WYTYCZNE DZIAŁAŃ Z TALLINA DOTYCZĄCE ROZWOJU

WYTYCZNE DZIAŁAŃ Z TALLINA DOTYCZĄCE ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH W ZAKRESIE
NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI
przyjęte przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w dniu 15 marca 1990 roku (Rezolucja
44/70)
1. Międzynarodowy Zjazd dotyczący Zasobów Ludzkich w zakresie Niepeł- nosprawności, zwołany
w Tallinie, Związek Socjalistycznych Republik Ra- dzieckich, obradujący od 14 do 22 sierpnia 1989
roku, rozważając sytuację rozwoju zasobów ludzkich w zakresie niepełnosprawności, szczególnie w
krajach rozwijających się, wyraził przekonanie o nieodzowności wzmac- niania istniejących działań,
jak również podejmowania nowych, innowa- cyjnych działań w celu promocji dalszego rozwoju i
kontynuacji postępu osób niepełnosprawnych.
2. W wyniku przyjęcia Światowego Programu Akcji na rzecz Osób Niepeł- nosprawnych przez
Zgromadzenie Ogólne w swojej rezolucji nr 37/52 z 3 grudnia 1982 roku, stwierdzono istnienie
narastającej potrzeby przyzna- nia priorytetu dla rozwoju zasobów ludzkich osób niepełnosprawnych
w ścisłym powiązaniu z edukacją i szkoleniami, zatrudnienie i nauką oraz technologią. W związku z
tym, Zgromadzenie Ogólne w swojej rezolucji nr
37/53 z 3 grudnia 1982 roku proklamowało okres 1983-1992 Dekadą Osób Niepełnosprawnych
Narodów Zjednoczonych, zachęcając Państwa Człon- kowskie do wykorzystania tego okresu jako
jednego z działań do wdroże- nia Światowego Programu Akcji.
3. Głównym zadaniem Światowego Programu Akcji jest promowanie efek- tywnych rozwiązań w
zakresie prewencji powstawania niepełnosprawno- ści, rehabilitacji i realizacji celów pełnego
uczestnictwa i równości osób niepełnosprawnych. Aby zrealizować te cele, należy zwrócić należytą
uwa- gę na edukację, szkolenia i możliwości podjęcia pracy.
4. Uznając, iż warunki życiowe całej populacji w krajach rozwijających się wy- magają pilnie
poprawy, Światowy Program Akcji wzywa, aby w ciągu De- kady i dalej zwrócić szczególną uwagę na
sytuację osób niepełnospraw- nych. Efektywne wdrożenie Światowego Programu Akcji stworzy
poprzez mobilizację zwiększonych zasobów ludzkich ważny wkład w proces roz- woju społeczeństw.
5. Wiadomo również, że niektóre państwa już zainicjowały lub przepro- wadziły działania w
ramach Światowego Programu Akcji. Powinien być podjęty dalszy zbiorowy wysiłek, aby włączyć
rozwój zasobów ludzkich osób niepełnosprawnych w międzyresortowe planowanie na poziomie
państwowym.
FILOZOFIA PRZEWODNIA
6. Rozwój ludzkich zasobów jest procesem ukierunkowanym na osobę ludz- ką, która dąży do
realizacji całego potencjału i możliwości istoty ludzkiej. Ten proces jest fundamentalny dla koncepcji
równości szans w dążeniu do realizacji celów Światowego Programu Akcji.
7. Wskutek rozwoju zasobów ludzkich osoby niepełnosprawne są w stanie efektywnie realizować
swoje prawa pełnego obywatelstwa. Jako pełno- prawni obywatele mają te same prawa i obowiązki,
jak inni członkowie społeczności, łącznie z powrotem do życia, jak to jest deklarowane w międzynarodowych prawach ludzkich. Oni również dokonują tych samych wyborów co inni obywatele w
socjalnym, kulturowym ekonomicznym i politycznym życiu swoich wspólnot.
8. Ponieważ osoby niepełnosprawne są raczej podmiotami własnego losu niż obiektami opieki,
rządy i organizacje powinny uwzględnić tę perspek- tywę w swoich programach i polityce. Oznacza
to, że osoby niepełno- sprawne – zarówno indywidualnie jak i jako członkowie organizacji – po- winny
być zaangażowane w proces podejmowania decyzji na zasadach równoprawnych partnerów.
9. Zdolności osób niepełnosprawnych i ich rodzin powinny być wzmocnio- ne przez środowiskowe
dodatkowe usługi, świadczone przez rządy i or- ganizacje pozarządowe. Usługi te powinny promować
samostanowienie i umożliwiać osobom niepełnosprawnym uczestnictwo w rozwoju społe- czeństwa.
