Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie w życiu codziennym

PSYCHOGERIATRIA POLSKA 2010;7(3):108-114
artykuł oryginalny original article
Poczucie koherencji (SOC) a funkcjonowanie
w życiu codziennym pensjonariuszy Domu
Dziennego Pobytu
Sense of coherence (SOC) versus everyday life functioning
of residents of day-care center.
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska
Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej CM w Bydgoszczy UMK Toruń
Kierownik: dr n med. Mirosława Felsmann
Słowa kluczowe: poczucie koherencji (SOC), starość, pomyślne starzenie się, Dzienny Dom Pobytu
Key words: lsense of coherence (SOC), senescence, day-care center
Streszczenie
Wstęp:
Domy Dziennego Pobytu (DDPS) powstają w celu zaktywizowania ludzi w podeszłym wieku. Celem
badań było określenie poziomu poczucia koherencji (SOC) oraz jego wpływu na funkcjonowanie w życiu
codziennym pensjonariuszy, jako miernika w utrzymaniu optymalnego stanu zdrowia.
Materiał i metody:
Przebadano 61 osób z dwóch bydgoskich Domów Dziennego Pobytu „Senior” oraz „Kapuściska” w Bydgoszczy, przy użyciu Kwestionariusza Orientacji Życiowej SOC- 29 służącego do pomiaru indywidualnego poczucia koherencji, Skali Depresji Becka, Skali Oceny Złożonych Czynności Życia Codziennego
(Lawtona), Skali Satysfakcji z Życia (SWLS).
Wyniki:
Pensjonariusze różnili się poziomem poczucia koherencji i jego składowymi a także poziomem funkcjonowania w życiu codziennym. Nie odnotowano jednak żadnej istotnie statystycznie korelacji pomiędzy poziomem poczucia koherencji a funkcjonowaniem w życiu codziennym pensjonariuszy Domów
Dziennego Pobytu.
Wnioski:
Istnieje potrzeba działań w celu podwyższenia poczucia koherencji oraz jego poszczególnych składowych
ze strony zespołu terapeutycznego dostosowanych do poziomu i sytuacji życiowej pensjonariuszy.
PGP 140
Adres do korespondencji:
Kurowska Krystyna – dr n med.; adiunkt; Katedra i Zakład Pedagogiki i Dydaktyki Pielęgniarskiej CM w Bydgoszczy,
UMK Toruń;
85-801 Bydgoszcz,
ul Techników 3, telef. 052/585-21-94;
mail: [email protected]
Copyright © 2010 Fundacja Ochrony Zdrowia Psychicznego
108
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
Abstract
Introduction
Day Care Homes (DDPS) are formed in order to activate the elderly. The aim of this study was to determine the sense of coherence (SOC) and its impact on functioning in everyday life of residents, as
a measure to maintain optimal health. The aim of undertaken research was to examine the level of
sense of coherence and its influence on day-care center residents and their functioning in everyday
life as a indicator of life as a indicator of retaining optimal health.
Material and methods
Sixty one people from two day-care centers, “Senior” and “Kapuściska” in Bydgoszcz ,were examined.
They were examined by means of Life Orientation Questionnaire SCO-29 ,which serves to measure
individual sense of coherence, Beck scale of depression, The Lawton Instrumental Activities of Daily
Living and Satisfaction with Life Scale.
Results
Residents differed in the level of sense of coherence and its components, as well as the level of functioning in everyday life. None statistic correlation between the level of sense of coherence and functioning
in everyday life of day-care center residents was stated.
Conclusion
There is a great need of actions in order to heighten the level of sense of coherence and its particular
components. It should be heighten by the therapeutic team and should be attuned to the level and to
the life situation of residents.
Wstęp
Do najważniejszych problemów osób starszych można zaliczyć przede wszystkim samotność, chorobę,
inwalidztwo, życie w ubóstwie, poczucie nieprzydatności [1]. Wszystkie te problemy wskazują marginalizację osób starszych, czego najlepszym przykładem może być stopniowe eliminowanie ich z aktywnego życia zawodowego oraz społecznego w momencie przekroczenia granicy wieku emerytalnego.
