Indywidualni inwestorzy na rynku finansowym

94 Recenzja
BANK I KREDYT l u t y 2 0 0 5
Indywidualni inwestorzy na rynku
finansowym
Praca pod redakcjà Danuty Dziawgo
To r u ƒ 2 0 0 4 Wy d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u M i k o ∏ a j a Ko p e r n i k a
W po∏owie 2004 r. na polskim rynku wydawniczym
ukaza∏a si´ interesujàca ksià˝ka z zakresu teorii
i praktyki finansów, w której podj´to temat oszcz´dnoÊci i inwestycji inwestorów indywidualnych.
Ksià˝ka liczy 737 stron, jest podzielona na cztery cz´Êci, grupujàce tematycznie poszczególne opracowania, których jest 41.
Recenzowana praca jest o tyle wartoÊciowa, ˝e
pomimo wielu pozycji poÊwi´conych rynkowi kapita∏owemu, gie∏dzie, instytucjom finansowym w publikacjach tych indywidualny inwestor traktowany
jest wycinkowo.
Rozwa˝ania prowadzone w pracy poÊwi´cone sà
g∏ównie opisowi sytuacji inwestorów indywidualnych, jako szczególnego podmiotu rynków finansowych w ró˝nych krajach, a tak˝e na wspó∏czesnym,
mi´dzynarodowym rynku finansowym. Walorem rozwa˝aƒ o pozycji indywidualnych inwestorów jest to,
˝e ich zachowanie i podejmowane decyzje finansowe
ma znaczenie nie tylko w wymiarze makroekonomicznym, ale tak˝e na p∏aszczyênie mikroekonomicznej.
Jednak inwestowanie ma tak˝e wymiar spo∏eczny,
w tym sensie, ˝e dla ka˝dej gospodarki wa˝ne jest szerokie zaanga˝owanie spo∏eczeƒstwa w procesy gospodarowania – zarówno kapita∏owe, jak i w∏asnoÊciowe.
Nale˝y stwierdziç, ˝e dotychczas w polskiej literaturze przedmiotu relatywnie ma∏o miejsca poÊwi´cano
inwestorom indywidualnym, natomiast bardzo du˝o
opracowaƒ dotyczy inwestorów instytucjonalnych,
w szczególnoÊci funduszy inwestycyjnych i funduszy
emerytalnych. Tymczasem indywidualni inwestorzy,
rozpatrywani cz´sto w kontekÊcie gospodarstw domowych, w literaturze zagranicznej poddawani sà szerokim badaniom i wnikliwym analizom. O zaanga˝owaniu nauki w tym zakresie Êwiadczy tak˝e to, ˝e funkcjonujà ju˝ odr´bne nazwy dla tej cz´Êci sektora gospodarczego, jak na przyk∏ad finanse osobiste czy finanse domowe. Gospodarstwa domowe wraz z ma∏ymi i Êrednimi przedsi´biorstwami sà bowiem podstawà funkcjonowania nowoczesnego spo∏eczeƒstwa i nowoczesnej gospodarki. Stanowià one integralnà, istotnà cz´Êç wspó∏czesnego systemu gospodarczego, jak równie˝ wa˝nà
cz´Êç wspó∏czesnego rynku finansowego. Obecnie
w paƒstwach wysoko rozwini´tych wi´kszy nacisk k∏adzie si´ na zwi´kszenie roli inwestorów indywidualnych, aby os∏abiç pozycje inwestorów instytucjonalnych, którzy – jak pokazuje doÊwiadczenie – nie zawsze
swoim zachowaniem przyczyniajà si´ do wype∏niana
przez rynek kapita∏owy fundamentalnej funkcji – efektywnej alokacji i wyceny zasobów w gospodarce. Wzrost
roli indywidualnych inwestorów jest tak˝e warunkiem
poddania kontroli obywatelskiej procesów zachodzàcych na rynkach kapita∏owych, ograniczenia zjawiska
moralnego hazardu, zach´cania do spo∏ecznie odpowiedzialnego (w tym ekologicznego) inwestowania
oszcz´dnoÊci itd. Ten kierunek rozwoju rynków finansowych w przekroju podmiotowym jest wielce po˝àdany tak˝e w Polsce. Wynika stàd wysoka ranga problematyki b´dàcej przedmiotem recenzowanej publikacji.