Rządy powinny uznawać i wspierać rolę organizacji osób nie- pełnosprawnych w umożliwianiu tym
osobom wzięcia odpowiedzialności za własne życie.
STRATEGIE DZIAŁAŃ A. Partycypacja osób niepełnosprawnych.
10. Należy stworzyć ustawowe podstawy, aby umożliwić osobom niepełno- sprawnym udział – jako
pełnoprawnych obywateli – w podejmowaniu de- cyzji na wszystkich poziomach planowania,
wprowadzania w życie, moni- torowania oraz oceniania polityki i programów.
11. W celu wsparcia pełnej partycypacji osób niepełnosprawnych i umoż- liwienia im korzystania z
praw obywatelskich, kluczowy jest dostęp do informacji. Aby ten cel zrealizować, wszystkie
informacje muszą być do- stępne w odpowiednich formatach. Formaty te mogą obejmować: pismo
Braille’a, duże litery w druku, środki audiowizualne i tłumaczenia na język migowy. Informacje
powinny być przekazywane poprzez telewizję, radio, prasę i usługi pocztowe. Rządy powinny
współpracować z organizacjami osób niepełnosprawnych w określaniu odpowiednich formatów oraz
spo- sobów dotarcia do niepełnosprawnych obywateli.
12. Rządy powinny przyjąć, wprowadzić w życie i sfinansować obowiązujące standardy i regulacje w
celu polepszenia dostępu osób niepełnospraw- nych – zapewniając, żeby budynki, ulice i drogi,
transport powietrzny i morski były bez barier architektonicznych i wszelkich innych. Systemy komunikacji oraz środki ochrony i bezpieczeństwa powinny być opracowane i dostosowane do potrzeb
obywateli niepełnosprawnych.
13. Aby ułatwić rekrutację osób niepełnosprawnych i wspierać sektor prywat- ny w ich zatrudnianiu,
organizacje – na poziomie państwowym, regional- nym i międzynarodowym, łącznie z ONZ – powinny
identyfikować i pro- mować wykwalifikowanych niepełnosprawnych kandydatów.
B. Wzmacnianie inicjatyw oddolnych.
14. Szczególnie powinny być promowane inicjatywy lokalnych społeczności. Osoby niepełnosprawne
i ich rodziny powinny być zachęcane do tworzenia oddolnych organizacji z rządowym uznaniem ich
ważności oraz rządowym wsparciem finansowym i szkoleniowym.
15. Rządowe i pozarządowe organizacje zajmujące się problematyką niepeł- nosprawności powinny
umożliwić udział osobom niepełnosprawnym na zasadach partnerskich.
16. Skuteczne funkcjonowanie rządowych i pozarządowych organizacji zaj- mujących się
problematyką niepełnosprawności wymaga szkolenia umie- jętności organizacyjnych i zarządzana.
C. Promocja integracji.
17. Należy wypracować ogólnokrajowe ramy prawne wraz z wynikającymi z nich ustawami.
18. Istotą integracyjnego podejścia jest włączanie spraw niepełnosprawno- ści do wszystkich
rządowych ministerstw i na każdym poziomie rządo- wej polityki i planowania. Należy ustanowić lub
wzmocnić państwowe ciała koordynacyjne z programem łączącym poziomy lokalne, regionalne i
międzyregionalne. Skład tych ciał członkowskich powinien obejmować przedstawicieli wszystkich
rządowych ministerstw, komitetów ustawo- dawczych oraz organizacji pozarządowych, a zwłaszcza
organizacji osób niepełnosprawnych. Ciała te powinny dokonać przeglądu istniejącej po- lityki,
planów i programów, zidentyfikować istniejące i planowane zasoby oraz monitorować i oceniać
wdrażanie państwowej polityki.
19. Narodowe plany rozwoju powinny zawierać elementy dotyczące proble- matyki osób
niepełnosprawnych.
20. Należy włączać niepełnosprawne kobiety w istniejące państwowe i regio- nalne programy,
skierowane do kobiet.
21. Na poziomie świadczenia usług podejście integracyjne wymaga współ- pracy i skierowania do
specjalistów zajmujących się zorganizowaniem usług edukacyjnych, zawodowych, zdrowotnych i
socjalnych.
D. Promocja edukacji i szkoleń.
22. Wczesne lata są decydujące w całościowym rozwoju niepełnosprawnego dziecka i dla
wzmacniania pozytywnych postaw wobec dziecka. Powin- ny być opracowane specjalne programy i
materiały szkoleniowe, ukierun- kowane na potrzeby okresu kształtowania się niemowlęcia i
wczesnego dzieciństwa.
