UWAGA NA TESTAMENT [Marek Niechwiej, Kancelaria Prawna

UWAGA NA TESTAMENT [Marek Niechwiej, Kancelaria Prawna, Reja 47, Jaworzno]
Chciałabym zapytać, co mam począć w następującej sytuacji? Zmarła moja córka. Przez
długi czas chorowała na raka, w ostateczności nie przeżyła ostatniej operacji. Przed śmiercią
– jeszcze mogąc po trosze funkcjonować, sprawna na umyśle – sporządziła swój testament w
ten sposób, że napisała go na komputerze i podpisała się. Nie była w stanie sama go napisać
ręcznie, ponieważ bardzo słabo pisała i trudno jej było utrzymać w ręce długopis. Córka z
mężem była w bardzo złych relacjach, ale nie była rozwiedziona. Pozostawała w separacji,
lecz sąd nie orzekał nic w tej sprawie, więc formalnie córka była małżonką, choć uważam, że
to była separacja. Miała jednego syna. W testamencie wytłumaczyła, że męża wydziedzicza, że
wszystko zapisuje na syna i na mnie, jej matkę. Kiedy poszłam do radcy prawnego, żeby zajął
się postępowaniem spadkowym po córce, ten oświadczył mi, że testament jest nieważny,
ponieważ nie został w całości sporządzony ręcznie, przez córkę a jedynie przez nią podpisany.
Nie wiedzieliśmy, że to ma jakiekolwiek znaczenie, córka po prosu nie była tego świadoma i
testament powinien być ważny. Prawnik jednak stwierdził, że po połowie dziedziczą syn i
małżonek, co dla mnie jest nie do pojęcia. Zwłaszcza, że mieszkanie, które zajmowała córka z
nieletnim synem, bez męża, to ja jej darowałam na wyłączność, i teraz powinno ono wrócić do
mnie. Co zrobić w takiej sytuacji? To jest niemożliwe, żeby były zięć zabrał połowę majątku…
To prawda – a raczej niestety – testament napisany na komputerze, na maszynie, albo w
jakikolwiek inny sposób w całości nie własnoręczny – pozostaje nieważny i to wynika z
Kodeksu cywilnego, który dla testamentów sporządzanych samodzielnie przewiduje formę
własnoręczności, najlepiej z podaniem daty i oczywiście podpisem pod treścią oświadczenia.
Tej formy nie da się niczym konwalidować, to znaczy uczynić ważnym zapisu, który jako
testament nie jest ważny. Treść tego oświadczenia jest tylko istotnym uprawdopodobnieniem
woli zmarłej córki, czyli może być dowodem w sprawie spadkowej, ponieważ córka w
konkretny sposób chciał rozporządzić swym majątkiem na wypadek śmierci gdyż pod tym się
osobiście podpisała, jednakże – nie mając wystarczającej wiedzy na temat sporządzania
testamentu uczyniła to bezskutecznie. W tych okolicznościach można jednak spróbować
inaczej urzeczywistnić wolę zmarłej, choć –w sensie prawnym –testament nie istnieje i w tym
zakresie nie możemy się upierać, że on wywiera skutki prawne. Jednakże można by próbować
skorzystać z instytucji tzw. testamentu szczególnego, czyli allograficznego [ustnego]. Jeśli nie
upłynął jeszcze rok od oświadczenia woli spadkodawcy [zakładamy, że córka chciała
sporządzić testament], a istniała obawa rychłej śmierci i córka oświadczyła swoje życzenie w
zakresie rozporządzenia swoim majątkiem ustnie w obecności trzech świadków, nie będących
bezpośrednio wskazanych jako spadkobiercy to przed upływem roku testament taki może być
spisany przez jednego z tych świadków w całości ręcznie, albo nawet przez osobę trzecią, a
podpisują go wszyscy świadkowie. Wówczas – rozpoczynając postępowanie spadkowe –
przedstawiamy taki testament w sądzie i świadkowie ci zeznają na okoliczność tego, że
jednoczenie słyszeli ostatnią wole zmarłej na wypadek śmierci i brzmiała ona dokładnie tak,
jak to zapisano w okolicznościach, gdy chora była w pełni świadoma, a jednocześnie istniała
obawa rychłej śmierci. Jest jeszcze możliwość – gdy brak powyżej formy – stwierdzenia
testamentu ustnego w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku przed sądem przez
zgodne zeznania świadków, złożone przed sądem. Sąd może wówczas nawet poprzestać na
zeznaniach dwóch świadków, jeśli przesłuchanie jednego z nich nie jest możliwe. A zatem –
jeżeli chce Pani zadośćuczynić ostatniemu życzeniu córki, a jest taka możliwość w świetle
okoliczności, które podałem powyżej, to niezwłocznie należy udać się po pomoc do prawnika,
albo zastosować czynności, które opisałem. W grę wchodzi bowiem czas i w przypadku
przedawnienia tych możliwości dziedziczenie nastąpi z Ustawy. A zapisek, notatka, którą
pozostawiła córka z myślą o sporządzeniu testamentu – stanie się bezskuteczna, pomimo
oczywistego przekonania, że córka tak właśnie chciała rozporządzić swym majątkiem. Trzeba
zatem zrobić wszystko, by tę wolę przed sądem wykazać i zyskać dziedziczenie testamentowe
1