Wa˝nà zaletà opracowania jest krytyczne podejÊcie
do wielu poruszanych kwestii. Taka metoda, charakterystyczna dla tej pracy, powoduje, ˝e rozwa˝ania sà in-
BANK I KREDYT l u t y 2 0 0 5
spirujàce. Czytelnik jest nieustannie nak∏aniany
do g∏´bszej refleksji. Wysoki poziom merytoryczny
ksià˝ki zosta∏ osiàgni´ty dzi´ki temu, ˝e uda∏o si´ zgromadziç znakomity zespó∏ autorów, którzy przygotowali
poszczególne fragmenty ksià˝ki. Zespó∏ ten tworzà teoretycy z czo∏owych polskich wy˝szych uczelni, takich
jak: Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Szko∏a G∏ówna Handlowa, Uniwersytet Gdaƒski, Uniwersytet ¸ódzki, Uniwersytet Marii Curie-Sk∏odowskiej w Lublinie,
Uniwersytet Miko∏aja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Szczeciƒski, Wy˝sza Szko∏a Ubezpieczeƒ i BankowoÊci. Wspó∏autorami ksià˝ki sà przedstawiciele praktyki gospodarczej z g∏ównych instytucji rynku finansowego, takich jak: Komisja Papierów WartoÊciowych
i Gie∏d, Krajowy Depozyt Papierów WartoÊciowych,
Gie∏da Papierów WartoÊciowych w Warszawie, Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych
w Polsce, Citigroup, Allied Irish Banks. Do wspólnego
przedsi´wzi´cia przystàpili ponadto autorzy amerykaƒscy z U. S. Securities and Exchange Commission oraz
National Association of Investors Corporation.
Memento zawiera opis ˝ycia i finansów s∏ynnego
kompozytora Wolfganga Amadeusza Mozarta, który
pomimo wysokich zarobków umar∏ w n´dzy, pozostawi∏ d∏ugi i zosta∏ pochowany w zbiorowym grobie. Zarówno on, jak i jego ˝ona nie potrafili bowiem oszcz´dzaç i inwestowaç. Wybór tej w∏aÊnie postaci dla
uÊwiadomienia znaczenia odpowiedzialnego podejÊcia do finansów rodziny nale˝y uznaç za bardzo trafny. Rozsàdne gospodarowanie pieniàdzem pozostawa∏o i wcià˝ pozostaje bowiem cennà umiej´tnoÊcià.
Cz´Êç pierwsza, pt. Gospodarstwa domowe
a oszcz´dzanie i inwestowanie, zawiera 10 opracowaƒ, w których wielokrotnie mo˝na odnaleêç wàtki
filozoficzne, zmuszajàce do g∏´bszej refleksji.
Autorzy poszczególnych opracowaƒ zwracajà
uwag´ na ewolucj´, która dokonuje si´ ju˝ w samym
definiowaniu oszcz´dnoÊci. Jako przyk∏ad mo˝na
przytoczyç definicj´ oszcz´dnoÊci czystych Banku
Âwiatowego, tj. uwzgl´dniajàcych równie˝ przyrost
kapita∏u ludzkiego oraz zmniejszenie majàtku z tytu∏u
zu˝ycia nieodnawialnych zasobów materialnych i degradacji Êrodowiska naturalnego. Omówiono tak˝e poszczególne podejÊcia do oszcz´dzania i inwestowania
w ciàgle przecie˝ rozwijajàcej si´ teorii ekonomii.
