docEGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM
download 
Reklamacja Transkrypt
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Centralna Komisja Egzaminacyjna Ukáad graficzny © CKE 2010 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczĊcia egzaminu. WPISUJE ZDAJĄCY KOD PESEL Miejsce na naklejkĊ z kodem EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM ROZSZERZONY MAJ 2011 Instrukcja dla zdającego 1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 16 stron (zadania 1 – 37). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl. 5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie bĊdą oceniane. 6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z linijki. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejkĊ z kodem. 8. Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 150 minut Liczba punktów do uzyskania: 60 MBI-R1_1P-112 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 2 Zadanie 1. (1 pkt) Badano produkty suchej destylacji dwóch próbek materiaáu pochodzenia roĞlinnego. W próbce I stwierdzono obecnoĞü pary wodnej, siarkowodoru, amoniaku i dwutlenku wĊgla, a w próbce II tylko obecnoĞü pary wodnej i dwutlenku wĊgla. Zaznacz nazwĊ grupy związków organicznych, które wystĊpowaáy w próbce I, a nie byáo ich w próbce II. A. WĊglowodany B. WĊglowodory C. Táuszcze D. Biaáka Zadanie 2. (1 pkt) W organizmie czáowieka wiĊkszoĞü komórek oddycha tlenowo. Jednak w niektórych komórkach, np. w erytrocytach, zachodzi oddychanie beztlenowe. UwzglĊdniając budowĊ i funkcjĊ erytrocytu, wyjaĞnij, dlaczego nie zachodzi w nim oddychanie tlenowe. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 3. (2 pkt) Udziaá siateczki Ğródplazmatycznej gáadkiej i szorstkiej w budowie komórki eukariotycznej zaleĪy od rodzaju procesów metabolicznych zachodzących w komórce. Zaznacz w tabeli literą G procesy zachodzące z udziaáem siateczki Ğródplazmatycznej gáadkiej i literą S procesy zachodzące z udziaáem siateczki Ğródplazmatycznej szorstkiej. Lp Procesy zachodzące w komórce 1. Synteza testosteronu w komórkach jąder 2. Gromadzenie jonów wapnia w komórkach miĊĞnia sercowego 3. Synteza enzymów w komórkach trzustki 4. ZobojĊtnianie trucizn w komórkach wątroby G/S Zadanie 4. (1 pkt) Jądro komórkowe zawiera jąderko, którego funkcją jest synteza rRNA i formowanie podjednostek tworzących rybosomy. Dojrzaáe plemniki mają haploidalne jądro komórkowe, bez jąderka, z silnie skondensowaną chromatyną. UwzglĊdniając funkcjĊ plemników, wyjaĞnij, dlaczego w ich jądrach komórkowych nie wystĊpują jąderka. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 3 Zadanie 5. (2 pkt) Na rysunkach przedstawiono dwa zestawy doĞwiadczalne, które przygotowali uczniowie w celu zbadania zjawiska osmozy. Dwa lejki napeánili 50% roztworem glukozy i szczelnie zamknĊli celofanem. Dwie zlewki wypeánili zimną wodą. Do drugiej zlewki dodali dwie áyĪki mąki ziemniaczanej (skrobi) i zawartoĞü intensywne wymieszali. W zlewkach umieĞcili lejki z roztworem glukozy, zaznaczając poziom cieczy w rurkach. Po kilku minutach zaobserwowali, Īe w obydwu zestawach doĞwiadczalnych poziom roztworu glukozy w rurkach lejków podnosiá siĊ w podobnym tempie. a) Sformuáuj problem badawczy do przeprowadzonego doĞwiadczenia. ....................................................................................................................................................... b) Na podstawie wyniku doĞwiadczenia wyjaĞnij, dlaczego roĞliny magazynują skrobiĊ, a nie glukozĊ. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 6. (1 pkt) OceĔ prawdziwoĞü stwierdzeĔ dotyczących metabolizmu. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literĊ P, jeĞli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literĊ F, jeĞli stwierdzenie jest faászywe. P/F 1. W procesach anabolicznych produkty reakcji są związkami bardziej záoĪonymi niĪ substraty. 2. Energia uwalniana w procesach anabolicznych jest wykorzystywana do syntezy związków budulcowych. 3. Katabolizm to reakcje syntezy związków záoĪonych z substancji prostych, wymagające dostarczenia energii. Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 1. 1 2. 1 3 2 4 1 5a 1 5b 1 6. 1 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 4 Zadanie 7. (2 pkt) AktywnoĞü enzymów moĪe byü hamowana przez cząsteczki zwane inhibitorami. Na schemacie przedstawiono dwa rodzaje hamowania aktywnoĞci enzymów. Na podstawie: Biologia. JednoĞü i róĪnorodnoĞü, pod. red. M. Maükowiak, A. Michalak, PWN, Warszawa 2008 Na podstawie schematu opisz, na czym polega hamowanie: kompetycyjne (A) ....................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... niekompetycyjne (B) .................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 8. (2 pkt) W peroksysomach znajdują siĊ enzymy, które biorą udziaá w reakcjach utleniania związków organicznych tlenem cząsteczkowym. Produktem wielu z tych reakcji jest szkodliwy dla komórki, bardzo reaktywny nadtlenek wodoru (H2O2). Zabezpieczeniem przed H2O2 jest obecnoĞü w peroksysomach enzymu katalazy, który rozkáada nadtlenek wodoru na wodĊ i tlen cząsteczkowy. Uczniowie postanowili sprawdziü, czy w tkankach roĞlinnych wystĊpuje enzym katalaza. W tym celu w dwóch probówkach A i B umieĞcili równe objĊtoĞci soku ze startego surowego ziemniaka. Sok w probówce A zagotowali i ostudzili, a nastĊpnie do obydwu probówek dodali taką samą iloĞü roztworu H2O2 (wody utlenionej). a) W której z probówek (A czy B) zajdzie reakcja rozkáadu H2O2 i jakie zmiany bĊdą widoczne w tej probówce? ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) WyjaĞnij, w jakim celu zagotowano sok w probówce A. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 5 Informacja do zadaĔ 9. i 10. W tabeli przedstawiono wyniki badania zaleĪnoĞci aktywnoĞci kinazy pirogronianowej (kluczowego enzymu w procesie glikolizy) od pH w komórkach miĊĞni szkieletowych oraz Ğciany Īoáądka pewnego krĊgowca. WartoĞü pH 6,0 AktywnoĞü kinazy pirogronianowej (j. umowne/g tkanki) w miĊĞniach szkieletowych w tkankach Ğciany Īoáądka 67 41 6,5 159 121 7,0 168 135 7,5 153 111 8,0 126 86 Zadanie 9. (2 pkt) Na podstawie danych z tabeli wykonaj w jednym ukáadzie wspóárzĊdnych wykres liniowy dla kaĪdej z tkanek przedstawiający zaleĪnoĞü aktywnoĞci kinazy pirogronianowej od pH. Zadanie 10. (1 pkt) Na podstawie powyĪszych danych sformuáuj wniosek dotyczący aktywnoĞci kinazy pirogronianowej w zaleĪnoĞci od rodzaju tkanki i wartoĞci pH. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 7. 2 8a 1 8b 1 9. 2 10. 1 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 6 Zadanie 11. (2 pkt) Na uproszczonym schemacie przedstawiono struktury A i B wystĊpujące w komórce roĞlinnej oraz procesy zachodzące w tych strukturach. Podaj nazwy tych struktur oraz nazwy procesów, które w nich zachodzą. A. Struktura ......................................................... Proces ...................................................... B. Struktura ......................................................... Proces ...................................................... Zadanie 12. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono cykl rozwojowy taĞmy morskiej naleĪącej do zielenic. W cyklu tym wystĊpuje diploidalny sporofit oraz haploidalny gametofit, które mają podobną budowĊ morfologiczną. ħródáo: M. Podbielkowska, Z. Podbielkowski, Biologia. PodrĊcznik dla klasy I LO, Warszawa 1995 a) Na podstawie powyĪszych informacji zapisz litery, którymi na schemacie oznaczono: Zarodniki ............................ Gamety ............................ b) Wpisz na schemacie literĊ R w miejscu, gdzie zachodzi mejoza. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 7 Informacja do zadaĔ 13. i 14. Na rysunkach poniĪej przedstawiono przedstawicieli róĪnych grup systematycznych stawonogów. Uwaga: nie zachowano proporcji wielkoĞci stawonogów. Zadanie 13. (2 pkt) Przyporządkuj poszczególne stawonogi do wymienionych grup, wpisując poniĪej ich oznaczenia literowe. Owady ............................ PajĊczaki ........................... Zadanie 14. (2 pkt) WymieĔ dwie cechy budowy morfologicznej, które są wspólne dla wszystkich stawonogów. 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... Zadanie 15. (1 pkt) Tlenek wĊgla(II) – czad jest gazem Ğmiertelnie trującym dla czáowieka, natomiast owady mogą prawidáowo funkcjonowaü takĪe wówczas, gdy w otaczającym je powietrzu znajduje siĊ aĪ 50% czadu, o ile zawiera ono odpowiednią iloĞü tlenu. WyjaĞnij, dlaczego czad nie jest gazem trującym dla owadów. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 11 2 12a 1 12b 1 13. 2 14. 2 15 1 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 8 Zadanie 16. (1 pkt) Przeprowadzono doĞwiadczenia na karasiach i stwierdzono, Īe obniĪenie temperatury wody z 25 oC do 15 oC spowodowaáo zmniejszenie iloĞci pokarmu pobieranego przez te ryby o poáowĊ. WyjaĞnij, dlaczego wraz z obniĪeniem temperatury wody nastąpiá spadek iloĞci pokarmu pobieranego przez karasie. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 17. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono wyniki badaĔ zuĪycia tlenu przez papuĪkĊ falistą w zaleĪnoĞci od prĊdkoĞci lotu. Na podstawie: K. Schmidt-Nielsen, Fizjologia zwierząt. Adaptacja do Ğrodowiska, PWN, Warszawa 1997 Podaj optymalną, pod wzglĊdem kosztów energetycznych, prĊdkoĞü lotu badanego ptaka. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 18. (2 pkt) Páuca ssaków mają budowĊ pĊcherzykowatą, a páuca ptaków charakteryzują siĊ budową kapilarną (rurkowatą). Ponadto w ukáadzie oddechowym ptaków wystĊpują worki powietrzne. WyjaĞnij, w jaki sposób są wentylowane páuca tych zwierząt. Ptaki ............................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... Ssaki ............................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 9 Zadanie 19. (2 pkt) W funkcjonowaniu ukáadu krwionoĞnego waĪną rolĊ odgrywają wątroba i Ğledziona. Zaznacz poniĪej funkcje Ğledziony. A. Magazynowanie krwi i uwalnianie jej w momentach wiĊkszego zapotrzebowania. B. Wytwarzanie hormonu przyspieszającego produkcjĊ czerwonych krwinek. C. Synteza cholesterolu. D. NamnaĪanie limfocytów. E. Wytwarzanie fibrynogenu osocza krwi. Zadanie 20. (1 pkt) Proces krzepniĊcia krwi skáada siĊ z wielu etapów prowadzących do wytworzenia skrzepu. Gáównym skáadnikiem skrzepu są wáókna nierozpuszczalnego biaáka fibryny powstające z rozpuszczonego w osoczu fibrynogenu. Innymi skáadnikami osocza, biorącymi udziaá w procesach krzepniĊcia krwi, są protrombina oraz jony wapnia. Na podstawie schematu wyjaĞnij, w jaki sposób na proces krzepniĊcia krwi wpáywa zbyt niski poziom wapnia w organizmie. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... Zadanie 21. (1 pkt) OceĔ prawdziwoĞü stwierdzeĔ dotyczących odpornoĞci organizmu czáowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literĊ P, jeĞli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literĊ F, jeĞli stwierdzenie jest faászywe. P/F 1. Mechanizmy obronne uruchamiane są w zetkniĊciu organizmu z antygenami. 