Szkolny program profilaktyczny - Gimnazjum i Liceum Akademickie

Zespół Szkół Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Gimnazjum i Liceum Akademickie
w Toruniu
SZKOLNY PROGRAM
PROFILAKTYCZNY
„Wychowanie otwiera ucznia na dobro,
pomaga w osiąganiu dojrzałości emocjonalnej,
hartuje w zmaganiach z przeciwnościami,
przygotowuje do odpowiedzialności i wyboru drogi życiowej,
natomiast działania profilaktyczne nastawione są na
zapobieganie złu w określonym wymiarze.”
Toruń 2013
1
Spis treści:
Wprowadzenie.
Rozdział 1. Podstawy prawne Szkolnego programu profilaktycznego.
Rozdział 2. Główne cele i zadania szkoły w obszarze profilaktyki.
Rozdział 3. Treści realizowane na wszystkich etapach kształcenia, oczekiwane efekty i
umiejętności uczniów.
Rozdział 4. Terminy, sposoby i formy realizacji treści zawartych w Szkolnym programie
profilaktycznym oraz osoby odpowiedzialne za przebieg zaplanowanych oddziaływań
profilaktycznych.
Rozdział 5. Monitorowanie i ewaluacja Szkolnego programu profilaktycznego.
Załączniki:
Zał. 1. Literatura
Zał. 2. Procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych.
2
Wprowadzenie
Profilaktykę należy rozumieć jako zapobieganie, ubieganie, wyprzedzanie czegoś, lub czemuśzagrożeniom, niebezpieczeństwom, skutkom, itp. Jest to zatem proces wspierający zdrowie
psychiczne i fizyczne przez pomoc oraz towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu wiedzy o
zagrożeniach dla zdrowia, oraz nabywaniu umiejętności przeciwdziałania tym zagrożeniom.1
Szkolny program profilaktyczny jest ważnym i integralnym uzupełnieniem Programu wychowawczego
ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickiego. Jego celem jest ochrona młodzieży przed szeregiem
występujących we współczesnym świecie zagrożeń, reagowanie na pojawiające się zagrożenia oraz
ochrona przed zachowaniami ryzykownymi.
Działania profilaktyczne realizowane są na trzech poziomach:
 Pierwszorzędowa: działania szkoły i rodziców adresowane są do wszystkich uczniów zanim
zjawisko, czy zachowanie wystąpi. Oczekuje się, że w wyniku odpowiedniej edukacji- zdobyciu
określonej wiedzy i umiejętności- zachowania ryzykowne nie pojawią się w ogóle, bądź w
znacznie mniejszym nasileniu niż w grupie, która nie została tak przygotowana. 2
 Drugorzędowa: obejmuje osoby, u których pojawiły się zachowania niepożądane. Zadaniem
oddziaływań profilaktycznych jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji poprzez
poradnictwo, czy oddziaływania terapeutyczne, podejmowane we współpracy ze specjalistami.
 Trzeciorzędowa: adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, czyli do uczniów, u których już
wystąpił czynnik niekorzystny dla rozwoju, ma na celu przeciwdziałanie nawrotom, ponownemu
zintensyfikowaniu ryzykownych zachowań, umożliwienie powrotu do normalnego życia
(leczenie, resocjalizacja, rehabilitacja). Ten rodzaj profilaktyki wymaga specjalnych kwalifikacji.
Szkolny program profilaktyczny ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickiego w Toruniu
realizuje cele i zadania profilaktyki pierwszorzędowej. Działania drugorzędowe i trzeciorzędowe są
prowadzone poprzez specjalistów, a zadaniem szkoły jest wspieranie tych działań poprzez
realizowanie przedstawionych szkole zaleceń.
Strategie prowadzonych działań profilaktycznych3:
 Informacja: dostarczanie informacji o prawidłowym rozwoju i zdrowym funkcjonowaniu, oraz
czynnikach szkodliwych i ich wpływie na człowieka (wykłady, gazetki, ulotki, plakaty).
 Edukacja: zajęcia rozwijające umiejętności wspomagające prawidłowy rozwój i odporność na
szkodliwe wpływy (warsztaty, treningi, godziny wychowawcze, szkolenia).
 Komunikowanie się: wyrażanie emocji, inicjowanie dyskusji umożliwiającej wyrażanie własnych
poglądów, szczerość i otwartość w dyskusji, podejmowanie tematów trudnych dotyczących
jednostki i grupy.
1
J. Lewandowski, Procedura uchwalania programów wychowawczych i profilaktycznych [w:] Głos Pedagogiczny,
IV, 2010 (18), s. 12
2
E. Sokołowska, Ewaluacja psychologicznych oddziaływań profilaktycznych [w:] Głos Pedagogiczny, IV, 2010
(18), s. 19
3
M. Łoskot, M. Drabik-Klimek, A. Ochlust, Narzędziownia [w:] Głos Pedagogiczny, IV, 2010 (18), s. 31-32
3
 Współdziałanie: podejmowanie współpracy z uczniem i jego rodzicami, wspólne rozwiązywanie
problemów i konfliktów, inspirowanie współpracy między uczniami.
 Modelowanie: bycie wzorem, autorytetem dla ucznia, wskazywanie reguł i norm postępowania na
lekcji, w szkole, w otoczeniu innych ludzi.
 Doświadczenie: stwarzanie różnorodnych sytuacji wychowawczych i edukacyjnych,
umożliwiające aktywne i refleksyjne pełnienie różnych ról społecznych, pomaganie innym w
ramach wolontariatu, rozwijanie zdolności i zainteresowań.