Dokonano tak˝e krytycznej analizy problematyki
bezpieczeƒstwa zainwestowanych oszcz´dnoÊci
w kontekÊcie wyzwaƒ globalizacyjnych oraz wyzwaƒ
zwiàzanych z przystàpieniem Polski do Unii Europejskiej. Szczegó∏owo omówiono tu dyrektywy UE
zwiàzane z ochronà indywidualnych inwestorów,
a tak˝e mo˝liwoÊç oceny przez depozytariuszy prawdopodobieƒstwa upadku banku, wcià˝ pozostajàcego
instytucjà zaufania publicznego.
Na tym tle zaprezentowano poziom oraz struktur´ oszcz´dnoÊci i inwestycji gospodarstw domowych
Recenzja 95
w Polsce, a tak˝e tendencje obserwowane w tej dziedzinie. Przeprowadzono analiz´ ekonomicznych
i spo∏ecznych uwarunkowaƒ aktywizacji finansowej
sektora gospodarstw domowych oraz podj´to prób´
okreÊlenia perspektyw tej aktywnoÊci w Polsce.
Zaprezentowano równie˝ doÊwiadczenia brytyjskie oraz amerykaƒskie w zakresie motywowania
obywateli do oszcz´dzania, a tak˝e dzia∏ania podejmowane przez amerykaƒskà Komisj´ Papierów WartoÊciowych w zakresie edukacji indywidualnych inwestorów zgodnie z dewizà, ˝e „na globalizujàcym
si´ rynku rosnàcy poziom edukacji inwestorów jest
korzystny dla wszystkich”.
W koƒcowej cz´Êci przytoczono przyk∏ady zorganizowanych dzia∏aƒ wspierajàcych aktywnoÊç inwestycyjnà indywidualnych inwestorów, podejmowanych przez rzàdy paƒstw, instytucje podleg∏e rzàdowi, spó∏ki publiczne, a tak˝e samych indywidualnych inwestorów – poprzez stowarzyszenia indywidualnych inwestorów oraz kluby inwestycyjne.
W cz´Êci drugiej, pt. Indywidualni inwestorzy
a poÊrednicy finansowi, przedstawiono 8 rozdzia∏ów,
dotyczàcych poÊredników finansowych i ich oferty
w zakresie pozyskiwania oszcz´dnoÊci gospodarstw
domowych, a tak˝e mo˝liwego wp∏ywu opodatkowania przychodów z inwestycji na rozwój oszcz´dzania
i rozwój instytucji wspólnego inwestowania.
W opracowaniach tych wskazano mi´dzy innymi na zalety i wady inwestowania za poÊrednictwem
poszczególnych typów inwestorów instytucjonalnych, na czynniki determinujàce wybór inwestora
instytucjonalnego oraz instrumentów finansowych.
Autorzy wskazujà tak˝e na zmian´ specyfiki oszcz´dzania i inwestowania zwiàzanà z przemianami
strukturalnymi w instytucjach zajmujàcych si´ poÊrednictwem finansowym, np. tworzenie grup kapita∏owo-bankowych, bancassurance, private banking.
Zwracajà równie˝ uwag´ na nowe formy inwestowania przez zamo˝nych indywidualnych inwestorów –
poprzez fundusze venture capital, fundusze headgingowe czy w roli tzw. anio∏ów biznesu.
Cz´Êç trzecia, pt. Indywidualni inwestorzy
a funkcjonowanie przedsi´biorstw, sk∏adajàca si´
z 7 opracowaƒ, poÊwi´cona jest zale˝noÊciom pomi´dzy decyzjami inwestorów indywidualnych
a funkcjonowaniem przedsi´biorstw. Zwrócono tu
uwag´ na mo˝liwoÊci trafnej oceny dzia∏alnoÊci
przedsi´biorstwa przy wykorzystaniu odpowiednich
wskaêników finansowych, poddajàc jednoczeÊnie
ich wykorzystywanie krytycznej analizie. Scharakteryzowanie tych zale˝noÊci wymaga∏o opisu teorii
polityki dywidend oraz sposobów jej prowadzenia
w praktyce. Istotny i obecnie szeroko dyskutowany
jest problem ∏adu korporacyjnego w globalizujàcej
si´ gospodarce, któremu tak˝e w tej ksià˝ce poÊwi´cono sporo uwagi. Po opisie koncepcji interesariu-
96 Recenzja
szy i jej ewolucji analizie poddano w∏aÊnie zagadnienie w∏adztwa korporacyjnego, tak˝e w kontekÊcie
UE i powstania paneuropejskiego rynku kapita∏owego. Wykazano tak˝e op∏acalnoÊç stosowania w dzia∏alnoÊci gospodarczej tzw. zasad spo∏ecznej odpowiedzialnoÊci oraz podano przyk∏ady nacisków akcjonariuszy na zachowania spo∏eczne korporacji
w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii.
