Zofia Daszyńska-Galińska_dr_Klepacz

ZOFIA DASZYŃSKA – GOLIŃSKA
(1860 – 1934)
Zofia Emilia Daszyńska-Golińska de domo Poznańska, urodziła się 6 sierpnia 1860 r. w
Warszawie w zubożałej rodzinie ziemiańskiej. Ojciec Damian Poznański był administratorem
dóbr, ogromnie przywiązanym do ziemi. Był agronomem, a wykształcenie zyskał w szkole
Wyższej w Marymoncie. Matka, Aniela z Puternickich, córka lekarza z Warszawy nie umiała
pogodzić się z życiem na wsi. Zofia Daszyńska- Golińska wyrastała w rodzinie, gdzie dbano
o jej rozwój i wpajano, że musi umieć na siebie zapracować. Rodzeństwo jej posiadało
zdolności artystyczne, których jak sama mówiła, jej brakowało. Bardzo wcześnie zaczęła
interesować się nauką i zagadnieniami społecznymi. Dostrzegała złe położenie materialne
ludzi, budziło to w niej potrzebę niesienia pomocy i poświęcenia.
Ukończyła gimnazjum rządowe w Warszawie (ostatnie lata w Lublinie). Studiowała
ekonomię na Uniwersytecie w Bazylei, gdzie jako pierwszej kobiecie pozwolono jej obronić
doktorat . Tam poznała swojego przyszłego męża Feliksa Daszyńskiego (1863-1890), brata
Ignacego Daszyńskiego – przyszłego premiera Polski. W 1988 roku zawarła z nim związek
małżeński, który z powodu przedwczesnej śmierci Feliksa trwał tylko dwa lata. Po
uzyskaniu stopnia doktora nauk ekonomicznych (1891) wyjechała na dalsze studia
do Wiednia, gdzie korzystała z prywatnych konsultacji, bowiem kobiety nie mogły studiować
na uniwersytecie w Wiedniu. W latach 1892-94 uczestniczyła aktywnie jako wykładowca w
działalności Uniwersytetu Latającego. I włączyła się w działalność ruchów socjalistycznych za
co została relegowana z Polski . Wyjechała zatem do Berlina gdzie kontynuowała studia
ekonomiczne jako docent prywatnej Akademii im. Humboldta.
Tęsknota za krajem sprawiła, że nie przedłużyła pobytu w Berlinie i w 1896 roku wróciła do
kraju i zamieszkała w Krakowie. W 1896 roku wychodzi powtórnie za mąż za Stanisława
Golińskiego (1868–1931) botanika (absolwenta Instytutu Pomologicznego w Prószkowie pod
Opolem).
Do początku I wojny światowej wykładała na Uniwersytecie Ludowym im. A. Mickiewicza w
Krakowie, w Szkole Gospodarstwa Domowego we Lwowie oraz na Kursach Baranieckiego w
Krakowie. W 1911/1912 r. współorganizowała Szkołę Nauk Politycznych i Społecznych,
w której wykładał między innymi Józef Piłsudski. W niepodległej Polsce od 1919 jest
profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie . W pracach naukowych zajmowała
się głównie historią gospodarczą, historią myśli ekonomicznej, demografią i socjologią pracy.
W latach 1918–1921 pracowała w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej, a w latach 1928–
1930 była senatorką RP II kadencji z listy BBWR, gdzie pracowała zwłaszcza w komisjach
zajmujących się polityką społeczną.
Choć jej domeną była ekonomia, interesowały ją taternictwo i archeologia. Brała też
aktywny udział w działalności społecznej, szczególnie silnie angażując się w walkę z
alkoholizmem oraz walcząc o równouprawnienie kobiet.
Była członkinią Klubu Politycznego Kobiet Postępowych . Polska ekonomistka, historyczka
gospodarki, socjolożka i działaczka społeczna, polityk socjalistyczna i feministka wniosła
ogromny wkład w działania na rzecz nadania praw wyborczych kobietom w wolnej Polsce.
