Barbara Ochmańska W poszukiwaniu źródeł sukcesu w pracy

Barbara Ochmańska
W poszukiwaniu źródeł sukcesu w pracy z uczniem zdolnym w edukacji wczesnoszkolnej
„Dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione,
z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach,
potencjalną wybitną inteligencją
i zadatkami na rozwijanie wielkiej twórczości
oraz z dużym talentem społecznym.
Trzeba stworzyć mu możliwości ich maksymalnego rozwoju.”
David Levis1
W obecnym, dynamicznie rozwijającym się świecie jesteśmy zobligowani do kształcenia
i podnoszenia na wyższy poziom zdolności uczniów, każdego dziecka z naszego zespołu
klasowego tak, aby znaleźli oni miejsce w społeczeństwie opartym na wiedzy, którą potrafią
wykorzystać w praktyce. Dzięki zdolnościom i talentom rozwija się nauka, sztuka, technika,
biznes, działalność społeczna. Rozwija się człowiek. Bez rozwijania zdolności, mocnych stron
dzisiejszy wychowanek nie da sobie rady na jutrzejszym, zmieniającym się nieustannie rynku
pracy.
Nie łatwo jest „poławiać perły” i stwarzać im odpowiednią oprawę. Szkoła i nauczyciele
oraz dom i rodzice są odpowiedzialni za podjęcie wspólnej podróży po świecie wiedzy,
umiejętności, wzajemnego poznawania siebie i odkrywania potencjału każdego dziecka. Ten
proces należy rozpocząć jak najwcześniej i staranie przemyśleć kolejne etapy dziecięcej
wędrówki. Dzisiaj już nie ma nikt wątpliwości, że najważniejszym etapem naszego życia jest
dzieciństwo. To, co ono nam zaoferuje, będzie miało oddźwięk w przyszłości. G. Dryden i J.
Vos, w swojej książce „Rewolucja w uczeniu się” we wstępie do rozdziału „Najważniejsze
lata”2, określają, dlaczego ten etap rozwoju dziecka jest bardzo ważny w dalszym życiu
każdego z nas. Według nich 50 % zdolności człowieka do uczenia się rozwija się w pierwszych
1
2
Lewis D., Jak wychowywać dziecko zdolne, PZWL, Warszawa?1998.
Dryden G. i J. Vos J., Rewolucja w uczeniu się, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003.
1
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
czterech latach życia, a kolejne 30 % wykształca się do 8 roku życia. Podczas tych
decydujących lat tworzą się drogi nerwowe, na których opiera się cała przyszła zdolność
uczenia się. Po ukończeniu przez dziecko 10 lat dendryty, które nie wytworzyły połączeń,
obumierają. Zainteresowania kilkuletnich dzieci są z reguły nietrwałe, dlatego też trzeba je
nieustannie podsycać i wzmacniać pozytywnie, by nie porzuciły tego, w czym mają już jakieś
osiągnięcia.
Warto się zastanowić nad tym, co powinno zwrócić uwagę nauczycieli i rodziców
próbujących rozpoznać czy ich dziecko można uznać za ucznia zdolnego?
Według Edwarda Nęcki3 ucznia zdolnego charakteryzuje ciekawość poznawcza - dociekliwość
i zainteresowanie sprawami ogólnymi i konkretnymi, spostrzegawczość, szerokie
zainteresowania, zamiłowanie do czytania („połykanie” lektur), wyobraźnia twórcza oryginalność, dywergencyjność myślenia, łatwość koncentrowania się na dłuższy czas,
odporność na zmęczenie, stawianie sobie wysokich wymagań, samokrytyczność i ciągłe
niezadowolenie z własnych osiągnięć, dojrzałość, łatwość popadania w stan ekscytacji
nowym problemem, żwawość intelektualna, brak apatii i znudzenia w sferze poznawczej.
Środowisko szkolne oraz domowe powinno stworzyć, każdemu dziecku i odpowiedni
klimat do rozwijania swoich zainteresowań i zdolności, potrzebę akceptacji i bezpieczeństwa,
co będzie stanowić doskonały fundament to dogłębnej obserwacji, identyfikacji i rozwoju
możliwości dzieci i młodzieży. Proces rozpoznawania potencjału i diagnozy dziecka powinien
być prowadzony w sposób systemowy, rzetelny i obiektywny przez nauczycieli i specjalistów
współpracujących z uczniem i jego rodzicami. W tym zakresie pomocne mogą być nominacje
nauczycieli, rodziców, rówieśników, autonominacje, analizy wytworów prac dzieci,
obserwacje oraz takie narzędzia jak: Charakterystyka zachowań ucznia uznanego za