23. Edukacja na poziomie podstawowym, średnim i wyższym powinna być dostępna osobie
niepełnosprawnej w ramach zwykłego systemu edukacji i zwykłej sieci szkół, jak również w ramach
programów szkoleń zawodo- wych. Jeśli taka edukacja jest prowadzona z uczniami niesłyszącymi,
nale- ży zapewnić udział nauczycieli i/lub profesjonalnych tłumaczy rodzimego języka migowego.
24. Osoby niesłyszące muszą mieć dostęp do specjalnych programów edu- kacyjnych i szkół, które
promują rodzimy język migowy i rodzimą kulturę osób niesłyszących. Osoby niesłyszące powinni być
zatrudniani w takich programach i szkołach.
25. Rządy powinny rozwijać i wdrażać ekonomicznie uzasadnione alterna- tywne rozwiązania dla
szkół segregacyjnych na poziomie krajowym i lo- kalnym. W ramach tych alternatywnych rozwiązań
nauczyciele edukacji specjalnej występują w roli konsultantów dla nauczycieli nauczania powszechnego, gabinety wyposażone są w specjalistyczny sprzęt i personel, a w szkołach powszechnych
znajdują się specjalne klasy lekcyjne oraz tłu- macze języka migowego dla osób niesłyszących.
26. Edukacja dzieci niepełnosprawnych powinna opierać się na współpra- cy i wspólnym wysiłku
służby zdrowia i służb socjalnych, jak również na- uczycieli i rodziców. Powinna zawierać takie
sposoby wsparcia, jak pomoc techniczna, zwłaszcza dostosowane podejścia pedagogiczne oraz
zachęty dla nauczycieli.
27. Treść i jakość edukacji i szkoleń powinna zapewniać nabywanie umiejęt- ności w sposób, który
jest ekonomicznie wykonalny i stwarza szanse na zatrudnienie. Należy udostępnić programy edukacji
zawodowej i szkole- nia zawodowego, które zapewnią niepełnosprawnym studentom przej- ście do
głównego nurtu ekonomicznego.
28. Należy zaoferować osobom niepełnosprawny zarówno formalną eduka- cję i szkolenia, jak
również szkolenia umiejętności społecznych i samopo- mocowych, przygotowujących ich do
niezależnego życia. Należy podjąć szczególne wysiłki, aby promować edukację i szkolenia dla
niepełno- sprawnych dziewcząt i kobiet, zarówno w środowiskach miejskich, jak i wiejskich.
29. Ogólne programy nauczania nauczycieli powinny zawierać przedmiot dotyczący pedagogiki
specjalnej w nauczaniu niepełnosprawnych dzieci i młodzieży w szkołach powszechnych.
30. Każdy rząd powinien posiadać krajowy plan szkolenia i zatrudniania od- powiedniej liczby
specjalistów w zakresie służby zdrowia, edukacji oraz specjalistów zawodowych w rehabilitacji. Osoby
niepełnosprawne powin- ny być rekrutowane na takie szkolenia i miejsca pracy.
31. W takich dziedzinach, jak: edukacja, zatrudnienie, służba zdrowia, usługi socjalne, prawo,
architektura i rozwój techniczny, które często występują w różnych aspektach rehabilitacji,
profesjonalne programy nauczania po- winny zawierać szkolenia w zakresie praw i potrzeb osób
niepełnospraw- nych. Specjaliści w tych dziedzinach powinni być świadomi zasobów do- stępnych dla
osób niepełnosprawnych tak, aby te osoby odpowiednio pokierować i zapewnić usługi.
32. Za kluczowe należy uznać odpowiednie technologie, które służą wykorzy- staniu dostępnych
zasobów. Mogą one obejmować prosty, powszechnie dostępny sprzęt, jak również technologie
komputerowe.
E. Promocja zatrudnienia.
33. Osoby niepełnosprawne mają prawo do szkoleń i zatrudnienia na rów- nych warunkach w
stosunku do normalnej siły roboczej. Należy zachę- cać, aby w krajach rozwijających się,
środowiskowe programy rehabilitacji zawierały elementy zwiększające szanse na lepsze miejsca
pracy. Należy zrobić użytek z usług już istniejących dla każdego pracownika w zakresie poradnictwa
zawodowego, doradztwa i szkoleń, pośrednictwa pracy, za- trudnienia i usług powiązanych.
34. Powszechne programy rozwoju, które zapewniają kredyty, szkolenia i wy- posażenie dla
przedsięwzięć przynoszących dochód, powinny obejmo- wać osoby niepełnosprawne.
