Profile spożycia alkoholu – Polska, Unia Europejska

Profile spożycia alkoholu – Polska, Unia Europejska
-
Średnie spożycie napojów spirytusowych w Polsce w okresie od czerwca 2002 do
czerwca 2003 wzrosło o 25%;
Największy wzrost spożycia tych napojów nastąpił wśród uczniów, studentów i osób o
niskich dochodach;
1,8 mln ludzi na świecie umarło w 2002 z powodu alkoholu (wg Raportu WHO o stanie
zdrowia na świecie w 2002 roku) – co stanowi 3,2% wszystkich zgonów;
Alkohol jest trzecim głównym czynnikiem ryzyka zagrażającym zdrowiu w krajach
rozwiniętych – do których zalicza się również Polskę – za nikotyną i nadciśnieniem
tętniczym; (wg Raportu WHO o stanie zdrowia na świecie w 2002 roku).
Koszty związane z pomocą społeczną, służbą zdrowia, ubezpieczeniami, wymiarem
sprawiedliwości i więziennictwa pochodne picia alkoholu oraz koszty związane ze
stratami w sektorze produkcyjnym stanowią duże sumy całego dochodu społeczności
Europy (1-3%)1.
Obecność alkoholu w życiu codziennym współczesnego człowieka powoduje w
sposób nieuchronny pewną ilość szkód i zagrożeń. Występują one we wszystkich
społeczeństwach. Wielkość tych szkód jest związana z rozmiarami i stylem konsumpcji
napojów alkoholowych, ale zależy również od skuteczności i zasięgu działań profilaktycznych
i naprawczych. Jednym z celów Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych zawartego w Narodowym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych jest ograniczenie globalnego spożycia alkoholu i zmiana struktury jego
spożycia na rzecz napojów niskoprocentowych. Podstawowymi metodami realizacji tego celu
to: ograniczanie dostępności poprzez racjonalną i elastyczną politykę fiskalną zapobiegającą
obniżaniu cen alkoholu i preferującą napoje niskoprocentowe, ograniczanie dostępności
poprze kontrolę ilości i usytuowania punktów sprzedaży, edukacja publiczna i środowiskowa
wspierająca racjonalne i powściągliwe decyzje dotyczące picia alkoholu2.
W 2001 roku średnia spożycia alkoholu na głowę w Polsce wynosiła 5.87 l czystego
alkoholu. Systematycznie od początku lat 90 następuje zmiana struktury sprzedaży napojów
alkoholowych na rzecz napojów o niskiej zawartości alkoholu. Ponad 50% sprzedaży
stanowiło piwo (w 1996 roku 34%), a niecałe 30% wyroby spirytusowe (w 1996 roku 46%)3.
W 2000 roku po raz pierwszy w Polsce zostały zrealizowane i opracowane badania
dotyczące używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez polskich studentów.
Ważniejsze wyniki badań pokazują, że 12.5% studentów określa siebie jako abstynentów a
44% studentów piło alkohol trzy razy lub więcej w ciągu miesiąca poprzedzającego badanie.
Około 25% osób badanych przynajmniej raz upiło się w ciągu ostatniego miesiąca4.
Pod koniec 2002 roku Minister Finansów podjął decyzję o obniżeniu podatku
akcyzowego na wyroby spirytusowe. Spowodowało to obniżenie cen napojów spirytusowych, a
następnie skokowy wzrost o 25% średniego spożycia napojów spirytusowych. Na podstawie
badań przeprowadzonych na zlecenie PARPA przez Sopocką Pracownię Badań Społecznych
stwierdzono także, że wzrost konsumpcji napojów spirytusowych miał bezpośredni wpływ na
zmianę struktury spożycia. Odnotowano wyraźny wzrost udziału napojów spirytusowych w
ogólnej strukturze konsumpcji alkoholu ( z 39% w 2002 roku do 44% w roku 2003) i jednoczesny
spadek udziału piwa w ogólnym spożyciu alkoholu (z 52% w roku 2002 do 48% w roku 2003).
