Praktycznie rzecz ujmując, czyli Ceramika od kuchni Łukasz

Wstęp
Parafiny • Świece • Znicze 2007
Praktycznie rzecz ujmując, czyli
Ceramika od kuchni
Z praktycznego punktu widzenia
Ceramika znajduje zastosowanie w różnych dziedzinach
gospodarki: w budownictwie, elektronice, hutnictwie,
w przemyśle kosmicznym, itd. Użytkownikom finalnego
produktu, którzy rozpatrują rozmaite aspekty związane
z wytwarzaniem ceramicznego wyrobu, często nasuwają się
różne pytania. Dlatego dalsza część materiału ma za zadanie
zaspokoić choć po części, bo w dużym skrócie i uproszczeniu, ciekawość tych, którzy zaczynają dopiero zgłębiać tajniki ceramicznej branży. W tym miejscu wyjaśnienia wymaga
jeszcze kwestia związana z przystępnym przedstawieniem
zagadnień: z uwagi na doświadczenie autora głównie w zakresie produkcji na glinach wypalających się na czerwono,
zwanych Terrakota, podawane przykłady będą odnosić się
głównie do zagadnień z nimi związanych.
Glina – tak,
ale to nie wszystko
Jedną z podstawowych informacji, którą należy podać,
omawiając zagadnienia dotyczące produktów ceramicznych, jest ich skład. Wydaje się wręcz oczywiste, że chodzi
tu o glinę, ale czy tylko? Czasem nawet najprostsze pytania
wymagają dosyć skomplikowanej odpowiedzi. Prawdą jest,
że to podstawowy surowiec, ale trzeba podkreślić, że nie jedyny. Podobnie, zadając analogiczne pytanie producentowi
świec, jeśli nie ma się pojęcia o ich cyklu produkcyjnym,
spodziewamy się usłyszeć: „wosk”. Tylko specjaliści wiedzą, jakie to ogromne uproszczenie tematu.
Dzięki swoim właściwościom i dostępności glina szybko
została doceniona przez człowieka. Pierwotnie tylko z gliny
można było wytwarzać przedmioty wykorzystywane w gospodarstwach domowych. Jako surowiec łatwo poddawała
się obróbce, a jej złoża były dostępne i łatwe do eksploatacji.
Można ją było wypalać w prostych paleniskach. Z czasem
jednak podstawowa forma pozyskiwanej z wyrobiska gliny
przestała wystarczać i często mieszano różne jej odmiany
dla uzyskania nowych, lepszych produktów.
Jest wiele odmian glin. Każda ma nieco inny skład. Znajduje to odbicie w zróżnicowanych właściwościach, które są
podzielone ze względu na zawartość pierwiastków i związków organicznych. Każdy producent musi sam znaleźć te
najwłaściwsze dla siebie. Im glina szlachetniejsza, bardziej
wymagająca (konieczny jest na przykład wyższy wypał)
i lepsza, tym wyższy koszt produkowanych z niej wyrobów.
Generalizując, charakterystycznie właściwości pozwalające określić walory użytkowe gliny to: skurcz, spiek, temperatura wypału, kolor po wypaleniu.
fot. Łukasz Brzozowski, FORMA
Niewiele jest branż, które miałyby tak bogate tradycje.
Niestety, wyobrażenie na temat produkcji ceramiki często
sprowadza się do ogólnego stereotypu umorusanego w glinie rzemieślnika tworzącego swoje dzbanki na kole garncarskim tylko dzięki wprawnym dłoniom.
No cóż, może i jest dziś w tym trochę prawdy, ale tylko
trochę.
Teoretycznie rzecz biorąc
Ceramika – w tradycyjnym rozumieniu – to tworzywa/
wyroby otrzymywane w wyniku wypalenia odpowiednio
uformowanej gliny. Nazwa ta wywodzi się z greckiego keramikos oznaczającego działanie ognia. Obecnie pojęciem
ceramiki określa się wszystkie tworzywa/wyroby nieorganiczno-niemetaliczne, w trakcie otrzymywania których
istotnym procesem jest obróbka cieplna, na przykład spiekanie lub prażenie.
Klasyczny proces produkcji wyrobów ceramicznych polega na dokładnym wymieszaniu odpowiednich surowców,
zaformowaniu, wysuszeniu i wypaleniu (jednokrotnym lub
wielokrotnym). Proces wypalania odbywa się w piecach:
tunelowych, komorowych (ceramika budowlana, sanitarna
itp.) oraz w piecach grafitowych i innych, często o kontrolowanej atmosferze procesu (ceramika specjalna). Temperatura wypalania mieści się w zakresie od 900°C (ceramika
budowlana) do 2000°C (ceramika węglikowa). W wysokich
temperaturach zachodzi zjawisko spiekania, następstwem
którego jest uzyskanie czerepu o gęstości bliskiej gęstości
teoretycznej. Niektóre wyroby ceramiczne po wypaleniu
pokrywają się szkliwem [1].
14
P A
R A
F
I
N
Y
•
Ś
W
I
E
Naturalne i mieszane
Warto nawiązać do wspomnianej kolorystyki wyrobu
– zakładamy oczywiście, że chodzi o wyrób bez dekoracji
(czyli najczęściej używany przez producentów świec i zniC
E
•
Z
N
I
C
Z
E
2
0
0
7