docrachunek kosztów - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
download 
Reklamacja Transkrypt
rachunek kosztów - Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA wykład I dr Marek Masztalerz Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2011 O czym będziemy mówić ? 1. Pojęcie kosztów 2. Klasyfikacja i pomiar kosztów 3. Ewidencja księgowa kosztów 4. Rozliczanie kosztów 5. Kalkulacja kosztów 6. Rachunek kosztów normalnych 7. Activity-Based Costing 8. Time-Driven Activity-Based Costing 9. Rachunek kosztów standardowych 10. Life Cycle Costing 11. Target Costing 12. Kaizen Costing 13. Strategiczne zarządzanie kosztami © Marek Masztalerz 1 RACHUNEK KOSZTÓW EWIDENCJA KOSZTÓW gromadzenie informacji o poniesionych kosztach w róŜnych przekrojach KALKULACJA KOSZTÓW kalkulacja kosztu wytworzenia na potrzeby sprawozdawcze (rachunkowość finansowa) oraz kalkulacja na potrzeby zarządcze PLANOWANIE KOSZTÓW prognozowanie i planowanie przyszłych kosztów w ramach budŜetu, ustalanie standardów/normatywów kosztowych ZARZĄDZANIE KOSZTAMI kształtowanie poziomu i struktury kosztów © Marek Masztalerz POJĘCIE KOSZTÓW koszty i straty to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do spadku kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niŜ wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (UoR) KOSZTY ≠ WYDATKI Nie kaŜdy wydatek jest kosztem, ale kaŜdy koszt pociąga za sobą wydatek. © Marek Masztalerz 2 KOSZTY ZMIENNE KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES KOSZTY ZMIENNE CAŁKOWITE wielkość produkcji wielkość produkcji KOSZT ZMIENNY JEDNOSTKOWY wielkość produkcji wielkość produkcji © Marek Masztalerz KOSZTY STAŁE KRÓTKI OKRES DŁUGI OKRES KOSZTY STAŁE CAŁKOWITE wielkość produkcji wielkość produkcji KOSZT STAŁY JEDNOSTKOWY wielkość produkcji wielkość produkcji © Marek Masztalerz 3 PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE metoda księgowa (werbalna) metody statystyczne, np. MNK n kzj = ∑ (Q t =1 t − Q )( K t − K ) n ∑ (Q t =1 t − Q)2 KS = K − kzj Q © Marek Masztalerz PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE Okre s sty lut ma r kw i ma j cze lip sie w rz pa ź lis g ru Wie lko ść Ś re dnia pro dukcji pro dukcja Qt - Q* Qt Q* 1 1 1 1 1 1 12 852 923 966 067 085 102 130 089 037 985 902 862 000 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 - 148 - 77 - 34 67 85 102 130 89 37 - 15 - 98 - 138 Ko szty pro dukcji Kt 82 91 98 105 110 106 108 103 99 101 97 94 1 200 568 452 362 478 463 330 501 774 668 537 804 063 000 Ś re dnie ko sz ty pro dukcji K* 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 000 Kt - K* -17 - 8 - 1 5 10 6 8 3 1 - 2 - 5 432 548 638 478 463 330 501 774 332 537 196 937 Ko w a ria ncja Wa ria ncja (Qt - Q*) (Qt - Q*)^2 x (Kt - K*) 2 579 658 55 367 889 645 1 105 335 - 12 - 23 215 819 7 636 936 196 692 026 355 660 130 886 284 055 208 306 056 21 5 1 4 7 10 16 7 1 904 929 156 489 225 404 900 921 369 225 9 604 19 044 106 170 Koszt zmienny jednostkowy = 7 636 056 / 106 170 = 71,923 zł/szt. Koszty stałe = 100 000 – 1000 * 71,92 = 28 077 zł/mies. © Marek Masztalerz 4 PODZIAŁ KOSZTÓW NA STAŁE I ZMIENNE 115 000 K = 71,92 Q + 28 077 110 000 Ko s z ty pro dukc ji 105 000 100 000 95 000 90 000 85 000 80 000 800 850 900 950 1 000 1 050 1 100 1 150 Wie lkość produkcji © Marek Masztalerz GRUPY KOSZTÓW KOSZTY OPERACYJNE koszty związane z podstawową działalnością firmy (produkcja, handel, usługi), np. zuŜycie energii, zuŜycie materiałów, koszty wynagrodzeń, koszty usług obcych, koszty najmu i dzierŜawy, wartość sprzedanych materiałów i towarów; POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE inne koszty związane z działalnością firmy, np. darowizny, zapłacone kary i grzywny, niedobory majątku, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych (trwałych i obrotowych), wartość sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych KOSZTY FINANSOWE koszty związane z działalnością inwestycyjną i finansową, np. zapłacone odsetki, prowizje bankowe, odpisy z tytułu utraty wartości aktywów finansowych, ujemne róŜnice kursowe, wartość sprzedanych aktywów finansowych © Marek Masztalerz 5 UKŁADY EWIDENCYJNE KOSZTÓW UKŁAD RODZAJOWY UKŁAD FUNKCJONALNY UKŁAD KALKULACYJNY MPK koszty proste wg rodzaju koszty funkcji realizowanych przez jednostkę koszty produkcji wg nośników (czyli w przekroju wyrobów, usług lub klientów) koszty wg miejsc powstawania (np. działów, wydziałów, procesów) Amortyzacja ZuŜycie materiałów Usługi obce Podatki i opłaty Wynagrodzenia Świadczenia dla prac. Pozostałe koszty Zespół „4” Koszty zakupu Koszty dział. podst. Koszty dział. pomoc. Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy Zespół „5” Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie Zespół „5” Koszty wydziału X Koszty wydziału Y ... Koszty działu A Koszty działu B ... itp. Zespół „5” lub „9” © Marek Masztalerz UKŁAD RODZAJOWY KOSZTÓW ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII AMORTYZACJA WYNAGRODZENIA systematyczne zuŜycie środków trwałych oraz wartości niematerialnych pensje brutto pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, umowę zlecenia i umowę o dzieło UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I INNE ŚWIADCZENIA USŁUGI OBCE PODATKI I OPŁATY materiały do produkcji, materiały pomocnicze, materiały biurowe, prąd, gaz, ciepło, paliwo składki na ZUS płacone przez pracodawcę, świadczenia dla pracowników, szkolenia usługi transportowe, pocztowe, bankowe, remontowe i inne; outsourcing akcyza, niepodlegający odliczeniu VAT, opłaty skarbowe, podatek od nieruchomości, podatki lokalne, POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE koszty najmu i dzierŜawy, koszty reprezentacji i reklamy, koszty podróŜy słuŜbowych i inne © Marek Masztalerz 6 401 AMORTYZACJA TAK NIE Amortyzacja własnych środków trwałych własnych i w leasingu finansowym Wartość netto sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych (PKO) Amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych Odpisy z tytułu trwałej utraty wartości niefinansowych aktywów trwałych (PKO) Amortyzacja długoterminowych inwestycji niefinansowych, jeśli firma stosuje model wyceny w cenie nabycia Wartość netto zlikwidowanych, darowanych, ukradzionych niefinansowych aktywów trwałych (PKO) Jednorazowy odpis środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych o niskiej wartości (poniŜej 3 500 zł) Wartość netto niefinansowych aktywów trwałych utraconych w wyniku zdarzeń losowych (SN) Środki trwałe moŜna amortyzować metodą liniową, degresywna lub naturalną. Wartości niematerialne i prawne amortyzuje się metodą liniową. © Marek Masztalerz 401 AMORTYZACJA Umorzenie ŚT Amortyzacja Umorzenie WNiP Umorzenie NID © Marek Masztalerz 7 402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII TAK NIE Materiały bezpośrednie produkcji: surowce, paliwa, półfabrykaty, komponenty itp. Materiały związane z wytworzeniem środków trwałych lub wartości niematerialnych Materiały pośrednie: paliwa, energia, gazy Materiały na cele reprezentacji i reklamy Niezawinione niedobory, straty i ubytki naturalne materiałów, skompensowane z nadwyŜkami, mieszczące się w granicach norm zuŜycia, składowania lub transportu Środki ochrony i higieny pracowników Materiały w ramach działalności socjalnej Narzędzia, przyrządy i inne przedmioty niskocenne zaliczane do materiałów Niezawinione niedobory i straty materiałów przekraczające normy ubytków ZuŜycie materiałów i części zamiennych na cele konserwacji, napraw i remontów Zawinione niedobory i straty materiałów Opakowania jednostkowe i zbiorcze ZuŜycie odpadów uŜytkowych powstałych w toku produkcji Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, wydawnictwa, materiały eksploatacyjne, środki czystości Straty materiałów wynikające za zdarzeń losowych lub materiały wykorzystane w celu usuwania skutków zdarzeń losowych Odpisy aktualizujące wartość materiałów oraz wynikające z wyceny materiałów po cenie sprzedaŜy netto niŜszej od ceny nabycia © Marek Masztalerz 402 ZUśYCIE MATERIAŁÓW I ENERGII Materiały ZuŜycie materiałów i energii Środki pienięŜne Rozrachunki z dostawcami © Marek Masztalerz 8 403 USŁUGI OBCE TAK NIE Usługi podwykonawców produkcji Remonty, konserwacje, naprawy Transport, spedycja, składowanie Czynsze za najem i dzierŜawę Usługi doradcze i prawne, usługi rekrutacji, badań, ekspertyz, analiz, atestów itp. Usługi transportu, montaŜu, modernizacji, przebudowy, rozbudowy, rekonstrukcji lub adaptacji środków trwałych Usługi na rzecz wytworzenia środków trwałych i wartości niematerialnych Usługi na rzecz pracowników: szkolenia, przewozy, posiłki, usługi medyczne itp. Prowizje i odsetki od kredytów i leasingu Usługi menedŜerskie Usługi bankowe (prowizje i opłaty) Prowizje maklerskie Usługi łączności (telefon, kurier, internet) Usługi związane ze sprzedaŜą, likwidacją, darowizną środków trwałych Usługi biurowe i poligraficzne Usługi utrzymania czystości, ochrony, ppoŜ. Usługi księgowe Usługi usuwania skutków zdarzeń losowych Koszty napraw pokrywane przez zakład ubezpieczeń © Marek Masztalerz 403 USŁUGI OBCE Rozrachunki z dostawcami Usługi obce Środki pienięŜne Zapasy © Marek Masztalerz 9 404 PODATKI I OPŁATY TAK NIE Podatek od nieruchomości Podatek dochodowy (PIT & CIT) Opłaty roczne za uŜytkowanie wieczyste Podatek VAT podlegający odliczeniu Podatki i opłaty lokalne Podatki i opłaty zwiększające wartość środka trwałego lub środka trwałego w budowie Cło i akcyza VAT naliczony niepodlegający odliczeniu (z wyjątkiem VAT od środków trwałych) VAT naleŜny od towarów i usług przekazanych na cele reprezentacji i reklamy, jeśli wcześniej przysługiwało prawo do odliczenia VAT Sankcje podatkowe i opłaty karne Odsetki karne Opłaty sądowe i notarialne związane z dochodzeniem roszczeń Opłaty administracyjne i skarbowe Opłaty koncesyjne Wpłaty na PFRON i inne centralne fundusze tworzone na podstawie przepisów prawa © Marek Masztalerz 404 PODATKI I OPŁATY Rozrachunki publicznoprawne Podatki i opłaty Środki pienięŜne © Marek Masztalerz 10 405 WYNAGRODZENIA TAK Wynagrodzenia brutto z tytułu umów o pracę, umów zlecenia lub umów o dzieło Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych Honoraria osób wchodzących w skład organów zarządzających lub nadzorczych NIE Wynagrodzenia osób zatrudnionych w obszarze własnej działalności socjalnej jednostki (np. obsługa i administracja obiektów socjalnych) Wynagrodzenia osób „z zewnątrz”, które nie są pracownikami jednostki, np. konsultantów, doradców, prawników, tłumaczy itp. Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy budowie, rozbudowie, przebudowie, modernizacji, adaptacji środków trwałych Wynagrodzenia osób zatrudnionych przy usuwaniu skutków zdarzeń losowych Świadczenia na rzecz pracowników © Marek Masztalerz 405 WYNAGRODZENIA Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Wynagrodzenia Zapasy © Marek Masztalerz 11 406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA TAK Składki na ubezpieczenia społeczne obciąŜające pracodawcę Składki na FP oraz FGŚP Świadczenia rzeczowe związane z ochroną i higieną pracy, środki czystości, artykuły spoŜywcze, odzieŜ ochronna itp. NIE Wartość świadczeń w naturze (np. deputatów) lub ich ekwiwalentów pienięŜnych Materiały na cele biurowe i ogólne: kawa, woda , artykuły spoŜywcze, prenumeraty czasopism fachowych, środki czystości ogólnego przeznaczenia itp. Dopłaty do biletów okresowych Szkolenia pracowników Świadczenia dodatkowe np. bilety do kina, do teatru, na basen, do siłowni itp. Paczki świąteczne i dodatki świąteczne Ubezpieczenia osobowe pracowników pokrywane ze środków pracodawcy Wypłaty pienięŜne na rzecz osób fizycznych np. nagrody jubileuszowe, stypendia, odprawy pośmiertne itp. © Marek Masztalerz 406 UBEZP. SPOŁ. I INNE ŚWIADCZENIA Rozrachunki z ZUS Ubezp. Ubezp. społ. i inne świadczenia Rozrachunki z dostawcami Środki pienięŜne Zapasy © Marek Masztalerz 12 407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE TAK PodróŜe słuŜbowe Koszty reprezentacji i reklamy, z tym zuŜycie materiałów na te cel NIE Wszelkie koszty wchodzące w skład pozostałych kosztów operacyjnych Ubezpieczenia majątkowe Składki członkowskie Wypłaty na rzecz osób fizycznych, które nie są zaliczane do wynagrodzeń i świadczeń na rzecz pracowników Odsetki, prowizje, róŜnice kursowe od zobowiązań słuŜących sfinansowaniu wytworzenia produktów, ujęte w koszcie wytworzenia produktów Inne koszty (np. najem i dzierŜawa, prenumerata czasopism) © Marek Masztalerz 407 POZOSTAŁE KOSZTY RODZAJOWE Rozrachunki z dostawcami