Pobierz

OID (288) 9/2015
Pawie
Pawie są uznawane za najstarsze ozdobne ptaki. W krajach kultury śródziemnomorskiej od
ponad 3 tysięcy lat są ptakami znanymi. Udomowiono pawie ze względu na bardzo atrakcyjny wygląd. Taki powód udomowienia był
bardzo specyficzny, ponieważ w dawnych czasach udomowienie miało na celu głównie zaspokajanie potrzeb żywieniowych człowieka.
Co prawda, podjęte były próby jedzenia mięsa
pawi, ale okazało się, że było ono bardzo niesmaczne, twarde i łykowate. Podobnie zresztą
jak mięso łabędzi. Trzymano więc pawie będące symbolem pewnego luksusu i atrakcyjności. Trzymali je w Egipcie faraonowie, paw był
traktowany jako część danin, był cenionym podarunkiem dla rożnych dostojników. Przez starożytnych Greków i Hindusów uważane były
za ptaki boskie. W Grecji były one poświęcone bogini Herze, która wraz z Zeusem, władcą wszystkich bogów, władała niebem i ziemią.
Jak wspomniano pawie były rarytasem ze
względów bardziej estetycznych niż smakowych, ale jak wiadomo elity Rzymu uwielbiały
dobrze zjeść. Władca rzymski z I wieku wymyślił m.in. „tarczę Minerwy”, półmisek, na którym obok wątróbek okonia i minoga, rybiej śledziony, ułożone były pawie i bażancie móżdżki,
przetykane językami flemingów. Petroniusz
opisał w „Uczcie Trymalchiona” (I w n.e.), jak
na bankietach podawano m.in. faszerowane
pawie jaja. Wykwintne potrawki z języków pawich często w dawnych czasach podawano królom i ich najbliższej rodzinie.
Prawdopodobnie pawie indyjskie były udomowione dość wcześnie, jako że stanowiły one
część danin wysyłanych do indyjskich książąt
dla Tiglatpilesara. W czasie podbojów Aleksandra Wielkiego pawie dotarły do Grecji,
a następnie do Rzymu. Z kolei z Włoch dostały się do Francji, Niemiec, Anglii. Początkowo
8
jednak przez setki lat stanowiły one w tych krajach rzadkość. W Europie Środkowej stały się
ptakami popularnymi, bardzo lubianymi, stanowiły ozdobę parków i ogrodów. Stwierdzono, że wspaniale czują się w klimacie śródziemnomorskim i nie są kłopotliwe w utrzymaniu.
Również w naszym kraju ptaki te były swego
czasu bardzo popularne, w czasach gdy istniały pałace i dworki, a przy nich funkcjonowały
rozległe ogrody i parki. Ich niezwykła uroda,
elegancja, dostojność i gracja dodawały uroku
parkom, alejkom. Znane powiedzenie „dumny jak paw” w pełni odzwierciedla wizerunek
ptaka. Jest symbolem dumy, a nawet pychy, ale
i piękna. Posiadanie ich było onegdaj oznaką
niemałej fanaberii. Szczególnie cenione były
pióra pawie stanowiące element dekoracyjny,
m.in. do strojów krakowskich. Aktualnie niestety brak owych parków, ogrodów, a w nich
spacerujących pawi, choć miejmy nadzieję, że
nowe trendy mieszkania na wsi, rozwój gospodarki agroturystycznej, będą sprzyjały posiadaniu dużych ogrodów, zielonych terenów, na
które może powrócą także piękne pawie.
Dzikie pawie żerują wczesnym rankiem i przed
zachodem słońca. Podczas gorących popołudniowych godzin wypoczywają, wzlatują na
wysokie drzewa lub krzewy, gdzie znajdują
cień, również na drzewach mają swoje miejsca
noclegowe. Dzikie pawie są bardzo płochliwe
i ostrożne. Przy najmniejszym niebezpieczeństwie momentalnie uciekają w głąb lasu „na
piechotę”. Potrafią bardzo szybko biegać i szybko znikać z pola widzenia. Skrzydeł używają
wtedy, gdy chcą wzlecieć na drzewo lub w razie bardzo dużej potrzeby. Lot pawi jest bardzo
szybki i bardzo głośny, jako że ptaki te lecąc bez
przerwy uderzają swoimi skrzydłami.
