docArtykuł zawiera 41958 znaków ze spacjami
download 
Reklamacja Transkrypt
Artykuł zawiera 41958 znaków ze spacjami
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO ROZDZIAŁ III Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Zakład Medycyny Społecznej i Profilaktyki School of Public Health in Bytom, Medical University of Silesia, Department of Social Medicine and Prevention 1 Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, Wydział Nadzoru Prawnego Silesian Voivodeship Office in Katowice, Legal Supervision Department 2 3 Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, Szpital Kliniczny Nr 7 Medical University of Silesia, Hospital No. 7 TERESA BILEWICZ-WYROZUMSKA1, EDYTA NOGIEĆ-KARWOT2, JOLANTA WOŁKOWICZ3 Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne Initiative for Health in the province of Silesia. Legal aspects Słowa kluczowe: programy zdrowotne, profilaktyka, prawo, województwo śląskie Key words: health programs, prevention, law, Silesia W wielu krajach europejskich obserwujemy w ostatnich latach działania zmierzające do wprowadzenia reform i przekształceń funkcjonujących dotąd systemów zdrowia oraz sfery zdrowia publicznego. W 1997 roku na zlecenie roboczej grupy WHO przygotowującej strategię „ Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku” opracowano listę podstawowych działań w tym zakresie; 1) zapobieganie, aktywne monitorowanie i zwalczanie chorób zakaźnych oraz ważnych społecznie chorób niezakaźnych, 2) monitorowanie sytuacji zdrowotnej (zbieranie i wykorzystywanie podstawowych informacji o stanie zdrowia ludności), 3) promocja zdrowia i edukacja zdrowotna, 4) medycyna pracy, 5) ochrona środowiska, 6) legislacja dotycząca obszaru zdrowia publicznego, 7) zarządzanie zdrowiem publicznym i badania naukowe w zakresie zdrowia publicznego, 8) funkcjonowanie niezbędnych służb zdrowia publicznego, 9) opieka zdrowotna dla grup wysokiego ryzyka i osób specjalnej troski [9]. ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Nowe Zdrowie Publiczne zdefiniowane w 2000r. przez T.H. Tulchinsky’ego i E.A.Varavicovą to podejście do ochrony zdrowia jednostki i społeczności, oparte na działaniu służb sanitarnych, środowiskowych, promocji zdrowia oraz działaniach zapobiegawczych skoordynowanych ze świadczeniami leczniczymi, rehabilitacyjnymi oraz z długoterminową opieką medyczną [6]. Promocja zdrowia jest procesem, w którym uczestniczy wiele podmiotów, a wykorzystywana w sposób profesjonalny międzydyscyplinarna wiedza, powinna prowadzić do zmian społecznych służących rozwojowi [2]. Zorganizowane działania programowe, jako przedsięwzięcia wielodyscyplinarne na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym, przy wsparciu licznej grupy profesjonalistów; m.in. epidemiologów, demografów, prawników, psychologów społecznych, socjologów, pracowników ochrony zdrowia, administracji i mediów, mogą poprawić skuteczność podejmowanych działań. W Karcie Ottawskiej wszechstronną strategię promocji zdrowia oparto na pięciu obszarach działań: budowaniu zdrowotnej polityki społecznej, tworzeniu środowisk sprzyjających zdrowiu, zwiększaniu i wzmacnianiu uczestnictwa społeczności lokalnej w działaniach na rzecz zdrowia, rozwijaniu umiejętności osobniczych w sprawach zdrowia, reorientacji służby zdrowia. Do podstawowych warunków życia niezbędnych do zachowania zdrowia, uznaje się dochody, żywność, wykształcenie, pokój. Wszystkim obywatelom, bez względu na ich status materialny, prawo zapewnia równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanej ze środków publicznych. Wynika to wprost z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). Zgodnie bowiem z art. 68 ust. 1 i 2 Ustawy zasadniczej każdy ma prawo do ochrony zdrowia (ust. 1) oraz obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa (ust. 2). Zadania z zakresu szeroko pojętej ochrony zdrowia, a spoczywające na organach administracji samorządowej na poszczególnych jej poziomach tj: województwo, powiat i gmina, zostały szczegółowo określone zarówno w przepisach ustrojowych, jak również w przepisach prawa materialnego. Ustawy o samorządach: gminnym, powiatowym oraz województwa nakładają na jednostki samorządu terytorialnego liczne zadania, w tym również zadania z zakresu ochrony zdrowia. Zakres zadań władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej określa ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity Dz. U. tekst jednolity Nr 164, poz. 1027z późn. zm.), dalej jako „ustawa”. Zgodnie z treścią art. 6 wskazanej wyżej ustawy zadania te obejmują w szczególności: tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia; analizę i ocenę potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany; promocję zdrowia i profilaktykę, mające na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu; 40 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. finansowanie w trybie i na zasadach określonych ustawą świadczeń opieki zdrowotnej. Przypisanie zadań konkretnym szczeblom administracji samorządowej, jak również wojewodzie i ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, a także uszczegółowienie wyżej wskazanych zadań w zakresie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej zawierają przepisy od art. 7 do art. 12 wyżej cyt. ustawy. Do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy; 2) przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach polityki zdrowotnej; 3) inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami; 4) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy. Do zadań własnych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych przez powiat należy w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów działania programów polityki zdrowotnej wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców powiatu - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami; 2) przekazywanie marszałkowi województwa informacji o realizowanych na terenie powiatu programach polityki zdrowotnej; 3) inicjowanie, wspomaganie i monitorowanie działań lokalnej wspólnoty samorządowej w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej prowadzonych na terenie powiatu; 4) pobudzanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie i na rzecz ochrony zdrowia; 5) podejmowanie innych działań wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych. Do zadań własnych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych przez samorząd województwa należy w szczególności: 1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów polityki zdrowotnej wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców województwa - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami i powiatami; 2) przekazywanie wojewodzie informacji o realizowanych na terenie województwa programach polityki zdrowotnej; 41 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo 3) opracowywanie i wdrażanie programów innych niż określone w pkt 1 służących realizacji zadań w zakresie ochrony zdrowia; 4) inspirowanie i promowanie rozwiązań w zakresie wzrostu efektywności, w tym restrukturyzacji w ochronie zdrowia; 5) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa. Celem pracy jest ukazanie roli jednostek samorządu terytorialnego w inicjowaniu i realizowaniu przedsięwzięć na rzecz zdrowia mieszkańców z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa. MATERIAŁ I METODA Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nakłada na gminy, powiaty i województwa obowiązek przekazywania informacji o zrealizowanych w danym roku programach zdrowotnych oraz o programach planowanych w roku bieżącym. Materiał badawczy stanowiły informacje przekazywane w latach 2010-2015 do wojewody śląskiego o zrealizowanych i planowanych inicjatywach na rzecz zdrowia przez jednostki samorządu terytorialnego województwa śląskiego. Analizowano także umieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej przesłane do zaopiniowania przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji programy zdrowotne z województwa śląskiego. Uzyskane informacje odniesiono do aktualnych uwarunkowań prawnych (w zakresie zadań jednostek samorządu terytorialnego) dostępu mieszkańców do świadczeń opieki medycznej i finansowania ze środków publicznych. WYNIKI Województwo śląskie pod względem podejmowanych inicjatyw na rzecz zdrowia mieszkańców jest jednym z prężniej działających w kraju. W tabeli I. przedstawiono zestawienie realizowanych i planowanych w poszczególnych latach inicjatyw na rzecz zdrowia mieszkańców. Należy podkreślić, że niektóre inicjatywy były realizowane w cyklu wieloletnim. Tab.I. Informacja o inicjatywach na rzecz zdrowia w woj. śląskim w latach 20102015 42 Rok Liczba programów zrealizowanych 2009 2010 2011 843 355 400 Liczba programów planowanych do realizacji w roku następnym Brak danych 490 228 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. Liczba programów planowanych Rok do realizacji w roku następnym 2012 418 302 2013 417 365 2014 217 307 2015 176 (Źródło: coroczne sprawozdania jednostek samorządu terytorialnego przesyłane do wojewody śląskiego (2010-2015) Liczba programów zrealizowanych Ze względu na wykazywanie w sprawozdaniach również inicjatyw podejmowanych na rzecz zdrowia, które były finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia lub Ministerstwo Zdrowia, poniżej przedstawiono wykaz programów profilaktycznych realizowanych w ostatnim czasie przez śląski oddział wojewódzki NFZ oraz Ministerstwo Zdrowia. Wykaz Programów Profilaktycznych realizowanych przez śląski oddział wojewódzki NFZ Program profilaktyki chorób układu krążenia, Program profilaktyki gruźlicy, Program profilaktyczny chorób odtytoniowych - w tym program przewlekłej obturacyjnej choroby płuc- etap podstawowy, Program profilaktyki chorób odtytoniowych - palenie jest uleczalne - etap specjalistyczny, Populacyjny program wczesnego wykrywania raka piersi, Populacyjny program profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, Program badań prenatalnych, Program profilaktyki i wczesnego leczenia jaskry. Wykaz Programów Ministerstwa Zdrowia realizowanych 2015r. Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych, Narodowy Program Wyrównywania Dostępności do Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD, Program Wieloletni na lata 2011-2020 ”Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej”, Program badań przesiewowych noworodków w Polsce, Program kompleksowej diagnostyki i terapii wewnątrzmacicznej w profilaktyce następstw i powikłań wad rozwojowych i chorób płodu jako element poprawy stanu zdrowia płodów i noworodków na lata 2014-2017, Narodowy Program Ochrony Antybiotyków na lata 2011-2015, 43 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Narodowy Program Ochrony Antybiotyków Moduł I. Monitorowanie zakażeń szpitalnych oraz inwazyjnych zakażeń bakteryjnych dla celów epidemiologicznych, terapeutycznych i profilaktycznych na lata 2014-2015, Zapewnienie samowystarczalności RP w krew i jej składniki, Monitorowanie stanu zdrowia jamy ustnej populacji polskiej, Narodowy Program Leczenia Chorych na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne, Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce, Program Leczniczy Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016, Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego. Po nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, począwszy od dnia 31 sierpnia 2009 roku, projekty programów zdrowotnych powinny być przedłożone do zaopiniowania Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Ponieważ obowiązek taki powstał w połowie roku budżetowego, pierwsze opinie dotyczyły programów planowanych na 2010 rok. Niestety wiedza na temat definiowania, opracowywania i realizowania programów zdrowotnych budzi nadal wiele wątpliwości, gdyż jest to materia złożona, wymagająca często wiedzy fachowej w danej dziedzinie ochrony zdrowia, a także ze względu na konieczności przeprowadzenia wielu analiz, a ponadto obowiązek opracowania i przygotowanie projektu programu zdrowotnego zgodnie z trybem przewidzianym w przepisach powszechnie obowiązującego prawa. Na terytorialnej mapie Polski występuje wyraźna polaryzacja pomiędzy samorządami, które realizują stale programy zdrowotne a tymi, które nie podejmują w tym zakresie jakichkolwiek działań [7]. Najwięcej programów do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji zgłoszono do zaopiniowania z województw: śląskiego, dolnośląskiego, małopolskiego oraz mazowieckiego. Zdecydowanymi liderami wśród realizujących programy zdrowotne są duże miasta. W tabeli nr II przedstawiono oceniane przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w latach 2010-2015 programy zdrowotne z województwa śląskiego z uwzględnieniem rodzaju opinii. Tab. II. Programy zdrowotne opiniowane przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w latach 2010-2014 Rocznik 2010 2011 44 Liczba opinii wydanych przez AOTMiT w sprawie nadesłanych samorządowych programów zdrowotnych 67 187 Liczba programów z województwa śląskiego Liczba opinii Negatywnych do programów z województwa śląskiego Liczba opinii pozytywnych do programów z województwa śląskiego Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. Liczba opinii wydanych przez Liczba opinii Liczba opinii Liczba AOTMiT w spraNegatywnych pozytywnych programów Rocznik wie nadesłanych do programów do programów z województwa samorządowych z województwa z województwa śląskiego programów zdrośląskiego śląskiego wotnych 2012 270 61 25 36 2013 294 59 20 39 2014 288 34 7 27 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych na stronie AOTM [4] Analiza danych wskazuje na zmniejszającą się liczbę inicjatyw na rzecz zdrowia już na poziomie planowania. Jedną z głównych przyczyn stanowi ograniczenie środków finansowych na ich realizację przez jednostki samorządu terytorialnego, które przede wszystkim muszą zabezpieczyć finansowanie potrzeb podstawowych. Z materiału przedstawionego w tabeli nr II wynika, że pomimo zmniejszającej się ogólnej liczby programów zdrowotnych w ostatnich latach systematycznie zmniejszała się liczba opinii negatywnych (2012r. – 41%, 2013r. – 33,9%, 2014r. – 20,6%) wystawionych przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji na korzyść opinii pozytywnych (2012r. – 59%, 2013r. – 66,1%, 2013r. – 79,4%) dla programów z województwa śląskiego. Analiza tych opinii, a zwłaszcza opinii negatywnych, poprzez ukazywanie słabych stron programów dostarcza cennych wskazówek dla tworzenia programów według określonych zasad. Poniżej przytoczono fragmenty opinii negatywnych dla programów zdrowotnych opiniowanych w 2014 roku. Tab. III. Wybrane programy z województwa śląskiego, do których Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wydała opinię negatywną w 2014r. Lp Nazwa programu zdrowotnego 11. „Profilaktyczne badania przesiewowe u dzieci – uczniów II klas szkół podstawowych na terenie Mysłowic” 2014r. Fragment z uzasadnienia opinii negatywne Projekt programu zdrowotnego dotyczy ważnego problemu zdrowotnego, jakim są wady postawy, wzroku i słuchu oraz problem nadwagi i otyłości wśród dzieci. Programem są objęte dzieci 8-letnie, zatem te, które nie są objęte badaniami przesiewowymi , ale które zostaną nimi objęte za dwa lata. Autorzy projektu zamiast celów szczegółowych podali planowane działania (interwencje). Cel główny programu również powinien zostać zmodyfikowany. Niepoprawnie podano również oczekiwane efekty programu. Autorzy programu planują przeprowadzenie konsultacji lekarskich przez lekarza specjalistę, jednak nie precyzują jakiej specjalizacji będzie to lekarz. Autorzy w ramach organi- 45 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Lp Nazwa programu zdrowotnego Fragment z uzasadnienia opinii negatywne zacji programu powinni zwrócić się z prośbą o uzyskanie od opiekunów dzieci zgody na udział uczniów w programie. Autorzy projektu powinni założyć przekazanie wyników badań rodzicom przebadanych dzieci, np. podczas tzw. wywiadówek w szkole. W zakresie zapobiegania otyłości autorzy zaplanowali jedynie pomiar wskaźnika BMI. Nie zaplanowano żadnych innych działań służących realizacji tego celu. Ocena jakości świadczeń mogłaby zostać przeprowadzona na podstawie badania ankietowego skierowanego do rodziców, dyrektorów szkół (…). 