Pozostałe koszty rodzajowe Środki pienięŜne Zapasy © Marek Masztalerz 13 Być konsekwentnym... „Kawa, herbata, woda” w księgach firmy: ZuŜycie materiałów i energii Świadczenia na rzecz pracowników Pozostałe koszty rodzajowe DLACZEGO TAK JEST ? „PrzecieŜ wszystkie wersje są poprawne!” „Skąd mam wiedzieć, jak koleŜanka to księguje?” „A co za róŜnica, przecieŜ i tak pójdzie w koszty?!” „I tak tego nikt nie kontroluje...” © Marek Masztalerz Jak to moŜliwe ??? Zakupiono programy komputerowe i dokonano jednorazowego odpisu. „Zapomniano” o nabyciu samochodów w lipcu i naliczono amortyzację za 4 miesiące. © Marek Masztalerz 14 SCHEMATY EWIDENCJI KSIĘGOWEJ KOSZTÓW PRZYKŁAD: firma dostała rachunek za remont biura 20 000 zł EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE RODZAJOWYM 202 Rozrachunki z dostawcami 20 000 403 Usługi obce 20 000 EWIDENCJA KOSZTÓW TYLKO W UKŁADZIE FUNKCJONALNO-KALKULACYJNYM 202 Rozrachunki z dostawcami 20 000 550 Koszty zarządu 20 000 EWIDENCJA KOSZTÓW W DWÓCH UKŁADACH 202 Rozrachunki z dostawcami 20 000 403 Usługi obce 20 000 490 Rozliczenie kosztów rodzajowych 550 Koszty zarządu 20 000 20 000 © Marek Masztalerz UKŁAD FUNKCJONALNY KOSZTÓW KOSZTY ZAKUPU koszty związane z zakupem materiałów i towarów, np. koszty transportu od dostawcy, koszty opakowań itp. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ koszty związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową) – w firmach produkcyjnych są to koszty wytworzenia wyrobów (bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji) KOSZTY DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ koszty bezpośrednio związane z pomocniczą działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową), np. koszty funkcjonowania własnej elektrowni, kotłowni, warsztatu remontowego itp. KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY SPRZEDAśY koszty ogólnozakładowe, związane z funkcjonowaniem działów administracyjnych (pozaprodukcyjnych) koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp. © Marek Masztalerz 15 MPK Koszty Wydziału Produkcyjnego I Koszty Wydziału Produkcyjnego II Koszty Magazynu Koszty Działu Transportu Koszty Działu Handlowego Koszty Działu Marketingu Koszty Działu Księgowości Koszty Działu Finansowego Koszty Działu Kadr Koszty Działu Controllingu Koszty Biura Zarządu Koszty ... Jeśli firma stosuje system budŜetowania, to zamiast typowego podziału na MPK wprowadza się system ewidencji kosztów i wyników wg ośrodków odpowiedzialności. © Marek Masztalerz UKŁAD FUNKCJONALNO-KALKULACYJNY KOSZTY DZIAŁALNOŚCI PODSTAWOWEJ KOSZTY WYDZIAŁOWE KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY SPRZEDAśY koszty bezpośrednio związane z podstawową działalnością jednostki (produkcyjną, handlową lub usługową) KOSZT WYTWORZENIA koszty pośrednio związane z działalnością podstawową koszty ogólnozakładowe, ponoszone poza wydziałami produkcyjnymi – najczęściej są to koszty stałe koszty związane ze sprzedaŜą produktów i towarów, np. koszty reklamy, koszty transportu do odbiorcy, prowizje dla handlowców itp. © Marek Masztalerz 16 501 PRODUKCJA PODSTAWOWA TAK ZuŜycie materiałów bezpośrednich do wytworzenia wyrobów i usług Rozliczone koszty zakupu przypadające na zuŜyte materiały bezpośrednie Wynagrodzenia oraz świadczenia na rzecz pracowników bezpośrednio produkcyjnych NIE Koszty pośrednie produkcji (wydziałowe i ogólnoprodukcyjne – dopóki nie zostaną rozliczone i przeniesione na konto 501 Nierozliczone koszty pośrednie produkcji (koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych) ZuŜycie narzędzi specjalnych niezbędnych do wytworzenia określonych produktów Usługi obce (outsourcing produkcyjny) wykonane w związku z produkcją Amortyzacja naturalna maszyn i urządzeń ZuŜycie energii na cele technologiczne, jeśli moŜliwe jest bezpośrednie przypisanie Rozliczone koszty pośrednie produkcji Wyroby odzyskane z braków oraz koszty braków wewnętrznych nienaprawialnych ujawnionych w trakcie produkcji © Marek Masztalerz 501 PRODUKCJA PODSTAWOWA 490 Produkcja podstawowa Koszty pośrednie produkcji Koszty zakupu Braki © Marek Masztalerz 17 502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE TAK Koszty pośrednie produkcji ponoszone w wydziale produkcyjnym (bezpośrednie koszty wydziałowe), np. amortyzacja maszyn i urządzeń produkcyjnych w wydziale, zuŜycie materiałów pośrednich, wynagrodzenia kierownictwa wydziału oraz nadzoru produkcyjnego itp. Koszty pośrednie produkcji rozliczone na wydziały produkcyjne za pomocą kluczy Rozliczone koszty zakupu Rozliczone koszty działalności pomocniczej NIE Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych Koszty ogólnoprodukcyjne, nierozliczane na wydziały produkcyjne. Na koniec okresu koszty wydziałowe są przenoszone na dwa konta: uzasadniona część kosztów pośrednich na konto 501 „Produkcja podstawowa” – celem ustalenia kosztu wytworzenia, a koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (koszty nieuzasadnione) na konto „Pozostałe koszty operacyjne”. © Marek Masztalerz 502-... KOSZTY WYDZIAŁOWE 490 Koszty wydziałowe Koszty zakupu Koszty dział. pomocniczej RMK © Marek Masztalerz 18 508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE TAK Koszty pośrednie produkcji ponoszone ponad wydziałami produkcji podstawowej albo wspólnie przez wydziały produkcyjne – nierozliczone na koszty wydziałowe Koszty pośrednie produkcji, które w danej jednostce ze względu na małe znaczenie albo brak moŜliwości dokonania pomiaru i wyceny rozchodu świadczeń nie są ujmowane jako koszty działalności pomocniczej (np. magazyny surowców, kontrola jakości, nadzór techniczny) Rozliczone koszty zakupu Rozliczone koszty działalności pomocniczej NIE Koszty bezpośrednie produkcji ponoszone w wydziałach produkcyjnych Koszty wydziałowe (bezpośrednio przypisane do wydziałów produkcyjnych lub rozliczone za pomocą kluczy na wydziały) Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych Na koniec okresu saldo konta 508 jest przenoszone na konto 501 celem ustalenia kosztu wytworzenia. © Marek Masztalerz 508 KOSZTY OGÓLNOPRODUKCYJNE 490 Koszty ogólnoprodukcyjne Koszty zakupu Koszty dział. pomocniczej RMK © Marek Masztalerz 19 51... KOSZTY ZAKUPU Na kontach 51... ujmuje się koszty zakupu surowców i materiałów nabytych na