Na tym tle omówiona zosta∏a problematyka pozycji
i rozwoju Gie∏dy Papierów WartoÊciowych w Warszawie wobec procesu integracji europejskiej i tendencji wyst´pujàcych na rynkach europejskich.
Z kolei w cz´Êci czwartej, zatytu∏owanej Indywidualni inwestorzy w wybranych paƒstwach, zawierajàcej 15 opracowaƒ, zaprezentowano pozycj´ indywidualnych inwestorów na wybranych krajowych
rynkach finansowych. Omówiono tu przede wszystkim rynek amerykaƒski, brytyjski, niemiecki, francuski i polski, z uwzgl´dnieniem organizacji zrzeszajàcych indywidualnych inwestorów – stowarzyszeƒ
indywidualnych inwestorów oraz klubów inwestycyjnych. Dodatkowo scharakteryzowano rynek belgijski, duƒski, islandzki, szwedzki, austriacki, meksykaƒski, japoƒski oraz australijski, a tak˝e zaprezentowano mi´dzynarodowe organizacje stowarzyszeƒ indywidualnych inwestorów i klubów inwestycyjnych:
World Federation of Investors Corp., European Shareholders Group Euroshareholders oraz European
Association for Share Promotion.
Zaprezentowane dane, dotyczàce przede
wszystkim rynku Stanów Zjednoczonych oraz Unii
Europejskiej, jednoznacznie potwierdzajà wysokà
pozycj´ indywidualnych inwestorów na mi´dzynarodowym rynku finansowym.
Nale˝y zgodziç si´ z prezentowanà w pracy opinià, ˝e inwestycje indywidualnych inwestorów trzeba postrzegaç nie tylko w aspekcie iloÊciowym, ale
tak˝e jakoÊciowym. W uj´ciu kwantytatywnym
na znaczenie tych inwestycji jednoznacznie wskazujà dane statystyczne. Szacuje si´, ˝e indywidualni
inwestorzy bezpoÊredni na poszczególnych rynkach
gie∏dowych posiadajà od kilku do kilkudziesi´ciu
procent akcji b´dàcych w publicznym obrocie. Dane
te dotyczà jedynie krajowych inwestycji bezpoÊrednich, bez uwzgl´dniania Êrodków zainwestowanych
w fundusze inwestycyjne i powierzonych w zarzàdzanie firmom asset management. W uj´ciu jakoÊciowym indywidualni inwestorzy wp∏ywajà
na funkcjonowanie i rozwój nowoczesnego przedsi´biorstwa, nowoczesnej gospodarki oraz nowoczesnego spo∏eczeƒstwa. ObecnoÊç indywidualnych inwestorów ma wp∏yw m. in. na realokacj´ zasobów finansowych w skali ca∏ej gospodarki, redukcj´ ryzyka inwestycyjnego, prawid∏owe funkcjonowanie
spó∏ek, a tak˝e kreowanie odpowiedzialnego spo∏eczeƒstwa, zaanga˝owanego w procesy gospodarcze.
BANK I KREDYT l u t y 2 0 0 5
Wprawdzie obecnie mo˝na zaobserwowaç tendencj´ do spadku udzia∏u indywidualnych inwestorów bezpoÊrednich w kapitalizacji gie∏d w uj´ciu
wzgl´dnym, jednak rosnàca liczba inwestorów indywidualnych nakazuje zachowanie du˝ej ostro˝noÊci
w formu∏owaniu tezy o malejàcym zaanga˝owaniu
indywidualnych inwestorów na gie∏dzie. W uj´ciu
bezwzgl´dnym wartoÊç tych inwestycji jednak roÊnie. RoÊnie równie˝ udzia∏ bezpoÊrednich inwestycji kapita∏owych w strukturze aktywów finansowych gospodarstw domowych.
JednoczeÊnie – co zaprezentowano w recenzowanej pracy – na wielu rozwini´tych rynkach podejmuje si´ starania o utrzymanie i nap∏yw kapita∏ów
indywidualnych inwestorów, wykorzystujàc specjalne programy edukacyjne, zach´ty podatkowe, zach´ty finansowe oraz organizacje zrzeszajàce indywidualnych inwestorów.
W kontekÊcie dokonujàcej si´ integracji Polski
z Unià Europejskà oraz dzia∏aƒ podejmowanych w celu podnoszenia standardu ˝ycia obywateli nale˝y
w szczególnoÊci zaakcentowaç koniecznoÊç stymulowania gospodarstw domowych do oszcz´dzania i wykorzystania zgromadzonych oszcz´dnoÊci w kreowaniu nowoczesnego i efektywnego systemu finansowego. Recenzowana ksià˝ka s∏u˝y w∏aÊnie popularyzacji
rozwiàzaƒ stosowanych na zachodnich rynkach finansowych oraz inspiruje do tworzenia nowych narz´dzi i metod. W okresie rosnàcej dominacji inwestorów instytucjonalnych nale˝y równie˝ w Polsce podejmowaç dzia∏ania dla utrzymania i dalszego pozyskiwania kapita∏ów inwestowanych bezpoÊrednio
przez inwestorów indywidualnych i wzorem innych
paƒstw wykorzystywaç potencja∏ kapita∏ów pozostajàcych do dyspozycji gospodarstw domowych.
Nale˝y mieç nadziej´, ˝e publikacja ta spopularyzuje prezentowane rozwiàzania i zainspiruje
do poszukiwania nowych. Ksià˝ka ta wpisuje si´
równie˝ w toczàcà si´ dyskusj´ dotyczàcà Indywidualnych Kont Emerytalnych oraz modernizacji systemu podatkowego w Polsce.
Z pe∏nym przekonaniem mo˝na wi´c poleciç t´
interesujàcà lektur´ czytelnikom zaawansowanym
zarówno w teorii, jak i praktyce rynku finansowego.
Ksià˝ka ta jest bowiem prawdziwà kopalnià wiedzy
o inwestorach indywidualnych w ró˝nych krajach.
Dzie∏o to stanowi te˝ wartoÊciowà lektur´ dla czytelników zainteresowanych poznawaniem tajników
wspó∏czesnych finansów, chocia˝by dlatego ˝e muszà oni – nolens volens – na co dzieƒ podejmowaç
decyzje o przeznaczeniu oszcz´dnoÊci, kierunkach
inwestowania, stopniu podejmowanego ryzyka i innych przes∏ankach decyzyjnych. Ksià˝ka ta jest wartoÊciowà pozycjà w polskiej literatury finansowej.
rec. Stanis∏aw Owsiak
Emisja 97
BANK I KREDYT l u t y 2 0 0 5
EMISJA MONET I BANKNOTÓW
W 2004 ROKU
MONETY
Monety przeznaczone na cele kolekcjonerskie
Nomina∏,
parametry
Nazwa
monety
Autor
Wizerunek
Awers
Rewers
WielkoÊç
emisji
(nak∏ad
w sztukach)
monety ze stopu Nordic Gold
2 z∏
CuAl5Zn5Sn1
ø 27 mm
8,15 g
na boku napis: NBP oÊmiokrotnie powtórzony, co drugi
odwrócony o 180 stopni rozdzielony gwiazdkami
stempel zwyk∏y
Zwierz´ta Êwiata
– morÊwin
– Phocoena
phocoena
Wizerunek or∏a ustalony dla god∏a
Rzeczypospolitej Polskiej. Pod or∏em oznaczenie roku emisji: 2004,
poni˝ej napis: Z¸ 2 Z¸. Po bokach
∏ap or∏a wizerunki flagi paƒstwowej.