 Interwencja: pomaganie jednostce w identyfikowaniu problemów, poszukiwaniu rozwiązań,
wspieranie w sytuacjach trudnych, poradnictwo.
Kluczowym założeniem Szkolnego programu profilaktycznego ZS UMK Gimnazjum i Liceum
Akademickiego jest przeciwdziałanie zagrożeniom w rozwoju osób szczególnie zdolnych. Wyniki
badań wskazują, że niewiele spośród wybitnie zdolnych dzieci wyrasta na wybitnych dorosłych.4
Jednym z głównych kierunków podejmowanych działań profilaktycznych w ZS UMK Gimnazjum i
Liceum Akademickim jest stworzenie przyjaznego środowiska dla rozwoju różnorodnych uzdolnień,
przeciwdziałanie negatywnym skutkom dyssynchronii rozwojowej osób zdolnych poprzez wspieranie
harmonijnego rozwoju we wszystkich sferach funkcjonowania: intelektualnego, społecznego i
emocjonalnego. Istotą Szkolnego Programu Profilaktycznego jest postrzeganie roli szkoły jako
ważnego katalizatora w procesie urzeczywistniania posiadanego przez uczniów potencjału.
W rozdziale pierwszym przedstawiono podstawy prawne opracowania poniższego
dokumentu.
Rozdział drugi obejmuje cele ogólne i zadania szkoły opracowane w oparciu o wskazane w
rozdziale pierwszym dokumenty, a także rzetelną wiedzę z zakresu funkcjonowania ucznia zdolnego
zaczerpniętą z literatury przedmiotu i wniosków z badań naukowych.5
W rozdziale trzecim wymienione zostały umiejętności, kształtowane i rozwijane u uczniów na
wszystkich etapach kształcenia, zarówno w Gimnazjum, jak i Liceum Akademickim, oraz zadania
szkoły w zakresie profilaktyki. W zależności od poziomu i etapu kształcenia zmieniać się będą
(adekwatnie do wieku, dojrzałości emocjonalnej i zdiagnozowanych potrzeb) stosowane metody
pracy, przyjmowana perspektywa i rozległość wiedzy oferowanej uczniom w odniesieniu do
określonego zagadnienia.
Rozdział czwarty poświęcono przedstawieniu specyficznych umiejętności zdobywanych przez
uczniów wynikających z etapu kształcenia, na jakim się aktualnie znajdują, uwzględniając odmienność
potrzeb młodzieży gimnazjalnej i licealnej.
Rozdział piąty określa terminy, sposoby i formy realizacji treści Szkolnego programu
profilaktycznego w ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickim oraz osoby odpowiedzialne za
przebieg oddziaływań profilaktycznych.
W rozdziale szóstym przedstawiono metody ewaluacji oddziaływań profilaktycznych.
4
5
H. Winner, 1996
Literatura w załączniku: Załącznik 1.
4
Rozdział 1
Podstawy prawne Szkolnego programu profilaktycznego
1. Ustawy i rozporządzenia:
1) Ustawa o systemie oświaty z dn. 7 września 1991r. (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2572) z późniejszymi zmianami,
2) Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr
180, poz. 1493) z późniejszymi zmianami,
3) Rozporządzenie MENiS z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół,
4) Rozporządzenie MENiS z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji
pomocy psychologiczno- pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach,
5) Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności
wychowawczej i zapobiegawczej wśród młodzieży zagrożonej uzależnieniami.
2. Dokumenty wewnątrzszkolne:
1) Statut szkoły,
2) Szkolny program wychowawczy,
3) Raport służący do ewaluacji Szkolnego programu profilaktycznego.
3. Inne przepisy:
1) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej,
2) Konwencja Praw Dziecka,
3) Ustawa z dnia 19 sierpnia 1982 r. o postępowaniu w sprawie nieletnich (Dz.U. z 2002 r. Nr 11,
poz. 109),
4) Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535),
5) Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (Dz.U. Nr 35, poz. 230 z póź. zm.),
6) Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz.
198).
5
Rozdział 2
Główne cele i zadania szkoły w obszarze profilaktyki
1. Wspieranie rozwoju uczniów we wszystkich sferach funkcjonowania: intelektualnej, emocjonalnej,
społecznej.
2. Zapobieganie zagrożeniom rozwoju uczniów: uzależnieniom, zbyt wczesnej inicjacji seksualnej,
chorobom, zaburzeniom w odżywianiu, promowanie zdrowego stylu życia.
3. Dbałość o bezpieczeństwo w szkole i poza nią.
4. Współdziałanie środowiska szkolnego i rodzinnego w realizacji zadań i celów Szkolnego programu
profilaktycznego.
Rozdział 3
Treści realizowane na wszystkich etapach kształcenia,
oczekiwane efekty i umiejętności uczniów
1. Wspieranie rozwoju uczniów we wszystkich sferach funkcjonowania.
1) Wspieranie uczniów w rozwoju sfery intelektualnej.
a) Treści:
- rozpoznawanie i rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów,
- kształtowanie postawy odpowiedzialności za swój rozwój i samodzielności w jego
projektowaniu,
- rozwijanie twórczego i niezależnego myślenia.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- jest świadomy swoich zdolności i zainteresowań, dokonuje trafnych wyborów kół
zainteresowań, projektów i konkursów/ olimpiad,
- czerpie radość z procesu nabywania wiedzy,
- dobrze radzi sobie w sytuacji sukcesu, jak i niepowodzenia, czerpie korzyści z tych
doświadczeń,
- jest motywowany potrzebą rozwoju i ciekawością poznawczą,
- dokonuje adekwatnej samooceny i monitoruje efektywność procesu uczenia się,
- świadomie i odpowiedzialnie planuje dalszą edukację i karierę zawodową,
- jest otwarty i twórczy w myśleniu,
- ma odwagę w prezentowaniu swoich pomysłów i obrony poglądów.