Pawie, podobnie jak kury, bażanty i wiele in-
OID (288) 9/2015
nych gatunków w systematyce zoologicznej
należą do rzędu grzebiących (kuraki-Galliformes), rodziny kurowatych (Phasianidae).
Paw indyjski (Pavo cristatus), zwany także popularnie pawiem niebieskim, występuje na ternach południowo-wschodniej Azji i Sri Lanki.
Jest przez tubylców uznawany za symbol Boga
Kriszny i ceniony m.in. za to, że w składzie jego
diety znajdują się skorpiony i jadowite węże.
Samiec pawia indyjskiego ma bardzo barwne i efektowne upierzenie. Głowa, szyja i pierś
są niebieskawe z metalicznym połyskiem. Na
czubku głowy ma on około 20 wąskich piór
rozstrzępionych na końcach, które tworzą koronę. Grzbiet jego jest brązowo-zielony w czarne prążki. Najbardziej efektowny jest oczywiście ogon określany jako tren, składa się on
z około 100 piór pokrywowych ogona o długości około 1,2 m (co stanowi około 60% całej
długości ciała ptaka), zakończonych pięknymi
wielobarwnymi oczkami. Zaczyna on wyrastać
u samców w wieku powyżej drugiego roku życia. Pawie gody to wspaniały widok. Samiec
przestępuje z nogi na nogę, rozpościera długie pióra w wachlarz, przechadza się dumnie
po swoim terytorium. Potrząsa piórami, które
wydają szeleszczące dźwięki. Po zakończonych
godach samce gubią ozdobne pióra, które jednak już po paru miesiącach odrastają. Czas wyrastania nowego trenu stanowi dla pawi okres
krytyczny. W tym okresie wzrastają ich wymagania pokarmowe oraz zwiększa się ich wrażliwość na niską temperaturę i wilgoć. Z kolei
samica ma upierzenie barwy szaro-brązowej
z zielonkawą połyskującą szyją.
Masa samca wynosi od 4,0 do 5,5 kg, a samicy
od 3,0 do 4,0 kg. Długość samca wynosi około
220-230 cm, samicy zaś 80-90 cm. Rozpiętość
skrzydeł waha się od 140 do 160 cm.
Na terenie Europy utrzymywane są ponadto trzy inne odmiany pawia indyjskiego: biały, pstry (arlekin) i czarnoskrzydły. Paw biały
znany jest od 1600 r. jako mutacja. Zarów10
no samiec jak i samica mają białe upierzenie,
a ogon pawia nie posiada wielobarwnych „pawich oczek”. Paw pstry (arlekin) jest kolejną
mutacją, ma charakterystyczne białe plamy na
tle barwnego upierzenia. Paw czarnoskrzydły
to z kolei mutacja, która pojawiła się w Anglii
w 1850 r. Samiec ma czarne skrzydła z niebieskawym rysunkiem na grzbiecie, skrzydłach
i ogonie.
Oprócz pawia indyjskiego w środowisku naturalnym występuje też paw złoty i paw kongijski.
Paw złoty (Pavo muticus) zwany jest zielonym
lub jawajskim. Jest to gatunek objęty ścisłą
ochroną i bywa często trzymany w ogrodach
zoologicznych. Żyje w lasach południowo-wschodniej Azji, Birmie, Sumatrze i na Jawie.
Samiec ma pióra na głowie, szyi i piersi zielone ze złotym połyskiem. Każde piórko ma zielone obrzeżenie i w środku niebieską plamkę,
na głowie posiada czub, pióra grzbietu są zielone ze złotymi plamkami. Tren ma zbudowany z zielonych piór ze złotym połyskiem i są
one zakończone oczkami. Samica tego gatunku
jest też barwnie upierzona, jednakże nie posiada trenu. Ten gatunek pawia w hodowlach europejskich jest bardzo rzadko spotykany. Wyróżnia się trzy jego podgatunki:
Pavo muticus muticus - o zdecydowanie zielonej barwie piór. Występuje na Jawie i Półwyspie Malajskim.
Pavo muticus spicifer - o ciemniejszej kolorystyce upierzenia. Pióra pokrywowe są prawie
czarne. Występuje na terenie Birmy.
Pavo muticus imperator - pokrywy skrzydeł
ma niebieskie, reszta piór jest w brązowawym
odcieniu. Zamieszkuje tereny Indochin.