2. OdpornoĞü komórkowa organizmu polega na reakcji antygenu z limfocytami T. 3. OdpornoĞü swoista organizmu ma charakter wrodzony. Zadanie 22. (2 pkt) ZnajomoĞü mechanizmów obronnych organizmu pozwala na ich wykorzystywanie do wzmocnienia jego odpornoĞci, np. przez stosowanie szczepieĔ ochronnych. W niektórych sytuacjach zachodzi jednak koniecznoĞü osáabienia ukáadu immunologicznego organizmu. Podaj przykáad sytuacji, w której istnieje koniecznoĞü osáabienia ukáadu odpornoĞciowego czáowieka, oraz powód takiego postĊpowania. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 16. 1 17. 1 18. 2 19. 2 20. 1 21. 1 22. 2 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 10 Zadanie 23. (1 pkt) Na schematach I i II przedstawiono reakcjĊ roĞliny na dziaáanie bodĨca fotoperiodycznego. Jest to roĞlina dnia krótkiego, którą hodowano w warunkach dnia dáugiego, co powodowaáo, Īe roĞlina nie kwitáa. W celu okreĞlenia miejsca percepcji bodĨca fotoperiodycznego przeprowadzono doĞwiadczenie, w którym okresowo zasáaniano liĞcie (schemat I) lub wierzchoáek pĊdu (schemat II) tej roĞliny. Przebieg i wyniki doĞwiadczenia zilustrowano na poniĪszych schematach. Na podstawie: A. Szweykowska, Fizjologia roĞlin, Wyd. Naukowe UAM, PoznaĔ 2000 Na podstawie wyników doĞwiadczenia ustal, czy miejscem percepcji bodĨca fotoperiodycznego są liĞcie, czy wierzchoáek pĊdu roĞliny. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 24. (1 pkt) Zaznacz zdanie, które zawiera poprawną informacjĊ dotyczącą grzybów. A. Ciaáo grzybów, zwane grzybnią, skáada siĊ z rozgaáĊzionych strzĊpek otoczonych sztywną, zbudowaną gáównie z ligniny Ğcianą komórkową. B. W cyklu rozwojowym workowców i podstawczaków wystĊpuje faza jąder sprzĊĪonych (dikariofaza), krótsza u workowców, dáuĪsza u podstawczaków. C. Wszystkie grzyby to organizmy heterotroficzne (saprobionty, pasoĪyty, symbionty), które jako materiaá zapasowy gromadzą gáównie glikogen i skrobiĊ. D. Grzyby rozmnaĪają siĊ wegetatywnie przez zarodniki, páywki, fragmentacjĊ grzybni i bulwki przybyszowe. Zadanie 25. (1 pkt) Zaznacz zdania, które poprawnie opisują proces replikacji cząsteczki DNA. A. Podczas replikacji DNA dwuniciowa helisa rozplata siĊ i kaĪda pojedyncza niü sáuĪy jako matryca do syntezy komplementarnej nici potomnej. B. SyntezĊ nowych nici DNA przeprowadza enzym polimeraza DNA, którego cząsteczki są wbudowywane w powstającą niü DNA. C. Kierunek syntezy obydwu potomnych nici DNA (nici prowadzącej i nici opóĨnionej) jest zgodny z kierunkiem przesuwania siĊ wideáek replikacyjnych i synteza odbywa siĊ w sposób ciągáy. D. Replikacja DNA ma charakter semikonserwatywny, poniewaĪ w skáad kaĪdej potomnej cząsteczki DNA wchodzi jedna oryginalna niü macierzysta i jedna nowo zsyntetyzowana. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 11 Zadanie 26. (2 pkt) Na chromosomie Y w rejonie okreĞlanym jako AZFc jest zlokalizowany gen, którego mutacja objawia siĊ oligospermią, czyli produkcją niewielkiej liczby plemników. Podaj prawdopodobieĔstwo wystąpienia oligospermii u cháopca, którego ojciec posiada zmutowany allel tego genu. OdpowiedĨ uzasadnij. PrawdopodobieĔstwo (w %) ........................................................................................................ Uzasadnienie ................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... Zadanie 27. (3 pkt) Rodzice mają dwójkĊ potomstwa i spodziewają siĊ kolejnego dziecka. Badania wykazaáy, Īe matka ma grupĊ krwi B, ojciec – grupĊ krwi A, starsze dziecko równieĪ grupĊ krwi A, a máodsze – ma grupĊ krwi 0. a) Zapisz genotypy obojga rodziców, stosując dla oznaczenia alleli grup krwi symbole IA, IB, i. Genotyp matki ........................................ Genotyp ojca ........................................ b) Zapisz krzyĪówkĊ ilustrującą dziedziczenie grup krwi w tej rodzinie i okreĞl, jakie jest prawdopodobieĔstwo, Īe kolejne dziecko bĊdzie miaáo grupĊ krwi B. ƃ Ƃ PrawdopodobieĔstwo ....................................................................... Zadanie 28. (2 pkt) TerapiĊ genową moĪna stosowaü jako metodĊ leczenia chorych na nowotwory. W zwalczaniu czerniaka próbuje siĊ wykorzystaü nastĊpującą metodĊ: przygotowuje siĊ genetycznie zmienione komórki nowotworu pacjenta, a nastĊpnie wprowadza siĊ je do jego organizmu. a) WyjaĞnij, dlaczego opisaną metodĊ moĪna nazwaü „szczepionką przeciwnowotworową”. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) OkreĞl, czy taka „szczepionka przeciwnowotworowa” przygotowana dla konkretnego pacjenta bĊdzie skuteczna w terapii innego pacjenta. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 23. 1 24. 1 25. 1 26 2 27a 1 27b 2 28a 1 28b 1 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 12 Zadanie 29. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono proces zróĪnicowanego skáadania genów. Na podstawie: E. Pyáka-Gutowska, E. JastrzĊbska, Biologia 3, Kielce 2003 a) Na podstawie schematu wyjaĞnij, w jaki sposób z informacji genetycznej jednego genu mogą powstaü róĪne biaáka. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) WyjaĞnij, na czym polega obróbka potranskrypcyjna. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 30. (2 pkt) PoniĪsze opisy dotyczą róĪnych rodzajów zmiennoĞci. A. Prowadzi do powstania nowych alleli genów, które nie wystĊpowaáy w ukáadzie rodzicielskim, a takĪe moĪe prowadziü do powstania zmian w strukturze lub iloĞci chromosomów. B. Warunki zewnĊtrzne (temperatura, Ğwiatáo, czy rodzaj pokarmu) mogą modyfikowaü efekty genów, przez co mogą wpáywaü decydująco na wáaĞciwoĞci fenotypowe organizmu. C. W wyniku segregacji chromosomów w mejozie lub losowego áączenia siĊ gamet powstają nowe kombinacje genów, co warunkuje róĪnorodnoĞü fenotypową potomstwa. a) Obok poniĪszych nazw rodzajów zmiennoĞci wpisz litery (A, B, C), którymi oznaczono ich opisy. 1. fluktuacyjna ............... 2. rekombinacyjna ............... 3. mutacyjna ............... b) Podaj, która z wymienionych zmiennoĞci nie ma znaczenia ewolucyjnego. Znaczenia ewolucyjnego nie ma zmiennoĞü .............................................................................. . Zadanie 31. (2 pkt) Rekin i delfin charakteryzują siĊ podobnym ksztaátem ciaáa, mimo Īe naleĪą do róĪnych grup systematycznych. Podaj nazwĊ procesu ewolucyjnego, którego skutkiem jest przedstawione podobieĔstwo, i wyjaĞnij, jaka jest przyczyna tego procesu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 13 Zadanie 32. (1 pkt) Opanowanie Ğrodowiska lądowego przez roĞliny odbywaáo siĊ w procesie ewolucji stopniowo i byáo wynikiem ich przystosowaĔ w budowie morfologicznej i anatomicznej. Do kaĪdego czynnika Ğrodowiska lądowego dobierz jedno odpowiednie przystosowanie w budowie roĞlin. Czynniki Ğrodowiska lądowego Przystosowania w budowie roĞlin 1. Mniejsza dostĊpnoĞü wody. 2. Mniejsza gĊstoĞü powietrza niĪ wody. A. Tkanki wzmacniające – kolenchyma oraz sklerenchyma. B. Skórka z aparatami szparkowymi. C. àyko przewodzące produkty asymilacji. D. DuĪa powierzchnia asymilacyjna liĞci. 1. ............................ 