komentarze - eksperci.kj.org.pl

KOMENTARZE
Havel wobec Polski – na poważnie
„Vaclav Havel był zawsze wiernym przyjacielem Polski i Polaków. Odcisnął bardzo piękne i wyraźne
piętno na współczesnej Europie, zwłaszcza Europie Środkowej” – to słowa wypowiedziane przez
prezydenta RP Bronisława Komorowskiego podczas wizyty w Szanghaju 18 grudnia 2011 roku.
Wszyscy polscy politycy, zarówno z prawicy jak i lewicy, zgodnie przyznają, że Vaclav Havel zawsze
dążył do zacieśniania współpracy krajów Europy Środkowej, a Polska była dla niego bardzo ważnym
sojusznikiem. Warto zastanowić się, jakie były realne efekty polityki Vaclava Havla w kontekście
relacji Republiki Czeskiej z Polską.
Kamil Wlazło
Vaclav Havel odegrał bardzo ważną rolę w procesie
samym początku określić pozycję prezydenta w
transformacji
bloku
czeskim systemie konstytucyjnym. Prezydent nie
komunistycznego. W okresie Praskiej Wiosny ostro
jest wybierany w wyborach bezpośrednich, ale
krytykował
przez parlament, co osłabia jego legitymizację i
komunistów
ustrojowej
cenzurę
i
w
państw
manifeście
czechosłowackich
do
wzywał
przywrócenia
wielopartyjności. Po wejściu do Czech wojsk Układu
Warszawskiego zakazano mu publikować swoich
dzieł oraz grywania ich w teatrze. Działał jednak w
podziemiu, gdzie był jednym z twórców Karty 77, a
ogranicza realny wpływ na kreowanie polityki
państwa. To premier jest głównym autorem
polityki zagranicznej, stąd działania Vaclava
Havla należy oceniać też przez pryzmat tego, że
za swoją działalność spędził w sumie około pięciu lat
w czasie swojej 14-letniej prezydentury musiał
w więzieniach. W 1989 roku, podczas aksamitnej
współpracować z takimi osobami jak Vaclav
rewolucji w Czechosłowacji Havel stanął na czele
Klaus czy Milos Zeman. Prezydenturę Vaclava
antykomunistycznego
Obywatelskiego,
Havla można podzielić na dwa okresy. Pierwszy
niedługo potem Zgromadzenie Federalne wybierało
okres trwał do 1993 roku, kiedy to będąc
go na prezydenta Czechosłowacji. W 1993 r. został
prezydentem Czechosłowacji brał aktywny udział
Forum
prezydentem Czech, i sprawował tę funkcję do 2003
roku.
Analizując
w transformacji politycznej państw regionu i
starał się zacieśniać współpracę regionalną. Po
prezydenturę
Vaclava
Havla
w
kontekście relacji polsko-czeskich, należy na
1993 roku Havel nie przejawiał już takiego
zaangażowania w polityce zagranicznej, wiele
1
KOMENTARZE
pisał i mówił o potrzebie powrotu moralności do
liczne problemy dwustronne dotyczące Polski i
polityki i obronie wartości demokratycznych.
Czechosłowacji. Podczas spotkania pojawiły się
pierwsze problemy, m.in. brak uregulowania
25
stycznia
1990
roku
Vaclav
Havel
przemawiając w polskim parlamencie podkreślił,
statusu mniejszości polskiej w Czechosłowacji
czy kwestia regulacji celnych.
że nowy układ sił w Europie to szansa, aby kraje
Europy Środkowej zawiązały współpracę i
Do poprawy stosunków polsko-czechosłowackich
wspólnie kontynuowały integrację z Zachodem.
doszło na szczycie w dniach 12.-15. lutego 1991
Była to odważna deklaracja. Polska nadal była
roku w węgierskim Wyszehradzie. Wówczas
sojusznikiem
ostrożnością
sytuacja geopolityczna zupełnie odmienna. Kraje
podchodzono do takich planów (Niemcy były
Europy Środkowej otwarcie zaczęły ubiegać się o
wciąż podzielone, obawiano się o gwarancję
integrację z Zachodem. 15. lutego prezydenci:
utrzymania
Nysie).
Lech Wałęsa, Vaclav Havel i Jozsef Antall
Wystąpienie Vaclava Havla uczyniło go głównym
podpisali deklarację, dając tym samym początek
inicjatorem współpracy, która doprowadziła do
współpracy
powołania Grupy Wyszehradzkiej. Warto dodać,
Wyszehradzkim. Współpraca wyszehradzka w
że Vaclav Havel popierał dążenia Polski do jej
czasie prezydentury Vaclava Havla przeżywała
udziału w Konferencji 2+4 i również apelował o
zarówno okres największej dynamiki (lata 1991-
potwierdzenie jej zachodnich granic.
1993), jak i czas stagnacji (1993-1998). Niemniej
ZSRR
granicy
i
na
z
Odrze
i
jednak
nazywanej
Grupa
odtąd
Wyszehradzka
Trójkątem
była
ważną
17. marca 1990 roku Solidarność Polsko-
platformą komunikacji liderów państw V4 w
Czechosłowacka
skupiające
czasie, kiedy rozstrzygały się losy włączenia tych
przedstawicieli środowisk opozycyjnych – Karty
państw do struktur Paktu Północnoatlantyckiego
77, KSS KOR i „Solidarności”) zainicjowała
oraz
spotkanie
z
wymiernym sukcesem Grupy Wyszehradzkiej
Lechem
było podpisane 21. grudnia 1992 roku w
Wałęsą. Prezydent Havel przedstawił propozycję
Krakowie porozumienie o utworzeniu strefy
wspólnych działań zmierzających do integracji ze
wolnego handlu (CEFTA) między państwami
Wspólnotami Europejskimi oraz dotyczących
członkowskimi.
(stowarzyszenie
prezydenta
przewodniczącym
Václava
„Solidarności”
Havla
Unii
Europejskiej.
Największym
przyszłości RWPG oraz Układu Warszawskiego.
W trakcie prowadzenia rozmów ujawniły się
2
KOMENTARZE
Prezydentura Vaclava Havla przybrała pasywny
książki
wymiar w momencie, kiedy premierem Czech
konferencji prasowej na Wawelu, odniósł się do
został jego wieloletni adwersarz – Vaclav Klaus.
obecnej sytuacji w Polsce i wyraził swoje
Havel
instrumentów
zaniepokojenie związane z działaniami rządu
kreowania polityki skupił się na propagowaniu
Jarosława Kaczyńskiego. Co więcej, były czeski
idei integracji europejskiej oraz wzmacnianiu
prezydent wyraźnie podkreślił, że w Polsce
relacji czesko-niemieckich. Jako sprzymierzeniec
powinny w najbliższym czasie odbyć się wolne
USA
wybory
pozbawiony
Václav
realnych
Havel
popierał
politykę
Waszyngtonu i NATO, a w tym bombardowania
„Tylko
przy
krótko,
proszę”.
udziale
Podczas
międzynarodowych
obserwatorów.
Jugosławii w 1999 i inwazję na Afganistan w
2001 roku, tym samym zajmując stanowisko
23 grudnia 2011 roku w Pradze odbył się pogrzeb
zbieżne ze stanowiskiem Warszawy. Dobrym
Vaclava Havla. We mszy wzięli udział liczni
przykładem bezsilności Havla była sytuacja
szefowie państw i rządów, w tym z Francji –
związana
Stanów
Nicolas Sarkozy i Niemiec – Christian Wulff.
Zjednoczonych w Pradze 11-12 stycznia 1994
Była szefowa amerykańskiej dyplomacji Hillary
roku. Zgodnie z wyobrażeniami Polski, Słowacji
Clinton wraz z mężem, byłym prezydentem USA
i Węgier miało to być spotkanie regionalne
Billem Clintonem, szef Komisji Europejskiej Jose
prezydenta USA z przywódcami państw Grupy
Manuel Barroso i przewodniczący Parlamentu
Wyszehradzkiej. Prezydent Vaclav Havel miał
Europejskiego
być gospodarzem spotkania jednak rząd czeski,
reprezentowali
na którego czele stał już wtedy Vaclav Klaus,
Borusewicz i – jako przedstawiciel prezydenta
starał
wizyty.
Bronisława Komorowskiego – były prezydent
Ostatecznie wizyta odbyła się w formule
Lech Wałęsa. Tak niezwykle niska ranga polskiej
kompromisowej – była to zarówno wizyta
delegacji
prezydenta USA w Republice Czeskiej jak i
pogrzebowych Prezydenta Republiki Czeskiej
spotkanie regionalne.
Vaclava Havla jest zaskakująca.
Po zakończeniu swojej prezydentury Vaclav
Rok
Havel nie porzucił uprawiania polityki. We
przemianę również z punktu widzenia relacji
wrześniu 2007 roku Havel odbył wizytę w
czesko-polskich. Vaclav Havel był jedną z osób,
Krakowie, w celu swojej autobiograficznej
która szczególnie na początku lat 90., dażyła do
się
z
wizytą
zmienić
prezydenta
charakter
tej
1989
Jerzy
Buzek.
marszałek
państwowej
bezspornie
Senatu
na
Polskę
Bogdan
uroczystościach
oznaczał
3
epokową
KOMENTARZE
zacieśniania współpracy polsko-czeskiej. Brak
słyszymy zapewnienia o świetnej współpracy
rzeczywistych
Pragi oraz Warszawy to brak realnych korzyści
prezydenta
kompetencji
w
Republice
władczych
Czeskiej
oraz
koniunktura polityczna w obu krajach znacznie
wynikających
z
tego
sojuszu
jest
bardzo
widoczny.
utrudniały mu to zadanie. Mimo, że do dzisiaj
Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat
aktywne działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest m.in.
merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei i wiedzy.
Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która koncentruje
się na badaniach naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku znaczące raporty,
analizy oraz projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, samorządu
terytorialnego, rozwoju regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych.
Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to
instytucja typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede wszystkim
pracownicy naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także
pracownicy administracji publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są
jednocześnie szefami katedr tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny.
Pełnią więc funkcję dydaktyczną stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie
studentów i doktorantów.
4