relacje pomiędzy pokoleniami

RELACJE POMIĘDZY POKOLENIAMI
W RODZINIE, ICH PRZEMIANY
W DOBIE GLOBALIZACJI
I PONOWOCZESNOŚCI
TOMASZ SOSNOWSKI
Uniwersytet w Białymstoku
Wydział Pedagogiki i Psychologii
Zakład Pedagogiki Społecznej
„W młodości studiuje się dorosłych,
aby osiągnąć mądrość. Na starość
studiuje się dzieci, aby znaleźć
szczęście”
Peter Rosegger
Generacja
Rodzina
wielopokoleniowa
zamieszkała
wspólnie
przez
wszystkie
pokolenia
zamieszkała oddzielnie,
lecz w pobliżu
(niezależność
mieszkaniowa), istnieją
jednak bardzo częste i
liczne kontakty, wzajemna
pomoc, świętowanie,
spędzanie czasu wolnego
„zbiór ludzkich jednostek
o zbliżonym wieku,
których zainteresowania,
potrzeby, postawy,
motywy działania
i światopogląd
ukształtowane zostały
przez wspólne
doświadczenia życiowe,
a zwłaszcza przemiany
historyczne, ekonomiczne
i naukowo-techniczne
danej epoki”
(T. Rostowska, Konflikt
międzypokoleniowy w
rodzinie, Łódź 2001, s.
37)
ODNIESIENIE TEORETYCZNE – PEDAGOGICZNA
ORIENTACJA HUMANISTYCZNA
Rodzina
• Wspólnota trzech pokoleń: dzieci + rodziców+
dziadkowie: zespoleni ze względu na: wspólne cele,
dążenia, więź emocjonalną; jest to wspólnota
rodzinna – emocjonalna, opiekuńcza, wychowawcza,
kulturowa, majątkowa, zamieszkania
• Miejsce codziennych „spotkań” (sztuka bycia ze sobą,
wyjście na przeciw)
młode
• Dialog,
średnie
stare
pokolenie
interakcje
wzajemna komunikacja, porozumiewanie się,
otwarcie się wzajemne
• Proces transformacji międzypokoleniowej
wielopokoleniowa
Relacja
Interakcja
• stosunek zachodzący
między przedmiotami,
wielkościami; jest to
skojarzenie dwóch
punktów (podmiotów)
pomiędzy którymi istnieje
lub jest przewidywana
łączność powiązania
• proces w którym zachodzi
wzajemne oddziaływanie
na siebie dwóch lub więcej
osób; równoczesne
wzajemne oddziaływanie,
równoczesna psychiczna
i behawioralna aktywność
poszczególnych osób
bezpośrednie
(pomiędzy członkami
w rodzinie, w grupie rówieśniczej,
Interakcje
międzyludzkie
w środowisku lokalnym)
pośrednie
(poprzez media elektroniczne:
komputer, Internet, telefon komórkowy)
Więź rodzinna
jako szczególny
rodzaj więzi
społecznej
•oznacza cały kompleks sił
przyciągających jej członków
nawzajem do siebie,
integrujących ich ze sobą
• więź strukturalno-przedmiotowa
Rodzaje więzi
w rodzinie
• więź osobowa
wielopokoleniowej
• więź kulturowa
z trwałości związku małżeńskiego
związków biologicznych, genetycznych
„Siły”
tkwiące w rodzinie
wielopokoleniowej
budujące poczucie
bezpieczeństwa
wynikają:
stosunków zależności, współzależności
podobnych, określonych postaw członków
rodziny i nastawień wobec świata
zewnętrznego
silnych, naturalnych więzi uczuciowych
zadomowienia, zakorzenienie
poczucia przynależenia do wspólnoty
rodzinnej
swoistości, specyfiki domu rodzinnego
Zjawiska, procesy zagrażające poczucie bezpieczeństwa
w rodzinie wielopokoleniowej
Transformacja
systemowa
Globalizacja
Ponowoczesność
Delokalizacja wspólnoty – uwolnienie się więzi
międzyludzkich od bliskości terytorialnej
Glokalizacja – zastępowanie typowych więzi opartych
na trwałej współobecności członków zbiorowości
terytorialnych przez luźno powiązane sieci,
zmienne, o zasięgu globalnym
Elementy
zmienne
(pozytywne
i destruktywne)
Rodzina
wielopokoleniowa
Przemiany rodzime
i globalne
•relatywizm
•zjawisko przesunięcia
socjalizacyjnego
•eksplozja mediów
elektronicznych
•zróżnicowanie form życia
społecznego
•kultura prefiguratywna
Elementy
trwałe,
tworzące „ramy
moralne”
• Wartości
ogólnoludzkie,
humanistyczne
• Tradycje i kultura
domu rodzinnego
• Dorobek kultury
narodowej
• Dom jako wartość
JAK JEST SYTUACJA CZŁOWIEKA WE WSPÓLCZESNYM
ŚWIECIE, W RODZINIE WIELOPOKOLENIOWEJ?
CZYM JEST ONA UWARUNKOWANA?
JAKIE SĄ KIERUNKI PRZEMIAN WSPÓŁCZESNEJ RODZINY?
„Z nadzieją i trwogą spoglądamy na to, co dzieje się z
naszym światem przyrody, kultury, cywilizacji i co dzieje się
z ludźmi (...) Świat się skurczył do migotliwych obrazów
wielokanałowej telewizji (...). Czy bogactwo treści i form
przekazywania informacji, obrazów i wiedzy jest nową
szansą edukacyjną czy zagrożeniem?”
Prof. Z. Kwieciński
Kierunki przemian współczesnej rodziny
autonomizacja
członków
rodziny
patologizacja
społeczna i
psychospołeczna
jednostek mająca
istotne reperkusje w
życiu rodzinnym
partykularyzacja
dochodów
członków
rodziny
anonimowość
jednostki
poza domem
zmniejszenie
uprawnień
kontrolnych
rodziny
malenie
spójności i
dezintegracja
rodziny
malenie wartości
dzieci rodzicom
(dobra
konkurencyjne)
indywidualizacja
form aktywności
w rodzinie i
zainteresowań
dyferencjacja
norm i wartości
poszczególnych
członków rodziny
egalitaryzacja
członków
rodziny
emancypacja dzieci w
rodzinie, zwiększył się
ich zakres swobody i
niezależności
rodzina jako środowisko
utrzymujące równowagę
emocjonalną człowieka,
wzrost rangi uczuć
wyższych w rodzinie
(miłość)
KULTURA POPULARNA JAKO CZYNNIK
SOCJALIZACJI
W którą stronę proces wychowania współczesnego dziecka?
- świadome dążenie do zablokowania istniejących trendów
kulturowych, w imię uznanych, tradycyjnych wartości kulturowych
- bezrefleksyjne dryfowanie wraz z szybko zmieniającą się kulturą
- akceptacja euforii supermarketu i bezkrytyczne „klikanie” w
rzeczywistość, tak jak gdyby to była strona z Internetu
- negocjacja z młodzieżą kształtu rzeczywistości, w której wspólnie
żyjemy, a w szczególności kształtowanie w młodzieży nawyku
świadomego podejmowania wyborów odnośnie do kształtu
własnego „ja”
WYBRANE PROPOZYCJE DZIAŁAŃ
I RÓZNYCH FORM AKTYWNOŚCI
Z UDZIAŁEM SENIORÓW
WYBRANE PROGRAMY AKTYWIZACJI LUDZI DOJRZAŁYCH:
„ŚLADAMI PRZESZŁOŚCI – KU PRZYSZŁOŚCI”
•
etap I: Kiedy babcia była mała i dziadka jeszcze nie
znała:
-dzieje rodziny w formie drzewa genealogicznego;
-wspomnienia z dzieciństwa: „wywiad z dziadkami”;
-uroczystości babci i dziadka;
-karnawał z dziadkami;
-audycja muzyczna – karnawał na ludowo;
-na szlaku rękodzieła ludowego.
•
ADOPCJA ZASTĘPCZYCH DZIADKÓW.
„Ludzie starsi dzięki swej dojrzałości i
doświadczeniu mogą udzielać młodym rad i cennych
pouczeń. Kruchość ludzkiego istnienia, w sposób
najbardziej wyrazisty ujawniająca się w starszym
wieku, staje się w tej perspektywie przypomnieniem
o wzajemnej zależności i nieodzownej solidarności
między różnymi pokoleniami, jako że każdy
człowiek potrzebuje innych i wzbogaca się dzięki
darom i charyzmatom wszystkich”.
Św. Papież Jan Paweł II
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