uzdolnionego Smutny J. W., Eby J. F.4, Kwestionariusz umiejętności ucznia S.R. Laycock5,
3
Nęcka E., Inteligencja: geneza – struktura – funkcje, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003,
4
J. W. Eby, J. F. Smutny, Jak kształtować uzdolnienia dzieci i młodzieży, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa, 1998.
2
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kwestionariusz inteligencji wielorakiej H. Gardnera6, Skala umiejętności matematycznych U.
Oszwy7, Test ułatwiający określenie predyspozycji, zdolności i talentów dziecka 8, TMD (Test
myślenia dywergencyjnego) dla uczniów klas I-III9, Zestaw kontrolny do rozpoznawania
określonych zdolności dziecka10 A. Borowskiej, Zestaw kontrolny dla rodziców i nauczycieli
“Zdolności dziecka”11 B. Dyrdy, Nauczycielski formularz oceny postawy twórczej ucznia K. J.
Szmidta·, Zestaw kontrolny do rozpoznawania talentu twórczego G. Lewisa12, Kwestionariusz
obserwacji: Lista kontrolna dla nauczycieli 13 czy też testy specjalistyczne (m.in.: Skala
Inteligencji Wechslera dla Dzieci, Test Matryc Rawena, Diagnoza Możliwości Intelektualnych,
Skala Dojrzałości Umysłowej Columba).
W rozpoznawaniu i wyzwalaniu potencjału ucznia niezwykłą rolę odgrywa nauczyciel,
który ma być jego przewodnikiem w osobistym rozwoju. Indywidualizujący pracę z uczniem,
czyli odchodzący od rutyny i gotowych schematów prowadzenia lekcji na rzecz twórczego
podejścia do nauczania w sali lekcyjnej oraz poza nią. Podnoszący ustawicznie swoje
kompetencje, poszukujący innowacyjnych metod, form pracy, rozwiązań metodycznych w
pracy ze swoim podopiecznym, potrafiący inspirować, dzielić się swoją wiedzą z uczniem.
Stara się być jego „przewodnikiem, suflerem, tutorem, coachem”. Potrafiący trafnie
rozpoznać potencjał swojego zespołu klasowego w kierunku zdolności, określić dominację
5
Sobańska – Bondarczuk M. Lolo R., Łazar A., Przez tysiąclecia i wieki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,
Warszawa 2002.
6
Gardner H., Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, Laurum, Warszawa 2009.
7
Oszwa U., Zaburzenia rozwoju umiejętności arytmetycznych. Problem diagnozy i terapii, Oficyna Wydawnicza
Impuls, Kraków 2006.
8
Drouin C., Dubos A., Sprawdź zdolności i inteligencję swojego dziecka, Otwock 1993
9
Bieluga K., Rozpoznawanie i stymulowanie cech inteligencji oraz myślenia twórczego w domu i szkole, Oficyna
Wydawnicza Impuls, Kraków 2009
10
11
Borowska A., Czy moje dziecko jest zdolne?, Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2009.
Dyrda B., Zjawiska niepowodzeń szkolnych uczniów zdolnych: rozpoznawanie i przeciwdziałanie, Oficyna
Wydawnicza Impuls, Kraków 2007.
12
Lewis G., Jak wychować utalentowane dziecko, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998.
13
Partyka M., Zdolni, utalentowani, twórczy, CM PP-P MEN, Warszawa 1999.
3
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
półkul mózgowych uczniów, styl uczenia się, dominujące rodzaje inteligencji według teorii
Howarda Gardnera14. Wierzący w swoich podopiecznych, rezygnujący z systemu klasowolekcyjnego zawsze, kiedy to możliwe, planować z uczniem jego własny plan rozwoju.
Nauczający holistycznie (całościowo) i wielointeligentnie. Stymulujący, zachęcający,
wspierający, aktywizujący, pomagający stawiać cele, dający tyle wolności i wsparcia, ile
odpowiedzialności. Mający zawsze czas dla ucznia. Jak najczęściej to możliwe tworzący
własny program autorski, wzbogacający tradycyjne programy nauczania. Proponujący
również indywidualny tok nauczania, „szybką ścieżkę” w kolejnych latach nauki szkolnej oraz
szukający sojuszników pomocnych w planowaniu i realizacji programu pracy z uczniem
zdolnym.
Warto też przed planowaniem pracy z dzieckiem zdolnym poszukać odpowiedzi na
pytanie: Od czego zależy sukces ucznia zdolnego?
Na podstawie literatury dotyczącej ucznia zdolnego i własnych doświadczeń śmiało mogę
stwierdzić, że duży wpływ na rozwój zainteresowań i uzdolnień dzieci ma/mają:

decydowanie o własnym rozwoju i inwestowanie we własny rozwój przez samego ucznia,

możliwość uczenia się pełnego wyzwań,

możliwość eksperymentowania, pogłębiania treści,

docenienie oryginalności myślenia, działania, tworzenia,

zgoda na poznawczy niepokój, dociekliwość,

zgoda na popełnianie błędów,

przebojowość,

optymizm i możliwość osiągania sukcesu,

możliwość pracy zarówno indywidualnie jak i w grupie,

rzetelna informacja zwrotna uzyskiwana od dorosłych,

pozytywna samoocena,

możliwość prezentacji sukcesów i promowania ich na różnym forum,

przynależność do społeczności innowatorów,
14
Gardner H., Inteligencje wielorakie. Nowe horyzonty w teorii i praktyce, Laurum, Warszawa 2009.
4
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

„nie przeszkadzanie uczniom w ich rozwoju”,

kompetencje nauczyciela – tutora,

postawa dyrektora,

klimat w szkole,

sojusznicy.
W dzisiejszych czasach ważne jest kreowanie przestrzeni edukacyjnej dla uczniów
zdolnych i tworzenie kompleksowego systemu wspierania ucznia zdolnego na terenie klasy,
szkoły tak, aby stworzyć koalicję wokół ucznia zdolnego. Starać się nawiązać stałą
współpracę z uczelniami, mentorami, trenerami, ekspertami, organizacjami, światem
biznesu, poradnią, ośrodkami doskonalenia nauczycieli, domami kultury, placówkami
wychowania pozaszkolnego itp. Powoływać stowarzyszenia, za pomocą których można
pozyskiwać dodatkowe środki finansowe. Współdziałać z Kołami Studenckimi, korzystać z
potencjału wolontariuszy itp. w zakresie projektów badawczych, eksperymentowania,
konsultacji czy szkół letnich, weekendowych. Ważne jest też, aby samodzielnie lub przy
współpracy z innymi osobami, instytucjami pozyskiwać dodatkowe środki finansowe
uczestnicząc w projektach, programach finansowanych z zewnątrz. Wspierać rodziców
uczniów zdolnych, angażować ich do aktywnego uczestniczenia w osiąganiu sukcesów przez
dziecko i wspieraniu go w momencie porażki. Nie stawianiu mu zbyt wysokich wymagań,
nieadekwatnych do jego możliwości.
Planując pracę z uczniem zdolnym w szkole lub w placówce oświatowej należy udzielić
odpowiedzi na kolejne pytanie nurtujące wiele zainteresowanych podmiotów: Co może
zrobić szkoła, aby rozwijać zdolności uczniów?
Każda szkoła/placówka powinna wypracować własny model pracy z uczniem zdolnym oparty
na dobrej identyfikacji i diagnozie, planowaniu pracy (nauczycieli, uczniów, rodziców,
specjalistów), realizacji zaplanowanych działań (zastosowanie adekwatnych dla ucznia
metod, form pracy i atrakcyjnych środków dydaktycznych (szczególnie nowoczesnych
technologii informacyjnych tak naturalnych dla pokolenia Z), monitorowaniu i ewaluacji
podjętych kroków pracy z uczniem zdolnym, również poprzez badanie dalszych losów
5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
absolwentów oraz promocji pracy i sukcesów uczniów. Zanim jednak opracuje się procedury
opieki nad uczniem zdolnym warto dokładnie zbadać zasoby szkolne i pozaszkolne, które
mogą być istotne we wsparciu naszych podopiecznych.
Zatem należy:
•
