MINISTER PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

MINIST ER
PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
Warszawa, dnia
2015 r.
DPR-V.0700.14.2015.AP
Pan
Radosław Sikorski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej
W związku z pismem Pana Marszałka z dnia 27 stycznia br., znak: K7INT30599,
dotyczącym interpelacji Pana Posła Tadeusza Iwińskiego w sprawie minimalnej płacy
regionalnej, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Problematykę kształtowania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę regulują
przepisy ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
(Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z późn. zm.). Zgodnie z ustawą ustalona na dany rok kwota
minimalnego wynagrodzenia za pracę wyznacza gwarantowany poziom wynagrodzenia
pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy, niezależnie od
kwalifikacji, składników wynagrodzenia, systemu i rozkładu czasu pracy, jak i szczególnych
właściwości i warunków pracy. Jedyną możliwość zróżnicowania wysokości minimalnego
wynagrodzenia, ze względu na staż pracy, przewiduje przepis art. 6 ust. 2 ustawy, zgodnie
z którym wysokość wynagrodzenia pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy nie
może być niższa niż 80 % wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Z uprawnieniem pracowniczym do minimalnego wynagrodzenia skorelowany jest obowiązek
państwa do określenia wysokości tego wynagrodzenia lub sposobu jego ustalania
oraz zapewnienie nienaruszalności minimalnego wynagrodzenia. Ewentualne inne,
niż dotychczasowe, kryteria zróżnicowania wysokości minimalnego wynagrodzenia powinny
mieć charakter wyjątkowy i oparty na racjonalnych powodach i obiektywnych kryteriach.
W świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego różnicowanie sytuacji podmiotów
podobnych jest dopuszczalne, jeżeli zostały dochowane trzy wymogi. Po pierwsze,
wprowadzone przez prawodawcę kryteria różnicowania muszą być racjonalnie uzasadnione.
Muszą one mieć związek z celem i treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana
norma. Po drugie, waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych,
musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone
w wyniku różnego traktowania podmiotów podobnych. Po trzecie, różnicowanie podmiotów
podobnych musi znajdować podstawę w wartościach, zasadach lub normach konstytucyjnych
(wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 kwietnia 2003 r., sygn. K 34/02, OTK ZU
nr 4/A/2003, poz. 30). Trybunał Konstytucyjny, interpretując art. 32 ustawy zasadniczej,
zwracał uwagę, że „żadne kryterium nie może stanowić podstawy dla różnicowań
niesprawiedliwych, dyskryminujących określone podmioty” (wyrok z dnia 23 października
2001 r., sygn. K 22/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 215).
Należy podkreślić, że przepisy obowiązującej ustawy określając minimalne gwarancje
wzrostu tego wynagrodzenia, nie ograniczają możliwości ustalenia jego wysokości
na wyższym poziomie. Jednakże, procedura kształtowania właściwego poziomu minimalnego
wynagrodzenia powinna być (tak jak dotychczas) przedmiotem negocjacji partnerów
społecznych, prowadzonych z uwzględnieniem aktualnych oraz prognozowanych
uwarunkowań ekonomicznych. Obowiązujący tryb ustalania wysokości minimalnego
wynagrodzenia uwzględnia aktualną sytuację społeczno-gospodarczą, w tym zwłaszcza
możliwości pokrycia skutków finansowych podwyższenia minimalnego wynagrodzenia przez
przedsiębiorców, jak i budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz budżet państwa;
w sytuacji, gdy zaistnieją sprzyjające uwarunkowania społeczno-gospodarcze, przepisy
ustawy nie ograniczają możliwości negocjowania wyższego wzrostu wysokości minimalnego
wynagrodzenia niż gwarantowany ustawowo.
Odnosząc się do poruszonej w interpelacji kwestii przyspieszenia tempa wzrostu
minimalnego wynagrodzenia, należy zwrócić uwagę, że według danych Eurostatu relacja
między wynagrodzeniem minimalnym a przeciętnym w sektorze przedsiębiorstw
w państwach Unii Europejskiej w latach 2008 - 2013 przyjmowała wartości w granicach
od 31,3% w Rumunii (2008 r.) do 56,4% w Grecji (2011 r.). W badanym okresie zaledwie
w czterech państwach wliczając Grecję, wynagrodzenie minimalne osiągało wysokość 50%
przeciętnego wynagrodzenia (Słowenia, Luksemburg, Malta). W 2013 r. wynagrodzenie
minimalne w Polsce stanowiło 44,8% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze
przedsiębiorstw, a Polska była na 5. miejscu pod względem wysokości relacji między płacą
minimalną a przeciętną, wśród 16 krajów UE, dla których dane za 2013 r. są dostępne.
Dla porównania, w 2008 r. wynagrodzenie minimalne w Polsce stanowiło tylko 35,7%
przeciętnego wynagrodzenia, a Polska była na 16. miejscu z 20 krajów, dla których są
dostępne dane.
W latach 2004 – 2015 wynagrodzenie minimalne rosło w Polsce wyraźnie szybciej, niż
wynagrodzenie przeciętne. Płaca minimalna w Polsce wzrosła z 824 zł w 2004 r. do 1750 zł
w 2015 r., a więc obecnie wynosi ponad dwa razy więcej niż 11 lat temu. Przeciętne
miesięczne wynagrodzenie brutto w przedsiębiorstwach zatrudniających 9 i więcej osób
w tym samym okresie wzrosło o 65%: z 2 409,69 zł średnio w 2004 r. do 3 966,78 zł 1
w 2014 r.