22. „Program zdrowotny gminy Działania programu są ściśle powiązane ze świadMszana na lata 2013-2016 – Kom- czeniami zdrowotnymi finansowanymi ze środków pleksowa rehabilitacja i terapia publicznych ze względu na limitowaną liczbę dzieci niepełnosprawnych z terenu świadczeń standardowych, gwarantowanych z zagminy Mszana” kresu rehabilitacji. Ciągłość, systematyczności i kompleksowość stanowi niezbędny warunek uzyskania oczekiwanych efektów rehabilitacji i terapii. Osiągnięcie tego jest możliwe dzięki realizacji zadań ujętych w programie. Sposób powiązania polega na rozszerzeniu i wzbogaceniu oferty terapeutycznej ponad limity ilościowe i rodzajowe. Autorzy opisali bardzo szczegółowo planowane interwencje, jednak nie doprecyzowano, które z nich będą stosowane i w jakim wymiarze, wobec których grup adresatów programu. O większości z planowanych interwencji można powiedzieć, że są powszechnie stosowane w rehabilitacji dzieci. Jednak należy podkreślić, że wielość interwencji proponowanych przez autorów projektu programu wprowadza chaos i szum informacyjny. Nie wiadomo, które interwencje, w jakiej częstotliwości i do kogo będą adresowane. Między innymi zgodnie z poprzednimi opiniami nie znaleziono żadnych wiarygodnych dowodów świadczących o skuteczności klinicznej i efektywności kosztowej wykorzystywania zwierząt w celach terapeutycznych (między innymi dogoterapii), nie zaleca się stosowania tej metody w leczeniu zaburzeń układu nerwowego i zaburzeń psychicznych (…) 33. „Leczenie niepłodności metodą W Polsce realizowany jest program Leczenie Niezapłodnienia pozaustrojowego dla płodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego mieszkańców miasta Sosnowiec” na lata 2013-2016 finansowany przez Ministra Zdrowia. Funkcjonowanie więc samorządowego programu jest powielaniem finansowanego świadczenia. Mimo, że program miasta Sosnowiec jest 46 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. Lp Nazwa programu zdrowotnego Fragment z uzasadnienia opinii negatywne bliźniaczo podobny do programu miasta Częstochowa, który był oceniany w Agencji Oceny Technologii Medycznej w 2012 roku i uzyskał pozytywną opinię AOTM, w obecnym otoczeniu prawnym wydaje się być dublowaniem systemowo finansowanego świadczenia. W projekcie programu miasta Sosnowiec powielono także błędy i niedociągnięcia ocenianego w 2012 roku programu miasta Częstochowa. Nie jasne jest też kryterium włączenia do programu. Wydaje się, iż kwalifikować się będą do niego pary, które nieskutecznie przeszły lub nie spełniły kryteriów włączenia do ministerialnego programu leczenia niepłodności. W takim przypadku należy mieć obawę, że leczenie może być nieskuteczne. Samorząd nie przedstawił także danych dotyczących kolejki oczekujących na program rządowy. 4. „Program zdrowotny w zakresie Program mający na celu zwiększenie wiedzy przypromocji edukacji przedporodo- szłych i młodych rodziców uzupełnia świadczenia wej oraz poporodowej, jak rów- gwarantowane. Obejmuje większość elementów nież szerzenia wiedzy na temat po- treści programowych szkół rodzenia. Program wytrzeby i zasadności szczepień maga uzupełnienia o informacje na temat kosztów ochronnych” Gmina Pilchowice jednostkowych, trybu wyboru realizatorów, dostępności działań oraz metod ewaluacji. 75. „Poród bez bólu – znieczulenie ze- Znieczulenie porodu jest finansowane ze środków wnątrzoponowe porodu dla miesz- Narodowego Funduszu Zdrowia – zgodnie ze kanek miasta Częstochowy w la- wskazaniami medycznymi, w oparciu o Katalog tach 2013-2015” JGP, który nie przewiduje współfinansowania, a program nie określa mechanizmu przepływu środków finansowych, wykorzystanych w programie. Finansowanie porodu przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) obejmuje wszystkie procedury konieczne do wykonania porodu, w tym także znieczulenie zewnątrzoponowe. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem osoba sprawująca opiekę nad rodzącą powinna przedstawić jej pełną informację o niefarmakologicznych i farmakologicznych metodach łagodzenia bólów porodowych. W oparciu o przekazane informacje, osoba prowadząca poród oraz kobieta rodząca powinny wspólnie dokonać wyboru najwłaściwszej w danej sytuacji metody łagodzenia bólu porodowego. Zgodnie 47 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Lp Nazwa programu zdrowotnego 6. „Profilaktyka wczesnego wykrywania wad narządu wzroku u dzieci 4-letnich w Gliwicach” 7. „Leczenie niepłodności metodą NaproTechnology® w latach 2014-2017” Miasto Częstochowa 48 Fragment z uzasadnienia opinii negatywne z Rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczącymi postępowania przeciwbólowego w ginekologii i położnictwie leczenie bólu u kobiet ciężarnych, rodzących oraz w połogu „schematy leczenia bólu w położnictwie powinny umożliwiać lekarzowi indywidualizację postępowania terapeutycznego i opierać się na zastosowaniu skutecznych i bezpiecznych metod, zarówno niefarmakologicznych jak i wykorzystujących środki analgetyczne”. Program odnosi się do istotnego problemu zdrowotnego, jakim jest wczesne wykrywanie wad wzroku. Badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrywania wad wzroku u dzieci w wieku szkolnym są rekomendowane przez wybrane instytucje medyczne oraz konsultantów krajowych, ale nie odnoszą się one do dzieci w wieku przedszkolnym, tylko w wieku 6-19 lat. Ponadto, należy zaznaczyć, że w wieku 4 lat wykonywane jest orientacyjne badanie ostrości wzroku, regulowane rozporządzeniem Ministra Zdrowia w ramach profilaktyki. W projekcie programu podjęto próbę oszacowania kosztów realizacji programu. Koszty całkowite wynoszą 177 650 zł. Określono koszt jednostkowy, ale nie przedstawiono podziału kosztów na przeprowadzenie akcji edukacyjnej oraz wykonanie badań lekarskich. W programie określono koszty całkowite i jednostkowe projektu programu zdrowotnego. Jednakże, ze względu na brak dokładnego opisu procedury leczenia, nie jest możliwe jednoznaczne stwierdzenie, które świadczenia wybiegają po za zakres świadczeń gwarantowanych i tym samym oszacowanie, jaka jest możliwa skala obciążenia finansowego dla jednego uczestnika programu zdrowotnego. Projekt zakłada przeprowadzenie monitorowania i ewaluacji, jednakże mierniki efektywności nie odpowiadają w całości obranym celom. Nie uwzględnia przeprowadzenia oceny zgłaszalności oraz jakości udzielanych świadczeń. Nie zawiera także informacji, ile par spośród populacji docelowej obecnie poddawanych jest leczeniu oraz jaki jest stopień zainteresowania taką metodą leczenia niepłodności w świetle dostępności Programu Leczenia Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013--‐2016 realizowanego przez Ministerstwo Zdrowia. Ponadto, odnaleziona Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. Lp Nazwa programu zdrowotnego Fragment z uzasadnienia opinii negatywne rekomendacja Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu jest negatywna. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych opublikowanych na stronie AOTM [4] OMÓWIENIE ASPEKTÓW PRAWNYCH Legislacja w dziedzinie ochrony zdrowia wyraża stopień zaangażowania państwa w tworzenie zasad polityki zdrowotnej. Prawo w tej dziedzinie powinno być oparte na prawie do samookreślenia i prawie do opieki zdrowotnej [3]. Prawo do samookreślenia ściśle wiąże się z wolnością wyboru i prawem do prywatności. Prawo do opieki zdrowotnej jest prawem socjalnym zależnym od wielu czynników, a zwłaszcza od zasobów ekonomicznych danego kraju. Zasady legislacyjne dotyczące opieki zdrowotnej w danym kraju są publikowane w Międzynarodowym Przeglądzie Praw dotyczącym Opieki Zdrowotnej (International Digest of Health Legislation) w kilkudziesięciu kategoriach; sprawy ogólne (organizacja, ekonomia, badania naukowe itp.), kadry, opieka medyczna i zwalczanie chorób, opieka dentystyczna, zdrowie rodziny, polityki populacyjne i reprodukcyjne, opieka nad ludźmi starymi i rehabilitacja, zdrowie psychiczne, zwalczanie palenia tytoniu, alkoholizmu i nadużywania leków, zagadnienia etyczne i odpowiedzialność zawodowa, zgon i zagadnienia pokrewne, odżywianie i bezpieczna żywność, ochrona konsumenta, farmaceutyki i urządzenia medyczne, trucizny i inne ryzykowne substancje, medycyna i bezpieczeństwo pracy, ochrona środowiska, ochrona radiologiczna, zapobieganie wypadkom, sport i rekreacja, informacja i statystyka medyczna. Legislacja zdrowotna może być formułowana w konstytucji, przepisach prawnych, statutach, rozporządzeniach, a w niektórych przypadkach nawet w orzeczeniach sądowych. Prawo w dziedzinie ochrony zdrowia niewłaściwie sformułowane może być przyczyną trudności w zarządzaniu systemem opieki zdrowotnej, jak również przyczynić się do zahamowania wielu pozytywnych działań na rzecz poprawy zdrowia społeczeństwa. Legislacja zdrowotna powinna określać strukturę systemu opieki zdrowotnej oraz zasady funkcjonowania, instrumenty legislacyjne, infrastruktury, sankcje. Narzędziami ułatwiającymi wprowadzenie legislacji w sektorze zdrowia są licencje, rejestry, pozwolenia, zarządzenia administracyjne, zakazy i nakazy, kontrole i inspekcje, kary i różne inne restrykcje [1]. Wdrażaniu legislacji zdrowotnej powinna towarzyszyć równolegle prowadzona edukacja. Ze względu na zmieniające się potrzeby zdrowotne populacji, wprowadzanie nowych technologii, metod diagnostyczno-terapeutycznych czy warunków polityczno-ekonomicznych, legislacja zdrowotna kraju musi podlegać okresowym zmianom. Wprowadzenie w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. nowelizacji ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, wyróżniło dwa typy programów i są to: programy zdrowotne i programy polityki zdrowotnej. Według ustawowej definicji program polityki zdrowotnej to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, 49 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez ministra albo jednostkę samorządu terytorialnego. Z kolei w rozumieniu ww. ustawy program zdrowotny to zespół zaplanowanych i zamierzonych działań z zakresu opieki zdrowotnej ocenianych jako skuteczne, bezpieczne i uzasadnione, umożliwiających osiągnięcie w określonym terminie założonych celów, polegających na wykrywaniu i zrealizowaniu określonych potrzeb zdrowotnych oraz poprawy stanu zdrowia określonej grupy świadczeniobiorców, opracowany, wdrażany, realizowany i finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Zgodnie z treścią art. 48 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, programy zdrowotne może opracowywać, wdrażać, realizować i finansować Narodowy Fundusz Zdrowia, a programy polityki zdrowotnej mogą opracowywać, wdrażać, realizować i finansować ministrowie oraz jednostki samorządu terytorialnego. Fundusz realizuje programy polityki zdrowotnej zlecone przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Programy te mogą dotyczyć w szczególności: 1) ważnych zjawisk epidemiologicznych; 2) innych niż określone w pkt 1 istotnych problemów zdrowotnych dotyczących całej lub określonej grupy świadczeniobiorców przy istniejących możliwościach eliminowania bądź ograniczania tych problemów; 3) wdrożenia nowych procedur medycznych i przedsięwzięć profilaktycznych. Programy polityki zdrowotnej jednostek samorządu terytorialnego w przypadku, gdy dotyczą świadczeń gwarantowanych objętych programami, które są realizowane przez ministrów oraz Narodowy Fundusz Zdrowia, muszą być z nimi spójne merytorycznie i organizacyjnie. Przepisy ustawy określają, iż programy mogą być realizowane w okresie jednego roku albo wielu lat. Przepisy powszechnie obowiązującego prawa, a w szczególności ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych nie określa z jakich elementów oraz co powinien zawierać program polityki zdrowotnej opracowywany przez jednostki samorządu terytorialnego. Pewne wytyczne, które mogą być przydatne przy tworzeniu samorządowych programów polityki zdrowotnej można znaleźć w wydanym przez Ministra Zdrowia Zarządzeniu z dnia 29 grudnia 2014r. w sprawie prowadzenia prac nad opracowaniem i realizacją programów polityki zdrowotnej (Dz. Urz. Ministra Zdrowia z 2014r. poz. 84). Zgodnie z treścią § 1 ust. 3 zarządzenia, projekt programu powinien być opracowywany według schematu dokumentu programu zdrowotnego zamieszczonego poniżej i stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia. Schemat Dokumentu Programu Polityki Zdrowotnej I. Strona tytułowa 1) nazwa programu; 2) logotyp urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zdrowia; 50 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. 3) okres realizacji programu; 4) podstawa prawna realizacji programu; 5) akceptacja ministra właściwego do spraw zdrowia; 6) data opracowania programu. II. Streszczenie 1) skrótowy opis celów ogólnych i szczegółowych programu; 2) określenie wysokości środków niezbędnych na realizację programu, w tym środ3) ków z budżetu ministra właściwego do spraw zdrowia, w kolejnych latach jego realizacji; 4) spodziewane efekty i korzyści wynikające z potencjalnego wdrożenia programu, w tym określenie głównych mierzalnych i niemierzalnych korzyści i kosztów. III. Zdefiniowanie problemu 1) opis problemu; 2) przyczyny istnienia problemu; 3) waga problemu dla społeczeństwa; 4) dotychczasowe próby rozwiązania problemu; 5) przedstawienie trudności w uzyskaniu świadczeń zdrowotnych, jeśli dotyczy. IV. Uzasadnienie 1) dlaczego realizacja programu powinna zostać sfinansowana (dofinansowana) przez ministra właściwego do spraw zdrowia, w tym należy wskazać odpowiednie wskaźniki i mierniki (w relacji z innymi ważnymi z punktu widzenia polityki zdrowotnej programami); 2) zdefiniowanie potrzeby zdrowotnej, której zaspokojeniu ma służyć realizacja programu; 3) efektywność ekonomiczna; 4) innowacyjność i wykorzystane postępu naukowo-technicznego w zaproponowanych rozwiązaniach; 5) wykorzystanie dotychczasowych doświadczeń; 6) promowanie współpracy między różnymi instytucjami i organizacjami; 7) możliwość ponownego wykorzystania programu w przyszłości lub kontynuowania jego realizacji przez inne jednostki. 51 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo V. Opis programu 1) określenie, czy program stanowi kontynuację z lat ubiegłych; 2) cele ogólne i szczegółowe; 3) plan działań - opis działań, które mają doprowadzić do osiągnięcia celów; 4) sposób realizacji zadań; 5) źródła finansowania: a. budżet ministra właściwego do spraw zdrowia, b. udział własny realizatorów/koordynatorów, c. inne; 6) szczegółowy harmonogram działań wynikający z formy opisowej; 7) wskaźniki monitorowania oczekiwanych efektów, w tym czasookres ich monitorowania. VI. Kosztorys Kosztorys powinien zawierać wydatki niezbędne do poniesienia na realizację programu w poszczególnych latach w podziale na zadania z uwzględnieniem wydatków bieżących i majątkowych. VII. Realizatorzy programu Należy określić: 1) wstępne (pożądane) kryteria wyboru realizatora lub koordynatora programu; 2) sposób monitorowania i analizy celów ogólnych i szczegółowych programu; 3) kryteria oceny efektów realizacji programu. VIII. Kontynuacja działań podjętych w programie Należy podać informację o przewidywanym sposobie i zakresie kontynuacji w programie działań. Nowelizacja przepisów ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych z dnia 22 lipca 2014r., poprzez dodanie „Działu IVa. „Ocena potrzeb zdrowotnych” (obowiązuje od 1 stycznia 2015r.), wskazuje na konieczność tworzenia map potrzeb zdrowotnych - regionalnych i ogólnopolskiej, o których mowa w art. 95a ust. 1 i 6 ustawy. Celem analizy na poziomie regionalnej mapy potrzeb zdrowotnych jest określenie obecnej i prognozowanej sytuacji demograficznej i zdrowotnej społeczności w odniesieniu do dostępnych zasobów i infrastruktury ochrony zdrowia oraz wskazanie obszarów wymagających podjęcia odpowiednich działań ze strony państwa. Obecnie projekt programu polityki zdrowotnej przekazywany jest przez jednostkę samorządu terytorialnego do Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w celu zaopiniowania i musi wykazywać spójność z mapą potrzeb zdrowotnych. 52 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. Agencja sporządza opinię w sprawie projektu programu polityki zdrowotnej w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania projektu tego programu na podstawie poniższych kryteriów: 1) wpływ na poprawę zdrowia obywateli przy uwzględnieniu: a. priorytetów zdrowotnych określonych w przepisach wydanych na podstawie ust. 2, b. wskaźników zapadalności, chorobowości lub śmiertelności określonych na podstawie aktualnej wiedzy medycznej; 2) skutki następstw choroby lub stanu zdrowia, w szczególności prowadzących do: a. przedwczesnego zgonu, b. niezdolności do samodzielnej egzystencji w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; c. niezdolności do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, d. przewlekłego cierpienia lub przewlekłej choroby, e. obniżenia jakości życia; 3) znaczenie dla zdrowia obywateli, przy uwzględnieniu konieczności: a. ratowania życia i uzyskania pełnego wyzdrowienia, b. ratowania życia i uzyskania poprawy stanu zdrowia, c. zapobiegania przedwczesnemu zgonowi, d. poprawiania jakości życia bez istotnego wpływu na jego długość; 4) skuteczność kliniczną i bezpieczeństwo; 5) stosunek uzyskiwanych korzyści zdrowotnych do ryzyka zdrowotnego; 6) stosunek kosztów do uzyskiwanych efektów zdrowotnych; 7) skutki finansowe dla systemu ochrony zdrowia, w tym dla podmiotów zobowiązanych do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji na swojej stronie internetowej udostępnia i przedstawia zainteresowanym jednostkom - opracowane przez Agencję - cechy dobrze zaprojektowanego programu zdrowotnego [5]. Jednocześnie zwrócić należy uwagę, iż ustawa w obecnym brzmieniu rozróżnia programy profilaktyki zdrowotnej i programy zdrowotne. Program zdrowotny powinien być skierowany na jeden lub kilka wybranych problemów zdrowotnych, dokładnie określonych, możliwych do zmierzenia, którym można zapobiegać lub które można modyfikować. Z założenia tego wynika, że przed wdrożeniem programu należy się upewnić, że wybrany problem zdrowotny jest w populacji docelowej rzeczywiście obecny i na tyle rozpowszechniony, że projektowane działania są uzasadnione. Program zdrowotny powinien oprócz szczegółowej 53 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo charakterystyki, uwzględniać potrzeby i preferencje grupy docelowej. Nie do pominięcia są też kwestie pozytywnego bądź negatywnego nastawienia społeczeństwa do proponowanych działań (jak może to mieć miejsce w przypadku edukacji seksualnej lub kontroli urodzeń), co może wpłynąć na liczbę osób, które z programu skorzystają. Powinny być podejmowane działania o udowodnionej skuteczności w zakresie danego problemu zdrowotnego w warunkach danej społeczności. Należy rozważyć, jak ograniczenie indywidualnych lub środowiskowych czynników ryzyka wpłynie w przyszłości na zmianę stanu zdrowotnego uczestników programu. Zalecane jest znalezienie dowodów potwierdzających skuteczność proponowanych interwencji. Należy przeanalizować proponowane działania ze zwróceniem uwagi na przewidywane punkty krytyczne (tj. elementy niezbędne dla osiągnięcia zamierzonych rezultatów, których pominięcie może wpłynąć negatywnie na skuteczność programu), niezbędną kolejność albo szczególne warunki przeprowadzenia. W szczególności należy rozważyć, czy program wpisuje się logicznie w inne dostępne działania (np. w przypadku badań przesiewowych, czy obywatel, u którego wykryje się chorobę, będzie miał zapewnione leczenie, np. w ramach NFZ). Projekt programu powinien uwzględniać optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów. Koniecznie należy zwrócić uwagę na możliwości organizacyjne, w tym potencjał przewidywanych wykonawców programu, oczekiwane korzyści i inne efekty (np. zwiększenie zapotrzebowania na określone usługi medyczne), oraz oszacować koszty (pieniężne i niezwiązane bezpośrednio z wydatkami, jak np. potrzeba zwolnienia się uczestnika programu z pracy), co powinno dać podstawę do zorientowania się, czy należy poszukiwać dodatkowe fundusze na sfinansowanie programu w wersji gwarantującej maksymalną efektywność. Program zdrowotny należy od samego początku planować, organizować i wdrażać w takiej postaci, żeby można było ocenić jego efektywność. Jeśli to możliwe (i adekwatne dla danego problemu zdrowotnego), należy zmierzyć wyjściową chorobowość (liczba chorych/100 tys. populacji) i zachorowalność (liczba nowych przypadków/100 tys. populacji) albo rozprzestrzenienie czynnika ryzyka, który zamierzamy ograniczyć. W trakcie realizacji programu powinno się zbierać obiektywne dane dotyczące udziału w nim członków grup docelowych i osiąganych efektów zdrowotnych. Jeśli ma to zastosowanie, przydatne jest zidentyfikowanie grupy kontrolnej – osób niepoddawanych/poddanych w mniejszym zakresie działaniom w ramach programu, dla porównania efektów końcowych (przy czym nie chodzi tu o pozbawianie części obywateli świadczeń, ale np. porównanie z danymi historycznymi albo z populacją sąsiedniej gminy, gdzie świadczenie nie jest oferowane [8]. Wspólne, skoordynowane działania rządu, samorządów terytorialnych, sektora ochrony zdrowia, różnego rodzaju instytucji i organizacji powinny efektywnie przyczyniać się do tworzenia fundamentu dla zachowania i poprawy stanu zdrowia społeczeństwa. Projektowana ustawa o zdrowiu publicznym stwarza szansę dla zintegrowania wszystkich tego rodzaju działań, uwzględnia oceny potrzeb zdrowotnych, stworzenia narodowego programu zdrowia, dopasowania działań z zakresu zdrowia publicznego do tworzonych równolegle programów wojewódzkich. 