Przeanalizować zewnętrzne zasoby prawne (Ustawa o systemie oświaty, Karta Nauczyciela,
Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej, uchwały) i wewnętrzne zasoby prawne
(uchwały, zarządzenia, dokumenty, zasady);
•
Zastanowić się, kto z kadry nauczycielskiej może być liderem, mentorem dziecka zdolnego
(kwalifikacje, doświadczenie, otwartość do współpracy itp.) lub uzupełnić swoje
kompetencje i umiejętności, które mogą być pomocne w codziennej pracy z dzieckiem
zdolnym;
•
Zebrać i omówić dostępne narzędzia diagnostyczne (znane nauczycielom, ogólnie stosowane
w identyfikacji i diagnozie uczniów zdolnych);
•
Dokonać analizy wybranych programów szkolnych (nauczania, kół zainteresowań,
indywidualnych);
•
Zweryfikować atrakcyjność oferty edukacyjnej zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych dla potrzeb
konkretnych uczniów;
•
Wykorzystać lokalizację szkoły (obecność w pobliżu obiektów sportowych, domu kultury,
parku, otoczenie dające szansę na prowadzenie np. obserwacji przyrodniczych itp.);
•
Realnie spojrzeć na uwarunkowania architektoniczne (wielkość sal, ilość laboratoriów,
dostępność sal do pracy z uczniami w dowolnych godzinach, możliwość przechowywania i
eksponowania wytworów prac uczniów itp.);
•
Planować pracę w oparciu o istniejącą bazę dydaktyczną (preparaty, środki wyrazu
artystycznego, baza technologiczna, doświadczalna, komputery, oprogramowanie itp.);
•
Zaangażować radę rodziców do planowych działań w pracy z uczniem zdolnym (fundowanie
nagród, promowanie działań, wsparcie w organizacji zajęć, konkursów, udział jako eksperci,
organizacja i opieka podczas wyjazdów itp.);
•
Uaktywnić Samorząd Uczniowski (np. pomoc w promocji działań itp.);
6
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•
Skorzystać z dotychczasowych tradycji szkolnych (organizacja gal zdolności i talentów,
konkursów i turniejów, ciekawych inicjatyw, spotkań z ciekawymi ludźmi, współpraca z
różnymi instytucjami, fundacjami, uczelniami wyższymi, udział w projektach i programach
międzynarodowych, ogólnopolskich, regionalnych i lokalnych itp.).
Po tej szkolnej analizie zasobów powinno się:
•
grupować uczniów według poziomu wiedzy i umiejętności w zakresie poszczególnych
przedmiotów;
•
różnicować plan zajęć w celu zapewnienia wyzwań szczególnie uzdolnionym i
utalentowanym uczniom;
•
umożliwiać uczniom w miarę potrzeb uczestnictwo w ponadprogramowych zajęciach
zapewniających im szansę do wspólnej pracy nad wymagającymi i wzbogacającymi
wyzwaniami;
•
tworzyć sensowny program promocji talentów, który w szkole musi opierać się na
współpracy całego systemu szkolnego i być zrozumiały dla wszystkich nauczycieli, którzy
często wykazywać muszą dużą tolerancję dla nieobecnych uczniów przebywających np. na
obozie, konkursie itp.;
•
zachowywać ciągłość na zewnątrz pomiędzy poszczególnymi etapami kształcenia: szkoła
podstawowa, średnia, wyższa;
•
angażować uzdolnionych uczniów w zajęcia pozalekcyjne wykraczające poza program szkoły;
•
pamiętać, że konkursy, choć są wspaniałą formą promocji talentów, sprawdzają i wykrywają
