.]
In nuptias Ignatii comitis Potocki et Elisabethae principis Lubomirska, filiae supremi Regni mareschalci, 1772 . . . . . . . . . . . . . . 338
Pieśń XXV. Na dzień ślubny Jaś[nie] Wielm[ożnego] Ignacego Potockiego, dziś pisarza wiel[kiego] Wiel[kiego] Księs[twa]
Lit[ewskiego], z J[aśnie] O[świeconą] Elżbietą księżniczką
Lubomirską, marszałkówną w[ielką] k[oronną], 1772 . . . 339
[1. tłumaczenie:] S. Konarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[2. tłumaczenie:] U. Szostowicz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
339
355
[Carmina dispersa] * Wiersze rozproszone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[1. Epigramaty z akt poselstwa Jerzego Ożarowskiego] . . . . . . . . . . . . . .
[a.] In illustrem et magnificum legatum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[b.] Epigramma in haec praeliminaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
363
364
364
364
[tłumaczenie:] J. Wójcicki
[a.] Do jaśnie wielmożnego posła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[b.] Epigramat na ów traktat wstępny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
365
365
[2.] Stanislai Konarski Scholarum Piarum De illustrissimo poematum
auctore epigramma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Stanisława Konarskiego [ze] Szkół Pobożnych Epigramat o wielce znakomitym autorze tych poematów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
367
[3.] Celsissimo domino Iosepho Prussio Jabłonowski, S[acri] R[omani]
I[mperii] principi, ad excellens eius genealogiarum opus et alia
amicum praesagium Stanislai Konarski Scho[larum] Piarum . . . 368
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Jaśnie Oświeconemu księciu Józefowi z Prusów Jabłonowskiemu, hrabiemu Świętego Cesarstwa Rzymskiego, przy jego wspaniałym
dziele rodowodowym i innych [utworach] przyjacielska wróżba Stanisława Konarskiego [ze] Szkół Pobożnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
369
[4.] Pro impositione primi lapidis Collegii Privati Nobilium anno 1743
die 18 Maii facta ab illustrissimo et excellentissimo Francisco
comite Bieliński, supremo Regni mareschalco . . . . . . . . . . . . . . . 370
[a.] In stemma Bielinscianum. Ad Agnum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 370
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Przy położeniu kamienia węgielnego Kolegium
Prywatnego Szlachetnej Młodzi dokonanym roku 1743 dnia 18 maja
przez jaśnie wielmożnego jego mości pana Franciszka hrabiego Bielińskiego, marszałka wielkiego koronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[a.] Na herb Bielińskich. Do Junoszy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
371
371
[b.] Lapidis idolopaeia. Ad illustrissimum et excellentissimum dominum supremum Regni mareschalcum . . . . . . . . . . . . . . . . 372
633
SPIS TREŚCI
[tłumaczenie:] F.N. Golański
[b.] Przemowa kamienia. Do jaśnie wielmożnego pana marszałka wielkiego koronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] J. Wójcicki
[b.] Przemowa kamienia. Do jaśnie wielmożnego pana marszałka wielkiego koronnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[5.] Wiersz do J[aśnie] W[ielmożnej] J[ej] M[oś]ci Pani Maryjanny
z Gozdzkich, hrabiny Werbno Pawłowskiej, kasztelanowej biechowskiej, siostry kochanej i dobrodziejki, wdzięczność za staranie
o zdrowiu moim oświadczając przy wyjeździe z Wólki Tyrzyńskiej
roku 1745 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[6.] [Epigramaty z podróży do Francji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[a.] (incipit: „Munifico retuli multas a caesare laudes…”) . . . . . . . . .
[b.] (incipit: „Laudamur. Virtus crescit laudata, sed uno…”) . . . . . .
[tłumaczenie:] J. Nowak-Dłużewski]
[a.] (incipit: „Wyniosłem od szczodrego władcy pochwał sporo…”) . . . . . .
[b.] (incipit: „Chwalą mię, w cnotę rosnę, lecz wysiłkiem palca”) . . . . . . . .
373
373
374
376
376
376
377
377
[7.] In arcem Lachowiec principis Iosephi Prussi Jabłonowski, palatini
Novogrodensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Na zamek w Lachowcach księcia Józefa z Prusów Jabłonowskiego, wojewody nowogródzkiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
379
[8.] De dolore Galliae populique Parisini ex infortunio ducis et comitis
de Broglio anno 1762 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – O smutku Francji i ludu Paryża z powodu nieszczęścia
księcia de Broglie w roku 1762 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[9.] De inscriptione regii numismatis suscepto sacro diademate sparsi in
solenni inauguratione Stanislai Augusti, serenissimi et potentissimi regis Poloniae, magni ducis Lithu[aniae] […] . . . . . . . . . . .