54 Teresa Bilewicz-Wyrozumska, Edyta Nogieć-Karwot, Jolanta Wołkowicz Inicjatywy na rzecz zdrowia w województwie śląskim. Aspekty prawne. PIŚMIENNICTWO 1. Karski J.B; Praktyka i teoria promocji zdrowia. CeDeWu, Warszawa 2008, s.187190. 2. Kickbusch I. Think health: what makes the difference. Health Promotion International, 1997, 4, 265-273. 3. Leenen H.J.J., Pinet G., Prims A.V.; Trends in health legislation in Europe, Masson, Paris, 1986 4. Opinie wydane przez AOTM w latach 2010 – 2014 http://www.aotm.gov.pl/www/index.php?id=240 (dostęp dnia 11.02.2015 r.) 5. Strona internetowa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji http://www.aotm.gov.pl/www/index.php?id=209 (dostęp dnia 11.02.2015) 6. Tulchinsky T.H., Varavikova E.A.: The new public health. Academic Press, New York 2000 7. Wójcik M.(red), Kłosowska B., Rudka R, Skóbel B.; Samorządowe programy zdrowotne. Jak je dobrze realizować. Instytut Oświaty zdrowotnej Fundacja Haliny Osińskiej, Warszawa 2013. 8. Wurzbach ME (ed.). Community Health Education and Promotion- 9. A Guide to Program Design and Evaluation. Aspen Gaithersburg, Maryland, 2002 http://www.aotm.gov.pl/www/index.php?id=212 (dostęp dnia 13.03.2015) 10. Wysocki M.J., Miller M.; Nowe Zdrowie Publiczne w perspektywie ostatnich 30 lat. W: Red. Nosko J. Zdrowie publiczne w zmieniającej się Europie i w Polsce. Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. Prof. J. Nofera, Łódź 2004, s.149-150. Podstawa prawna: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 594 z późn. zm.) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r.o samorządzie powiatowym (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 595 z późn. zm.) Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 596 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity Dz.U. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) STRESZCZENIE Celem pracy jest ukazanie roli jednostek samorządów terytorialnych w inicjowaniu i realizowaniu przedsięwzięć na rzecz zdrowia mieszkańców z uwzględnieniem 55 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo obowiązujących przepisów prawa. Materiał badawczy stanowiły informacje przekazywane w latach 2010-2015 do wojewody śląskiego o zrealizowanych i planowanych inicjatywach na rzecz zdrowia przez jednostki samorządów terytorialnych województwa. Przeanalizowano także pozytywne i negatywne opinie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji dotyczące programów zdrowotnych z województwa śląskiego. Uzyskane informacje odniesiono do aktualnych uwarunkowań prawnych w zakresie dostępu mieszkańców do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Województwo śląskie pod względem podejmowanych inicjatyw na rzecz zdrowia mieszkańców jest jednym z prężniej działających w kraju, ale w ostatnich latach już na poziomie planowania obserwowano tendencję spadkową. Za główną przyczynę uznano ograniczone środki finansowe oraz niewystarczającą w latach 2011- 2013 praktyczną znajomość uwarunkowań prawnych w zakresie tworzenia programów zdrowotnych. W związku z nowelizacją ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych omówiono obowiązujące od 2015 roku aspekty prawne dotyczące programów zdrowotnych i programów polityki zdrowotnej. ABSTRACT The aim of this study is to show the role of the local government units in the initiation and implementation of projects for the health of the residents according to applicable law. The used information has been provided to the Silesian province governor in years 2010-2015 by local government units of Silesian province about completed and planned projects for health of the residents. We also analyzed the positive and negative opinions of the Agency for Health Technology Assessment about health programs of this province. This information was referred to the current legal conditions in public access to health care provisions financed from public funds. Silesia province is one of the most dynamic in the country in amount of projects for the health of the residents but there has been observed downward trend even on the stage of planning projects in recent years. The main cause of it is found in limited funds and insufficient practical knowledge of the legal conditions in the initiation of health programs in the years 2011- 2013. In connection with the amendment of the Act on Health Care Provisions Financed from Public Funds we discussed legal aspects of health programs and health policy programs valid from 2015. Artykuł zawiera 41958 znaków ze spacjami 56
