Ścięgno Achillesa

Wiosna i lato to okres, w którym najwięcej pacjentów zgłasza się z uszkodzeniami ścięgna
Achillesa lub jego bólem.
Zimą mało zażywaliśmy ruchu, wiosenną energię próbujemy spożytkować na zaaplikowanie
sobie dużej ilości ruchu. Niestety bez przygotowania. Mięśnie łydki są przykurczone a próba
wygenerowania dużej siły podczas biegu lub skoku może zakończyć się tragicznie. Ci, którzy
przeżyli zerwanie ścięgna, opisują to zdarzenie jako kopnięcie z wyraźnym trzaskiem.
Ścięgno Achillesa (w dużej mierze składające się z kolagenu) zwane także ścięgnem piętowym,
jest największym ścięgnem naszego organizmu a jednocześnie najczęściej uszkadzanym. Łączy
brzuśce mięśni łydki (brzuchatego i płaszczkowatego) z guzem piętowym. Mięsień brzuchaty
zaczyna się powyżej kolana i najbardziej pracuje, właśnie przy jego wyproście. Mięsień
płaszczkowaty przyczepia się poniżej kolana i pracuje podczas jego zgięcia. Achilles powoduje
zgięcie w stawie skokowym i umożliwia wspięcie na palce. Dzięki niemu wybijamy się z palców
podczas biegu, wspinania lub skoku.
Najczęstszymi patologiami ścięgna są: zapalenie ościęgna, zapalenie kaletki, zapalenie ścięgna,
częściowe uszkodzenie ścięgna, całkowite zerwanie.
Dlaczego choruje Achilles?
Przyczyn jest wiele: niewłaściwie prowadzony trening bez ćwiczeń rozciągających, duże
przeciążenia, brak czasu na wypoczynek i regenerację, przykurcz mięśni łydki, zaburzenie
napięć w taśmach mięśniowo-powięziowych.
Ponieważ ścięgno przyczepia się do pięty, wszystkie jej deformacje mogą również wpływać na
patologię achillesa. Koślawa pięta (nadmierna pronacja) powoduje brak synchronizacji pracy
mięśni łydki – zbytnie napięcie głowy przyśrodkowej a rozciągnięcie głowy bocznej mięśnia
brzuchatego. Podobnie, niestabilność stawu skokowego, częste jego skręcenia, wymuszają
dodatkową pracę ścięgna i mogą być przyczyną mikrouszkodzeń, stanów zapalnych ścięgna.
Jeżeli biegacie tylko po twardym podłożu np. asfalt, które zupełnie nie pochłania energii, tylko
ją oddaje m.in. do ścięgna, tez jesteście w dużym stopniu narażeni na stany zapalne
i uszkodzenia ścięgna.
Używanie zbyt ciasnego i ugniatającego piętę obuwia, też znacząco wpływa na stan kaletki
i ścięgna.
Do uszkodzeń dochodzi najczęściej 2-5 cm nad guzem piętowym, gdzie ścięgno jest najsłabsze,
włókna ułożoną są najgęściej ale najsłabiej są ukrwione.
Często przyczynami patologii ścięgna są choroby ogólnoustrojowe: dna moczanowa,
kolagenozy, choroby reumatyczne.
Pacjenci z zapalenie ścięgna odczuwają często ból i kłucie, trzeszczenie ścięgna, opuchniecie,
guzki na przebiegu ścięgna, dyskomfort w okolicach piety lub łydki.
Pacjenci z przerwanym ścięgnem odczuwają: wyraźny trzask, niemożność wspięcia na palce,
czasami chodzenia, duży obrzęk i zasinienie, intensywny ból.
Bardzo rzadko dochodzi do zerwania zdrowego ścięgna. Chyba, że jest to uraz bezpośredni
typu: kopnięcie, uderzenie, przecięcie. Urywa się to co chorowało. Czyli najpierw mamy stan
zapalny, potem niedoleczony powoduje przewlekły stan zapalny i mikrouszkodzenia włókien.
Dopiero wtedy może spotkać nas najgorsze.
Potrzebna jest dobra diagnoza obejmując badanie kliniczne, USG, RTG i w razie potrzeby
rezonans magnetyczny.
Dlaczego USG? Po pierwsze pokazuje stan tkanek miękkich (nie zobaczymy tego na RTG), i jest
badaniem dynamicznym tzn. można zobaczyć jak zachowuje się ścięgno
w ruchu. RTG - pokazuje kość piętową tzn. czy nie mamy wyrośli kostnych, które mogą
podrażniać ścięgno. Są to badania konieczne do zdiagnozowania ścięgna.