35. Możliwości zatrudnienia mogą być promowane przede wszystkim po- przez sposoby odnoszące
się do zatrudnienia i standardów płac, dotyczą- cych wszystkich pracowników, i dopiero wtórnie
poprzez sposoby oferu- jące specjalne wsparcie i zachęty. Oprócz formalnego zatrudnienia, należy
rozszerzyć możliwości zatrudnienia o: samo-zatrudnienie, spółdzielnie oraz inne programy grupowe
przynoszące dochód. Tam, gdzie zostały za- inicjowane specjalne państwowe programy zatrudnienia
młodych i bez- robotnych, należy nimi objąć również osoby niepełnosprawne. Osoby niepełnosprawne powinny być aktywnie rekrutowane i gdy niepełnosprawny kandydat i pełnosprawny
kandydat posiadają jednakowe kwalifikacje, po- winien być wybrany kandydat niepełnosprawny.
36. We współpracy z organizacjami pozarządowymi osób niepełnospraw- nych, organizacje
pracodawców i pracowników powinny przyjąć politykę, która promuje na równych zasadach
szkolenie i zatrudnienie osób niepeł- nosprawnych, w tym kobiet oraz osób pełnosprawnych.
37. Należy przygotować i wdrożyć politykę działań afirmatywnych, aby zwięk- szyć zatrudnienie
kobiet niepełnosprawnych. Rządy i organizacje pozarzą- dowe powinny wspierać tworzenie
dochodowych projektów, które anga- żują kobiety niepełnosprawne.
F. Zapewnienie funduszy.
38. Co do zasady, finansowanie powinno być alokowane w ramach normalne- go sektorowego
systemu budżetowania. Może być utworzony państwo- wy fundusz rehabilitacji, który będzie
wspierał zatrudnienie i samo-za- trudnienie osób niepełnosprawnych. Fundusz ten może być
wykorzystany do pokrycia kosztów szkoleń, wyposażenia i kapitału początkowego.
39. Podobnie, należy utworzyć fundusz, który będzie udzielał kredytów na małe pilotażowe projekty
na oddolnym poziomie. Fundusze takie powin- ny być administrowane przy pomocy prostych
procedur.
G. Promocja świadomości społecznej.
40. Aby zwiększyć zrozumienie przez społeczeństwo praw, potrzeb i poten- cjału osób
niepełnosprawnych, należy podjąć wysiłek współpracy z oso- bami niepełnosprawnymi i ich
organizacjami oraz rozwinąć i promować przepływ informacji z użyciem środków społecznego
przekazu, a zwłasz- cza filmu, telewizji, radia i prasy. W szczególności, informacja na temat wszystkich
aspektów życia z niepełnosprawnością powinna być przeka- zana osobom niepełnosprawnym i ich
rodzinom w sposób możliwie jasny i nieskomplikowany.
41. Środowiskowe programy informacyjne powinny obejmować specyficzne strategie zapobiegania
niepełnosprawności. Rządowe wysiłki, nakierun- kowane na wczesną identyfikację, interwencję i
prewencję, powinny być wzmocnione poprzez świadomość społeczną i społeczne zaangażowanie w
programy związane z niepełnosprawnością.
42. Osoby z mentalną niepełnosprawnością (upośledzone umysłowo lub cho- re psychicznie) lub ze
sprzężoną niepełnosprawnością, są wśród najbar- dziej napiętnowanych grup obywateli. Mają oni
prawo do podejmowania decyzji i ryzyka, kontroli własnego życia oraz do życia w społeczeństwie.
Należy respektować i wzmacniać ich status bycia osobą dorosłą, ich zdol- ności i aspiracje poprzez
włączanie tych osób w procesy podejmowania decyzji, chociaż wielu z nich, aby być dobrze
zrozumiana, może potrzebo- wać indywidualnych rzeczników.
43. Należy przyjąć, że osoby z mentalną i sprzężoną niepełnosprawnością ko- rzystają z edukacji,
kształcenia umiejętności i możliwości pracy. Dla wielu z tych osób usługi muszą być
indywidualizowane. Należy udzielić pomocy tym osobom i ich rodzinom, aby wypracowali i utrzymali
pozytywny styl życia.
44. Światowy Program Akcji powinien być przetłumaczony na wszystkie ję- zyki ojczyste przez
działania rządowe. Odpowiednie środki społecznego przekazu powinny wykorzystać pismo Braille,
duże litery i wersje uprosz- czone, aby zapewnić jak najszerszą dystrybucję skierowaną do wszystkich
obywateli, w tym do osób niepełnosprawnych, ich rodzin, pozarządowych i rządowych organizacji.