U góry pó∏kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lewà ∏apà
or∏a znak mennicy: MW.
Wizerunki dwóch morÊwinów.
U góry i z prawej strony pó∏kolem napis: MORÂWIN Phocoena phocoena. U do∏u fragment
stylizowanej mapy Polski.
awers:
Ewa
Tyc-Karpiƒska
2 z∏
CuAl5Zn5Sn1
ø 27 mm
8,15 g
na boku napis: NBP oÊmiokrotnie powtórzony, co drugi odwrócony o 180 stopni rozdzielony gwiazdkami
stempel zwyk∏y
Polscy podró˝nicy
i badacze
– Aleksander Czekanowski 1833–1876
Wizerunek or∏a ustalony dla god∏a
Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach or∏a oznaczenie roku emisji:
20–04, pod or∏em napis: Z¸ 2 Z¸,
w otoku napis: RZECZPOSPOLITA
POLSKA poprzedzony oraz zakoƒczony szeÊcioma pere∏kami. Pod lewà ∏apà or∏a znak mennicy: MW.
Portret Aleksandra Czekanowskiego. W tle krajobraz Syberii
oraz renifer ciàgnàcy sanie.
Z lewej strony oraz u góry pó∏kolem napis: ALEKSANDER
CZEKANOWSKI 1833–1876.
awers:
Ewa
Tyc-Karpiƒska
2 z∏
Dzieje z∏otego
CuAl5Zn5Sn1
ø 27 mm
8,15 g
na boku napis: NBP oÊmiokrotnie powtórzony, co drugi odwrócony o 180 stopni rozdzielony gwiazdkami
stempel zwyk∏y
Wizerunek or∏a ustalony dla god∏a
Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach or∏a oznaczenie roku emisji:
20–04, pod or∏em napis: Z¸ 2 Z¸,
w otoku napis: RZECZPOSPOLITA
POLSKA poprzedzony oraz zakoƒczony szeÊcioma pere∏kami. Pod lewà ∏apà or∏a znak mennicy: MW.
Wizerunek rewersu monety
1 z∏oty z 1924 roku. U góry pó∏kolem napis: DZIEJE Z¸OTEGO
na tle stylizowanych pi´cioramiennych gwiazd.
awers:
Ewa
Tyc-Karpiƒska
Wstàpienie Polski
2 z∏
do Unii Europejskiej
CuAl5Zn5Sn1
ø 27 mm
8,15 g
na boku napis: NBP oÊmiokrotnie powtórzony, co drugi odwrócony o 180 stopni rozdzielony gwiazdkami
stempel zwyk∏y
Wizerunek or∏a ustalony dla god∏a
Rzeczypospolitej Polskiej, po bokach or∏a oznaczenie roku emisji:
20–04, pod or∏em napis: Z¸ 2 Z¸,
w otoku napis: RZECZPOSPOLITA
POLSKA poprzedzony oraz zakoƒczony szeÊcioma pere∏kami. Pod lewà ∏apà or∏a znak mennicy: MW.
W centralnej cz´Êci stylizowa- awers i rewers:
na mapa Polski oraz siedem Ewa
gwiazd biegnàcych pó∏kolem Tyc-Karpiƒska
od do∏u. U góry pó∏kolem napis: WSTÑPIENIE POLSKI oraz
na tle mapy w dolnej cz´Êci napis: DO/UNII EUROPEJSKIEJ.
800.000
rewers:
Urszula
Walerzak
700.000
rewers:
Roussanka
Nowakowska
800.000
rewers:
Andrzej
Nowakowski
1.000.000