tylko jeden typ uzdolnień – tych, co gotowe problemy rozwiązują w określonym czasie. Są
jednak sitem przez, które przelatuje dużo diamentów;
•
mieć na uwadze, że niektórzy uczniowie wybitni nigdy nie osiągają sukcesów w tych
konkursach, ale rozwiązują wspaniałe problemy w swobodnej atmosferze. Potrafią stawiać
oryginalne problemy dla siebie i dla innych, co jest oznaką wielkich zdolności.
Warto też zweryfikować szkolne systemy oceniania pod kątem uczniów zdolnych.
Należy pamiętać, iż uczeń zdolny podlega tym samym przepisom, co inni uczniowie. Jednak
wśród ocen dokonywanych na bieżąco, w trakcie lekcji, powinno dominować ocenianie
7
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
opisowe, umożliwiające zrozumienie i korektę popełnionych w trakcie pracy i w wyniku
końcowym błędów lub niedociągnięć. Uczeń ma być aktywnym uczestnikiem kształtowania
standardów oceny, by rozumiał ich sens i potrafił w przyszłości dokonać krytycznej
samooceny. Konieczne jest zaniechanie w stosunku do ucznia zdolnego manipulacji ocenami
(nagrodami i karami), gdyż takie działanie zmniejsza motywację wewnętrzną i uniemożliwia
znalezienie własnej drogi samodoskonalenia. Uczeń zdolny powinien mieć możliwość
przeżycia niepowodzeń i porażek, które stanowią część życia każdego człowieka.
Jednocześnie w trakcie dyskusji lub rozwiązywania problemów otwartych, dywergencyjnych,
konieczne jest niestosowanie negatywnego oceniania wypowiedzi uczniów; wprowadzanie
takich metod i technik, w których obowiązuje odroczona ocena. Nie wolno etykietować
uczniów zdolnych w myśl zasady: „etykiety naklejaj na słoiki, nie na ludzi”. Należy oceniać
dzieci bardzo uważnie.
Na zajęciach lekcyjnych stosować „minimum separacji” – „maksimum integracji”. To
zasada ważna w promocji zdolności i talentów. Najpełniejszy rozwój ucznia odbywa się w
naturalnym środowisku przy jego pełnym upodmiotowieniu.
W szlifowaniu „naszego diamentu” kierować się:
•
koncentrowaniem się na uczniu, jego potrzebach, zainteresowaniach i stylu przyswajania
wiedzy;
•
zachęcaniu do wykorzystania zróżnicowanych źródeł, pomysłów, metod i zadań;
•
stosowaniem technik metakognitywnych, czyli „myślenia o myśleniu”;
•
zapewnieniem bezpiecznego środowiska do nauki, w którym ceni się podejmowanie
edukacyjnego ryzyka;
•
zapewnianiu stymulującego i wymagającego środowiska pracy, umożliwiającego uczniom
korzystanie z wyższych funkcji umysłowych;
•
angażowaniem uczniów w pracę w różnych konfiguracjach: indywidualnie, w parach, jako
klasa, jako rocznik, jako cała szkoła oraz we współpracy z innymi szkołami;
•
zachęceniem uczniów do zadawania pytań dotyczących ich samych, kolegów, dorosłych
i różnych zagadnień;
8
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•
zachęcaniem uczniów do takiego stawiania sobie celów, które pozwoli im aktywnie
uczestniczyć we własnym procesie edukacyjnym;
•
docenianiem kreatywnego i niezależnego myślenia;
•
zadbaniem o to, aby praca domowa służyła rozwijaniu wiedzy danego ucznia, zachęcając go