potrzeby działalności jednostki oraz koszty zakupu towarów nabytych w celu odsprzedaŜy. TAK Usługi obce transportu, załadunku, rozładunku, spedycji, wysyłki Ubezpieczenie transportu Prowizje pośredników (dostawców) Koszty opakowań zbiorczych i palet NIE Koszty zakupu w przypadku ewidencji materiałów i towarów w cenach nabycia Koszty zakupu przypadające na materiały i towary w magazynach w przypadku ewidencji po cenie zakupu (są rozliczane w czasie proporcjonalnie do rozchodu za pomocą kont 64...) Koszty badań jakości Koszty składowania poza jednostką Koszty transportu, załadunku i wyładunku poniesione w ramach jednostki © Marek Masztalerz 51... KOSZTY ZAKUPU 490 Koszty zakupu RMK Koszty dział. pomocniczej © Marek Masztalerz 20 52... KOSZTY SPRZEDAśY TAK Koszty opakowań zbiorczych produktów Koszty załadunku i rozładunku, transportu, ubezpieczenia transportu produktów Prowizje przedstawicieli handlowych NIE Koszty przeglądów i napraw pogwarancyjnych Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za zawinione Koszty centrów dystrybucji i sklepów Koszty promocji i reklamy produktów Koszty udziału w targach, wystawach Wartość produktów zniszczonych w czasie sprzedaŜy i transportu uznanych za niedobory niezawinione Koszty sprzedaŜy w całości obciąŜają koszty okresu. Koszty przeglądów i napraw gwarancyjnych Koszty obsługi klientów Rozliczenie rezerwy (RMK) na przeglądy i naprawy gwarancyjne © Marek Masztalerz 52... KOSZTY SPRZEDAśY 490 Koszty sprzedaŜy Koszty zakupu Koszty dział. pomocniczej RMK © Marek Masztalerz 21 53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA Konta 53... słuŜą do ewidencji kosztów wydziałów pomocniczych jak np. elektrownie, kotłownie, gazownie, transformatornie, wydziały remontowe, transportowe, sprzętowe, magazyny surowców i materiałów, ośrodki przetwarzania danych, biura projektowo-konstrukcyjne, laboratoria, komórki świadczeń pracowniczych, działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp. TAK NIE Koszty rodzajowe obciąŜające działalność pomocniczą Koszty działalności socjalnej Koszty rozliczane w czasie przypadające na produkcję pomocniczą Koszty zaliczane do kosztów wydziałowych, kosztów ogólnoprodukcyjnych, kosztów zarządu lub kosztów sprzedaŜy sprzedaŜy © Marek Masztalerz 53... DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA 490 Koszty dział. pomocniczej Koszty zakupu RMK Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane na koszty produkcji, koszty zarządu lub koszty sprzedaŜy na podstawie przyjętych kluczy / zasad rozliczania świadczeń pomocniczych. © Marek Masztalerz 22 55... KOSZTY ZARZĄDU TAK NIE Koszty rodzajowe ponoszone w komórkach administracyjnych jednostki Koszty, które moŜna zaliczyć do kosztów produkcji lub sprzedaŜy Koszty funkcjonowania zarządu i organów nadzorczych jednostki Koszty działalności pomocniczej Koszty reprezentacji i public relations Koszty działalności socjalnej Koszty ogólnozakładowe, niezaliczane do kosztów produkcji i kosztów sprzedaŜy Koszty świadczeń komórek pomocniczych na rzecz komórek administracyjnych Koszty zarządu w całości obciąŜają koszty okresu. Rozliczenia międzyokresowe kosztów obciąŜające koszty okresu w komórkach administracyjnych © Marek Masztalerz 55... KOSZTY ZARZĄDU 490 Koszty ogólnego zarządu Koszty zakupu Koszty dział. pomocniczej RMK © Marek Masztalerz 23 ROZLICZANIE KOSZTÓW Koszty rodzajowe w zespole „4” rozlicza się na koszty w zespole „5” na podstawie kluczy. Klucze te mogą być ustalane arbitralnie (klucze procentowe ustalone w drodze negocjacji) lub oparte na stosownych nośnikach kosztów, czyli takich wielkościach, które w sposób moŜliwie wierny odzwierciedlają faktyczne rozłoŜenie kosztów pomiędzy produkty/usługi (w układzie kalkulacyjnym) lub miejsca powstawania kosztów (w układzie MPK). KLUCZ ROZLICZANE KOSZTY (przykładowe) Powierzchnia Czynsze za najem powierzchni (MPK, UFK) Liczba maszynogodzin Energia i amortyzacja w wydziałach produkcyjnych (UK) Liczba roboczogodzin Wynagrodzenia przypadające na konkretne produkty / usługi Kubatura Koszty ogrzewania (MPK, UFK) Część kosztów rodzajowych moŜna rozliczyć bez stosowania kluczy na podstawie szczegółowej ewidencji, np. amortyzację środków trwałych i wynagrodzenia. © Marek Masztalerz ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW POZYCJE KOSZTÓW Amortyzacja Koszty produkcji Koszty sprzedaŜy Koszty zarządu SUMA 5 400 zł - 3 200 zł 8 600 zł 27 800 zł 2 500 zł 1 900 zł 32 200 zł 4 300 zł 600 zł 5 200 zł 10 100 zł Podatki i opłaty 100 zł 200 zł 600 zł 900 zł Wynagrodzenia 12 900 zł 2 400 zł 8 700 zł 24 000 zł 2 500 zł 800 zł 3 400 zł 6 700 zł 600 zł 1 700 zł 4 200 zł 6 500 zł 53 600 zł 8 200 zł 27 200 zł 89 000 zł ZuŜycie materiałów Usługi obce Świadczenia Pozostałe koszty SUMA © Marek Masztalerz 24 ARKUSZ ROZLICZENIOWY KOSZTÓW – przykład ARKUS Z ROZLICZENIOWY KOS ZTÓW 550 - Ko s zty o g ó lno a dministra cyjne 527 - Ko sz ty sprz e da Ŝy INNE za mie sią c ....... ro k ......... 41 411 412 413 42 421 422 423 424 43 431 432 433 434 435 44 45 46 461 462 463 464 47 471 472 473 474 Za rz ą d Księ g o w o ść Dz ia ł Pro je kto w y Dz ia ł Pro dukc ji Dz ia ł S e rw isu Ma g a z yn Obsług a klie nta P ro m o c ja i re kla m a ZA FK DP DR SU MG KL PR IN - - - - - - - - - Am o rtyz a c ja Amortyz ac ja s prz ę tu Amortyz ac ja nieruc homoś c i Amortyz ac ja wa rtoś c i nie mate rialnyc h Ma te ria ły i e ne rg ia Mat. biurowe , ka wa , woda , ś rodki c z ys toś c i P a liwo i cz ę ś c i s a moc hodowe P rą d, ga z, ś c ieki, woda P oz os ta łe ma teria ły (np. s przę t nis koc e nny) Usług i o bce Na je m i dz ierŜ a wa Te le fony Re monty, prz eglą dy, kons e rwa cje Dora dz two, obs ługa pra wna P oz os ta łe us ługi obc e Po da tki i o pła ty Wyna g ro dze nia Ś w ia dcz e nia na rz e c z pra c o w nikó w S kła dki ZUS i inne kos z ty pra c y S z kole nia pra c owników Ube z piec z e nia prac owników P oz os ta łe ś wiadc z e nia Po z o sta łe ko szty P odróŜ e s łuŜ bowe Re prez e ntac ja i re kla ma Ube z piec z e nia mają tkowe P oz os ta łe kos z ty S UMA S UMA - © Marek Masztalerz MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE DEWELOPERSKIEJ Nr konta Koszty w układzie rodzajowym 401 Amortyzacja 402 Materiały i energia 403 Usługi obce 404 Podatki