Janusz Ziarnik: Buk

Janusz Ziarnik
Buk-drzewo przekorne
Drzewo to połączenie sił podziemnych z niebiańskimi sferami poprzez pień czyli Ŝycie na
ziemi. Za najwaŜniejsze z drzew uwaŜa się dąb. Chodzi o wielkość, twardość i Ŝywotność (sędziwy
król puszczy). Drugi po dębie jest buk, ale czy przez to mniej waŜny, uŜyteczny czy ciekawy dla
człowieka ? Sądzę, Ŝe nie, ba, nawet ciekawszy niŜ kwaśny twardziel.
Buk to gatunek lasotwórczy, co w praktyce słuŜb leśnych oznacza uŜywanie go do
zalesiania. Lubi gleby Ŝyzne, wilgotne, ale nie podmokłe. Na wiosnę z trójgraniastego bukowego
orzeszka zwanego bukwią, wyrastają dwa liścienie. Dopiero spomiędzy nich w następnym roku
rozwija się pęd właściwy z pączkiem zimowym na końcu. Buk rosnący samotnie ma koronę gęstą,
szeroką, nisko osadzoną. W zwartych drzewostanach pień jest gonny (bez bocznych konarów), a
liście pojawiają się na duŜej wysokości. Buk osiąga wysokość nawet 45 m. Liście jajowate lub
eliptyczne, długości ok. 10 cm, ząbkowane lub o gładkich brzegach. Z wierzchu ciemnozielone,
błyszczące, od dołu jasne i matowe. Młode liście są owłosione z obu stron, starsze mają owłosiony
główny nerw.
Buk zaczyna kwitnąć po 25 latach. Kwiaty zebrane w kwiatostany męskie w zwisających,
długich kotkach, Ŝeńskie w postaci główki z czerwonymi znamionami. Kwitnie od kwietnia do
maja. Po zapyleniu przez wiatr w torebce pokrytej miękkimi kolcami powstają owoce. Owocuje
obficiej co 5-8 lat w tzw. latach nasiennych, poczynając od 40-50 roku Ŝycia, a Ŝyje nawet 350 lat.
Występuje w południowej i zachodniej Polsce w Sudetach i Karpatach. W reglu dolnym w
Karpatach Wschodnich (Bieszczady) sięga górnej granicy lasu.
Buk ma róŜnorakie zastosowanie. Drewno twarde, cięŜkie i spoiste uŜywane jest do wyrobu
mebli, parkietów, sklejek, płyt wiórowych. Produkuje się z niego beczki, skrzynki, narzędzia, części
maszyn, przyrządy sportowe i wiele przedmiotów codziennego uŜytku. Wytwarza się z niego
papier, ocet drzewny, węgiel drzewny i olej smołowy. Ma duŜą wartość opałową i nadaje się do
toczenia.
Roślina ozdobna-drzewo parkowe, uŜywane takŜe do zadrzewień przy drogach; istnieją
odmiany o czerwonych liściach. Bukiew jest bogata w tłuszcz (32 % masy). Pozostała część
owoców jest trująca ze względu na obecność faginy. Z bukwi wytwarza się olej leczniczy, palny i
techniczny. Jedno drzewo w ciągu roku pokrywa zapotrzebowanie na tlen 5 osób. Las bukowy o
pow. 1 ha odfiltrowuje z powietrza ok. 50 ton pyłu.
Północna granica naturalnego zasięgu dotyka województwa łódzkiego i okolic Sieradza.
W województwie łódzkim gdzie dominuje sosna i modrzew (84,8%), buk zajmuje ledwo 0,5 %
drzewostanu. Nadleśnictwo Złoczew posiada go więcej bo 1,09 % (1.01.1997). Tam teŜ
zlokalizowane są rezerwaty „Wrząca” i „Paza”. W rezerwacie „Wrząca” (pow.59,1 ha) rosną ponad
stuletnie buki tzw. kwaśnej buczyny niŜowej. W rezerwacie „Paza” (pow.27,2 ha )rośnie drzewostan
bukowy nieco starszy, buki mają 90-160 lat. Sąsiadujący z sieradzkim powiat wieruszowski
pochwalić się moŜe ponad 30 metrowymi okazami buka w rezerwacie „Ryś” (pow. 53,9 ha).
Pomnikiem przyrody jest szpaler 32 buków w Olewinie (pierśnica 110-260 cm), pojedynczy buk w
Marianowie o obwodzie 315 cm, grupa 60 buków (obwód 12-320 cm) w leśnictwie Potok i buk o
obwodzie 375 cm w leśnictwie Orły. Wszystkie te pomniki obejmuje opieką nadleśnictwo Złoczew.
Buk bywa inspiracją dla twórców. Na przełomie listopada i grudnia ubiegłego roku (16.1119.12. 2007 r.) w galerii sieradzkiego Biura Wystaw Artystycznych prezentowana była wystawa
fotografiii „Buk” autorstwa Janusz Ziarnika. Część eksponowanych zdjęć moŜna obejrzeć na
okładkach naszego pisma.