Paw kongijski (Afropavo congensis) jest bardzo
rzadkim gatunkiem spotykanym w ogrodach
zoologicznych. Występuje w dżunglach Zairu. Dopiero w 1936 r. po raz pierwszy poczyniono obserwacje pawia kongijskiego. Samiec
ma duży czub na głowie, pióra na piersi są koloru brązowo-fioletowego, a na grzbiecie brą-
OID (288) 9/2015
zowo-zielone. Ogon składa się z czarnych piór
o metalicznym lśniącym połysku. Samica ma
na głowie czub koloru brązowego i pióra tułowia ma również koloru brązowawego. Samica
pawia kongijskiego znosi 3-4 jaja, które wysiaduje przez 26 dni.
Wszystkie gatunki pawi zostały udomowione,
paw indyjski zyskał jednak największą popularność. Spowodowało to, że prawie na każdym
kontynencie (poza Antarktydą) występują dzikie populacje tego gatunku.
Ponadto w Kalifornii odkryto kopalne szczątki
wymarłego gatunku i dano mu nazwę Pavo californicus, w Afryce z kolei znaleziono szczątki kopalne pawia identyczne jak paw współczesny. Tak więc można śmiało twierdzić, że
dawniej pawi było więcej i obejmowały one
szerszy zasięg geograficzny.
Samice pawia indyjskiego w drugim roku życia
osiągają dojrzałość, natomiast samce w trzecim roku. Są ptakami poligamicznymi. Grupka składa się z jednego samca i od 2 do 5 samic.
U pawi żyjących na terenie Indii okres lęgowy trwa od czerwca do października, u żyjących na Cejlonie od stycznia do kwietnia, z kolei w naszych warunkach klimatycznych pawie
rozpoczynają nieśność najczęściej na przełomie kwietnia i maja. Samica w tym czasie znosi
kilka, od 3 do 7 jaj o kremowej barwie skorupy
i masie 90-100 g. Wyjątkowo u bardzo dobrze
żywionych samic nieśność może być większa.
Jaja są znoszone na ziemię, do skromnie urządzonego i ukrytego w trawie gniazda.
Wysiadywanie trwa 28 dni i ten przywilej należy wyłącznie do samicy. Po wykluciu pisklę ma
masę około 60-70 g i cechuje je szybkie tempo
opierzania się. W trzecim tygodniu życia młode pawie posiadają dobrze wykształcone lotki skrzydeł i już potrafią podfruwywać, na ich
głowie zaczyna wyrastać korona. Trzeba pamiętać o tym, że młode pawie są bardzo wrażliwe na zimno i wilgoć. W naturalnym środowisku żywią się one m.in. owocami, jagodami,
młodymi pędami roślin, małymi gadami.
12
W sztucznym chowie możemy je żywić mieszankami dla indyków. Dorosłe pawie dziennie zjadają około 140-150 g paszy. Ich zapotrzebowanie zależy od m.in. stanu fizjologicznego
i jest bardzo podobne do zapotrzebowania pokarmowego indyków.
Idealnym rozwiązaniem byłoby wolne trzymanie pawi na dużych przestrzeniach i zapewnienie im czystego i ciepłego miejsca noclegowego. Może to być pomieszczenie, w którym ptak
potrafi się swobodnie obrócić z trenem (minimum 2,0 -2,5 m) albo długie i wąskie z wejściem i wyjściem po drugiej stronie. Pawie
nie oddalają się zbytnio od domostw, często
zaś nocują na dachach i na drzewach. Ptaki
te na widok drapieżnika czy też w obliczu innego niebezpieczeństwa reagują wszczynając
bardzo głośny alarm. Dzięki krzykom można
twierdzić, że niekiedy pawie stróżują lepiej od
niejednego psa. W niektórych kulturach krzyk
pawia uchodzi za zwiastun nadchodzącej burzy. Są to ptaki długowieczne, dobrze pielęgnowane żyją nawet 30 lat.
Pawie są odporne i łatwe w hodowli. Na podwórku mogą być trzymane razem z innymi
gatunkami drobiu, jako że są podobnie żywione. Są ptakami towarzyskimi, łagodnymi, poznają swoich opiekunów i łatwo przywiązują
się do terenu.
Spis piśmiennictwa dostępny u autora
dr inż. Grażyna H. Korytkowska,
UTP Bydgoszcz