i opłaty 405 Wynagrodzenia 406 Świadczenia na rzecz pracowników 407 Pozostałe koszty Ewidencja analityczna kosztów rodzajowych jednopoziomowa, numeracja kont np. 403-1, 403-2 itd. Nr konta 502 503 527 Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym Koszty działalności podstawowej - ujmuje się tutaj wszystkie koszty budowy w przekroju budynków, kilkupoziomowa analityka kosztów Koszty budowy dróg i ulic 909 Konto techniczne Koszty sprzedaŜy - ujmuje się tutaj koszty promocji, reklamy oraz obsługi klienta Koszty zarządu - ujmuje się tutaj koszty ogólnego 550 zarządu w przekroju komórek funkcjonalnych: Zarząd, Dział Finansowo-Księgowy, Dział Projektowania, Dział Kadr itp. © Marek Masztalerz 25 MODEL EWIDENCYJNY KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ Nr konta Koszty w układzie rodzajowym 401 Amortyzacja 411 Materiały 419 Energia 421 Obróbka obca 426 Usługi transportowe 427 Remonty 429 Pozostałe usługi obce 431 Wynagrodzenia 445 Świadczenia na rzecz pracowników 461 Podatki 466 PodróŜe słuŜbowe 468 Koszty reklamy 469 Pozostałe koszty 470 Koszty NKUP Koszty w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym Nr konta 501 Produkcja podstawowa - ujmuje się tutaj wszystkie koszty bezpośrednie produkcji, analityka według asortymentów produktów 508 Koszty ochrony środowiska 521 Koszty wydziałowe - ujmuje się tutaj koszty pośrednie produkcji, analityka wg rodzaju 523 Koszty sprzedaŜy - obejmują tutaj wyłącznie koszty opakowań i transportu wyrobów 551 Koszty ogólnego zarządu - ujmuje się tutaj koszty zarządu oraz koszty promocji i reklamy, analityka wg rodzaju © Marek Masztalerz DZIAŁALNOŚĆ POMOCNICZA Działalność pomocnicza to wyodrębniona organizacyjnie działalność, której celem jest świadczenie usług na potrzeby innych jednostek wewnątrz przedsiębiorstwa, np.: Wydziały energetyczne (elektrownie, kotłownie, gazownie), Wydziały remontowe i sprzętowe Wydziały transportu Oczyszczalnie ścieków i składowiska odpadów Laboratoria badawcze i kontrolne Ośrodki przetwarzania danych Biura projektowo-konstrukcyjne Działy obsługi tłumaczeniowej, prawnej itp. Koszty wydziałów pomocniczych są gromadzone na kontach 53... i na koniec okresu muszą zostać rozliczone na koszty działalności podstawowej, koszty sprzedaŜy i koszty zarządu. © Marek Masztalerz 26 SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ świadczenia wzajemne KOSZTY PRODUKCJI 501 KOSZTY DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ KOSZTY RODZAJOWE „4” KOSZTY SPRZEDAśY 527 KOSZTY ZARZĄDU 550 ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW 640 © Marek Masztalerz METODY ROZLICZANIA KOSZTÓW DZIAŁALNOŚCI POMOCNICZEJ Metoda bezpośrednia Metoda układu równań (macierzowa) Metoda kolejnych przybliŜeń Metoda zamykania zamówienia (stopniowa, sekwencyjna) Metoda stawek planowanych Metoda stawek częściowo planowanych i częściowo rzeczywistych © Marek Masztalerz 27 METODA BEZPOŚREDNIA Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane bezpośrednio na koszty działalności podstawowej, zarządu i sprzedaŜy. Świadczenia wzajemne między wydziałami pomocniczymi są pomijane. Wydział Pomocniczy I Koszty wydziałowe Wydział Pomocniczy II Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz METODA UKŁADU RÓWNAŃ Do rozliczenia kosztów wydziałów pomocniczych (w tym równieŜ świadczeń wzajemnych) wykorzystuje się układ n równań z n niewiadomymi, gdzie n jest liczbą wydziałów pomocniczych, dla których kalkulowane są koszty. Wydział Pomocniczy I Koszty wydziałowe Wydział Pomocniczy II Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz 28 METODA KOLEJNYCH PRZYBLIśEŃ Koszty wydziałów pomocniczych są rozliczane naprzemiennie na podstawie procentowej struktury rozchodu wszystkich świadczeń. Rozliczanie powtarzane jest do momentu, gdy pozostała do rozliczenia kwota kosztów jest nieistotna. Wyniki są identyczne jak w metodzie układu równań. Wydział Pomocniczy I Koszty wydziałowe Wydział Pomocniczy II Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz METODA ZAMYKANIA ZAMÓWIENIA (STOPNIOWA, SEKWENCYJNA) Rozliczanie kosztów rozpoczyna się od wydziału, który nie odbierał Ŝadnych świadczeń od innych wydziałów, a jeśli wszystkie wydziały pomocnicze korzystały ze świadczeń innych wydziałów – od wydziału, który przyjął najmniej świadczeń od innych wydziałów. Wydział Pomocniczy I Wydział Pomocniczy II Koszty wydziałowe Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz 29 METODA STAWEK PLANOWANYCH Najpierw wszystkie rozliczenia są dokonywane po stawkach planowanych a następnie rozliczane są odchylenia między kosztami rzeczywistymi i planowanymi, proporcjonalnie do planowanej wartości świadczeń wychodzących poza produkcję pomocniczą. koszty planowane odchylenia Wydział Pomocniczy I Koszty wydziałowe Wydział Pomocniczy II Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz METODA STAWEK CZĘŚCIOWO PLANOWANYCH I CZĘŚCIOWO RZECZYWISTYCH Część świadczeń wzajemnych między wydziałami pomocniczymi jest rozliczana według stawek planowanych, natomiast reszta rozliczeń dokonywana jest po kosztach częściowo planowanych, a częściowo rzeczywistych. Rozliczanie rozpoczyna się z reguły od wydziału, który nie przyjmował (bądź przyjął najmniej) świadczeń od innych wydziałów. Wydział Pomocniczy I Koszty wydziałowe Wydział Pomocniczy II Koszty zarządu Koszty sprzedaŜy © Marek Masztalerz 30 SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ PRODUKTY GOTOWE KOSZTY PRODUKCJI 501 601 PRODUKTY W TOKU 602 KOSZTY RODZAJOWE „4” KOSZTY SPRZEDAśY 527 KOSZTY ZARZĄDU 550 ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW 640 © Marek Masztalerz KOSZT WYTWORZENIA KOSZTY BEZPOŚREDNIE KOSZTY POŚREDNIE PRODUKCYJNE (wydziałowe) ZMIENNE STAŁE uzasadniona część KOSZT WYTWORZENIA (wycena produktów) NIEPRODUKCYJNE (ogólnozakładowe) KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY SPRZEDAśY niewykorzystany potencjał KOSZTY OKRESU (odnoszone w całości na wynik fin.) © Marek Masztalerz 31 „UZASADNIONA CZĘŚĆ” KOSZTÓW STAŁYCH Według polskiego prawa bilansowego do kosztu wytworzenia produktu nie wlicza się wszystkich kosztów pośrednich produkcji (wydziałowych) a jedynie ich „uzasadnioną część”, obejmującą: • zmienne pośrednie koszty produkcji • część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Zastosowanie