Zostawiła po sobie ogromny dorobek publikacyjny świadczący o jej poglądach , szerokich
zainteresowaniach i dużej wrażliwości społecznej.
2
Zmarła 19 lutego 1934 roku w Warszawie i została pochowana na Powązkach .
O roli Kobiety Polskiej w okresie tworzenia się polskiej państwowości pisała w
jednej ze swoich publikacji:
„Chlubny egzamin z uczuć i czynów obywatelskich zdała kobieta w Polsce.
Wieśniaczka na roli w Galicji w Poznańskiem wykonywa wszystkie prace za
odciągniętych do armji synów, ojców, mężów i braci.
Na obczyznie w Rosji, czy w miastach Austrji kobiety obejmują opiekę nad jeńcami,
zakładają szkoły i ochrony, zajmują się ludnością ewakuowaną, przychodzą wszędzie
w pomoc nieszczęsnym tłumom wygnańców.
W Królestwie kobiety zrzeszone w Ligach Pogotowia Wojennego zrozumiały
pierwsze, że Polska tylko przez własny czyn zbrojny powstać może i od 1913 r.
zorganizowały
się
ku
pomocy
i
poparciu
żołnierza
polskiego.
Skoro Legjony z upadkiem caratu spełniły swoją rolę Ligi Kobiet P. W. pracują wśród
ludności cywilnej budzą odwagę ku niepodległości — szerzą polską rację stanu —
podtrzymują wytrwałość iść wobec okupantów.
Stają się naprawdę sercem narodu, a częstokroć i jego mózgiem.
Te nie osobiste, bo ani osobistą ambicją, ani interesem płci własnej kierowane wysiłki,
budzą wśród kobiet przekonanie, że w imię interesu narodowego, w roli drugorzędnej
pomocnic przejść powinny do czynnej roli współtwórczyń życia zbiorowego.
Kwestja kobieca tj. sprawa równouprawnienia zdobycia praw politycznych równie
jest ważną jak narodowe i wszechludzkie ofiarnictwo, jak obowiązek służenia każdej
dobrej sprawie.
W samej Lidze, założonej dla innych celów, powstają sekcje równouprawnienia,
tworzy się silny centralny związek równouprawnienia kobiet — odbywa się zjazd w
Warszawie we wrześniu 1917 r. zjazd, który pomimo oporu władz niemieckich wypadł
imponująco.
Przede wszystkiem zaś podnieść należy, że zrzeszają się różnorodne organizacje
kobiece czego, dowodem Warszawa, Lwów i Kraków, złożone z osób różnych
przekonań politycznych i religijnych, poświęcone różnym celom — bo w jedności siła, a
wszystkie kobiety zjednoczyć się muszą, aby uzyskać prawa polityczne, dać Polsce
nowy czynnik publicznego życia, kobiecy intelekt i pełnię kobiecego uczucia w celu
ugruntowania siły, jedności państwowej i niepodległości.
Nie bez zabiegów i starań ze swej strony otrzymują zatem Polki prawa polityczne —
ale jako owoc dojrzały w słońcu ich działalności i pod ciepłem miłości ojczyzny w
czyny wcielanej.”
3
Wiele wysiłku włożyła w działalność społeczną, w zwalczanie przyczyn biedy i bezrobocia,
napisała projekt ustawy: „O ochronie pracy kobiet i młodocianych”. Golińską cechowała
wielka żywość umysłu i niezwykle wszechstronne zainteresowania. Była kobietą posiadająca
ogromną energię, chęć i zapał do działania. Dlatego też całe życie poświęciła pracy
zawodowej, społecznej i politycznej. Jej wszechstronna twórczość naukowa obejmowała
zarówno rozprawy monograficzne, jak i drobne publikacje popularyzatorskie, teoretyczne
i syntetyczne. Mimo olbrzymiej wszechstronności, głównym przedmiotem jej zainteresowań
była ekonomia polityczna i historia gospodarcza, a w ich obrębie zagadnienia demograficzne.
