Poradnik Językowy NR 6/2014 - spis treści

2014
czerwiec
zeszyt 6
SPIS TREŚCI
ARTYKUŁY I ROZPRAWY
Magdalena Danielewiczowa: Trzymając się spódnicy. Szczegół i uogólnienie
w słownikowym opisie wyrażeń ........................................................................
Patrycja Pałka: Polisemia regularna czasownika w słownikach ogólnych języka
polskiego ..........................................................................................................
Małgorzata B. Majewska, Mateusz Żółtak: Statystyka Słownika wileńskiego.
Informacja etymologiczna .................................................................................
Agnieszka Cejmer: Kilka uwag na temat jednostek języka o kształcie [ktoś]
czuje [coś] .........................................................................................................
Aleksander Kiklewicz: Znaczenie leksykalne rzeczownika a jego funkcja
w strukturze semantycznej zdania ...................................................................
Magdalena Derwojedowa: Czterdziestką czwórką w samą dziesiątkę, czyli jeszcze
o wyrażeniach quasi-liczebnikowych ................................................................
9
17
37
52
64
80
OBJAŚNIENIA WYRAZÓW I ZWROTÓW
Katarzyna Kłosińska: Co nam nie zostało z tych lat? O efemerydach leksykalnych
lat 90. XX w. ....................................................................................................
86
SŁOWNIKI DAWNE I WSPÓŁCZESNE
Magdalena Majdak: Jan Karłowicz, Adam Antoni Kryński, Władysław Niedźwiedzki
(red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1900–1927 ....................................
93
GRAMATYKI JĘZYKA POLSKIEGO
Izabela Winiarska-Górska: Krótka a prosta nauka czytania i pisania języka
polskiego Jana Seklucjana ............................................................................... 101
RECENZJE
Monika Famielec: Ewa Binkuńska, Językowy obraz świata w tekstach religijnych grupy
wyznaniowej „Rodzina” oraz Kościoła Zjednoczeniowego, Bydgoszcz 2012 .............. 108
Bogdan Walczak: Karolina Ruta, „Wyrażać niewyrażalne”. Analiza językowo-stylistyczna tetralogii Jezus z Nazarethu Romana Brandstaettera,
Warszawa 2013 ................................................................................................ 112
2014
czerwiec
zeszyt 6
BIOGRAMY I WSPOMNIENIA
Stanisław Cygan: Dwa kwestionariusze do badań słownictwa regionalnego
autorstwa Barbary Bartnickiej .......................................................................... 115
SŁOWA I SŁÓWKA
S. D.: „Życie” wyrazów .............................................................................................. 132
2014
czerwiec
zeszyt 6
W ZESZYCIE
– W języku nie ma rzeczy prostych, a na autorów słowników czyhają w nim liczne
pułapki. Nawet element z pozoru tak banalny jak spódnica może przysporzyć kłopotów
w opisie, jeśli leksykograf, zanim zaproponuje generalizację, nie wniknie dość głęboko
w każdy przyciągający uwagę szczegół.
– Jednym z problemów, z którymi musi się zmierzyć leksykografia, jest zjawisko polisemii regularnej, która w myśl ustaleń semantyki teoretycznej nie powinna być opisywana
w słowniku w postaci odrębnych podhaseł. Jakie konwencje opisu przyjmują słowniki
ogólne języka polskiego i jak radzą sobie z wyróżnionymi przez Jurija Apresjana typami
polisemii regularnej czasowników?
– W słownikach szukamy m.in. informacji o pochodzeniu wyrazów. Leksykografowie na ogół podają je w postaci kwalifikatorów. Nie inaczej postąpili autorzy Słownika
wileńskiego. Okazuje się, że hasła z informacją etymologiczną stanowią w nim niespełna
10 procent, czyli mniej niż słowniki współczesne (w MSJP jest to 20 procent wszystkich
haseł, a w USJP – prawie 14).
– Czasownik czuć jest jednym z predykatów uznanych przez Annę Wierzbicką za niedefiniowalne i uniwersalne; warto jego status zbadać ponownie, skoro polski czasownik
[ktoś] czuje [coś] reprezentuje co najmniej dwie jednostki – predykat percepcyjny i predykat
mentalny, który można zdefiniować, odwołując się do pojęcia wiedzy.
– Od czasów Charlesa Fillemore’a problem ról semantycznych jest stale przedmiotem
namysłu badaczy. O funkcjach semantycznych grupy nominalnej decyduje swego rodzaju
współdziałanie czynników formalno-gramatycznych, leksykalno-semantycznych i kognitywno-kulturowych.
– Liczebnik to jedna z bardziej kłopotliwych (w opisie, ale i w uzusie) części mowy.
Dotyczy to również grup opartych na rzeczownikach odliczebnikowych typu piątka, dwusetka czy tysiączka. Takie całostki, jak czterysta piątka, mimo ciekawych właściwości
składniowych, nie zostały dotąd opisane.
***
Leksykografia – semantyka – definiowanie – polisemia regularna – zapożyczenie –
struktura predykatowo-argumentowa – składnia zależności – czasownik – grupa nominalna – liczebnik.
Red.