6
2) Wspieranie uczniów w rozwoju sfery emocjonalnej.
a) Treści:
- rozwijanie umiejętności rozpoznawania, nazywania, kontrolowania i akceptacji
doświadczanych emocji,
- rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem,
- kształtowanie poczucia własnej wartości.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- rozpoznaje, nazywa, kontroluje oraz akceptuje własne emocje,
- rozumie pojęcie stresu i jego wpływ na człowieka,
- rozpoznaje objawy nadmiernego stresu,
- zna i stosuje skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem,
- jest świadomy swoich mocnych i słabych stron,
- akceptuje i docenia siebie.
3) Wspieranie uczniów w rozwoju sfery społecznej.
a) Treści:
- rozwijanie umiejętności skutecznego komunikowania się z innymi,
- rozwijanie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
- rozwijanie umiejętności prowadzenia dyskusji,
- rozwijanie umiejętności nawiązywania kontaktów i dbania o ważne relacje,
- rozwijanie empatii i gotowości do pomocy potrzebującym i słabszym.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- skutecznie komunikuje się z innymi,
- jest zintegrowany ze środowiskiem szkolnym i klasowym,
- pełni różne role społeczne,
- jest asertywny, nie ulega presji grupy i nie poddaje się negatywnym wpływom otoczenia,
- potrafi empatycznie słuchać,
- trafnie rozpoznaje emocje innych osób,
- potrafi rozwiązywać konflikty,
- uczestniczy w dyskusji, potrafi formułować i prezentować swoje argumenty,
- potrafi przyjąć cudzy punkt widzenia, szanuje odmienność opinii,
- nawiązuje relacje, ceni i dba o związki z bliskimi,
- jest empatyczny, angażuje się w pomoc potrzebującym.
7
2. Zapobieganie zagrożeniom rozwoju uczniów.
1) Zapobieganie uzależnieniom od środków psychoaktywnych i dopalaczy.
a) Treści:
- dostarczenie rzetelnej wiedzy i obalenie mitów na temat skutków zdrowotnych,
społecznych i psychologicznych zażywania środków psychoaktywnych i dopalaczy,
- zapoznanie z konsekwencjami prawnymi zażywania oraz rozprowadzania środków
psychoaktywnych,
- zapoznanie z procedurami prawa szkolnego (Procedury postępowania w sytuacjach
kryzysowych w szkole).
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- zna mechanizmy i fazy procesu uzależnienia od nikotyny, alkoholu, narkotyków, leków i
dopalaczy,
- zna następstwa (prawne, zdrowotne, psychiczne) zażywania środków psychoaktywnych,
- podejmuje świadome decyzje związane z korzystaniem używek,
- przestrzega zakazu używania środków psychoaktywnych i dopalaczy (w szkole i poza nią,
nie łamie regulaminu wycieczek szkolnych).
- jest odpowiedzialny za własne zdrowie.
2) Ukazanie działań i zachowań alternatywnych oraz promocja bezpiecznych, użytecznych i
akceptowanych społecznie zachowań.
a) Treści:
- propagowanie aktywnego spędzania czasu wolnego,
- włączanie się w akcje promujące zdrowie, akcje profilaktyczne,
- stworzenie wokół szkoły strefy wolnej od środków psychoaktywnych,
- uczenie skutecznego odmawiania.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- odróżnia zachowania bezpieczne i ryzykowne, oraz dokonuje właściwych wyborów,
- świadomie uczestniczy w akcjach profilaktycznych,
- prowadzi zdrowy styl życia i aktywnie spędza czas wolny,
- ma ukształtowany system wartości,
- świadomie podejmuje decyzje i potrafi przeciwstawić się naciskowi grupy,
- umie wyrażać swoje zdanie i opinie, oraz bronić swojego stanowiska.
8
3) Zapoznanie z formami pomocy osobom uzależnionym, współuzależnionym oraz osobom
zagrożonym uzależnieniem.
a) Treści:
- dostarczenie informacji gdzie szukać wsparcia i pomocy,
- wypracowanie szkolnego programu pomocy rówieśniczej,
- współpraca z instytucjami zajmującymi się profilaktyką uzależnień.
b) Umiejętności ucznia:
- wie gdzie szukać wsparcia i pomocy,
- zna instytucje niosące pomoc osobom uzależnionym.
4) Zapobieganie uzależnieniom od mediów i reklamy.
a) Treści:
- ukazanie mechanizmów wpływu reklamy i mediów na nasze wybory,
- uczenie krytycznego odbioru reklam i mediów,
- ukazanie negatywnego wpływu reklamy i mediów na życie młodego człowieka,
- propagowanie postawy świadomego wyboru programów TV, filmów,
- uczenie dokonywania właściwej selekcji i weryfikacji napływających informacji.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- potrafi właściwie korzystać z treści medialnych i reklamy,
- nie ulega presji i negatywnym wpływom reklamy i mediów,
- dokonuje świadomych wyborów programów TV, filmów, oraz dokonuje trafnej selekcji
napływających informacji.