Liczne swe prace poświęciła też zagadnieniom socjologii pracy, ochronie i higienie pracy,
pracy młodocianych. Również wieś i jej problemy znalazły się w kręgu jej zainteresowań,
pisała o uprzemysłowieniu rolnictwa, stosunkach agrarnych i reformie rolnej.
Była redaktorem „Bibljoteczki dzieł społeczno-ekonomicznych”- 11 tomików, w których
opisała zapomnianych ekonomistów polskich, przytaczając ich dzieła w skróconych tekstach.
4
Ponad 70 prac z dziedziny ekonomii społecznej, statystyki, o tematyce społecznej i kobiecej,
publikowanych w języku polskim, francuskim i niemieckim, m.in. "Ekonomia społeczna" (t. III, Warszawa 1906-07), "Utopia najbliższej przyszłości" (1907), "Rozwój i samodzielność
gospodarcza ziem polskich" (Warszawa-Kraków 1924), "Polityka społeczna" (Warszawa
1933). Autorka artykułów w "Ateneum", "Głosie", "Prawdzie", "Przeglądzie Tygodniowym" i
5
szwajcarskim "Sozialistische Monatshefte". Jej spuścizna (artykuły, materiały warsztatowe i
korespondencja) znajduje się w Bibliotece Publicznej m. st. Warszawy.
Dr. ZOFJA DASZYŃSKA GOLIŃSKA (prof. W. W. P.)
KWESTJA KOBIECA
A MAŁŻEŃSTWO
ODCZYT, WYPOWIEDZIANY W DN. 4/IV 1924 R.
W AULI UNIW. WARSZ. Z SERJI ODCZYTÓW URZĄDZANYCH
PRZEZ POLS. TOW. EUGENICZNE „O MAŁŻEŃSTWIE”.
SKŁAD GŁÓWNY w BIURZE „PROMIEŃ” WIDOK 19, TEL. 234-84.
1925.
Druk. Instytutu Głuchoniem. i Ociemn. w Warszawie, pl. Trzech Krzyży 4-6.
KWESTJA KOBIECA A MAŁŻEŃSTWO
podała
Dr ZOFJA DASZYŃSKA-GOLIŃSKA (prof. W. W. P.).
Odczyt, wypowiedziany w dn. 4/1V 1924 r. w
urządzanych przez Pols. Tow. Eugeniczne „O Małżeństwie”.
6
auli
Uniw.
Warsz.
z
serji
odczytów
W publikacji „Kwestia kobieca a małżeństwo”
wolności kobiet i ich praw .
porusza między innymi problem
„Od łat 80 i 90-ych zeszłego stulecia miały kobiety prawo głosu w Nowej Zelandji,
czynne i bierne prawa wyborcze w Australji i w dziewięciu stanach A. Puł. (Wyoming,
Colorado, Itaka, Utah, Washington, Kalifornja, Arizona, Kanzas, Oregon, Alaska). W
Europie jednak oprócz Finlandji, Danji, Norwegji polityczne równouprawnienie kobiet
— to zdobycz powojenna. Idzie ono jednak tak szybko, że przewidywać można bliskie
nadanie praw równych w krajach, które jak Francja, Włochy, Szwajcarja, Rumunja czy
Jugosławja dotąd nie dopuściły do urny wyborczej ani do parlamentu swoich
obywatelek. W krajach równych praw okazało się, że liczba wyborczyń nie ustępuje
liczbie wyborców; kobiety dzielą się tak samo na stronnictwa, z większym , bodaj
fanatyzmem
i
uporczywością
wyznają
ich
programy.
Równocześnie z dopuszczeniem kobiet do życia publicznego torują sobie drogę prądy
humanitarne, domagając się specjalnej opieki państwa i organów administracyjnych,
któreby je wzięły w ręce. Symptomat to znamienny, kobiety są zawsze ich
zwolenniczkami, a często inicjatorkami. Dość wymienić olbrzymiejący z roku na rok
ruch pacyfizmu, w którym najwybitniejszą odgrywa rolę Międzynarodowa Liga Kobiet
dla pokoju i wolności.
Liga powstała jeszcze w 1915 r. w Hadze, już wtedy łącząc w międzynarodowym
kongresie kobiety obu stron walczących i krajów neutralnych. (…)
Polityka kobiet nawet wśród szalejącej burzy wojennej była polityką pokoju, a
cywilizacja przyszłości, (…) musi wesprzeć się na elementach humanitaryzmu, musi
dążyć w każdym kraju do tworzenia ludowego państwa pracy, którego celem nie
będzie zabór, wojna i rozszerzanie rynków zbytu, ale zdrowie, zadowolenie i rozwój
intelektualny jak najszerszych mas. Nowe wartości, jakie wnoszą kobiety już obecnie
do życia politycznego, mówią wyraźnie o tym kierunku polityki.
A zatem w sejmie finlandzkim, gdzie w 1917 r. zasiadało 19 kobiet (a w 1911 — 14),
wnioski kobiece dotyczyły prohibicji napojów alkoholowych, reform socjalnych,
zmiany kodeksu karnego wobec nieletnich przestępców, podniesienia moralności
publicznej przez zniesienie reglamentowanej prostytucji, reformy więzień, ochrony
dzieci itp. (…)
Tak samo i w sejmie ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej, jakkolwiek sarkano
na zbytnią bierność posłów kobiecych, w ich ręku były właśnie wnioski, dotyczące
postępów oświaty i humanitaryzmu. Wszak nie kto inny tylko poseł Moczydłowska
przeforsowała ustawę w sprawie napojów alkoholowych, pos. Sokolnicka referowała
sprawy wyższych uczelni i ich statuty, pos. Praussowa ustawę o opiece społecznej, P.
Ładzina ustawę o ochronie pracy kobiet młodocianych, pos. Balicka zniesienie
ograniczeń praw kobiety zamężnej w kodeksie cywilnym. P. Kosmowska, jako
sekretarz komisji spraw zagranicznych, potrafiła przetrwać burzliwe zmiany jej
kierownictwa oraz składu i utrzymać ciągłość pracy, a pos. Moraczewska pomimo
karności partyjnej P. P. S. odważyła się oddać głos za konstytucją z 17 marca,
7
jakkolwiek
klub
jej
ze
względów
taktycznych
się
abstynował.
Gorliwość, pracowitość, odwaga cywilna, łagodzenie przeciwieństw w interesie dobra
ogólnego, cnoty niezbędne w życiu publicznem przenoszę pcsełki z ognisk domowych
na teren sejmowy. Humanitaryzm i ustawy w służbie ludu, to są nowe wartości, które
dodają do kultury przyszłości. Że ta kultura musi być inna od dotychczasowych
rozumiemy wszyscy, gdyż ona jedynie uratować może zdobycze cywilizacji i nauki,
wobec demokratyzacji społeczeństw, wkraczającej siedmiomilowemi ale i ciężkiemi
butami na niwę kulturalną i polityczną.”
Prowadziła walkę o równouprawnienie kobiet działając w Tow. Pomocy Naukowej dla
Kobiet, uczestniczka Zjazdów Kobiet Polskich w Zakopanem (1899) i Krakowie (1905), 190508 uczestniczyła w walce o reformę wyborczą prowadzonej przez ruch kobiecy w Galicji. Od
1909 wykładowca w Tow. Kursów Naukowych, od 1910 w pierwszej szkole partyjnej PPS w
Krakowie. Założyła robotnicze stowarzyszenie abstynenckie "Trzeźwość", przez wiele lat
pracowała w stowarzyszeniach "Eleuteria" i "Przyszłość", zajmujących się walką z
alkoholizmem. Podczas I wojny światowej kierowała Biurem Prac Ekonomicznych w
Naczelnym Komitecie Narodowym, pracowała w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego,
współpracowała z Polskim Skarbem Wojskowym. W Polsce niepodległej od 1918 pracowała
w referacie pracy kobiet i młodocianych Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej i
jednocześnie była profesorem ekonomii politycznej WWP w Warszawie. Po przewrocie
majowym 1926 popierała sanację.
8
9
Senator Zofia Daszyńska-Golińska
II Kadencja Senatu RP (1928-1930)
10