H. Doskonalenie metodologii rozwoju zasobów ludzkich.
45. Polityka i programy rozwoju ludzkich zasobów dotyczące osób niepeł- nosprawnych powinny być
oparte na ocenie ich potrzeb i zasobów, jak również na potencjale istniejących programów rozwoju i
usług, zaspaka- jających te potrzeby. Wprowadzane programy powinny podlegać okre- sowemu
monitoringowi i w razie potrzeby dokonaniu stosownej korekty tak, aby zapewnić ich efektywne
wdrożenie.
46. Na etapie planowania programów należy zastosować kryteria ewaluacji po to, aby można było
ocenić ogólną efektywność w osiąganiu celów danej polityki. Osoby niepełnosprawne powinny
odgrywać aktywną rolę w rozwoju kryteriów monitorowania i ewaluacji.
47. Zwiększona uwaga powinna być poświęcona usługom dla osób z niepeł- nosprawnością słuchu,
mowy oraz niepełnosprawnością mentalną, inte- lektualną i sprzężoną.
48. Należy zidentyfikować i zaspokoić wymagania szczególnych grup takich, jak: dzieci
niepełnosprawne, niepełnosprawne kobiety, niepełnosprawne osoby starsze, niepełnosprawni
imigranci i uchodźcy.
49. Organizacje rządowe i pozarządowe powinny wykorzystać ostatnie osią- gnięcia w edukacji,
związane z technologiami komunikacyjnymi, znane również jako edukacja na odległość, która została
uznana za odpowiednią metodologię rozwoju ludzkich zasobów w dziedzinie niepełnosprawności.
50. W lokalnym użyciu odpowiednich technologii w produkcji takich pozy- cji jak: wózki inwalidzkie,
urządzenia protetyczne i pomoce do poruszania się, jak również pomoce do słuchu czy wzroku,
należy wziąć pod uwagę techniczne, socjalno-ekonomiczne i kulturowe warunki w poszczegól- nych
krajach. Każde kraj powinien mieć państwowy system dostawy po- mocy rehabilitacyjnych.
I. Współpraca regionalna i międzynarodowa.
51. Programy szkoleń rozwoju zasobów ludzkich w dziedzinie niepełnospraw- ności powinny być
wzmocnione przez wysiłki współpracy na poziomie re- gionu i/lub podregionu. Takie programy
powinny być koordynowane za pośrednictwem istniejących międzyrządowych i regionalnych
organizacji, łącznie z organizacjami osób niepełnosprawnych.
52. Międzynarodowe projekty rozwoju pomocy powinny zawierać kompo- nent ukierunkowany
specyficznie na wspieranie organizacji osób nie- pełnosprawnych i szkoleń ich członków. Dodatkowo,
w ramach tych projektów powinny być dostępne możliwości zatrudnienia dla osób
niepełnosprawnych.
53. Wszystkie międzynarodowe programy rozwoju pomocy, ukierunkowane na planowanie i rozwój
makro-regionu, takie jak w rolnictwie i edukacji, powinny zawierać specyficzny komponent
zapewniający uczestnictwo osób niepełnosprawnych w tych programach.
54. Aby zapewnić koordynację i zapobiec duplikacji usług, zarówno na kra- jowym, jak i
międzynarodowym poziomie, rządy powinny mocno wspie- rać współpracę z pozarządowymi
agencjami w specyficznych obszarach niepełnosprawności.
55. Należy wesprzeć tworzenie powiązań między organizacjami osób niepeł- nosprawnych w krajach
rozwiniętych i w krajach rozwijających się. Moż- na organizować wymianę informacji, szkolenia i
spotkania, aby zapewnić forum dla osób niepełnosprawnych do dzielenia się doświadczeniami w
strategicznych obszarach. Należy organizować warsztaty i studia przed- miotowe, aby szkolić
instruktorów i kadrę zarządzającą organizacjami osób niepełnosprawnych.
56. Wdrażanie tych Wytycznych zależy od efektywnych działań na poziomie krajowym. Działania te
powinny być uzupełniane przez wspólny wysiłek na poziomie międzynarodowym, szczególnie ze
strony Narodów Zjedno- czonych i jego punktu kontaktowego wdrażania Światowego Programu Akcji
na rzecz Osób Niepełnosprawnych oraz odpowiednich organizacji i specjalistycznych agencji Narodów
Zjednoczonych. Powinny być w pełni zaangażowane państwowe i międzynarodowe organizacje
pozarządowe, a szczególnie organizacje osób niepełnosprawnych.