postępy w charakterystyce i poznaniu patogenezy padaczki opornej

137
Epileptologia 2004, 12: 137-147
POSTĘPY W CHARAKTERYSTYCE I POZNANIU
PATOGENEZY PADACZKI OPORNEJ NA LEKI
Jerzy Majkowski
Centrum Diagnostyczne i Terapeutyczne Padaczki
Fundacja Epileptologii
ul. Wiertnicza 122, 02-952 Warszawa
Streszczenie
Wprowadzenie. Wyodrębnienie grupy chorych z padaczką oporną na leki przeciwpadaczkowe (LPP)
i nowe spojrzenie na patogenezę padaczki jest istotnym postępem w epileptologii. Chorzy ci stanowią główny problem współczesnej epileptologii.
Cel. Przedstawienie cech charakterystycznych padaczki opornej na leki i poglądów na jej patogenezę.
Omówienie piśmiennictwa. Badania doświadczalne, obserwacje kliniczne, psychologiczne, badania podstawowe i MR wskazują, że istnieje grupa padaczek opornych na leki. Mechanizm oporności
na leki nie jest poznany; przyczyny mogą zależeć od: 1) utraty farmakologicznego celu (np. braku
receptorów GABA); 2) niewystarczającego przenikania leku przez barierę krew-mózg; 3) zablokowanie komórkowych mechanizmów działania LPP. Kilka czynników może grać rolę. Może to być
utrata zdolności pewnych białek, występujących w nadmiarze u osób z padaczką (m.in. MDR1,
MRP1-5), do czynnego przenoszenia cząsteczek leku do mózgu. Ta hipoteza znajduje poparcie
w fakcie, że podanie inhibitora MRP2 – probenecydu, powoduje wzrost stężenia fenytoiny w komórkach mózgu zwierząt. Genetycznie uwarunkowany niedobór MRP2 łączy się ze wzmożoną odpowiedzią przeciwpadaczkową na CBZ. Koncepcja genowej oporności na leki uzyskała poparcie w badaniach DNA u ludzi: u chorych z padaczką oporną na leki częściej występowały mutacje ABCB1 3435
genu. Inny kierunek badań wskazuje, że u osób opornych na CBZ występuje blokowanie kanału
sodowego – w przeciwieństwie do grupy reagującej na CBZ.
Wnioski. 1. Pojawia się coraz więcej dowodów, że oporność na leki może zależeć od nadmiernej
ekspresji różnych białkowych przenośników LPP występujących w okolicy ogniska padaczkowego.
2. Konieczne jest wyjaśnienie, czy ta ekspresja jest genetycznie uwarunkowana i występuje przed
wytworzeniem ogniska padaczkowego, czy też jest wywołana napadami padaczkowymi i (lub) lekami.
Słowa kluczowe: Padaczka – Oporność na leki – Patogeneza oporności na leki
WPROWADZENIE
P
adaczka oporna na leczenie farmakologiczne pozostaje nadal jednym z głównych problemów współczesnej epileptologii – mimo wprowadzenia na rynek wielu
nowych leków przeciwpadaczkowych. BaPraca wpłynęła 31.03.2004 r.
dania kliniczne, psychologiczne, rezonansu magnetycznego głowy (MR) i histopatologiczne ostatniej dekady umożliwiły
określenie pewnych cech charakteryzujących podgrupę chorych, którzy nie reagują
w sposób pożądany na właściwie prowadzone leczenie (Tasch i wsp., 1999; Blumcke i wsp., 1999; Henshall i wsp., 2000;