Największy wzrost spożycia zanotowano wśród tej grupy osób, które piją najwięcej – ponad 12
litrów czystego alkoholu rocznie. W ciągu roku (od czerwca 2002 do czerwca 2003) populacja ta
1
2
IAS Factsheet 2003: Economic costs and benefits
Sprawozdanie z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości I przeciwdziałaniu alkoholizmowi w 2001 roku
Sprawozdanie z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości I przeciwdziałaniu alkoholizmowi w 2001 roku
4
Sprawozdanie z realizacji ustawy o wychowaniu w trzeźwości I przeciwdziałaniu alkoholizmowi w 2001 roku
3
1
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
01-458 Warszawa, ul. Szańcowa 25
fax: (0-22) 836-81-66, tel. (0-22) 532-03-20, http://www.parpa.pl
zwiększyła się o ponad 1/3 (o 35%). O prawie ¼ (o 23%) wzrosła liczba konsumentów pijących
dużo. Wzrost liczebny tych dwóch grup może oznaczać w bliższej perspektywie poważne
nasilenie problemów zdrowotnych i społecznych związanych z alkoholem. Niepokojące jest
również to, że w ciągu tego czasu największy wzrost wśród osób najwięcej pijących (ponad 12
litrów czystego alkoholu) nastąpił w grupie uczniów i studentów: ponad 2,5 krotnie oraz wśród
osób o niskich dochodach: ponad 2 krotnie. Wykazany w badaniach wzrost konsumpcji napojów
spirytusowych oraz specyfika grup społecznych, których dotyczy, wskazują na dramatyczny
wzrost zagrożeń dotyczących zdrowia i porządku publicznego.
Alkohol w innych krajach europejskich
Szwecja należy do państw o wyjątkowo zaostrzonej polityce alkoholowej. Butelka
wódki 0.7l kosztuje blisko 80-90zł. Powodem takich cen jest są wysokie podatki – na każdy
litr wódki sprzedawanej państwo nakłada podatek o wartości blisko 100 zł. Dzięki tej polityce
Szwedzi plasują się na końcu europejskich statystyk dotyczących profilu spożycia alkoholu –
w 2001r spożycie wynosiło 5,63 l czystego alkoholu na głowę. Sytuacja ta doprowadziła
jednak do sytuacji w której jedynie 48% spożytego alkoholu pochodziło z państwowego
źródła (2003r)5. Fakt ten ma bezpośredni wpływ na wzrost konsumpcji - na dzień dzisiejszy
konsumpcja w Szwecji wzrosła do 10,5 l czystego alkoholu na głowę.6
W Niemczech statystyki pokazują, że blisko 12.3% czyli ok. 5.5 milionów dorosłych
mieszkańców spożywa dziennie blisko 25g czystego alkoholu7. Niemcy w 2003 roku po raz
pierwszy wzięły udział w europejskich badaniach dotyczących konsumpcji substancji
psychoaktywnych (m.in. alkohol) przez młodzież ESPAD. W badania wzięło udział 11.043
uczniów z różnych województw – „landów”. Według Marion Caspers – Merk, Pełnomocnika
Niemieckiego Rządu ds. Narkomanii wyniki badań są kolejnym alarmującym sygnałem o
szerokim zasięgu środków psychoaktywnych wśród młodzieży. Badania pokazują, że blisko
38% niemieckiej młodzieży nadużyło alkoholu na 30 dni przed badaniami. Szczególnie
dużym powodzeniem cieszą się alkopopy – wysokoprocentowe napoje alkoholowe
pomieszane z sokami owocowymi. W czasie przed przeprowadzeniem badań blisko 63%
osób przyznało się do picia alkopopów, 56% piwa, 51% alkoholi wysokoprocentowych a 50%
wina. Co druga osoba poniżej 14 lat zadeklarowała przynajmniej jednokrotne nadużycie
alkoholu a ok. 59% ankietowanych zadeklarowała, że podczas ostatnich 30 dni w przeciągu
jednej sesji spożycia alkoholu wypiła więcej niż 5 szklanek alkoholu8.
W regionie europejskim widać pewne trendy. Kraje północne utrzymują stałe
tendencje w spożyciu alkoholu – z wyjątkiem Szwecji, gdzie spożycie spada . Konsumpcja
zwiększa się na Litwie, Łotwie, podczas gdy spożycie alkoholu w Estonii spada. Wśród
krajów Unii Europejskiej Irlandia jest krajem gdzie konsumpcja alkoholu rośnie znacząco, w
mniejszym stopniu rośnie też w Grecji, Luxemburgu i Portugalii. W pozostałych krajach UE
konsumpcja alkoholu spada w 6 krajach, a pozostaje na stałym poziomie w 5. W krajach
Europy Środkowej i Wschodniej konsumpcja alkoholu wzrasta w Republice Czeskiej,
Rumunii i Macedonii, na Białorusi i Federacji Rosyjskiej9.
5
6
7
Newsweek Polska. 6.06.2004 „Niedokończona krucjata”
http://europa.eu.int/comm/taxation_customs/publications/info_doc/info_doc.htm
Drogen Suchtbericht 2004
www.bmgs.bund.de
9
Europejski Raport Zdrowia 2002 - WHO
8
2
Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
01-458 Warszawa, ul. Szańcowa 25
fax: (0-22) 836-81-66, tel. (0-22) 532-03-20, http://www.parpa.pl