5) Zapobieganie uzależnieniom od Internetu, gier komputerowych, telefonów komórkowych i
innych urządzeń telekomunikacyjnych.
a) Treści:
- uczenie racjonalnego korzystania z komputera i urządzeń telekomunikacyjnych,
- ukazanie negatywnych skutków nieodpowiedzialnego korzystania z komputera, Internetu
i innych urządzeń w sferze psychicznej, fizycznej, społecznej,
- ukazanie negatywnych skutków nieodpowiedzialnego korzystania z gier komputerowych
w postaci zmiany stanu świadomości i zniekształconego postrzegania świata.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- kontroluje czas pracy z komputerem i korzystania z urządzeń telekomunikacyjnych,
- racjonalnie korzysta z gier komputerowych, gier w telefonie komórkowym, gier RPG
(dokonuje właściwej selekcji).
9
6) Zapobieganie uzależnieniu od gier hazardowych.
a) Treści:
- wyjaśnienie pojęcia hazardu,
- zapoznanie z przepisami prawnymi dotyczącymi gier hazardowych,
- ukazanie negatywnych skutków uprawiania hazardu,
- ukazanie mechanizmów uzależnienia od hazardu i jego negatywnych konsekwencji.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- zna i rozumie pojęcie hazardu i gier hazardowych,
- zna przepisy prawne dotyczące gier hazardowych,
- zna zagrożenia związane z hazardem i wie, co to jest uzależnienie od hazardu,
- nie uczestniczy w grach hazardowych.
7) Zapobieganie zbyt wczesnej inicjacji seksualnej.
a) Treści:
- wyjaśnienie pojęcia inicjacji seksualnej, jej związku z dojrzałością człowieka, uczuciem
miłości oraz świadomym planowaniem rodziny,
- rozwijanie umiejętności asertywnego zachowania wobec prowokacyjnych zachowań,
- poznanie wpływu pierwszych doświadczeń seksualnych na psychikę młodego człowieka,
- ukazanie różnic w pojmowaniu znaczenia inicjacji seksualnej dla dziewcząt i chłopców,
- uświadomienie negatywnych konsekwencji zdrowotnych, psychicznych i społecznych
związanych z podejmowaniem ryzykownych zachowań seksualnych.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- rozpoznaje zachowania ryzykowne i ich unika,
- świadomie kontroluje swoje emocje i zachowania seksualne,
- nie prowokuje swoim zachowaniem,
- potrafi przeciwstawić się presji seksualnej oraz wie gdzie szukać pomocy w takiej sytuacji,
- świadomie podejmuje aktywność seksualną,
- zna zagrożenia zdrowotne związane ze zbyt wczesną inicjacją seksualną (choroby układu
rozrodczego, choroby przenoszone drogą płciową).
8) Zapobieganie chorobom.
a) Treści:
- zapoznanie z obowiązującą definicją zdrowia jako dobrostanu fizycznego, psychicznego i
społecznego,
- wykazanie konieczności dbania o zachowanie prawidłowej postawy oraz unikania
czynników ryzyka osteoporozy,
10
- zapoznanie z drogami zakażenia wirusami HIV, HBV, HCV, HPV i konsekwencjami
zdrowotnymi i społecznymi zachorowania,
- zapoznanie z czynnikami ryzyka zachorowań na choroby nowotworowe oraz krążenia, ze
szczególnym uwzględnieniem czynników dietozależnych i wynikających z trybu życia,
- zapoznanie z warunkami stosowania antybiotykoterapii oraz jej konsekwencjami
zdrowotnymi w medycynie, rolnictwie i przemyśle,
- wykazanie roli okresowych badań kontrolnych w profilaktyce chorób,
- uświadomienie roli szczepień,
- promowanie idei krwiodawstwa oraz przeszczepów narządów i szpiku kostnego,
- wykazanie konsekwencji zachowań podejmowanych w czasie ciąży dla zdrowia płodu i
noworodka,
- wskazanie roli poradnictwa genetycznego,
- ocena roli suplementów diety,
- wykazanie wpływu na organizm leków bez recepty.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- ma świadomość, że pojęcie zdrowia jest rozpatrywane na różnych płaszczyznach życia
człowieka,
-stosuje odpowiednią
dietozależnym,
dietę
podejmuje
działania
chroniące
przed
chorobami
- podejmuje działania chroniące układ kostny,
- podejmuje świadome działania chroniące przed zarażeniami wirusowymi,
- jest świadomy związku między trybem życia, a ryzykiem zachorowania na nowotwory i
choroby krążenia, cukrzycę typu II, osteoporozę,
-przewiduje konsekwencje
parafarmaceutyków,
stosowania
antybiotykoterapii,
suplementów
diety,
- zna rolę okresowych badań kontrolnych oraz badań genetycznych w profilaktyce chorób.
9) Zapobieganie zaburzeniom w odżywianiu.
a) Treści:
- zapoznanie z zasadami prawidłowego żywienia,
- wdrażanie do stosowania zasad prawidłowego żywienia,
- ukazanie wpływu na funkcjonowanie organizmu żywności typu fast food oraz napojów
energetycznych oraz typu cola,
- wykazanie związku między składem diety a chorobami,
- zapoznanie z czynnikami ryzyka i profilaktyką chorób dietozależnych (szczególnie
cukrzyca typu II, otyłość),
11
- wykazanie roli czynników psychicznych w powstawaniu zaburzeń w odżywianiu (bulimia,
anoreksja).
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- stosuje w życiu codziennym zasady prawidłowego żywienia,
- rozumie związek między dietą, a wystąpieniem zaburzenia w prawidłowym
funkcjonowaniu organizmu,
- zna zaburzenia w odżywianiu, ich symptomy i konsekwencje, wie gdzie szukać pomocy
w przypadku ich wystąpienia.