do niezależności i wzmacniając w nim motywację (również realizowana poprzez Internet (email, platformę e-learningową, FB, chat, hangout, skype itp.);
Podczas pracy z uczniami zdolnymi powinny obowiązywać zasady:
•
poznania ucznia, jego możliwości i ograniczenia, indywidualizuj jego proces edukacyjny;
•
nie zakładać, iż raz postawiona diagnoza jest niezmienna;
•
starać się wszechstronnie stymulować wszelkie sfery rozwoju ucznia, nie ograniczać się do
rozwijania zdolności;
•
sięgać do różnorodnych metod dydaktycznych, wybierać zwłaszcza metody aktywizujące
ucznia,
•
wybierać formy pracy, preferować pracę indywidualną lub grupową;
•
postarać się zapewnić uczniowi dostęp do bogatych środków dydaktycznych: artystycznych,
technicznych i sportowych;
•
budować wiedzę ucznia poprzez wskazywanie mu dróg jej osiągnięcia, uczyć, jak krytycznie
korzystać z dostępnych źródeł informacji,
•
angażować ucznia w pomoc kolegom, zachęcać go do opracowywania i prowadzenia zajęć
według własnych pomysłów jako asystent nauczyciela;
•
planować indywidualny program rozwoju razem z uczniem zdolnym, by również on brał
odpowiedzialność za swoje działania i osiągnięcia;
•
zachęcać ucznia do formułowania własnych celów, stosowania samooceny i znajdowania
indywidualnych form samodoskonalenia;
•
kształtować motywację wewnętrzną ucznia, rozbudzać zainteresowania i zachęcać do
doskonalenia osiągnięć;
•
pamiętać,
że
jednostronne
zajęcia
wykładowo-ćwiczeniowe,
np.
tzw.
klasach
uniwersyteckich nie rozwijają uzdolnień uczniów;
9
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
•
niezbędna jest różnorodna forma zajęć, wyzwalająca twórcze postawy uczniów, ich kontakty
i
współpraca
koleżeńska,
czasem
rywalizacja,
by
poznać
smak
sukcesu
i porażki, jest dla uczniów bardzo mobilizująca;
•
okazje do głębokich przeżyć emocjonalnych wzmagają motywacje do osiągnięcia sukcesu;
•
kształcenie on-line umożliwia indywidualne podejście do ucznia.
Poza środowiskiem lekcyjnym dzisiejsza szkoła aktywnie próbuje:
•
zapewnić szczególnie uzdolnionym i utalentowanym uczniom możliwości udziału w zajęciach
ponadprogramowych, np. z zakresu sportu, muzyki, teatru oraz różnego rodzaju konkursach i
dodatkowych szkoleniach;
•
współpracować z pozaszkolnymi organizacjami zapewniającymi uzdolnionym uczniom
wsparcie i wiedzę;
•
organizować konferencje prowadzone przez uczniów i dla uczniów dotyczące zdolności i
talentów dzieci;
•
zapewniać szczególnie uzdolnionym uczniom możliwość uczęszczania w szkołach
weekendowych i letnich,
•
nawiązywać aktywną współpracę z placówkami wychowania pozaszkolnego, domami
kultury, programami regionalnymi i ogólnopolskimi, np. Odyseja Umysłu, Destination
ImagiNation, Mazowieckie Centra Talentu i Kariery, zDolny Ślązak itp., stowarzyszeniami i
fundacjami, centrami naukowymi, parkami rozrywki, itd.
Warto zwrócić uwagę, że przy doborze partnera zewnętrznego z chętnych na rynku godne
uwagi jest zastanowić się, który z nich jest właściwy, by nie popełnić falstartu w
podejmowanych działaniach. Zapobiegnie to powstaniu niepowodzenia na początku
budowania wsparcia dla dzieci zdolnych. Jak sieciować szkoły i placówki oraz sojuszników w