Ludzie starsi boją się nie tylko chorób i niepełnosprawności, ale także osamotnienia i nietolerancji, gdyż
w dzisiejszych czasach panuje kult młodości. Starość jest okresem trudnym, dlatego człowiek musi
zostać do niej odpowiednio przygotowany. W miarę przybywania lat potrzeby człowieka ulegają zmianom. Dużej wagi zaczynają nabierać dotychczasowo banalne sprawy dnia codziennego. Pojawiają się
refleksje dotyczące przeszłości. Coraz częściej myśli się o przyszłości i nieuniknionego końca własnego
życia. To wszystko napawa ludzi starszych smutkiem i strachem. Ludzie, podejmujący różnorodne formy aktywności zachowują dłużej dobrą formę psychiczną i fizyczną. W celu aktywizowania życia ludzi
w podeszłym wieku, którzy bardzo często wycofali się z życia społecznego i niechętnie podejmują działania, powstają liczne domy dziennego pobytu (DDPS). Uczestnictwo w zajęciach proponowanych przez
te struktury stwarza osobom starszym możliwość zaspokojenia indywidualnych potrzeb, budzi nowe
zainteresowania, ułatwia nawiązywanie kontaktów społecznych i towarzyskich. Celem podjętych badań
było zbadanie poziomu poczucia koherencji oraz jego wpływu na funkcjonowanie w życiu codziennym
pensjonariuszy DDPS, u jako miernika w utrzymaniu optymalnego stanu zdrowia.
Materiał i metoda badawcza
Zaprezentowane badania stanowią wycinek realizacji szerszego projektu analizy jakości życia osób
w wieku podeszłym. Badania przeprowadzono w okresie od kwietnia do października 2008 w grupie
61 osób (kobiet 62,3%, mężczyzn 37,7%) wsród pensjnariuszy dwóch bydgoskich Domów Dziennego
Pobytu „Senior” oraz „Kapuściska” w Bydgoszczy, za zgodą komisji bioetycznej Collegium Medicum
im. L. Rydygiera w Bydgoszczy (KB/309/2009). W przeprowadzonych badaniach wykorzystano kwe-
109
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
stionariusz do badania poczucia koherencji (SOC-29) skonstruowany przez Aarona Antonovsky`ego,
który służy do pomiaru indywidualnego poczucia koherencji. Kwestionariusz ten zawiera 29 pytań,
które odnoszą się do poszczególnych komponentów SOC czyli zrozumiałości, zaradności i sensowności. Stopień depresji oceniono – skalą BECKA (BDI) autorstwa Aarona T. Becka. Bada ona m.in. takie
objawy jak: smutek, poczucie niewydolności, ocenę własnego wyglądu, oczekiwanie kary, zaburzenia
snu. Składa się z 21 punktów ocenianych, według intensywności objawów, od 0 do 3. Z każdego punktu badany powinien wybrać jedną odpowiedź, która jego zdaniem, w najlepszy sposób opisuje jego
stan we wskazanym okresie (00-11 punktów brak depresji lub obniżenie nastroju, 10-27 punktów
depresja umiarkowana, 28 i więcej punktów depresja ciężka). Skalę Oceny Złożonych Czynności Życia
Codziennego (Skala Lawtona) - IADL (tj. korzystanie z telefonu, samodzielność: w robieniu zakupów,
przygotowywaniu posiłków, wykonywaniu różnych prac domowych np. sprzątanie, majsterkowanie,
pranie swoich rzeczy, przygotowywanie i przyjmowanie leków, gospodarowanie pieniędzmi) - ogólna
liczba punktów ma znaczenie tylko w odniesieniu do konkretnego pacjenta. Spadek tej liczby w czasie świadczy o pogarszaniu się stanu ogólnego. Skalę Satysfakcji z Życia SWLS (bada zadowolenie
z własnego życia, z osiągnięć i warunków w jakich badana osoba żyje). Badany oznacza na skali
pięciostopniowej odpowiadającą jego opinii wartość (bardzo zadowolony: 31 – 35 pkt; zadowolony:
26 – 30 pkt; raczej zadowolony: 21 – 25 pkt; obojętny: 20 pkt; raczej niezadowolony: 15 – 19 pkt;
niezadowolony: 10 – 14 pkt; bardzo niezadowolony: 5 – 9 pkt), oraz metryczkę. Do opisu zmiennych
wykorzystano statystyki opisowe (średnia arytmetyczna minimum, maksimum, odchylenie standardowe)
oraz rozkłady zmiennych. Szacowania różnic dokonano na podstawie jednoczynnikowej analizy wariancji
testu Manna-Whitneya. Badanie związków przeprowadzono za pomocą współczynnika korelacji liniowej
Spearmana. Za istotne statystycznie przyjęto wartości testu spełniające warunek, że p<0,05. Analizy
wykonano przy pomocy pakietu statystycznego STATISTIKA 6.0.