Stan zapalny zarówno ościęgna, ścięgna i kaletki możemy leczyć zachowawczo (czyli
nieoperacyjnie): niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i rehabilitacją. Na jakiś czas musimy
zrobić przerwę w treningach biegowych i skocznościowych. Zupełnie bez sensu jest wkładanie
stopy w gips! Wcale nie załatwiamy problemu, a powodujemy tylko: unieruchomienie stawu
skokowego i jego sztywność, zaburzenie odżywienia chrząstki stawowej, brak ruchu w samym
ścięgnie, zaburzenie ślizgu ścięgna na skutek wytworzenie się zrostów pomiędzy otaczającymi
tkankami . Gips powoduje, że w gojącym się kolagenie z którego zbudowany jest Achilles,
tworzą się chaotyczne mostki międzywłókniste, powodujące zmniejszenie elastyczności samego
ścięgna, co w konsekwencji może spowodować powtarzające się stany zapalne, zmniejszenie
wytrzymałości a nawet zerwanie ścięgna.
Jeśli mamy problem z Achillesem, po wizycie u lekarza musimy znaleźć dobrego fizjoterapeutę,
który obejrzy w całości nasz aparat ruchu począwszy od piety a skończywszy na miednicy.
Rehabilitacja nie będzie polegała tylko na leczeniu ścięgna, ale także na znalezieniu
podstawowego problemu i rozwiązania go. Terapeuta, będzie wykonywał mobilizację tkanek
miękkich: poprawa ślizgu ścięgna, rozluźnianie powięzi, zmniejszenie napięcia mięśni łydki ich
rozciąganie. Bardzo ważna jest krioterapia - chłodzenie ścięgna. Jest to szczególnie ważne w
stanie ostrym. W tym celu możemy używać okładów chłodzących tzw. Cold pack, a jeśli nie
mamy niczego innego pod ręką, przykładamy mrożonkę np. marchewkę z groszkiem. Możemy
stosować także wcierki w postaci maści i żeli przeciwzapalnych.
Ćwiczenie, które powinniśmy wykonywać to
1. rozciąganie mięśnia brzuchatego
2. rozciąganie mięśnia płaszczkowatego
3. rozciaganie zginaczy kolana
4. ćwiczenia wzmacniające łydkę: mięśnie brzuchate i płaszczkowaty
5. ćwiczenia ekscentryczne czyli takie podczas których oddalają się przyczepy mięśnia - dzięki
temu jeszcze bardziej mobilizujemy ścięgno i powodujemy rozrywanie zrostów
6. ćwiczenia propriocepcji, które odbudują nam stabilizację mięśniową i pomogą do pełnego
powrotu do sportu.
Terapeuta powinien określić w którym momencie możemy wykonywać jakie ćwiczenia.
W celu odciążenia ścięgna możemy stosować taping-klejenie specjalnymi plastrami, opaski na
ścięgno Achillesa np. achillohit. Te rzeczy możemy stosować również powracając do sportu.
Jeśli dojedzie do całkowitego lub częściowego uszkodzenia ścięgna, potrzebna będzie
operacyjna rekonstrukcja ścięgna. Współczesna rekonstrukcja pozwala na szybkie
uruchomienie. Trzy tygodniowe unieruchomienie łuską przednią zdejmowaną do ćwiczeń. Po
tym okresie USG kontrolne, pokazujące stan gojenia ścięgna. Jeśli gojenie przebiega
prawidłowo, pacjentom zakłada się but do wczesnego obciążania. But usztywnia staw skokowy,
podnosi pietę i uniemożliwia rozciągniecie ścięgna. Przez pewien czas pacjent używa jeszcze kul.
W wysoko specjalistycznych ośrodkach rehabilitacja zaczyna się od pierwszej doby po operacji a
kończy na przygotowaniu pacjenta do jego dyscypliny sportowej.
Co zrobić, żeby uniknąć takich problemów:
Rozgrzewka i rozciąganie przed każdą aktywnością
Rozsądne dawkowanie obciążeń - czas na odpoczynek
Bieganie po zróżnicowanej nawierzchni
Dobrze dopasowane obuwie
Jeśli jest potrzeba (poprawy ustawienia pięty - wkładki ortopedyczne)
Ćwiczenia wzmacniające łydkę – ćwiczenie ekscentryczne mięśnia brzuchatego
i płaszczkowatego
Ćwiczenia propriocepcji - stanie jednonóż z zamkniętymi oczami, stanie na poduszce
równoważnej
ćwiczenia:
rozciągające: 5 - 10 powtórzeń, wytrzymać w pozycji rozciągającej około 20 s. Nie powinien być
odczuwany ból, tylko ciągnięcie. Nie wykonujemy: „pompowania”, utrzymujemy pozycje
rozciągającą bez ruchu.
1. rozciąganie mięśnia brzuchatego
2. rozciąganie mięśnia płaszczkowatego
3. rozciaganie zginaczy kolana
4. ćwiczenia wzmacniające łydkę: mięśnie brzuchate i płaszczkowaty - 20 powtórzeń, 2-3 serie
5. ćwiczenia ekscentryczne czyli takie podczas których oddalają się przyczepy mięśnia - szybkie
wspięcie na palce i bardzo wolne opuszczanie z przytrzymaniem piety na podłodze 5-7 s.
6. ćwiczenia propriocepcji - stanie jednonóż na poduszce równoważnej