docpróbny egzamin maturalny z biologii
download 
Reklamacja Transkrypt
próbny egzamin maturalny z biologii
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl dysleksja Miejsce na naklejkĊ z kodem szkoáy PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM PODSTAWOWY LISTOPAD ROK 2006 Czas pracy 120 minut Instrukcja dla zdającego 1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 – 27). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu / pióra tylko z czarnym tuszem / atramentem. 4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl. 5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z oáówka i gumki (wyáącznie do rysunków) oraz linijki. 7. Wypeánij tĊ czĊĞü karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora. 8. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datĊ urodzenia i PESEL. Zamaluj pola odpowiadające cyfrom numeru PESEL. BáĊdne zaznaczenie otocz kóákiem i zaznacz wáaĞciwe. ĩyczymy powodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadaĔ moĪna otrzymaü áącznie 50 punktów Wypeánia zdający przed rozpoczĊciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 2 Zadanie 1. (2 pkt) OdpornoĞü nieswoista obejmuje mechaniczne i chemiczne bariery przeciwko patogenom. Pierwszą zaporĊ przeciwko czynnikom chorobotwórczym stanowią powáoki ciaáa. Uzasadnij, podając dwa argumenty, Īe skóra czáowieka peáni funkcjĊ nieswoistej bariery przeciw patogenom. 1. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Zadanie 2. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono schematycznie budowĊ krĊgosáupa czáowieka. OkreĞl, na czym polega znaczenie esowatego ksztaátu krĊgosáupa czáowieka. ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... ................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 3 Zadanie 3. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono budowĊ szkieletu klatki piersiowej czáowieka. OkreĞl znaczenie, jakie dla funkcjonowania klatki piersiowej ma poáączenie Īeber z mostkiem poprzez chrząstki. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 4. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono trzy modele stawów. a) Podaj, który ze stawów (A, B czy C) ma najwiĊkszy zakres swobody ruchów. …………. b) Podaj po jednym przykáadzie poáączenia stawowego typu A i typu C w organizmie czáowieka. A – ............................................................................................................................................... C – ............................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 4 Zadanie 5. (1 pkt) PoniĪej wymieniono róĪne elementy áuku odruchowego. A. B. C. D. E. neuron ruchowy neuron poĞredniczący miĊsieĔ dwugáowy ramienia neuron czuciowy wolne zakoĔczenie nerwowe w opuszce palca Uporządkuj te elementy (zapisując poniĪej ich symbole literowe) zgodnie z kierunkiem przewodzenia impulsu nerwowego w áuku odruchowym. ....................................................................................................................................................... Zadanie 6. (1 pkt) Cztery podstawowe smaki to: sáony, kwaĞny, sáodki, gorzki. Smak sáony kojarzy siĊ zwykle ze smakiem soli kuchennej, chociaĪ wiele innych soli daje podobne odczucie – na przykáad wodny roztwór bromku potasu o stĊĪeniu 0,2 mol/dm3. Natomiast roztwór bromku potasu o stĊĪeniu 0,01 mol/dcm3 jest odczuwany jako sáodki, a roztwór tej soli o stĊĪeniu 0,04 mol/dm3 ma smak sáono-gorzki. Na podstawie informacji zawartych w tekĞcie okreĞl, od czego zaleĪy rodzaj odczuwanego przez czáowieka smaku bromku potasu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 7. (1 pkt) WáaĞciwy poziom jonów wapnia we krwi jest efektem antagonistycznego dziaáania dwóch hormonów – kalcytoniny i parathormonu. Kalcytonina Hamuje uwalnianie wapnia z koĞci. Przyczynia siĊ do przesuwania Ca2+ do koĞci. Uáatwia wydalanie Ca2+ z moczem. Parathormon Uwalnia wapĔ z koĞci. ZwiĊksza resorpcjĊ zwrotną Ca2+ z kanalików nerkowych. ZwiĊksza wcháanianie Ca2+ ze Ğwiatáa jelita. Uzupeánij poniĪszy schemat, wpisując nad kaĪdą strzaáką nazwĊ odpowiedniego hormonu. PodwyĪszony poziom Ca2+ we krwi ObniĪony poziom Ca2+ we krwi Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 5 Zadanie 8. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat ukáadu krwionoĞnego czáowieka. a) Podaj, do której czĊĞci ukáadu krwionoĞnego czáowieka (krwiobiegu duĪego, czy krwiobiegu maáego) naleĪą obwodowe naczynia wáosowate widoczne na schemacie. b) WymieĔ dwie funkcje peánione przez te naczynia na rzecz tkanek. a) ................................................................................................................................................. b) 1. ............................................................................................................................................. 2. ............................................................................................................................................. Zadanie 9. (2 pkt) Choroby nowotworowe to druga, po chorobach ukáadu krąĪenia, przyczyna zgonów ludzi. Do powstawania nowotworów przyczynia siĊ wiele czynników. Podaj dwa przykáady zachowaĔ czáowieka, które mogą zmniejszyü ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. 1. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 6 Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy Zadanie 10. (1 pkt) Na diagramie przedstawiono umieralnoĞü ludzi z powodu chorób serca w zaleĪnoĞci od liczby papierosów wypalanych dziennie. Na podstawie analizy diagramu przedstaw argument zachĊcający ludzi palących papierosy do zerwania z naáogiem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 11. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono fragment miĊĞnia szkieletowego z naczyniami krwionoĞnymi. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 7 OkreĞl, czy regularne skurcze miĊĞni szkieletowych utrudniają czy uáatwiają przepáyw krwi w Īyáach. OdpowiedĨ uzasadnij, podając jeden argument. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 12. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono pĊcherzyki páucne oplecione siecią naczyĔ krwionoĞnych. OkreĞl znaczenie gĊstej sieci naczyĔ krwionoĞnych oplatających pĊcherzyki páucne. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 13. (2 pkt) W tabeli przedstawiono dane o zapadalnoĞci na gruĨlicĊ w Polsce w latach 1960 – 2000, w trzech wybranych grupach wiekowych. Rok Wiek chorych (w latach) 0–14 20– 44 45–64 1960 16580 37244 22746 OkreĞl tendencjĊ zmian w zapadalnoĞci na gruĨlicĊ w latach 1960 – 2000 oraz wymieĔ grupĊ wiekową, w której tendencja ta jest najmniej widoczna. 1970 1273 18440 13001 …………………………………………………………… 1980 573 11358 8434 …………………………………………………………… …………………………………………………………… 1990 225 6682 5818 2000 103 241 4221 ……………………………………………………………. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 8 Zadanie 14. (2 pkt) Do prawidáowego przebiegu procesu wytwarzania erytrocytów niezbĊdny jest kobalt. Pierwiastek ten związany jest w witaminie B12, która, w odróĪnieniu od wielu innych witamin, nie jest wytwarzana przez roĞliny. a) WyjaĞnij, dlaczego Ğcisáy wegetarianizm moĪe doprowadziü do niedoboru kobaltu w organizmie. ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................................... b) Podaj nazwĊ choroby, która moĪe wystąpiü na skutek niedoboru tego pierwiastka w organizmie czáowieka. ...................................................................................... Zadanie 15. (3 pkt) W tabeli przedstawiono wartoĞü kaloryczną wybranych produktów ĪywnoĞciowych. Produkt buáka zwykáa herbata bez cukru szynka gotowana chipsy Coca cola jabáko pomidor masáo Liczba kcal w 100 g produktu 272 0 225 542 42 34 15 740 a) Porównaj wartoĞü kaloryczną podanych niĪej zestawów Ğniadaniowych I i II. WartoĞü kaloryczna zestawu I WartoĞü kaloryczna zestawu II buáka (100 g) masáo (20 g) szynka (20 g) pomidor (100 g) herbata bez cukru (250 g) chipsy (150 g) Coca cola (250 g) jabáko (100 g) …………………………………………………………………………………………………... b) Podaj dwa argumenty uzasadniające wybór zestawu I przez czáowieka dbającego o zdrowie. 1. ........................................................................................................................................... 2. ........................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 9 Zadanie 16. (1 pkt) Na trzech rysunkach przedstawiono wnĊtrze jelita cienkiego czáowieka: na rysunku A przekrój przez jelito, a na rysunkach B i C – dwa kolejne powiĊkszenia wskazanych jego fragmentów. A B C OkreĞl podstawową funkcjĊ jelita cienkiego, przedstawione na rysunkach elementy jego budowy. której speánienie umoĪliwiają ....................................................................................................................................................... Zadanie 17. (2 pkt) W tabeli przedstawiono dwie normy (z roku 1977 i z roku 1990) skaĪeĔ (w mikrogramach na litr) róĪnymi substancjami zawartymi w wodzie uznawanej za zdatną do picia. Substancja RtĊü Oáów Kadm Chrom Selen DDT i jego metabolity Lindan (gamma-szeĞciochlorocykloheksan) Rozporządzenie z 1977 r. 1 100 50 50 50 30 Rozporządzenie z 1990 r. 1 50 5 10 10 1 40 5 a) Podaj nazwĊ substancji, dla której normy skaĪeĔ obniĪono najbardziej (najwiĊcej razy). .................................................................... b) Podaj prawdopodobną przyczynĊ zaostrzenia norm. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 10 Zadanie 18. (2 pkt) Celem rolnictwa ekologicznego jest produkcja zdrowej, nieskaĪonej i niezmodyfikowanej genetycznie ĪywnoĞci. WymieĔ dwa warunki, jakie powinny byü speánione w gospodarstwie ekologicznym, aby moĪna byáo produkowaü w nim zdrową ĪywnoĞü. 1. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Zadanie 19. (2 pkt) Jedna z technik diagnostycznych badaĔ prenatalnych polega na pobraniu próbek páynu owodniowego, w którym rozwija siĊ páód. IgáĊ wprowadza siĊ przez powáoki brzuszne i ĞcianĊ macicy, a nastĊpnie wciąga do strzykawki niewielką iloĞü páynu owodniowego, który poddaje siĊ badaniu. Podaj jeden medyczny argument przemawiający za prowadzeniem badaĔ prenatalnych i jeden medyczny argument przeciwko ich prowadzeniu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 20. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono dziedziczenie pewnej choroby. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 11 a) WyjaĞnij, co oznacza uĪyte w tym przypadku pojĊcie „nosiciel”. b) Podaj prawdopodobieĔstwo wystąpienia nosicieli w potomstwie rodziców, z których jeden jest homozygotą dominującą, a drugi jest homozygotą recesywną. a) ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. b) ................................................................................................................................................. Zadanie 21. (2 pkt) W tabeli przedstawiono kodony kodu genetycznego. U C A G U C A G UUU UUC U UUA UUG Phe Phe Leu Leu UCU UCC UCA UCG Ser Ser Ser Ser UAU Tyr UAC Tyr UAA stop UAG stop UGU Cys UGC Cys UGA stop UGG Trp CUU CUC CUA CUG Leu Leu Leu Leu CCU CCC CCA CCG Pro Pro Pro Pro CAU CAC CAA CAG CGU CGC CGA CGG AUU Ile AUC Ile A AUA Ile AUG Met ACU ACC ACA ACG Thr AAU Asn AGU Ser Thr AAC Asn AGC Ser Thr AAA Lys AGA Arg Thr AAG Lys AGG Arg GUU GUC GUA GUG GCU GCC GCA GCG Ala GAU Asp GGU Gly U Ala GAC Asp GGC Gly C Ala GAA Glu GGA Gly A Ala GAG Glu GGG Gly G C G Val Val Val Val His His Gln Gln Arg U Arg C Arg A Arg G U C A G PoniĪej przedstawiono