normalnego poziomu wykorzystania potencjału do rozliczenia stałych kosztów wydziałowych pozwala uniknąć znacznego zróŜnicowania wyceny tych samych produktów w róŜnych okresach. Jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta, mogą zrezygnować z ustalania stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych. © Marek Masztalerz KOSZTY UZASADNIONE I KOSZTY PUSTE stałe koszty wydziałowe koszty nieuzasadnione (puste) koszty uzasadnione (uŜyteczne) 0% stopień wykorzystania potencjału (normalnych zdolności) 100% © Marek Masztalerz 32 RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (1) Student dorabia sobie do stypendium wypiekami ciastek, które następnie sprzedaje sąsiadom. Koszty ponoszone przy produkcji ciastek skalkulował następująco: Pozycje kalkulacyjne Surowce (mąka, cukier, jaja, masło, wisienka) Robocizna (wyrabianie i formowanie) Koszty pośrednie (prąd i amortyzacja piekarnika) KOSZT WYTWORZENIA Koszty ogółem Koszt jednostkowy - 2,00 zł/szt. - 1,50 zł/szt. 12 zł/wypiek ? - ? © Marek Masztalerz RACHUNEK KOSZTÓW RZECZYWISTYCH & NORMALNYCH (2) Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 100%. Wszystkie koszty są uzasadnione (uŜyteczne). Koszt produkcji ciastka: • wg rachunku kosztów rzeczywistych = 4,50 zł/szt. • wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt. Potencjał produkcyjny jest wykorzystany w 67%. 33% kosztów stałych (piekarnik) to koszty puste. Koszt produkcji ciastka: • wg rachunku kosztów rzeczywistych = 5,00 zł/szt. • wg rachunku kosztów normalnych = 4,50 zł/szt. Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych w kwocie 4 zł obciąŜą koszty okresu (PKO). © Marek Masztalerz 33 RACHUNEK KOSZTÓW NORMALNYCH Do ustalenia uzasadnionej części stałych kosztów produkcyjnych przypadających na wyprodukowane wyroby moŜna zastosować zasadę zawartą w MSR 2 „Zapasy”. Według tej zasady: • jeśli wielkość produkcji w danym okresie jest wyŜsza od normalnego poziomu, do za podstawę rozliczenia naleŜy przyjąć stawkę rzeczywistą, wynikającą z podzielenia stałych kosztów wydziałowych przez faktyczną wielkość produkcji, • jeśli produkcja w danym okresie jest niŜsza od normalnego poziomu wykorzystania zdolności wytwórczych, stosuje się stawkę stabilizowaną, liczoną jako stosunek planowanych stałych kosztów wydziałowych do normalnego potencjału produkcyjnego. © Marek Masztalerz EWIDENCJA PRODUKTÓW Koszt rzeczywisty PRODUKTY GOTOWE przyjęcie produktów do magazynu wg rzecz. TKW rozchód produktów wg rzecz. TKW Koszt planowany PRODUKTY GOTOWE przyjęcie produktów wg stałej ceny ewidencyjnej rozchód produktów wg stałej ceny ewidencyjnej ODCHYLENIA OD CEN EWID. Wycena rozchodu w rzeczywistym TKW wg metody FIFO, LIFO, ceny przeciętnej lub szczegółowej identyfikacji. powstanie odchyleń Dt powstanie odchyleń Ct „rozchód” odchyleń Ct „rozchód” odchyleń Dt © Marek Masztalerz 34 ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE RZECZYWISTYM 501 Produkcja podstawowa 601 Produkty gotowe 602 Produkty w toku 710 Koszt wytw. wytw. sprzed. prod. prod. W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg rzeczywistego kosztu wytworzenia ustalanego w ramach kalkulacji. © Marek Masztalerz ROZLICZENIE PRODUKCJI PO KOSZCIE PLANOWANYM 501 Produkcja podstawowa 580 Rozliczenie kosztów dział. 601 Produkty gotowe 620 Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów 602 Produkty w toku W tym wariancie ewidencji produkty wycenia się wg stałych cen ewidencyjnych ustalonych na poziomie planowanego kosztu wytworzenia. © Marek Masztalerz 35 SCHEMAT EWIDENCJI KOSZTÓW W FIRMIE PRODUKCYJNEJ KOSZTY PRODUKCJI 501 PRODUKTY GOTOWE 601 PRODUKTY W TOKU 602 KOSZTY RODZAJOWE „4” KOSZTY SPRZEDAśY 527 KOSZTY ZARZĄDU 550 ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW 640 © Marek Masztalerz ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE KOSZTÓW RMK – CZYNNE RMK – BIERNE wydatki bieŜące na poczet kosztów przyszłych okresów rezerwy na wydatki przyszłych okresów ujmowane jako koszty bieŜące • prenumerata czasopism • czynsz za najem i dzierŜawę • ubezpieczenia majątkowe i osobowe • opłaty za wieczyste uŜytkowanie gruntu • koszty remontów środków trwałych • koszty zakupu materiałów i towarów • rezerwy na świadczenia emerytalne i podobne • rezerwy na nagrody jubileuszowe i premie • rezerwy na naprawy gwarancyjne • rezerwy na koszty reklamacji • rezerwy na koszty remontów środków trwałych • rezerwy na wynagrodzenia urlopowe 640 Rozliczenia międzyokresowe kosztów koszty poniesione w bieŜącym okresie, ale dotyczące przyszłych okresów (RMK czynne) rozliczenie kwoty kosztów dotyczącej bieŜącego okresu (RMK czynne) rozwiązanie rezerwy lub jej zmniejszenie (RMK bierne) utworzenie rezerwy na przyszłe wydatki (RMK bierne) © Marek Masztalerz 36 WARIANTY EWIDENCJI RMK CZYNNYCH Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia a w zespole „5” w okresach, których dotyczą. Wariant „4+5” „4” 490 X 640 X Wariant „4+490” „4” ... ... ... ... X ... ... Koszty ujmuje się w zespole „4” w okresie poniesienia a na koncie 490 w okresach, których dotyczą. 490 X „5” 640 X X ... ... Sposoby księgowych: niepraktyczny wariant praktyczny... © Marek Masztalerz Szczególne przypadki „szóstek” Firma produkcyjna, spółka akcyjna: 601 WYROBY GOTOWE „Nie prowadzimy ewidencji wyrobów gotowych, bo nie dokonujemy kalkulacji kosztu wytworzenia. Produkcja odbywa się na zamówienie, więc od razu przenosimy koszty bezpośrednie z „5” na „7” a koszty wydziałowe doksięgowujemy na „7” biorąc pod uwagę średnią marŜę. Jeśli na dzień bilansowy są wyroby gotowe w magazynie, to w bilansie są wykazywane jako produkcja w toku wyceniona po koszcie bezpośrednim.” Firma produkcyjna, spółka z o.o.: „W ciągu roku nie prowadzimy bieŜącej ewidencji RMK/RMP, bo to jest zbyt pracochłonne. Od razu przy księgowaniu wszystkie koszty przenosimy z „4” na „5” a przychody księgujemy na „7”. Jeśli na koniec roku występuje taka konieczność, to obliczamy RMK i RMP, przeksięgowujemy na „6”, Ŝeby zrobić bilans a potem z powrotem księgujemy tak, jak było.” 640 ROZLICZENIA MIĘDZYOKRESOWE © Marek Masztalerz 37 KOSZTY UZYSKANIA PRZYCHODU Koszty poniesione nie są równoznaczne z kosztami uzyskania przychodu. RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA Zespół „7” obejmujący