Wyniki badań:
Analiza danych pokazuje, że średnia wieku respondentów wynosiła 69,9 lat (od 56 do 83), większość
miała wykształcenie podstawowe (32,8%), zawodowe (37,7%) i średnie (23%), pozostawała w związkach małżeńskich (24,6%), owdowiali (68,96%), miała potomstwo (85,2%) i mieszkała w mieście
(52%), posiadała rodzinę (86,9%), z którą utrzymywała stały kontakt (4,5%). Na pomoc bliskich
mogło liczyć 51,1% badanych, 61% na dalszą rodzinę, 51,38% na przyjaciół, 31,94% na sąsiadów
i 20,7% na znajomych. Ze schorzeń respondenci uskarżali się na miażdżycę (21,2%), choroby
narządu ruchu i cukrzycę (po 12,4%), choroby układu oddechowego (2,7%). Na osi choroby i zdrowia najczęściej badani zaznaczali ocenę 2 (31,1%). Badani skłaniali się bardziej w kierunku poczucia
– jestem całkowicie chory. Większość przebywała w DDPS od 2 do 3 lat (41,0%) oraz powyżej 3 lat
(26,2%). Co trzeci pacjent uczestniczył w zajęciach w DDPS 5 razy w tygodniu (36,1%), jeden raz
w tygodniu uczestniczy (8,2%). Z form aktywności w jakich uczestniczą badani w DDPS: zajęcia plastyczne (11,3%). W niemniejszym stopniu wymieniali ergoterapię, zabawo-terapię i zajęcia relaksacyjne
(po 10,1%). W dalszej kolejności znalazły się szydełkowanie z haftowaniem (8,3%) oraz szachy
(7,7%). Średnia oceny prowadzonych zajęć dla grupy - wynosiła 4,21. Najliczniejszą grupę stanowiły
osoby, które zajęcia w DDPS oceniły na ocenę 5 (49,2%).
Rozkład wyników w tabeli 1 ujawniał, że badani to osoby o wysokim poziomie zrozumiałości średnia
– 52,85 (wynik na początku strefy wyników wysokich). Odchylenie standardowe stanowiło ponad 22%
wartości średniej, co świadczyło o zróżnicowaniu wyników zrozumiałości. Wyniki wysokie uzyskała ponad
połowa badanych (57,4%). Średnia zaradności wynosiła – 46,25 (wynik w środkowej strefie wyników
przeciętnych). Odchylenie standardowe stanowiło ponad 20,0% wartości średniej, co świadczyło o dużym
zróżnicowaniu wyników zaradności. Poziom sensowności wynosił - średnia – 40,07 (wynik w środkowej strefie wyników przeciętnych). Odchylenie standardowe stanowiło ponad 20% wartości średniej,
co świadczyło o dużym zróżnicowaniu wyników sensowności. Nie odnotowano istotnej statystycznie
korelacji pomiędzy wiekiem, wykształceniem, stanem cywilnym, posiadanym potomstwem, posiadaniem
rodziny a uzyskanym wynikiem zrozumiałosci, zaradności, sensowności. Poziom ogólnego poczucia
koherencji - średnia 139,66 (wynik powyżej środkowej strefy wyników przeciętnych). Odchylenie
standardowe stanowiło niewiele ponad 19% wartości średniej, co świadczyło o zróżnicowaniu wyników
ogólnego poczucia koherencji. Najwyższe średnie wyniki ogólnego poczucia koherencji prezentowały
110
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
Tab. 1. Poczucie koherencji w badanej grupie
Tab. 1 Sense of coherence in tested group
%
liczba
ogólny SOC
niskie
4
6,6
przeciętne
34
55,7
wysokie
23
37,7
Średnia
Odchylenie standardowe
139,66
27,75
Minimum
75
Maksimum
193
Mediana
zrozumiałość
136
niskie
3
4,9
przeciętne
23
37,7
wysokie
35
52,87
Odchylenie standardowe
11,87
Minimum
30
Maksimum
76
Mediana
zaradność
55
niskie
3
4,9
przeciętne
44
14
72,1
23,0
wysokie
Średnia
49,03
Odchylenie standardowe
10,04
Minimum
26
Maksimum
69
Mediana
sensowność
57,4
Średnia
49
niskie
8
13,1
przeciętne
51
83,6
wysokie
2
3,3
Średnia
37,75
Odchylenie standardowe
7,88
Minimum
19
Maksimum
55
Mediana
37
kobiety, osoby zamężne, posiadający dzieci, rodzinę oraz z wykształceniem wyższym a najniższe
z zawodowym, wyższe badani w wieku 65 – 70 lat a najniższe 71 – 85 lat. Zdecydowanie najwyższe
wyniki uzyskali badani w zrozumiałości a najniższe w sensowności.
Średnia satysfakcji z życia wyniosła 22,62 punktu, co świadczyło, że badani byli raczej zadowoleni
z życia. Taką odpowiedź zresztą zaznaczyła najliczniejsza grupa 29,5%, kolejni zaznaczyli odpowiedź
zadowolony (26,2%) i raczej niezadowolony (19,7%) (Tabela 2). Najwyższe średnie wyniki SWLS prezentowały badane kobiety, osoby posiadające potomstwo, zamężne i nie posiadające rodziny, w wieku
powyżej 75 lat i z wykształceniem zawodowym. Średnia skali depresji BECKA (Tabela 3) wyniosła 15,8
punktu, co świadczyło, że badani jako grupa to osoby o depresji umiarkowanej. Taką właśnie depresje
odnotowano u 34,4%. Brak objawów depresji stwierdzono u 47,5% badanych. Wyższe średnie wyniki
objawów depresji prezentowali mężczyźni, osoby owdowiałe, nie posiadające dzieci i rodziny, z wy-
111
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
Tab. 2. Satysfakcji z życia (SWLS) w badanej grupie
Tab. 2. Satisfaction with life (SWLS) in tested group
SWLS
bardzo zadowolony
liczba
%
zadowolony
5
16
8,2
26,2
raczej zadowolony
18
29,5
obojętny
3
4,9
raczej niezadowolony
12
19,7
niezadowolony
6
9,8
bardzo niezadowolony
1
1,6
Razem
61
100,00
Tabela 3. Poziom depresyjności w badanej grupie
Table 3. Level of depressiveness in tested group
Depresja
liczba
%
brak depresji
29
47,5
depresja umiarkowana
21
34,4
depresja ciężka
11
18,0
Razem
61
100,00
kształceniem zawodowym, w wieku do 65 lat. Zanalizowano wyniki w skali Lawtona w badanej grupie.
Stwierdzono, że u 57% badanych wyniki były powyżej 80%, co świadczyło o zdolności do podstawowego funkcjonowania. Wyniki powyżej 50% uzyskało kolejnych 29,5%, osoby te wykazały w średnim
stopniu upośledzoną zdolność podstawowego funkcjonowania. Wyniki poniżej 50% uzyskało 13,1%,
co świadczy dużym stopniu upośledzenia zdolności do podstawowego funkcjonowania.
Określono związek między poziomem SOC i jego składowymi a skalą satysfakcji z życia i stopniem
depresyjności u badanych. W tabeli 4 przedstawiono zestawienie współczynników korelacji liniowej
Spearmana. Nie odnotowano istotnej statystycznie korelacji.
Dyskusja
W społeczeństwie istnieje pewien stereotyp starości. Kojarzy się ona ze stanem, w którym człowiek nie
potrafi poradzić sobie z podstawowymi czynnościami dnia codziennego, stale potrzebuje opieki innych
osób, jest ciężarem dla swojej rodziny, dla bliskich. Jednak zmiany zachodzące po wejściu w okres
starości wcale nie muszą kojarzyć się z tak złą perspektywą. Bardzo dużo osób starszych po przejściu
112
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
Tab. 4. Korelacja poczucia koherencji, satysfakcji z życia a depresyjnością w badanej grupie
Tab. 4. Correlation between sense of coherence, satisfaction with life and depressiveness in tested group
N
R
t(N-2)
poziom p
SOC & SWLS
61
-0,06
-0,4924
0,6241
SOC & depresja BECKA
61
-0,08
-0,6222
0,5361
zrozumiałość & SWLS
61
0,07
0,5765
0,5664
zrozumiałość & depresja BECKA
61
-0,14
-1,1040
0,2740
zaradność & SWLS
61
-0,16
-1,2709
0,2087
zaradność & depresja BECKA
61
-0,11
-0,8330
0,4081
sensowność & SWLS
61
-0,02
-0,1902
0,8497
sensowność & depresja BECKA
61
-0,09
-0,7180
0,4755
SWLS & depresja BECKA
61
0,03
0,2333
0,8163
na emeryturę nadal prowadzi bądź dopiero zaczyna prowadzić aktywny tryb życia. Celem podjętych
badan było stwierdzenie, czy istnieje zależność pomiędzy poczuciem koherencji i jego składowymi
a funkcjonowaniem w życiu codziennym pensjonariuszy Domu Dziennego Pobytu. Badaniom poddano
61 pensjonariuszy dwóch bydgoskich Domów Dziennego Pobytu (38 kobiet i 23 mężczyzn). Rozpiętość
wieku wahała się od 56 do 83 roku życia, natomiast średnia wynosiła 69. Pensjonariusze różnili się
pomiędzy sobą poziomem poczucia koherencji oraz jego składowymi. Badani to osoby o przeciętnym
poziomie poczucia koherencji. Wynik ten można uznać za zadawalający, jeśli weźmie się pod uwagę
mnóstwo ograniczeń jak i dysfunkcji związanych z wiekiem, sytuacją społeczną i materialną oraz wielochorobowością pensjonariuszy Domu Dziennego Pobytu. Analizując składowe poczucie koherencji
można stwierdzić, że wysokie wyniki pensjonariusze uzyskali w komponencie zrozumiałości, natomiast
w komponencie sensowności oraz zaradności przeciętne. Wysoki poziom komponentu zrozumiałości może
świadczyć o tym, iż pensjonariusze doskonale zdają sobie sprawę ze swojej aktualnej sytuacji życiowej, wyzwania jakie stawia przed nimi życie są jasne, zrozumiałe i wiedzą jak je pokonać, co wiąże się
z obniżeniem czynników wywołujących stres, który negatywnie wpływa na zdrowie i funkcjonowanie
w życiu codziennym. Pozostałe dwa komponenty: zaradność i sensowność były na zadawalającym
poziomie. Sensowność jest to komponent emocjonalno – motywacyjny, który wyraża się w przekonaniu, że warto się angażować, realizować swoje plany oraz inwestować energię w swoje życie. Krótko
ujmując jest to wola aktywnego życia Podobne wyniki badań uzyskały Modzelewska i Domańska, które
prowadziły badania mające na celu zbadanie poziomu poczucia koherencji i depresyjności wśród osób
z chorobą Parkinsona [2]. Badania w grupie osób z przewlekła niewydolnością nerek leczonych hemodializą, przeprowadzone w zbliżonej grupie wiekowej wykazały, że średni wynik ogólnego poziomu poczucia
koherencji nieznacznie niższy (134,8), niż uzyskała grupa badanych pensjonariuszy DDPS-u. Poziom
wskaźnika poczucia koherencji nie różnicował w istotny sposób statystyczny ankietowanych biorących
udział w badaniu [3]. Mrozik i in. w badaniach dotyczących poczucia koherencji i zaburzeń psychicznych
uzyskali niskie wyniki SOC [4], podobnie jak Skokowski i Szymczak, którzy badali poczucie koherencji
113
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
u chorych na nowotwór płuc [5]. Podsumowując, okazuje się, że obniżony poziom poczucia koherencji
jest charakterystyczny dla osób chorujących przewlekle, żyjących w nieustannej niepewności co do
rozwoju swojej choroby. Pensjonariusze Domu Dziennego Pobytu również cierpią na liczne przewlekłe
choroby, co wyjaśniałoby uzyskane przeciętne wyniki SOC. Wymaga to podjęcia starań w celu podwyższenia Globalnej Orientacji Życiowej u pensjonariuszy bydgoskich Domów Dziennego Pobytu.
Kolejnym etapem badań była analiza średnich wyników składowych ogólnego SOC. Zebrany materiał
świadczy, że badani to osoby o wysokim poziomie zrozumiałości, o przeciętnym poziomie zaradności
i sensowności. Z powodu różnej liczby pytań poszczególnych składowych poczucia koherencji niemożliwe
jest ich bezpośrednie porównywanie.
Kolejnym etapem badań była analiza satysfakcji z życia pensjonariuszy DDPS-u. Badani byli raczej
zadowoleni z życia. Sitarczyk [6] badał słuchaczy UTW i wysunął wniosek, że jakość życia wzrastała
wraz z wiekiem badanych. Uzasadnił to tym, że osoby starsze redukują swoje oczekiwania. Może
to wynikać z wypracowania ich racjonalnego przystosowania, a nawet rozwoju, który polega na zmianach
hierarchii wartości. Wśród badanych również istniała ta zależność, że satysfakcja z życia rosła wraz
z wiekiem. Izdebski i Polak [7] swoich badaniach wysunęli wniosek, że wpływ na ocenę życia przez
osoby starsze ma ich aktualna sytuacja życiowa. Autorzy po analizie badań dowiedli, że osoby, których
współmałżonek jeszcze żył i mieszkał z nimi, jak również miały bardzo dobre relacje z dziećmi lepiej
oceniały swoja sytuację życiową. Po podsumowaniu czynników, które miały wpływ na pozytywny bilans
życiowy i osób starszych to udane życie rodzinne. Również bardzo interesujące wyniki badań uzyskała
Sawicka [7], które opisali Izdebski i Polak. Wysunęła ona wnioski, że osamotnienie wpływało w dużym stopniu na negatywną ocenę życia niezależnie od płci osób badanych. Autorka mocno podkreśla,
że istotną determinanta bilansu życia dla obu płci jest możliwość samorealizacji. Ta prawidłowość również
uzyskuje potwierdzenie w przeprowadzonych badaniach. Grupa badanych osób starszych wykazywała
przeważnie zadowolenie z życia.
Kolejnym krokiem była analiza depresji wśród pensjonariuszy za pomocą Skali Depresji Becka. Badani
to osoby o depresji umiarkowanej. Depresja u osób starszych objawia się płaczliwością, drażliwością,
większą intensywnością lęku i niepokoju. Zasadniczo częściej pojawiają się skargi na rozmaite dolegliwości somatyczne oraz urojenia, zwłaszcza hipochondryczne i nihilistyczne. Bardzo często pojawia się
nasilone poczucie winy, myśli samobójcze i zamiary samobójcze. Orzechowska i in. [8] badali zaburzenia
depresyjne u osób starszych w zależności od aktywności życiowej. Autorzy uzyskali wyniki, iż osoby
biorące aktywnie udział w zajęciach UTW wykazywali niższy stopień depresyjności niż osoby z grupy
kontrolnej. Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzić można, że wiekszość badanych wykazała się
zdolności podstawowego funkcjonowania.
Ostatni problem jaki postanowiono rozwiązać w powyższych badaniach to określenie czy istnieją zmienne pośredniczące, takie jak: wiek, płeć, stan cywilny, potomstwo, wykształcenie, zawód wykonywany,
schorzenia, wpływające na poziom poczucia koherencji oraz na funkcjonowanie w życiu codziennym.
Jak pokazała analiza przeprowadzonych badań nie istnieje istotna statystycznie korelacja pomiędzy zmiennymi pośredniczącymi, a funkcjonowaniem w życiu codziennym oraz poziomem poczucia
koherencji. Można odnaleźć zależności pomiędzy płcią badanych, wykształceniem, czy stanem rodzinnym (posiadanie dzieci i rodziny bliskiej oraz utrzymywanie z nimi kontaktu) jednak były to różnice
bardzo nikłe, których analiza nie wnosi istotnych wniosków. Badacze [7] dowiedli, że bilans życiowy
koreluje ze wszystkimi składowymi poczucia koherencji, jak również z ogólnym SOC. Z badań wynika,
że im wyższy poziom poczucia koherencji i jego poszczególnych komponentów, tym wyższy jest bilans
życiowy. Dla wyjaśnienia funkcjonowania osób starszych, znaczenia poczucia koherencji umożliwia zrozumienie istoty udanego przeżywania starości. Model salutogenezy, którego twórca jest Aaron Antonovsky
doskonale wyjaśnia dlaczego osoby mimo podeszłego wieku w dalszym ciągu czerpią radość z życia.
114
Krystyna Kurowska, Malwina Wiśniewska : Poczucie koherencji w życiu pensjonariuszy
Wnioski:
1. Pensjonariusze różnili się między sobą poziomem poczucia koherencji. Najwyższe wyniki
uzyskali w zakresie zrozumiałości a najniższe w sensowności. Najwyższe e wyniki prezentowali badani w wieku 65 – 70 lat, z wykształceniem wyższym.
2. Badani byli raczej zadowoleni z życia, wyższe wyniki prezentowały kobiety.
3. U badanych występowała depresja umiarkowana. Wyższe wyniki prezentowali mężczyźni
oraz osoby nie posiadające dzieci.
4. Większość wykazała na zdolność do podstawowego funkcjonowania w życiu codziennym.
Pismiennictwo:
[1] Sheridan Ch L, Radmacher S A: Psychologia zdrowia – wyzwanie dla biomedycznego modelu
zdrowia, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa 1998; 227.
[2] Modzelewska E, Domańska Ł: Depresja i poczucie koherencji u osób z chorobą Parkinsona.
Annales Universitatis Maria Curie-Skłodowska. Lublin 2004; 17: 227-244.
[3] Kurowska K, Bukowska M: Poczucie koherencji a poziom wsparcia u osób z rozpoznaniem
przewlekłej niewydolności nerek leczonych hemodializą. Urologia Polska 2008; 61: 47-49.
[4] Mrozik B, Czabała J, Wojtowicz S: Poczucie koherencji a zaburzenia psychiczne. Psychiatria
Polska 1997; 3: 257-268.
[5] Skokowski J, Szymczak J: Poczucie koherencji a lęk u chorych na nowotwór płuc oczekujących
na operację i u zdrowych. Psychoonkologia 199; 4: 35-45.
[6] Sitarczyk M: Poczucie koherencji a zadowolenie z życia pensjonariuszy Domów Pomocy Społecznej
i słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku [w:] Starzenie się a satysfakcja z życia (red.) S. Steuden
i M. Marczuka, Lublin 2006; 289-300.
[7] Izdebski P, Polak A: Bilans życia i poczucie koherencji osób starszych w zależności od ich aktualnej sytuacji życiowej. Gerontologia Polska 2005; 13 (3): 188-194.
[8] Orzechowska G: Społeczna aktywność osób starszych i jej główne uwarunkowania [w:] Starzenie
się a satysfakcja z życia (red.) S. Steuden i M. Marczuka. Lublin 2006; 273-279.
Zrecenzowano/Reviewed 28. 10. 10
Zatwierdzono do druku/Accepted 05. 11. 10