dwie (A i B) sekwencje nukleotydów w mRNA. A) UUC UAC ACC CCG GAU B) UUU UAU ACG CCC GAC Ustal, czy podane sekwencje (A i B) kodują takie same, czy róĪne odcinki polipeptydów. OdpowiedĨ uzasadnij jednym argumentem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 12 Zadanie 22. (2 pkt) W tabeli podano stwierdzenia dotyczące biosyntezy biaáek w komórkach eukariotycznych. OceĔ kaĪde z tych stwierdzeĔ w kategorii prawda (P) faász (F). Odpowiednią literĊ wpisz obok kaĪdego stwierdzenia. P/F A Procesy transkrypcji i translacji zlokalizowane są w jądrze komórkowym. B W procesie transkrypcji powstaje cząsteczka RNA. C Cząsteczka mRNA stanowi matrycĊ, na podstawie której powstaje polipeptyd. D KaĪda cząsteczka tRNA moĪe przenosiü dowolny aminokwas. Zadanie 23. (3 pkt) Uzupeánij tabelĊ, w której porównano budowĊ i funkcje RNA i DNA. Cecha budowy Budowa nukleotydu RNA DNA ryboza deoksyryboza ……………………………………. adenina, guanina, tymina, cytozyna ……………………………………. reszta fosforanowa Struktura molekularna Pojedyncza niü polinukleotydowa reszta fosforanowa …………………………………… …………………………………… mRNA – …………………………. Funkcje NoĞnik informacji genetycznej. Przekazywanie informacji tRNA – …………………………… genetycznej komórkom potomnym. ……………………………………. …………………………………… rRNA – budowa rybosomów Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 13 Zadanie 24. (1 pkt) W tabeli przedstawiono produkcjĊ pierwotną netto podstawowych typów ekosystemów Ğwiata. Ekosystem Produkcja pierwotna netto w g/m2/rok (Ğrednio) Puszcza tropikalna Las liĞciasty (mieszany) klimatu umiarkowanego Tajga Tundra Sawanna Step Póápustynie/pustynie Rafy koralowe Szelfy Wody otwartego oceanu 2200 1300 800 140 900 600 90 2500 360 125 Wypisz wybrane z tabeli cztery typy ekosystemów: a) ekosystem wodny o najniĪszej produkcji ........................................................................... b) ekosystem lądowy o najniĪszej produkcji .......................................................................... c) ekosystem wodny o najwyĪszej produkcji ......................................................................... d) ekosystem lądowy o najwyĪszej produkcji ........................................................................ Zadanie 25. (2 pkt) Obecnie na terenach zurbanizowanych osiedla siĊ wiele gatunków roĞlin i zwierząt dziko Īyjących. Podaj dwa czynniki sprzyjające osiedlaniu siĊ w miastach dziko Īyjących zwierząt. 1. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 14 Zadanie 26. (3 pkt) Na wykresie przedstawiono zmiany liczebnoĞci dwóch rodzajów pierwotniaków hodowanych wspólnie, przy czym pantofelek odĪywia siĊ poĪywką ryĪową systematycznie dodawaną do hodowli, a Didinium to pierwotniak drapieĪny. a) Opisz, jak ksztaátowaáa siĊ liczebnoĞü kaĪdego z tych pierwotniaków przez pierwsze trzy doby eksperymentu. b) Podaj najbardziej prawdopodobną przyczynĊ spadku liczebnoĞci Didinium po trzeciej dobie eksperymentu. a) ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. b) ................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy 15 Zadanie 27. (3 pkt) Na rysunkach przedstawiono czaszki goryla i czáowieka. Na podstawie analizy rysunków podaj trzy swoiste, charakterystyczne (tylko dla niej), cechy budowy czaszki czáowieka. 1. ................................................................................................................................................. 2. ................................................................................................................................................. 3. ................................................................................................................................................. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 16 Próbny egzamin maturalny z biologii Poziom podstawowy BRUDNOPIS