[a. In coronam] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[b.] In stemmata regia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[I.] In Vitulum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[II.] In Aquilam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[III.] In Equitem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[c.] Inscriptiones pro illuminatione Collegii Nobilium . . . . . . . . . .
I. Thronus regius cum nota nominis regii. Inscriptio . . . . .
II. Corona regia. Inscriptio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Corona regia ex alia parte. Inscriptio . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Vitulus arma domus Poniatowscianae. [Inscriptio] . . . .
V. Aquila stemma Poloniae. Inscriptio . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Eques currens stemma M[agni] D[ucatus] Lit[huaniae].
Insc[riptio] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII. In regis sapientiam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. In eandem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. In eandem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X. In regis amorem gloriae . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XI. In eundem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – O napisie na królewskich medalach po świętym
obrzędzie koronacji rozrzuconych na uroczystym wstępie panowania
Jego Królewskiej Mości Stanisława Augusta, króla Polski, wielkiego
księcia litewskiego […] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
383
384
384
384
384
384
384
384
384
384
384
386
386
386
386
386
386
386
386
385
634
SPIS TREŚCI
[a. Na koronę] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[b.] Na herby króla . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[I.] Na Ciołka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[II.] Na Orła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[III.] Na Pogoń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[c.] Napisy przy rozświeceniu Kolegium Szlacheckiego . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Tron królewski z literami imienia króla. Napis . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Korona królewska. Napis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Korona królewska z drugiej strony. Napis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Ciołek, herb rodu Poniatowskich. [Napis] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Orzeł, godło Polski. Napis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI. Pogoń, godło Wielkiego Księstwa Litewskiego. Napis . . . . . . . . . .
VII. Na mądrość królewską . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII. Na tąż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX. Na tąż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
X. Na królewską miłość do chwały . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XI. Na tąż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
385
385
385
385
385
385
385
385
385
387
387
387
387
387
387
387
387
[10.] [In ordinem equitum divi Stanislai] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
388
[11.] Ad Clementem XIV, pontificem maximum . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
390
KOMENTARZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Komentarz edytorski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I. Wykaz znaków i skrótów przyjętych w edycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Opis źródeł . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Zasady wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV. Zasady transkrypcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V. Aparat krytyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Słownik wyrazów archaicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zestawienie wersyfikacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Konkordancja przekładów i spis tłumaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
393
395
395
405
419
420
421
435
521
527
560
562
ANEKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. Angelo Maria Durini. Carmina (1768) – wybór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[1.] Ad Stanislaum Konarski. De divina eius ode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
569
570
570
[2.] Ad eumdem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
570
[3.] Ad Stanislaum Konarski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
572
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Na rycerski zakon świętego Stanisława . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] J. Wójcicki – Do Jego Świątobliwości Klemensa XIV . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do Stanisława Konarskiego. O boskiej jego odzie . . .
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do tegoż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do tegoż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
389
391
571
571
573
[4.] In aureum libellum, quo me donavit p[ater] Stanislaus Konarski e Scholis Piis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 574
[tłumaczenie:] S. Biegański – Na złotą książeczkę, którą mnie obdarzył Stan[isław]
Konarski Schol[arum] Piar[um] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
575
[5.] Ad eumdem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
576
[6.] Ad eumdem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
580
[7.] Ad Phoebum pro eodem aegrotante . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
584
B. Józef Konstanty Bogusławski – Na śmierć Stanisława Konarskiego (1776)
586
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do tegoż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do tegoż . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[tłumaczenie:] S. Biegański – Do Feba podczas jego choroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
577
581
585
SPIS TREŚCI
C. Teksty ramy edytorskiej Wierszy wszystkich (1778) . . . . . . . . . . . . . . . .
[a.] U. Szostowicz – Do Najjaśniejszego Miłościwego Pana Stanisława
Augusta, króla polskiego, wielkiego książęcia litewskiego etc. etc. .
[b.] W. Jakubowski – Życie Stanisława Konarskiego S[cholarum] P[iarum] krótko zebrane przez Wojciecha Jakubowskiego, kawalera orderu
ś[więtego] Ludwika, gener[ała] brygad[yjera] wojsk francuskich . . . . .
[c.] W. Jakubowski – Na śmierć Stanisława Konarskiego żal przyjacielski Wojciecha Jakubowskiego, gen[erała] brygadyjera w wojsku
francuskim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
[d.] J. Koblański – Z tejże okoliczności ks[iędza] Józefa Koblańskiego
[e.] F.D. Kniaźnin – Z tejże okoliczności Franc[iszek] Dionizy Kniaźnin
Opis źródeł i aparat krytyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Objaśnienia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ILUSTRACJE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
635
590
590
592
595
597
599
601
601
602
602
602
602
606
608
613