Powtórzyć sukces z 2012 roku w badaniach PISA! Co trzy lata

Powtórzyć sukces z 2012 roku w badaniach PISA!
Co trzy lata – począwszy od roku 2000 – przeprowadzane są badania PISA sprawdzające
umiejętności uczniów. Dotyczą trzech dziedzin: czytania i rozumowania w naukach
humanistycznych (readingliteracy), matematyki (mathematicalliteracy) oraz rozumowania w naukach
przyrodniczych (scientificliteracy). W każdej edycji kładzie się nacisk na zbadanie jednej z dziedzin,
dwie pozostałe są poboczne – w 2012 roku zajęto się przede wszystkim matematyką.
Adresatami badania są uczniowie, którzy ukończyli piętnaście lat – w Polsce to uczniowie klas
trzecich gimnazjum. W 2012 roku uczniowie klas trzecich byli pierwszym rocznikiem uczącym się
w gimnazjum według nowej podstawy programowej.
Podstawowe narzędzie badania umiejętności uczniów to test kompetencyjny. Zestaw zadań
z dziedziny głównej jest obszerniejszy niż zestawy zadań z dziedzin pobocznych. Oprócz tego
każdy uczestnik badania wypełnia odpowiedni kwestionariusz i odpowiada w nim na pytania
związane ze szkołą, nauką oraz główną dziedziną badań.
Aby poradzić sobie z testem, należy:

opanować stres,

skupić się,

wykonywać polecenia zgodnie z instrukcją,

zapisywać rozwiązania staranie i w wyznaczonym miejscu,

dobrze gospodarować czasem,

pracować samodzielnie.
Te umiejętności są też ważne z punktu widzenia dobrego funkcjonowania w dalszej edukacji
i w życiu dorosłym. Wraz z wprowadzeniem nowego systemu egzaminacyjnego w szkołach
uczniowie rozwiązują więcej testów i uczą się strategii rozwiązywania zadań różnego typu.
Ale przecież obycie testowe to nie wszystko. Do osiągnięcia dobrych wyników potrzebne
są jeszcze umiejętności związane z daną dziedziną wiedzy.
W 2012 roku w badaniu PISA uczestniczyli uczniowie, którzy uczyli się w gimnazjum według
nowej
podstawy
programowej,
korzystali
z
nowych
podręczników,
przygotowywali
się do egzaminu gimnazjalnego zgodnego z nową formułą. Coraz częściej na lekcjach spotykali
się z zadaniami podobnymi do tych, jakie występują w badaniu PISA. Te czynniki miały
niewątpliwie wpływ na wyniki polskich uczniów.
Szczególnie cieszy wysoki wynik z matematyki. Jak dotąd nie słyszeliśmy, by polscy uczniowie
osiągali dobre wyniki z tej dziedziny – czy to w badaniach np. PISA lub TIMSS,
czy w egzaminach na zakończenie etapu edukacji. Może teraz zmieni się nastawienie uczniów
do matematyki – przestaną z góry zakładać, że to przedmiot, którego trudno się nauczyć.
W raporcie z badania PISA 2012, czytamy, że: „W 2010 roku OECD dokonała modyfikacji
dokumentu opisującego założenia teoretyczne badania PISA 2012. Wyodrębniono w nim kilka
podstawowych umiejętności matematycznych, w tym trzy najbardziej złożone: matematyzowanie,
myślenie strategiczne oraz rozumowanie i argumentację. Te same umiejętności zostały wskazane
przez polską podstawę programową kształcenia ogólnego już w 2008 r. jako najważniejsze cele
kształcenia matematycznego”( http://www.ifispan.waw.pl/pliki/wyniki_pisa.pdf).
Właśnie zmiana podstawy programowej i formuły egzaminu gimnazjalnego spowodowały,
że w polskich podręcznikach do matematyki oraz innych materiałach edukacyjnych pojawiły
się nowe typy zadań, a nauczyciele więcej uwagi zaczęli poświęcać kształtowaniu umiejętności
związanych z myśleniem strategicznym, rozumowaniem, argumentacją oraz stosowaniem
matematycznych narzędzi do rozwiązywania problemów z życia codziennego.
Owszem uczeń musi umieć rozwiązać równanie czy wykonać działanie, ale niezmierne jest
ważne, aby potrafił:

odczytać dane potrzebne do rozwiązania zadania zawarte w tekście informacyjnym,
w tabeli czy na diagramie;

zdecydować, które dane wykorzystać;

zbudować równanie czy wyrażenie, za pomocą którego można obliczyć koszty zakupów,
czas dojazdu, opłacalność oferty;

dobrać strategię do rozwiązania nowego problemu;

znaleźć argumenty i prowadzić rozumowanie pozwalające rozwiązać jakiś problem.
Nastąpiła wyraźna zmiana akcentów.
Od kilku już lat wiele zmienia się w nauczaniu matematyki. Uczy się jej po to, aby dostarczyć
uczniowi narzędzi do rozwiązywania problemów zarówno z tej, jak i z innych dziedzin wiedzy
oraz z życia codziennego. Uczniowie są świadomi, że matematyka pozwala im lepiej opisywać
rzeczywistość, poznawać świat, łatwiej się komunikować i szybciej rozwiązać wiele codziennych
problemów. To wszystko sprzyja coraz lepszemu radzeniu sobie z zadaniami, jakie pojawiają
się w badaniach PISA.
Na pewno wśród zadań rozwiązywanych w 2012 roku były takie, które bardziej pasowały naszym
uczniom, i takie, których rozwiązanie przysporzyło im trochę trudności. Odpowiadając na pytania
ankietowe, informowali, co było dla nich trudne. Ważne, że uczniowie potrafią określić, jakie
mają problemy, oraz wiedzą, czy z podobnymi zagadnieniami spotkali się na lekcjach.
Wyniki z badania PISA polskich piętnastolatków z roku 2012 to sukces nie tylko uczniów,
ale również nauczycieli, reformatorów edukacji, twórców podstawy programowej, autorów
podręczników, władz oświatowych oraz tych, którzy na wielu konferencjach i warsztatach dla
nauczycieli propagowali ideę badań, prezentowali raporty, omawiali wyniki, formułowali wnioski
dla polskiej edukacji.
Sukcesem polskiej oświaty będzie utrzymać dobrą pozycję, ale miejmy nadzieję, że wyniki z PISA
2015 okażą się jeszcze lepsze – przecież polscy nauczyciele będą mieć większe doświadczenie
w realizacji obecnej podstawy programowej, która sprzyja rozwijaniu umiejętności badanych
testem kompetencyjnym z trzech dziedzin: czytania i rozumowania w naukach humanistycznych
(readingliteracy), matematyki (mathematicalliteracy) oraz rozumowania w naukach przyrodniczych
(scientificliteracy). Analiza wniosków z badania 2012 oraz badań poprzednich też będzie służyć
lepszej edukacji. Warto zwrócić też uwagę na postrzeganie szkoły przez piętnastolatków i zadbać
o to, by lekcje były ciekawe, a nauka dostarczała uczniom satysfakcji i wspierała
ich samodzielność na dalszych etapach nauczania.
Utrzymać dobrą pozycję w wynikach badań PISA to ogromne wyzwanie dla nauczycieli każdego
przedmiotu. Aby mu sprostać, warto pogłębiać swoją wiedzę nie tylko merytoryczną, ale
i dydaktyczną, poznawać nowe metody nauczania, dobierać skuteczne i atrakcyjne środki
nauczania, wymieniać doświadczenia. Mamy tego świadomość i dlatego nauczycielom
korzystającym z materiałów i kursów ORKE chcemy pomóc w realizacji tego celu.