koszt (wartość) produktów, usług i towarów SPRZEDANYCH oraz koszty zarządu i sprzedaŜy, PKO, KF i SN. RACHUNKOWOŚĆ PODATKOWA sztuczny podział na KUP i NKUP w ustawach podatkowych, mający na celu maksymalizację dochodów budŜetowych RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA dowolne podejście do definiowania kosztów uzyskania przychodów, ustalone w oparciu o potrzeby i moŜliwości informacyjne firmy © Marek Masztalerz KOSZTY A WYNIK FINANSOWY KOSZTY PONIESIONE KOSZTY PRODUKTÓW PRODUKTY NIESPRZEDANE BILANS (zapas produktów) KOSZTY OKRESU PRODUKTY SPRZEDANE RACHUNEK WYNIKÓW (koszty uzyskania przychodu) © Marek Masztalerz 38 SYSTEMY RACHUNKU KOSZTÓW RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH (full costing, absorption costing) dla celów sprawozdawczych (rachunkowość finansowa) RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH (variable costing, direct costing) dla wspierania decyzji menedŜerskich (rachunkowość zarządcza) © Marek Masztalerz WYCENA PRODUKTU RKP/RKZ KOSZT JEDNOSTKOWY PRODUKTU RKP RKZ MATERIAŁY BEZPOŚREDNIE KOSZT WYTWORZENIA PŁACE BEZPOŚREDNIE KOSZTY ZMIENNE KOSZTY WYDZIAŁOWE KOSZTY ZARZĄDU KOSZTY STAŁE KOSZTY SPRZEDAśY © Marek Masztalerz 39 RACHUNEK KOSZTÓW PEŁNYCH KOSZTY PONIESIONE KOSZT WYTWORZENIA PRODUKTY NIESPRZEDANE KOSZTY ZARZĄDU I SPRZEDAśY PRODUKTY SPRZEDANE BILANS (zapas produktów) RACHUNEK WYNIKÓW (koszty uzyskania przychodu) © Marek Masztalerz RACHUNEK KOSZTÓW ZMIENNYCH KOSZTY PONIESIONE KOSZTY ZMIENNE PRODUKTY NIESPRZEDANE BILANS (zapas produktów) KOSZTY STAŁE PRODUKTY SPRZEDANE RACHUNEK WYNIKÓW (koszty uzyskania przychodu) © Marek Masztalerz 40 WYNIK FINANSOWY - RKP PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY - KOSZT WYTWORZENIA MARśA BRUTTO (Gross Margin) - KOSZTY SPRZEDAśY - KOSZTY ZARZĄDU WYNIK FINANSOWY © Marek Masztalerz WYNIK FINANSOWY - RKZ PRZYCHODY ZE SPRZEDAśY - KOSZTY ZMIENNE MARśA BRUTTO (Contribution Margin) - KOSZTY STAŁE WYNIK FINANSOWY © Marek Masztalerz 41 WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ - przykład Firma MIŚ zajmuje się produkcją misiów pluszowych. Są one sprzedawane po 70 zł/szt. W badanym okresie firma wytworzyła 800 szt. wyrobów a sprzedała 700 szt. Zapas początkowy nie występował. Dane dotyczące wielkości poniesionych kosztów zostały ujęte w tabeli. PoniŜej obliczono jednostkowy koszt wytworzenia (na potrzeby rachunku kosztów pełnych) oraz jednostkowy koszt zmienny (na potrzeby rachunku kosztów zmiennych). Materiały bezpośrednie 15 200 zł TECHNICZNY KOSZT WYTWORZENIA Płace bezpośrednie 8 400 zł • TKW = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 7 600 = 36 000 zł Zmienne koszty wydziałowe 4 800 zł • TKWj = 36 000 : 800 = 45,00 zł/szt. Stałe koszty wydziałowe 7 600 zł Koszty zarządu 5 500 zł Zmienne koszty sprzedaŜy 1 200 zł Stałe koszty sprzedaŜy KOSZTY CAŁKOWITE KOSZTY ZMIENNE • KZ = 15 200 + 8 400 + 4 800 + 1 200 = 29 600 zł 400 zł • KZj = 29 600 : 800 = 37,00 zł/szt. 43 100 zł © Marek Masztalerz WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ - przykład RKP RKZ Przychody ze sprzedaŜy 49 000 zł Techniczny koszt wytworzenia 31 500 zł MarŜa brutto 17 500 zł Koszty sprzedaŜy Koszty zarządu Wynik finansowy 1 600 zł 5 500 zł 10 400 zł Zapas końcowy 100 szt. po 45 zł/szt. czyli 4 500 zł Przychody ze sprzedaŜy 49 000 zł Koszty zmienne 25 900 zł MarŜa brutto 23 100 zł Koszty stałe 13 500 zł Wynik finansowy 9 600 zł Zapas końcowy 100 szt. po 37 zł/szt. czyli 3 700 zł © Marek Masztalerz 42 WYNIK FINANSOWY W RKP/RKZ - przykład RKP RKZ 43 100 36 000 4 500 BILANS 43 100 7 100 31 500 RACHUNEK WYNIKÓW Koszt uzyskania przychodu 29 600 3 700 BILANS 13 500 25 900 RACHUNEK WYNIKÓW Koszt uzyskania przychodu = 38 600 = 39 400 © Marek Masztalerz RACHUNEK WYNIKÓW Przychody ze sprzedaŜy – Koszty operacyjne (KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY) ZYSK ZE SPRZEDAśY + Pozostałe przychody operacyjne – Pozostałe koszty operacyjne ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ + Przychody finansowe – Koszty finansowe ZYSK Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ + Zyski nadzwyczajne – Straty nadzwyczajne ZYSK BRUTTO – Podatek dochodowy ZYSK NETTO © Marek Masztalerz 43 KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY KOSZTY PRODUKCJI 501 PRODUKTY GOTOWE 601 PRODUKTY W TOKU KOSZT WYTWORZENIA SPRZEDANYCH PRODUKTÓW 710 602 KOSZTY RODZAJOWE „4” KOSZTY SPRZEDAśY 527 KOSZTY ZARZĄDU 550 ROZLICZENIA MIĘDZYOKR. KOSZTÓW KOSZT WŁASNY SPRZEDAśY 640 © Marek Masztalerz ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT KALKULACYJNY A. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów, towarów i materiałów: I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów II. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów: I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK BRUTTO ZE SPRZEDAśY (A-B) D. Koszty sprzedaŜy E. Koszty ogólnego zarządu F. ZYSK ZE SPRZEDAśY (C-D-E) © Marek Masztalerz 44 ZYSK ZE SPRZEDAśY – WARIANT PORÓWNAWCZY A. Przychody netto ze sprzedaŜy i zrównane z nimi: I. Przychody netto ze sprzedaŜy produktów II. Zmiana stanu produktów III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze sprzedaŜy towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej: I. Amortyzacja II. ZuŜycie materiałów i energii III. Usługi obce IV. Podatki i opłaty V. Wynagrodzenia VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia VII. Pozostałe koszty rodzajowe VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK ZE SPRZEDAśY (A-B) © Marek Masztalerz ZMIANA STANU PRODUKTÓW W ciągu okresu firma poniosła koszty 23.000 zł. Koszty zostały zaewidencjonowane w dwóch układach. W ciągu okresu firma wytworzyła i przyjęła do magazynu 1.000 sztuk wyrobów. W okresie nie sprzedano ani jednego produktu. Jaki jest wynik finansowy ze sprzedaŜy? © Marek Masztalerz 45 ZMIANA STANU PRODUKTÓW - ustalanie metodą bilansową + wzrost / – spadek WYROBY GOTOWE + wzrost / – spadek PRODUKCJA W TOKU + wzrost / – spadek RMK CZYNNE – wzrost / + spadek RMK BIERNE = ZMIANA STANU PRODUKTÓW Zmiana stanu produktów w wariancie porównawczym rachunku zysków i strat koryguje wielkość przychodów ze sprzedaŜy. Dodatnia zmiana stanu produktów zwiększa a ujemna – zmniejsza wysokość przychodów ze sprzedaŜy. © Marek Masztalerz