10) Promowanie zdrowego stylu życia.
a) Treści:
- promowanie aktywnego odpoczynku jako profilaktyki chorób oraz warunku
prawidłowego funkcjonowania fizycznego i psychicznego,
- wykazanie związku między trybem życia, a chorobami,
- zapoznanie z warunkami prawidłowej pracy umysłowej – dieta, rola snu, rola
odpoczynku,
- zapoznanie z konsekwencjami nadużywania kofeiny oraz napojów energetyzujących,
- wykazanie negatywnego wpływu na zdrowie środków dopingujących i stymulujących
rozrost mięśni.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- podejmuje działania związane z aktywnością ruchową,
- planuje adekwatny odpoczynek,
- zna konsekwencje zdrowotne nadużywania kofeiny i napojów energetyzujących,
- podejmuje świadome decyzje związane z korzystaniem z używek.
3. Dbałość o bezpieczeństwo w szkole i poza nią.
1) Przeciwdziałanie agresji i przemocy.
a) Treści:
- rozwijanie umiejętności rozpoznawania zjawisk agresji i przemocy,
- zapoznanie ze strategiami postępowania w przypadku doświadczania, lub bycia
świadkiem tych zjawisk,
- rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze złością,
- rozwijanie umiejętności rozwiązywania konfliktów,
- rozwijanie umiejętności stawiania granic i szacunku dla granic innych,
- monitorowanie sytuacji w szkole i adekwatne reagowanie.
12
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- rozpoznaje i odróżnia zjawiska agresji i przemocy,
- zna przydatne numery telefonów, wie do kogo zwrócić się z prośbą o pomoc i
interwencję, zna procedury postępowania w przypadku agresji/przemocy
- skutecznie kontroluje swoje emocje,
- zna i stosuje techniki mediacji i negocjacji,
- jest asertywny.
2) Rozwijanie świadomości prawnej uczniów.
a) Treści:
- zapoznanie z dokumentami i przepisami dotyczącymi praw dziecka i ucznia,
- zapoznanie z przepisami dotyczącymi odpowiedzialności prawnej osób nieletnich i
pełnoletnich.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- zna dokumenty określające jego prawa, wie gdzie je znaleźć,
- wie jak postępować w przypadku łamania jego praw przez rówieśników, lub osoby
dorosłe,
- jest świadomy odpowiedzialności prawnej jak na nim spoczywa, stosownie do wieku, w
jakim się znajduje.
3) Przeciwdziałanie cyberprzemocy.
a) Treści:
- zapoznanie z pojęciem cyberprzemocy,
- rozwijanie świadomości i odpowiedzialności za siebie i innych w sieci: identyfikowanie
bezpiecznych i ryzykownych zachowań,
- zapoznanie z przepisami prawnymi dotyczącymi cyberprzemocy i procedurami
postępowania w przypadku bycia jej ofiarą,
- instalowanie na szkolnych komputerach programów blokujących dostęp do
niebezpiecznych stron,
- szybkie reagowanie na niewłaściwe zachowanie (łamanie prawa, wykorzystywanie
wizerunku innych osób, podszywanie się).
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- zna pojęcie cybeprzemocy i rozpoznaje jej przejawy,
- wie jak postąpić w przypadku bycia ofiarą cyberprzemocy,
- zna przydatne numery telefonów, adresy, linki,
- nie jest sprawcą cyberprzemocy; korzystając z sieci jest odpowiedzialny, świadomy
konsekwencji swoich działań, empatyczny i nie działa na szkodę innych,
13
- korzysta tylko z legalnych stron i witryn.
4) Rozwijanie świadomości wśród uczniów w zakresie etycznego korzystania z Internetu.
a) Treści:
- rozwijanie świadomości w zakresie etyki korzystania z cudzej własności intelektualnej,
- zapoznanie z konsekwencjami prawnymi wynikającymi z naruszania praw autorskich.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- szanuje cudzą własność intelektualną,
- potrafi etycznie korzystać z materiałów zamieszczonych w Internecie,
- zna przepisy regulujące korzystanie z materiałów zamieszczonych w Internecie.
5) Rozwijanie systemu wartości uczniów.
a) Treści:
- rozwijanie poczucia samoakceptacji,
- kształtowanie adekwatnej samooceny,
- rozwijanie umiejętności radzenia sobie i doceniania sukcesu i porażki,
- rozwijanie umiejętności wytyczania ambitnych i realnych celów,
- rozwijanie umiejętności motywowania.
b) Oczekiwane efekty i umiejętności ucznia:
- zna swoje zalety i wady, akceptuje i lubi siebie,
- pragnie się rozwijać i dążyć do wysokich kompetencji, wierzy w siebie,
- potrafi uczyć się i czerpać pozytywne doświadczenia zarówno w sytuacji sukcesu, jak i
niepowodzenia,
- realnie ocenia swoje możliwości, wytycza sobie ambitne cele,
- potrafi motywować się do pracy, odraczać krótkoterminowe gratyfikacje na rzecz
osiągnięcia swoich celów.
6) Przeciwdziałanie przejawom nieuczciwości szkolnej.
a) Treści:
- kształtowanie etycznej postawy u uczniów,
- kształtowania szacunku dla norm i zasad społecznych,
- rozwijanie poczucia odpowiedzialności za własne postępowanie.
b) Umiejętności ucznia:
- posiada system wartości zgodny z zasadami etyki i normami społecznymi,
- stara się żyć w zgodzie z wyznawanymi wartościami,
- świadomie kształtuje dojrzałą osobowość.
14
4. Współdziałanie środowiska szkolnego i rodzinnego w realizacji zadań i celów Szkolnego programu
profilaktycznego.
1) Integracja oddziaływań profilaktycznych środowiska szkolnego i rodzinnego.
a) Treści:
- zapoznanie rodziców i opiekunów prawnych z dokumentacją szkoły (Statut, SPP, SPW,
WSO, regulaminy funkcjonujące w szkole i w internacie, inne dokumenty dotyczące
planów nauczanie i wychowania w poszczególnych klasach),
- zapoznanie rodziców i opiekunów prawnych z zasadami obowiązującymi w szkole oraz
przepisami dotyczącymi zdrowia i bezpieczeństwa uczniów,
- zapoznanie rodziców i opiekunów prawnych kandydatów uczniów szkoły z ofertą
szkoły.
b) Oczekiwane efekty:
- rodzice i opiekunowie prawni uczniów znają wewnątrzszkolne przepisy i prawo
oświatowe związane z funkcjonowaniem szkoły.
2) Wspieranie rozwoju ucznia zdolnego.
a) Treści:
- zapoznanie rodziców ze specyfiką funkcjonowania ucznia zdolnego,
- edukacja pedagogiczna rodziców i nauczycieli oraz pracowników szkoły,
- udzielnie pomocy rodzicom i opiekunom prawnym w identyfikacji oraz rozwijaniu
zdolności i zainteresowań uczniów,
- zapoznanie rodziców z ofertą zajęć dodatkowych,
- udzielanie wskazówek jak skutecznie wspierać ucznia w jego sukcesach i porażkach,
- udzielanie pomocy w organizowaniu opieki nad dzieckiem zdolnym (zajęcia
pozalekcyjne, spotkania ze specjalistami, udział w obozach, stypendia),
- włączanie rodziców w planowanie działań wspierających dla uczniów wymagających
pomocy ze względu na trudności w nauce lub trudności wychowawcze ( udział uczniów
ze specyficznymi trudnościami w nauce- dysleksja, dysgrafia, dysortografia w zajęciach
korekcyjno- kompensacyjnych),
- przeprowadzenie wśród rodziców badań ankietowych diagnozujących aktualne potrzeby,
b) Oczekiwane efekty:
- rodzice/opiekunowie prawni, nauczyciele i wszyscy pracownicy uwzględniają w pracy
specyfikę funkcjonowania ucznia zdolnego i skutecznie wspierają rozwój jego potencjału,
- rodzice/opiekunowie prawni, nauczyciele i wszyscy pracownicy wspierają szkołę w
procesie nauczania i wychowania,
15
- nauczyciele znają swoich uczniów i ich rodziców/opiekunów prawnych, ich potrzeby,
oczekiwania i problemy oraz wychodzą im naprzeciw.
3) Wspólne rozwiązywanie sytuacji trudnych i konfliktowych.
a) Treści:
- udzielanie rodzicom wsparcia i porad w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i
wychowawczych,
- wskazywanie instytucji niosących pomoc w rozwiązywaniu problemów,
- dbanie o właściwy przepływ informacji i stałe usprawnianie komunikacji szkoła-dom.
b) Oczekiwane efekty:
- rodzice, nauczyciele i pracownicy szkoły współpracują ze sobą we wszystkich
płaszczyznach związanych z funkcjonowaniem i działalnością szkoły,
- rodzice, nauczyciele i pracownicy szkoły znają kanały komunikacyjne i hierarchię
przepływu informacji w szkole i skutecznie z niech korzystają.
4) Współdziałanie wszystkich pracowników szkoły i rodziców w zakresie profilaktyki uzależnień.
a) Treści:
- zaangażowanie rodziców w tworzenie szkolnej profilaktyki uzależnień i działania
profilaktyczne,
- dostarczanie rodzicom rzetelnej wiedzy na temat uzależnień od środków
psychoaktywnych, Internetu i innych i ich przejawów,
- zwiększanie świadomości rodziców/opiekunów prawnych w zakresie zagrożeń
związanych ze stosowaniem przez młodzież środków psychoaktywnych,
nieodpowiedzialnego korzystania z Internetu i innych,
- wyposażanie rodziców w informacje na temat właściwego reagowania w przypadku
obserwowania zachowań ryzykownych u dzieci i młodzieży.
b) Oczekiwane rezultaty:
- znają program profilaktyczny szkoły,
- znają przepisy dotyczące procedur interwencyjnych,
- wiedzą gdzie szukać pomocy i wsparcia,
- współpracują ze sobą w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,
- aktywnie uczestniczą w warsztatach i szkoleniach.
5) Udział rodziców w organizacji i pracy szkoły.
a) Treści:
- mobilizowanie rodziców do czynnego udziału w przygotowaniu szkolnych i klasowych
uroczystości,
16
- motywowanie rodziców do włączania się w życie szkoły i integrowanie ze społecznością
lokalną (udział w akcjach organizowanych na terenie szkoły i poza nią – rajdy,
wycieczki),
- zaangażowanie rodziców do poszukiwania konstruktywnych rozwiązań i środków
zaradczych wobec problemów zaistniałych na terenie szkoły,
- włączanie rodziców do współpracy w sytuacjach kryzysowych w szkole,
- zachęcanie rodziców do udziału w konsultacjach w ramach współpracy szkoły z
Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną,
-
stworzenie wspólnych wytycznych (instrukcji
sformalizowanie dróg komunikacji rodzic-nauczyciel),
związanych
ze
współpracą,
- umożliwienie dwukierunkowego porozumiewania się (swobodnego przepływu
informacji),
- proponowanie rodzicom wsparcia w procesie wychowania i wypracowanie różnorodnych
form współpracy w tym zakresie.
b) Oczekiwane efekty:
- rodzice współtworzą przepisy szkolne (SPP),
- wzmocnienie poczucia wspólnoty między środowiskiem szkolnym, a rodzinnym,
- wzajemna wymiana informacji dotyczących funkcjonowania ucznia w szkole, organizacji
procesu wychowania w szkole i w domu rodzinnym,
- współpraca rodziców ze szkołą w sytuacjach kryzysowych oraz przestrzeganiu procedur
postępowania interwencyjnego,
- wzajemna akceptacja i zrozumienie,
- prężne działanie Rady Rodziców (współpraca z rodzicami uczniów poszczególnych klas),
- udział rodziców w konsultacjach w ramach współpracy szkoły z Poradnią
Psychologiczno- Pedagogiczną,
- prężna organizacja opieki nad uczniami (udział rodziców w zajęciach pozalekcyjnych).
17
Rozdział 4
Terminy, sposoby i formy realizacji Szkolnego programu profilaktycznego oraz osoby
odpowiedzialne za przebieg zaplanowanych oddziaływań profilaktycznych
1. Terminy realizacji treści Szkolnego programu profilaktycznego.
1) Terminy realizacji treści zawartych w Szkolnym Programie Profilaktycznym wynikają z
kalendarium szkoły na bieżący rok szkolny, planów pracy wychowawczej, planów pracy
dydaktycznej, oraz diagnozy bieżących potrzeb uczniów i rodziców.
2. Sposoby i formy realizacji Szkolnego programu profilaktycznego.
1) Sposoby i formy realizacji treści są dostosowane do bieżących potrzeb. Określone treści mogą
być realizowane w odmienny sposób na różnych poziomach nauczania, stosownie do wieku i
dojrzałości uczniów, a także obserwowanych problemów.
2) Sposoby i formy realizacji treści Szkolnego programu profilaktycznego skierowane do uczniów to:
zajęcia edukacyjne, godziny do dyspozycji wychowawcy, zajęcia wychowawcze w internacie,
zajęcia z pedagogiem/psychologiem, treningi wybranych umiejętności, konsultacje, pogadanki,
modelowanie właściwych zachowań, systematyczne dostarczanie uczniom informacji zwrotnej,
wzmacnianie zachowań pożądanych, wyjazdy, wycieczki, zajęcia integracyjne, wspieranie
działań samorządów klasowych i szkolnych, opieka nad wolontariatem, doradztwo zawodowe,
gazetki szkolne, plakaty, ulotki, spotkania ze specjalistami, opieka nad projektami takimi jak
scenki profilaktyczne, opieka nad konkursami o tematyce związanej z profilaktyką, projekcja
filmów edukacyjnych, udział w imprezach lokalnych, realizacja programów profilaktycznych,
prowadzenie kół zainteresowań, współpraca z instytucjami pozaszkolnymi, wspólne
rozwiązywanie problemów, stosowanie procedur interwencyjnych.
3) Sposoby i formy realizacji treści Szkolnego programu profilaktycznego skierowane do rodziców to:
zebrania, szkolenia, kontakty indywidualne, udział w promocji szkoły (media, „drzwi otwarte”),
konsultacje, zajęcia otwarte dla rodziców, kontakty mailowe, dziennik elektroniczny, udział w
imprezach okolicznościowych i uroczystościach, diagnoza potrzeb poprzez ankiety, rozmowy.
4) Sposoby i formy realizacji treści Szkolnego programu profilaktycznego skierowane do nauczycieli,
wychowawców i innych pracowników szkoły to: zebrania szkolnego zespołu ds. profilaktyki,
zebrania szkolnego zespołu wychowawczego, posiedzenia Rady Pedagogicznej, szkolenia,
warsztaty, konsultacje, spotkania ze specjalistami, diagnozowanie potrzeb poprzez ankiety,
rozmowy, obserwacje, ewaluacja oddziaływań profilaktycznych podejmowanych w szkole.
18
3. Osoby odpowiedzialne ze realizację treści Szkolnego programu profilaktycznego.
1) Realizatorami Szkolnego Programu Profilaktycznego jest cała społeczność szkolna, która
obejmuje nauczycieli, wychowawców, psychologa, pedagoga, pielęgniarkę, innych
pracowników, rodziców/opiekunów prawnych oraz uczniów.
2) Szczególna odpowiedzialność za realizację poszczególnych treści Szkolnego Programu
Profilaktycznego wynika z planów pracy wychowawców klas i grup w internacie, pedagoga,
psychologa, oraz planów pracy dydaktycznej nauczycieli przedmiotów, których zakres jest
bezpośrednio związany z profilaktyką (biologia, chemia, przysposobienie obronne, wychowanie
do życia w rodzinie, etyka, religia, wychowanie fizyczne i inne).
3) Zakładamy również współpracę ze specjalistami i instytucjami zajmującymi się profilaktyką i
szeroko pojętą promocją zdrowia, min.: Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, Stacją
Sanitarno- Epidemiologiczną, Regionalnym Centrum Onkologii w Bydgoszczy, Pracownią
Genetyki Nowotworów Przy Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym im. Rydygiera,
Towarzystwem Zapobiegania Narkomanii, Towarzystwem Powrót z „U”, Miejskim
Ośrodkiem Pomocy Społecznej, Miejskim Ośrodek Edukacji i Profilaktyki Uzależnień,
Stowarzyszeniem Na Rzecz Aktywności Społeczno-Artystycznej, Punkt Konsultacyjny dla
Ofiar Cyberprzemocy, Wydziałem Zdrowia Urzędu Miasta, Policją, Strażą Miejską,
Akademicką Przychodnią Lekarską, Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno –
Pedagogicznej w Warszawie, Państwową Agencją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Polską Akcją Humanitarną, Polskim Czerwonym Krzyżem, Caritasem, Toruńskim
Stowarzyszeniem Aktywności Społecznej, Hospicjum „Światło”, Hospicjum „Nadzieja”.