pracy z uczniem zdolnym, aby przygotować jak najciekawszą ofertę zajęć dla dzieci z danej
miejscowości czy regionu? Może warto zawierać umowy partnerskie z koalicjantami, by nie
dopuścić do efektu „bańki mydlanej”, która szybko rozpada się pod wpływem pierwszych
niesprzyjających warunków. Dobrze byłoby na początku budowania partnerstwa na rzecz
10
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
ucznia zdolnego opracować nowe standardy, które można byłoby później tylko modyfikować
do zaistniałych potrzeb koalicji.
Zawsze należy pamiętać, że nawet przeciętnie zdolny maluch może wyrosnąć na
pasjonata. Im wcześniej zaczniemy rozwijać ukryte zdolności i talenty, tym lepiej. Każde
dziecko jest uzdolnione, a nauczyciele oraz rodzice mają przywilej i obowiązek odkryć te
uzdolnienia oraz je rozwijać. Troszcząc się przy tym, aby dzieci odczuwały satysfakcję z
działalności twórczej oraz stwarzając im warunki do prezentowania swych osiągnięć, np.
muzycznych, wokalnych, recytatorskich, tanecznych, sportowych, konstrukcyjnych.
Nie należy zapominać również o tym, aby stwarzać uczniowi zdolnemu okazję do jak
najczęstszych kontaktów grupowych, doświadczania zespołowego działania, uczestniczenia
w spontanicznych i zorganizowanych zajęciach grupowych, pomagać mu w nawiązaniu
kontaktów społecznych. Ważne jest też, aby nie zaniedbywać rozwoju fizycznego dziecka,
zachęcanie go do spędzenia czasu wolnego w sposób aktywny ruchowo.
Nie zapominajmy o tym, że dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero
potem utalentowanym. Nadmiar obowiązków, nasze zbyt duże wymagania mogą je zmęczyć
i zniechęcić do dalszego wysiłku. Nauczyciele i rodzice za dużą wagę przywiązują do
szkolnych ocen. Tymczasem talent może drzemać w dziecku, które wciąż zbiera uwagi, a w
potocznym rozumieniu jest słabym uczniem. Charakterystyczne dla dziecka zdolnego jest to,
że nie bardzo mieści się w ramy wymaganego zachowania, tzn. spokojnego siedzenia i
uważania na zajęciach. Sprawia kłopoty. Wymaga więcej czasu i uwagi. Pamiętajmy, że
konkursy, choć są wspaniałą formą promocji talentów, sprawdzają i wykrywają tylko jeden
typ uzdolnień – tych, co gotowe problemy rozwiązują w określonym czasie. Są jednak sitem,
przez które przelatuje dużo diamentów. Miejmy na uwadze, że niektórzy uczniowie wybitni
nigdy nie osiągają sukcesów w konkursach, ale rozwiązują wspaniałe problemy w swobodnej
atmosferze. Potrafią stawiać oryginalne problemy dla siebie i dla innych, co jest oznaką
wielkich zdolności. Dziecko zdolne najczęściej nie jest nastawione na rywalizację, ono chce
być lepsze od siebie. Cieszy się, gdy lepiej rozwiąże zadanie niż kilka dni wcześniej, lepiej
11
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
zagra utwór na instrumencie niż miesiąc temu. To, że zaczyna rywalizować z innymi dziećmi,
jest najczęściej skutkiem ambicji rodziców.
Pamiętajmy, że wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za rozwój zdolności i talentów
naszych uczniów.
12
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego