Komunikacja interpersonalna niewerbalna

Komunikacja interpersonalna niewerbalna
Podział funkcji komunikacji niewerbalnej (jedna z wielu)
Emblematy
Warto przypatrzyć się takim zachowaniom, jak pokazanie komuś języka, „puszczenie oka”
czy utworzenie z palców uniesionej ręki litery V. Zachowania te mają dla nas dość
jednoznaczne znaczenie – pokazanie języka to oznaka lekcewaŜenia, „puszczenie oka” mówi
o sympatii a litera V sygnalizuje wolę zwycięstwa. Wszystkie gesty i inne akty niewerbalne,
które są łatwo przekładalne na słowa i odczytywane przez konwencjonalne kody kulturowe,
mogą pełnić funkcje emblematów.
Ilustratory
W sytuacji gry zachowania niewerbalne stanowią komentarz do wypowiadanych słów, są
formą wizualizacji rzeczy, o których się mówi pełnią funkcję ilustratorów. MoŜemy gestem
podkreślać wielkość opisywanego przedmiotu bądź umieszczać coś w przeszłości pokazując
za siebie. Określone gesty pomagają nam ubarwić opowieść i dodać jej dynamiki. Znaczna
liczba ilustratorów odnosi się do pojęć symbolicznych. Zamknięte ruchy, chowanie dłoni,
zaciskanie pięści towarzyszy zwykle negatywnym emocjom czy niepewności. Do tej kategorii
zaliczymy równieŜ ilustratory semantyczne, wskazujące, o jaką rzecz chodzi. Pokazanie
palcem, o który przedmiot nam chodzi będzie przydatne, jeśli z tekstu trudno to
wywnioskować.
Wskaźniki emocji
Wszelkie zachowania, które pokazują przeŜywane stany emocjonalne to wskaźniki emocji.
Najmocniej emocje wyraŜane są za pomocą układu mimicznego. Wyraz mimiczny jest
łącznikiem ze stanem psychicznym drugiego człowieka, rozpoznawalnym intuicyjnie i
całościowo. Do innych sposobów okazania uczuć zaliczyć moŜemy zmianę intonacji,
zabarwienie skóry, gestykulację czy nawiązywanie kontaktu dotykowego. Nie sposób
wymienić całej gamy środków pomocnych w okazywaniu stanów emocjonalnych, poniewaŜ
gama ta jest praktycznie nieograniczona.
Regulatory konwersacyjne
Pewne formy zachowania pomagają w organizowaniu aktywności konwersacyjnej poprzez
utrzymywanie i modyfikację sposobu mówienia i słuchania. MoŜna wskazać cztery odmienne
sytuacje:
a. Osoba mówiąca zamierza skończyć i oddać głos słuchaczowi. W takich
okolicznościach moŜna zauwaŜyć, Ŝe mówca zmienia intonację na pytającą, obniŜa
siłę głosu czy nawiązuje kontakt wzrokowy z osobą słuchającą.
b. Mówca pragnie kontynuować wypowiedź brew słuchaczowi, który sygnalizuje chęć
mówienia. W takiej sytuacji moŜemy spotkać się z podniesieniem siły głosu,
unikaniem robienia przerw w mówieniu, wzrostem napięcia w pozycji ciała,
unikaniem kontaktu wzrokowego. Bezpośredni zakaz moŜe być wyraŜony słownie lub
przez gest zakazu, blokowania.
c. Osoba słuchająca zdecydowanie chce zabrać głos. Zachowania typowe w takiej
sytuacji to: podniesienie ręki do góry, przyspieszenie oddechu bądź przyjęcie rytmu
oddechu mówcy, pospieszne potakiwanie, zwiększenie napięcia w pozycji ciała,
dąŜenie do nawiązania kontaktu wzrokowego.
4
d. Słuchacz odmawia zabrania głosu, mimo iŜ proces konwersacji tego wymaga.
Słuchacz najczęściej wykonuje takie czynności, jak: przyjęcie rozluźnionej pozycji
ciała, utrzymanie bezruchu i ciszy, spojrzenia unikające kontaktu wzrokowego z
mówcą, aprobujące potakiwanie głową.
Adaptatory
Adaptatory stosowane są w celu osiągnięcia najbardziej dogodnej pozycji do rozmowy.
Składają się na nią odpowiednia pozycja ciała, poŜądany kąt patrzenia itp. Do adaptatorów
zaliczymy, więc wszelkie poprawiania się na krześle, przestępowanie z nogi na nogę,
zmienianie pozycji ułoŜenia rąk czy prostowanie się przed zabraniem głosu. Określona
sytuacja konwersacyjna tworzona jest przez normy społeczne czy wzajemne motywacje i
wymaga od uczestników dostosowania się. Najczęściej spotyka się autoadaptatory, których
funkcją jest doprowadzenie do uregulowania własnego napięcia. Do tej kategorii moŜemy
zaliczyć wszelkie formy dotykania siebie, takie jak dotykanie włosów, twarzy czy ramion.
Takie sygnały mikropobudzenia mogą być wykonywane świadomie, jednak zazwyczaj są
nieświadome. Zdarza się, Ŝe wykorzystywane są róŜne przedmioty takie jak długopisy,
zapałki czy kartki papieru, na których automatycznie się pisze czy rysuje. Autoadaptorami
moŜe być równieŜ nerwowe rozglądanie się po pokoju w chwili lęku czy zamykanie oczu
przy odczuwaniu wstydu.
5