2. ......................... Zadanie 33. (2 pkt) Pingwiny magellaĔskie (Spheniscus magellanicus) poruszają siĊ zarówno w wodzie, jak i na lądzie. Badano populacjĊ tego gatunku zamieszkującą obszar w pobliĪu niewielkiego póáwyspu. W punkcie X znajdowaáo siĊ miejsce gniazdowania, a w zatoce w pobliĪu punktu Y miejsce najwiĊkszej obfitoĞci pokarmu. Okazaáo siĊ, Īe pingwiny znacznie czĊĞciej wybierają drogĊ wodną, pomimo Īe mają do pokonania znacznie wiĊkszy dystans i páywanie wymaga wiĊkszego nakáadu energii. Na podstawie: R. P. Wilson, Magellanic Penguins Spheniscus magellanicus commuting through San Julian Bay; do current trends induce tidal tactics?, Journal of Avian Biology, 2003 Dlaczego pingwiny czĊĞciej wybierają drogĊ morską niĪ lądową? Podaj dwie przyczyny takiego zachowania. 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 29a 1 29b 1 30a 1 30b 1 31. 2 32 1 33. 2 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 14 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 34. (2 pkt) NiszĊ ekologiczną gatunku okreĞlają dwie grupy czynników: biotyczne i abiotyczne. Czynniki ograniczające zawĊĪają niszĊ ekologiczną gatunku. Kiedy eksperymentalnie uprawiano oddzielnie dwa gatunki przytulii – hercyĔską i szorstkoowockową na glebie kwaĞnej i zasadowej, kaĪdy z nich dobrze rósá na obu typach gleb. Wysianie ich na wspólnym stanowisku spowodowaáo, Īe na glebie kwaĞnej przytulia hercyĔska wypieraáa szorstkoowockową, natomiast na glebie zasadowej szorstkoowockowa eliminowaáa hercyĔską. a) Na podstawie tekstu podaj czynnik ograniczający, który spowodowaá zawĊĪenie nisz ekologicznych dwóch gatunków przytulii uprawianych na wspólnym stanowisku. ........................................................................................................................................................ b) Podaj, jaki zakres tolerancji ekologicznej (wąski czy szeroki) reprezentują oba gatunki przytulii w stosunku do odczynu gleby. OdpowiedĨ uzasadnij jednym argumentem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 35. (1 pkt) Wróble i bociany są ptakami siedlisk rolniczych. Wróbel jest gáównie ziarnojadem, natomiast pokarmem bociana są drobne krĊgowce i owady. Jedną z przyczyn spadku liczebnoĞci wróbla moĪe byü spadek dostĊpnoĞci miejsc lĊgowych. Wróble czasem zakáadają swoje gniazda w dolnych partiach duĪych gniazd bociana biaáego. Podaj nazwĊ przedstawionej zaleĪnoĞci miĊdzygatunkowej .................................................. Zadanie 36. (2 pkt) Na poniĪszym schemacie przedstawiono zmiany liczebnoĞci ptaków w Europie w latach 1980–2002. Na podstawie: R. Laskowski, Ekotoksykologia, www.eko.uj.edu.pl a) OkreĞl tendencjĊ zmian liczebnoĞci ptaków siedlisk rolniczych. ....................................................................................................................................................... b) Podaj przykáad dziaáalnoĞci czáowieka, która wpáywa na zmianĊ liczebnoĞci ptaków siedlisk rolniczych. ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 15 Zadanie 37. (2 pkt) Jedną z podstawowych metod stosowanych obecnie w badaniach molekularnych i inĪynierii genetycznej jest PCR (áaĔcuchowa reakcja polimerazy). Jest to reakcja umoĪliwiająca powielenie (amplifikacjĊ) w krótkim czasie fragmentu genomowego DNA w miliardach kopii. Metoda ta pozwala na analizĊ bardzo maáych, wrĊcz Ğladowych iloĞci DNA. Podaj dwa przykáady praktycznego zastosowania PCR. 1. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... Nr zadania Wypeánia Maks. liczba pkt egzaminator Uzyskana liczba pkt 34a 1 34b 1 35. 1 36a 1 36b 1 37. 2 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 16 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony BRUDNOPIS