Osiąganie określonej relacji wysokości płacy minimalnej w stosunku do przeciętnego
wynagrodzenia nie jest celem samym w sobie. Istotną kwestią jest natomiast ustalenie płacy
minimalnej w takiej wysokości, aby miała ona pozytywny wpływ na podwyższenie poziomu
życia obywateli, przy jednoczesnym zapewnieniu utrzymania wysokich wskaźników
zatrudnienia.
Decyzja o ustaleniu wysokości minimalnego wynagrodzenia jest kwestią złożoną. Analiza
wynagrodzeń na poziomie województw i powiatów wskazuje, że trudno byłoby ustalić
1
Średnia z 12 miesięcy.
2
odpowiednią wysokość płacy minimalnej również na poziomie regionalnym. Przeciętne
wynagrodzenie w poszczególnych województwach w Polsce jest zróżnicowane. W latach
2002-2013 przeciętnie wyższe wynagrodzenie niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce
narodowej odnotowywano w województwach mazowieckim (od 23 do 29%), śląskim
(od 2 do 5%) oraz w województwie pomorskim (od 0,1 do 0,6%). Dodatkowo
w województwie dolnośląskim w analizowanym okresie wynagrodzenie było nieznacznie
niższe niż wynagrodzenie przeciętne odnotowywane w całym kraju. W pozostałych
12 województwach we wszystkich latach okresu 2002-2013 przeciętne wynagrodzenia były
wyraźnie niższe od przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej (od 7 do 17,3%).
Jeszcze większe zróżnicowanie przeciętnych wynagrodzeń występuje w obrębie województw,
zwłaszcza tych, gdzie przeciętne wynagrodzenie w województwie ogółem jest stosunkowo
wysokie w porównaniu do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Dla
przykładu, w województwie mazowieckim w 2013 r. w 9 powiatach przeciętne miesięczne
wynagrodzenie było wyższe niż w gospodarce narodowej, ale w 33 powiatach niższe, w tym
najniższe w powiecie mławskim, na poziomie 72,8% przeciętnego wynagrodzenia
w gospodarce narodowej. Wg danych Głównego urzędu Statystycznego, trzy powiaty
o najwyższych przeciętnych wynagrodzeniach w kraju znajdują się w województwach
dolnośląskim, śląskim, i łódzkim, a więc nie w województwie mazowieckim, które ma
najwyższe przeciętne wynagrodzenia ogółem, w porównaniu do innych województw.
Z kolei najniższe przeciętne wynagrodzenia w powiatach w Polsce odnotowano w powiatach
położonych w województwach wielkopolskim i łódzkim, a nie w województwie warmińskomazurskim, w którym odnotowano najniższe przeciętne wynagrodzenia wśród województw
w Polsce. Duże zróżnicowanie poziomu wynagrodzeń pomiędzy powiatami sprawia,
że trudno ustalić kwoty wynagrodzenia minimalnego odpowiednie dla całego województwa,
trudności są podobne jak w przypadku ustalania kwoty dla całego kraju. W województwach
o stosunkowo wysokim przeciętnym wynagrodzeniu ogółem grupa osób zatrudnionych
za wynagrodzenie minimalne może być liczna w poszczególnych powiatach, a rynki pracy
w tych powiatach mogą być wrażliwe na wzrost płacy minimalnej.
Propozycja Pana Posła, aby samorządy wojewódzkie mogły ustalać minimalne
wynagrodzenie dla obszaru województwa w wysokości wyższej od minimum
obowiązującego w Polsce, jest obecnie przedmiotem dyskusji.
Jednocześnie, analizując powyższą propozycję należy mieć na uwadze, że mogłaby ona
wpłynąć na wysokość wynagrodzenia minimalnego w tych województwach, w których
stosunkowo niewiele osób otrzymuje wynagrodzenie minimalne na obecnym, krajowym
poziomie, a więc zmiana nie miałaby dużego wpływu na lokalny rynek pracy. Z drugiej
strony mogłaby powodować przemieszczanie się wykwalifikowanej siły roboczej z powiatów
o dość znaczącej różnicy w wynagrodzeniach, leżących w sąsiednich województwach
a bezpośrednio graniczących ze sobą. W efekcie czego uległaby pogorszeniu sytuacja
w powiatach o relatywnie gorszej sytuacji na rynku pracy w porównaniu do tych, w których
rynek pracy jest w lepszej kondycji. Należy również uwzględnić, że dodatkowe regulacje
prawne dla przedsiębiorców, wprowadzane na poziomie województw, mogłyby być
postrzegane jako nadmierne obciążenie administracyjne i zniechęcać do prowadzenia
działalności gospodarczej w Polsce, nie tylko w województwach, gdzie płace minimalne
3
byłyby zwiększone. Dla działalności gospodarczej istotna jest m.in. stabilność
i przewidywalność prawa, które prawdopodobnie pogorszyłyby się, gdyby województwa
mogły wprowadzać regulacje na poziomie lokalnym. W sytuacji, gdy ewentualne korzyści
z nowych regulacji wiązałyby się z dodatkowymi obciążeniami dla przedsiębiorców,
ich wprowadzenie budzi wątpliwości.
Jednocześnie, mając na uwadze, że problematyka kształtowania wysokości minimalnego
wynagrodzenia za pracę jest przedmiotem prac partnerów społecznych, wspólnie z nimi
powinna być również rozpatrywana kwestia zasadności ewentualnego regionalnego
zróżnicowania wysokości tego wynagrodzenia. Obecnie trwają prace nad nową formułą
dialogu społecznego, która powinna przyczynić się do skuteczniejszego rozwiązywania
istotnych kwestii społecznych, w tym m.in. związanych z kształtowaniem minimalnego
wynagrodzenia za pracę.
Ponadto, niezależnie od tej dyskusji, ważną rolę w ustalaniu minimalnego wynagrodzenia
za pracę pełnią układy zbiorowe pracy, a także porozumienia branżowe.
4