Rozdział 5
Monitorowanie i ewaluacja Szkolnego programu profilaktycznego
1. Określenie strategii ewaluacyjnej jest integralnym elementem programu profilaktycznego.
2. W ZS UMK Gimnazjum i Liceum Akademickim ewaluacja Szkolnego programu profilaktycznego
będzie miała charakter wewnętrzny i będzie przebiegała dwutorowo:
1) Ewaluacja coroczna.
a) Cele:
- monitorowanie realizacji oddziaływań profilaktycznych zaplanowanych w Szkolnym
programie profilaktycznym,
- monitorowanie postępów uczniów według oczekiwanych efektów oddziaływań
profilaktycznych,
- systematyczna diagnoza potrzeb i problemów uczniów, rodziców i nauczycieli.
19
b) Forma: sprawozdanie z realizacji Szkolnego Programu Profilaktycznego na dany rok
szkolny.
c) Metody: obserwacja zachowań uczniów, analiza zgłaszanych potrzeb ze strony uczniów,
rodziców, nauczycieli, ankiety, wywiady, sprawozdania cząstkowe.
d) Termin: do końca każdego roku szkolnego.
e) Osoby odpowiedzialne:
- wychowawcy klas w zakresie planów profilaktycznych dostosowanych do klas i
wynikających z planowanych oddziaływań wychowawczych na dany rok szkolny,
- nauczyciele, wychowawcy w internacie, psycholog, pedagog w zakresie podjętych w
danym roku szkolnym działań wychowawczych,
- przewodniczący Szkolnego Zespołu Profilaktycznego opracowuje ogólne sprawozdanie
na podstawie zebranych danych.
2) Ewaluacja podsumowująca.
a) Cele:
- ocena stopnia realizacji oraz efektywności Szkolnego Programu Profilaktycznego na lata
2013-2016,
- opracowanie wniosków dla potrzeb opracowania Szkolnego Programu Profilaktycznego
na lata 2016-2019.
b) Forma: sprawozdanie z realizacji Szkolnego Programu Profilaktycznego w latach 20132016.
c) Metody: ankiety, wywiady, zestawienia.
d) Termin: koniec roku szkolnego 2015/2016.
e) Osoby odpowiedzialne:
- wychowawcy klas w zakresie planów profilaktycznych dostosowanych do klas i
wynikających z planowanych oddziaływań wychowawczych na dany rok szkolny,
- nauczyciele, wychowawcy w internacie, psycholog, pedagog w zakresie podjętych w
danym roku szkolnym działań wychowawczych,
- przewodniczący Szkolnego Zespołu Profilaktycznego opracowuje ogólne sprawozdanie
na podstawie zebranych danych.
20
Załącznik 1
Literatura:
Boraczyńska M., Dzierzgowska I., Pasich L., Łysak K., Sadzińska B. (2012). Uczeń zdolnymetody pracy, Warszawa: Raabe.
Limont, W. (red.) (2004). Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych. Kraków: Oficyna
Wydawnicza „Impuls”.
Limont, W. (2010). Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Warszawa: GWP.
Limont, W., Cieślikowska J. (red.) (2005). Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych.
T. I: Zdolności i stymulowanie ich rozwoju. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Limont, W., Cieślikowska J. (red.) (2005). Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych.
T. II: Uczeń- nauczyciel-edukacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
J. Lewandowski, Procedura uchwalania programów wychowawczych i profilaktycznych [w:]
Głos Pedagogiczny, V, 2010 (18), 8-12.
M. Łoskot, M. Drabik-Klimek, A. Ochlust, Narzędziownia [w:] Głos Pedagogiczny, IV, 2010
(18), 30-37.
Rimm, S.B. (1994). Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie? Warszawa:
WsiP.
Rimm, S.B. (2000). Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole. Poznań: Wydawnictwo
Moderski i S-ka.
E. Sokołowska, Ewaluacja psychologicznych oddziaływań profilaktycznych [w:] Głos
Pedagogiczny, IV, 2010 (18), 17-19.
Tokarz, A. (2005). Dynamika procesu twórczego. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Winner, E. (1996). Gifted children: Myth and realities, New York: Basic Book.
21
Załącznik 1
Literatura:
Boraczyńska M., Dzierzgowska I., Pasich L., Łysak K., Sadzińska B. (2012). Uczeń zdolnymetody pracy, Warszawa: Raabe.
Limont, W. (red.) (2004). Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych. Kraków: Oficyna
Wydawnicza „Impuls”.
Limont, W. (2010). Uczeń zdolny. Jak go rozpoznać i jak z nim pracować, Warszawa: GWP.
Limont, W., Cieślikowska J. (red.) (2005). Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych.
T. I: Zdolności i stymulowanie ich rozwoju. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Limont, W., Cieślikowska J. (red.) (2005). Wybrane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych.
T. II: Uczeń- nauczyciel-edukacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Rimm, S.B. (1994). Bariery szkolnej kariery. Dlaczego dzieci zdolne mają słabe stopnie? Warszawa:
WsiP.
Rimm, S.B. (2000). Dlaczego dzieci zdolne nie radzą sobie w szkole. Poznań: Wydawnictwo
Moderski i S-ka.
Tokarz, A. (2005). Dynamika procesu twórczego. Kraków: Wydawnictwo UJ.
Winner, E. (1996). Gifted children: Myth and realities, New York: Basic Book.
22