MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH Informator

MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH
Informator ekonomiczny o krajach świata
Brazylia
5. Dostęp do rynku. Warunki dostępu do rynku dla polskich towarów i usług oraz
działania interwencyjne na rzecz polskich podmiotów gospodarczych.1
Stosunki gospodarcze między Polską a Brazylią regulują następujące umowy:
Porozumienie między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Rządem
Federacyjnej Republiki Brazylii w sprawie transportu morskiego z dnia 26 listopada
1976 r.,
Umowa handlowa między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacyjnej
Republiki Brazylii z 10 maja 1993 r. (zastąpiła Umowę handlową i płatniczą polskobrazylijską podpisaną w Rio de Janeiro 19 marca 1960 r.,
Umowa rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacyjnej Republiki Brazyliio
współpracy naukowo-technicznej z dnia 5 września 1996 r.,
Umowa rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacyjnej Republiki Brazylii
o ruchu bezwizowym podpisana 14 lipca 1999 r.,
Umowa rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacyjnej Republiki Brazylii
o usługach lotniczych podpisana 13 marca 2000 r.,
Umowa między PAIiIZ i brazylijską Agencją Promocji Eksportu i Inwestycji APEX o
współpracy we wzajemnej promocji gospodarczej ze stycznia 2008 r.,
Deklaracja Ministerstwa Rozwoju, Przemysłu i Handlu Zagranicznego Brazylii i
Ministerstwa Gospodarki RP o wzajemnej współpracy z sierpnia 2009 r. Dokument
przewiduje odbywanie cyklicznych spotkań grupy roboczej.
Z ważniejszych umów normujących współpracę gospodarczą pozostają do negocjacji:
Umowa o wzajemnej ochronie inwestycji,
Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania.
W roku 1990 została utworzona w Rio de Janeiro Polsko-Brazylijska Izba Handlowa (w
2001 r. przekształcona w Izbę Regionalną przy Zrzeszeniu Handlowym Rio de Janeiro). Od
1993 r. działa Brazylijsko-Polska Izba Handlowo-Przemysłowa w Sao Paulo, zaś od 1995 r.
Polsko-Brazylijska Izba Gospodarcza z siedzibą w Warszawie. W maju 2005 r. powstała
polonijna Rada Biznesu Brazylia-Polska. W sierpniu 2008 r. zainaugurowano filię
Brazylijsko-Polskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w São Paulo w Kurytybie. W sierpniu
2009 r. Województwo Wielkopolskie otworzyło swoje Stałe Wystawy w São Paulo i
Kurytybie, które działały do 2010 roku.
Brazylia jest jednym z krajów najbardziej rygorystycznie chroniących dostępu do swojego
rynku. Od lat polskie firmy napotykają się na wiele barier w dostępie do tego rynku. Pod
względem likwidacji barier dla działania przedsiębiorstw zagranicznych na rynku
brazylijskim, Brazylia nie uczyniła w ostatnim roku żadnych postępów. Przeciwnie, polityka
gospodarcza Brazylii zmierza konsekwentnie w kierunku progresywnego protekcjonizmu.
W połowie 2011 roku rząd podjął działania w kierunku ograniczenia efektów kryzysu
gospodarczego oraz problemów związanych z konkurencyjnością i poziomem innowacyjności
brazylijskiej gospodarki. Zostały one ujęte w zbiorczym federalnym planie pt. Brasil Maior
(Silniejsza Brazylia) – serii środków zaradczych i celów na lata 2011-2014, mających
1
Opracowanie: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Brasilii z siedzibą w São Paulo.
1
MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH
Informator ekonomiczny o krajach świata
Brazylia
prowadzić do wzmocnienia coraz bardziej ukierunkowanego na surowce i rolnictwo
przemysłu. Jednym z głównych założeń tego planu jest wzmocnienie tzw. ochrony handlowej,
a w szczególności:
- intensyfikacja korzystania z mechanizmów ukierunkowanych na zwiększenie minimalnego
poziomu udziału krajowego w wytwarzaniu produktów przemysłowych,
- preferencyjne traktowanie firm brazylijskich w zakupach rządowych (głównie obrona,
zdrowie, IT),
- zdecydowany nacisk na wymianę technologii i udział krajowy w niemal wszystkich
obszarach FDI (głównie energia, obrona, przemysł wydobywczy),
- wzrost liczby inspektorów obrony handlowej z 30 do 120,
- skrócenie czasu postępowań ochronnych,
- wzrost postępowań antydumpingowych w stosunku do firm spoza regionu Mercosul (vide
zakończone pozytywnie dla nas postępowanie wobec gumy nitrylowej z Polski i Indii)
- wzmocnienie działań przeciw pod-fakturowanemu importowi,
- modernizacja Narodowego Instytutu Metrologii, Normalizacji i Jakości Przemysłowej INMETRO, w tym. rozszerzenie struktury i kontroli celnej na lotniskach i w portach,
- wzmocnienie działalności naukowo-technologicznej
Federalny Rząd Brazylii Rozporządzeniem nr 35/2011 z dnia 13 września 2011 r.
ustanowił nowe zasady dotyczące trybu postępowań i procedur antydumpingowych
prowadzonych przez ten kraj w stosunku do firm spoza regionu Mercosul. Według nowych
reguł, które weszły w życie od stycznia 2012 r., zgłoszenie sprawy do Ministerstwa Rozwoju,
Przemysłu i Handlu MDIC, przez zagrożoną dumpingiem firmę miejscową, będzie znacznie
uproszczone, a czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku skróci się o połowę.
Począwszy od stycznia 2012 roku, należy spodziewać się znacznego wzrostu
postępowań antydumpingowych w Brazylii, także w stosunku do firm z Polski. Wydaje się,
że głównym zamierzeniem rządu Dilmy Rousseff jest nie tyle samo uproszczenie procedur,
lecz ich intensyfikacja, co znajduje potwierdzenie w autoryzacji na mocy wymienionego
rozporządzenia zatrudnienia dodatkowej liczby inspektorów celnych, specjalistów ds.
dumpingu.
W raporcie Doing Business 2012 Banku Światowego z listopada 2010 r.
klasyfikującego 183 kraje pod względem warunków dla działalności przedsiębiorstw
zagranicznych Brazylia jest na 126 miejscu (w 2011 r. była 120). Dodatkowo, Brazylia
zanotowała spadki w ponad połowie stosowanych w rankingu kryteriów. W Brazylii potrzeba
m.in. 119 dni na otwarcie oddziału firmy zagranicznej – 10 razy dłużej niż średnia w
państwach OECD i najdłużej z krajów BRICS. Spośród wszystkich krajów na świecie dłużej
zakłada sie firmę tylko w Wenezueli, Gwinei Równikowej, Republice Kongo i Surinamie.
Średni koszt założenia firmy w Brazylii wynosi ok. 1000 Euro, a proces przechodzi przez 3
instancje – federalną, stanową i miejską. W sumie potrzebnych jest 13 kolejnych czynności
prawnych/etapów.
Główne - stosowane od lat - bariery w dostępie do rynku to:
Własność intelektualna – w Brazylii brakuje efektywnego zastosowania legislacji
chroniącej oznaczenia geograficzne produktów, marki i patenty. Dotyczy to zwłaszcza
produktów żywnościowych, tekstyliów i wyrobów skórzanych, farmaceutyków oraz
filmów i płyt muzycznych. Odpowiedzialne państwowe instytucje – Narodowy
Instytut Własności Intelektualnej (INP) i Krajowa Agencja Nadzoru Sanitarnego
(ANVISA) działają opieszale.
Brazylia dotychczas nie ratyfikowała Protokołu Madryckiego z 1981 r. w sprawie
międzynarodowej rejestracji marek i nie widać perspektyw jego ratyfikacji. Działania
2
MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH
Informator ekonomiczny o krajach świata
Brazylia
przedstawicielstwa KE w Brasilii w tym zakresie nie przyniosły dotychczas
wymiernych rezultatów.
Cła i bariery pozataryfowe - Duża ilość importowanych pozycji taryfowych (głównie
żywność i artykuły związane z ochroną zdrowia) podlega tzw. licencjom
nieautomatycznym wydawanym na podstawie kontroli Narodowej Agencji Ochrony
Sanitarnej (ANVISA). Urząd ten, oprócz opisu produktu, wymaga od firm
eksportujących podawania cen produktu na innych rynkach, przewidzianych cen na
rynku brazylijskim, planowanych wydatków marketingowych, listy podobnych
produktów i ich ceny itp. Są to informacje, które nie są potrzebne do kontroli
produktu, a w firmach traktowane jako poufne, gdyż związane są z polityką handlową
prowadzoną przez daną firmę. W wielu przypadkach urzędy celne kwestionują ceny
podawane przez eksporterów w fakturach i wyliczają cła wg własnych wskaźników.
Brazylijscy celnicy stosują również kary w przypadku zaniżania cen przez
eksporterów oraz zatrzymują towary do czasu zapłacenia kary. Proces rejestracji firm
w elektronicznym systemie SISCOMEX (obowiązkowy dla firm zagranicznych) jest
długotrwały i kosztowny zniechęcając wiele firm, zwłaszcza małych i średnich, do
podejmowania eksportu na rynek brazylijski. Podatki w poszczególnych stanach
Brazylii różnią się, co stwarza warunki do nieuczciwej konkurencji między firmami.
Importerzy brazylijscy podlegają bardzo skomplikowanym przepisom podatkowym
(44 różne podatki – federalne, stanowe i miejskie), co utrudnia małym i średnim
firmom dokonywanie bezpośredniego importu i zmusza do korzystania z pośredników
(traderów). Firmy unijne skarżą się również na duże trudności z promocją swoich
produktów na rynku brazylijskim z uwagi na nieprecyzyjną definicję „wzoru
handlowego” w miejscowych przepisach.
Bariery weterynaryjne i fitosanitarne - władze brazylijskie prowadzą politykę
utrudniania importu produktów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. W przypadku
produktów pochodzenia zwierzęcego warunkiem dopuszczenia firmy do eksportu na
rynek brazylijski jest uprzednia inspekcja weterynaryjna specjalistów brazylijskich w
danej firmie i na jej koszt. W praktyce takie inspekcje są często przekładane na skutek,
jak twierdzą władze weterynaryjne Brazylii, braku odpowiedniej ilości specjalistów
(casus polskiego mleka w proszku). Ponadto szereg firm unijnych sygnalizowało w
2009 r. wstrzymywanie przez brazylijskie urzędy celne przywozu mięsa wieprzowego
i wędlin z tych krajów, co Komisja Europejska uznała za sprzeczne z regułami WTO.
Generalnym problemem jest stosowanie przez brazylijskie Ministerstwo Rolnictwa i
agencje rządowe długich i skomplikowanych procedur przyznawania firmom
zagranicznym licencji na eksport produktów rolnych.
Inwestycje, zamówienia publiczne, usługi - Przedsiębiorstwa z krajów członkowskich
UE, które mają największe inwestycje w Brazylii (Francja, Holandia, Hiszpania)
podkreślają, że niektóre sektory usług w Brazylii są praktycznie zamknięte dla
inwestycji zagranicznych. Dotyczy to architektury, porad prawnych, usług
pocztowych, reklamy, służby zdrowia, bezpieczeństwa. Szereg restrykcji jest
stosowanych również w transporcie lotniczym i w sektorze usług komunalnych
(wodociągi, kanalizacja, wywożenie śmieci itp.).
Przeszkodą dla inwestycji UE w Brazylii i współpracy handlowej są także restrykcyjne
przepisy wizowe dotyczące pozwoleń na pracę. Tylko wysoko wykwalifikowani specjaliści,
których nie można znaleźć w Brazylii, mogą uzyskać pozwolenie na czasowe zatrudnienie w
tym kraju. W niektórych sektorach gospodarki stosuje się wymóg zatrudnienia, co najmniej
2/3 personelu brazylijskiego.
3
MINISTERSTWO SPRAW ZAGRANICZNYCH
Informator ekonomiczny o krajach świata
Brazylia
Na skutek negatywnego stanowiska Kongresu Brazylii z 2002 r., Brazylia nie ma
obecnie ważnej umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z żadnym państwem.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Międzyresortowej Izby Handlu zagranicznego Brazylii
CAMEX, tego typu umowy mogą być zawierane wyłącznie w ramach umów o szerszym
zakresie np. w odniesieniu do państw członkowskich UE – w ramach umowy UE-Mercosul.
Brazylia nie jest sygnatariuszem Wielostronnego Porozumienia o Zamówieniach
Publicznych. Przepisy brazylijskie teoretycznie dają równe szanse w przetargach firmom
lokalnym i zagranicznym, jednak w praktyce, w przypadku niewielkiej różnicy w
oferowanych cenach, preferowane są firmy brazylijskie. Również w przetargach
organizowanych przez instytucje międzynarodowe stosowane są kryteria preferujące udział
lokalnych firm w wykonaniu projektów.
Najwyższa stawka skonsolidowana dla wyrobów przemysłowych zgłoszona przez
Brazylię do WTO wynosi 35% i taka jest faktycznie pobierana np. od samochodów.
Poza koniecznością opłacenia ceł i różnorodnych podatków polski eksport natrafia w Brazylii
na szereg ww. ograniczeń pozataryfowych.
Jednak największą barierę dla polskich eksporterów stanowią nie tyle przepisy, ile biurokracja
oraz powolność i dowolność działania miejscowych urzędników. Stąd też kluczem do
zwiększenia udziału polskich podmiotów gospodarczych w rynku brazylijskim jest posiadanie
dobrze wprowadzonego miejscowego agenta, pośrednika a nawet samego importera, który w
swoim własnym interesie ułatwi przejście wszystkich barier.
Najczęściej problemy zgłaszane przez polskich przedsiębiorców do WPHI w 2011
roku wiązały się przede wszystkim z odzyskiwaniem niezapłaconych należności od firm
brazylijskich. Miały miejsce również przypadki zawierania przez polskie firmy transakcji bez
dostatecznych zabezpieczeń prawnych i finansowych, które skutkowały utratą wpłaconych
zaliczek. Interwencje WPHI w São Paulo w tych przypadkach sprowadzały się głównie do
pomocy w egzekwowaniu płatności lub częściej kierowaniu polskich firm do biur
adwokackich, firm windykacyjnych oraz zasięgania opinii w odpowiednich instytucjach.
4