ZMIANA STANU PRODUKTÓW – ustalanie metoda księgową Koszt wytworzenia sprzedanych produktów Koszty sprzedaŜy Koszty zarządu 490 – Rozliczenie kosztów rodzajowych Jeśli jednostka prowadzi wyłącznie układ rodzajowy kosztów, to ustala koszt własny sprzedaŜy pozaksięgowo. suma kosztów rodzajowych Koszty obrotów wewn. saldo Ct ujemna ZSP saldo Dt dodatnia ZSP Saldo konta 490 (czyli księgowa ZSP) jest przenoszone na konto 860 860 „Wynik finansowy”. © Marek Masztalerz 46 ZAKŁÓCENIE KRĘGU KOSZTÓW W wariancie porównawczym przychody ze sprzedaŜy są korygowane o „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki”. Pozycja ta odzwierciedla wartość poniesionych kosztów operacyjnych, które na skutek określonych zdarzeń nie obciąŜają zysku ze sprzedaŜy. Są to zdarzenia, które zakłóciły krąg kosztów, powodując, Ŝe poniesione koszty rodzajowe nie przekształcą się w koszt własny sprzedaŜy, ale w pozostałe koszty operacyjne, straty nadzwyczajne lub składniki aktywów, np. : • przekazanie wyrobów gotowych w formie darowizny, • niedobór produktów gotowych lub produktów w toku ponad normę, • koszty zaniechanej produkcji, • przekazanie produktów do własnej placówki handlu detalicznego lub własnej hurtowni, • świadczenie usług na rzecz usuwania skutków zdarzeń losowych, • likwidacja wyrobów gotowych zniszczonych na skutek zdarzeń losowych. © Marek Masztalerz OBROTY WEWNĘTRZNE 790 – OBROTY WEWNĘTRZNE Saldo Ct przenosi się na konto 860 „Wynik finansowy”. W rachunku zysków i strat (wariant porównawczy) wykazuje się jako „Koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki” Koszty produkcji Wyroby gotowe Pozostałe koszty operacyjne Straty nadzwyczajne Konta aktywów (np. Towary) 791 – KOSZTY OBROTÓW WEWN. Saldo Dt przenosi się na konto 490 „Rozliczenie kosztów rodzajowych” w celu ustalenia zmiany stanu produktów. © Marek Masztalerz 47 METODA KALKULACYJNA Koszt wytworzenia sprzedanych produktów WYNIK FINANSOWY SprzedaŜ produktów Koszty sprzedaŜy Koszty zarządu Wartość sprzed. towarów SprzedaŜ towarów Wartość sprzed. materiałów SprzedaŜ materiałów Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne Koszty finansowe Przychody finansowe Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Podatek dochodowy © Marek Masztalerz METODA PORÓWNAWCZA „4” – Koszty rodzajowe (róŜne konta) WYNIK FINANSOWY Rozliczenie kosztów rodzaj. SprzedaŜ produktów Obroty wewnętrzne zmiana stanu produktów Wartość sprzed. towarów SprzedaŜ towarów Wartość sprzed. materiałów SprzedaŜ materiałów Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody operacyjne Koszty finansowe Przychody finansowe Straty nadzwyczajne Zyski nadzwyczajne Podatek dochodowy © Marek Masztalerz 48 POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE TAK NIE Koszty działalności socjalnej Niedobory wynikające ze zdarzeń losowych Koszty związane ze zbyciem lub likwidacją środków trwałych, wartości niematerialnych i inwestycji niefinansowych Niedobory materiałów, towarów i produktów mieszczące się w normach ubytków Wartość netto zlikwidowanych/sprzedanych niefinansowych aktywów trwałych* Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki Odpisane naleŜności (bez odsetek) umorzone, przedawnione, nieściągalne Rezerwy kosztowe ujmowane jako bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów Spadek wartości inwestycji niefinansowych Rezerwy na zobowiązania finansowe Odpisy aktualizujące wartość składników aktywów niefinansowych Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki) Odszkodowania, kary i grzywny Utworzenie rezerwy na zobowiązania Darowizny pienięŜne i niepienięŜne Niezawinione niedobory aktywów Koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (tzw. koszty nieuzasadnione) Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych Odpisane odsetki od naleŜności Odpisy aktualizujące naleŜności finansowe Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności * W rachunku zysków i strat w ramach PKO wykazuje się stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych. © Marek Masztalerz POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE Środki pienięŜne Pozostałe koszty operacyjne Rozrachunki Odpisy aktualizujące RóŜne składniki aktywów Rezerwy © Marek Masztalerz 49 KOSZTY FINANSOWE TAK Odsetki od poŜyczek i kredytów Odsetki za zwłokę Ujemne róŜnice kursowe Spadek wartości inwestycji finansowych Odpisy aktualizujące aktywa finansowe Wartość sprzedanych aktywów finansowych* Odpisane naleŜności finansowe (poŜyczki) NIE Odsetki od kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego Ujemne róŜnice kursowe od walutowych kredytów inwestycyjnych w czasie budowy środka trwałego Spadek wartości długoterminowych inwestycji finansowych, jeśli wartość nie spada poniŜej ceny nabycia tych inwestycji Opłaty bankowe niemające charakteru odsetek, dyskonta, prowizji od kapitału Odpisane odsetki od naleŜności umorzonych, przedawnionych i nieściągalnych Odpisy aktualizujące odsetki od naleŜności Rezerwy na zobowiązania finansowe Prowizje bankowe i maklerskie * W rachunku zysków i strat w ramach KF wykazuje się stratę ze zbycia aktywów finansowych. Dyskonto wekslowe © Marek Masztalerz KOSZTY FINANSOWE Środki pienięŜne Koszty finansowe Inwestycje finansowe Rozrachunki Odpisy aktualizujące Rezerwy © Marek Masztalerz 50 STRATY NADZWYCZAJNE TAK Wartość utraconych składników majątku w wyniku zdarzeń losowych (powódź, poŜar, huragan, trzęsienie ziemi, wybuch wulkanu) – jeśli nie były ubezpieczone NadwyŜka wartości utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku nad wartością ubezpieczenia tych składników – jeśli były ubezpieczone Koszty usuwania skutków zdarzeń losowych (zapasy, usługi obce, wynagrodzenia, ubezpieczenia społ. i inne świadczenia) w części nieobjętej ubezpieczeniem NIE Wartość utraconych w wyniku zdarzeń losowych składników majątku w części objętej ubezpieczeniem Składniki majątku utracone na skutek kradzieŜy lub w wyniku innych zdarzeń niemających charakteru losowego Niedobory zawinione Niedobory niezawinione powstałe w skutek zdarzeń niemających charakteru losowego Wartość netto sprzedanej zorganizowanej części jednostki © Marek Masztalerz STRATY NADZWYCZAJNE Środki pienięŜne Straty nadzwyczajne RóŜne składniki aktywów Rozrachunki © Marek Masztalerz 51
