Sprawozdanie finansowe – Wiesława Moczydłowska 1

Sprawozdanie finansowe – Wiesława Moczydłowska
Rozpatrując przedmiot analizy finansowej w
Sprawozdania finansowe mają za zadanie
przedsiębiorstwie jako złożoną całość, stanowiącą element
dostarczyć ich użytkownikom wiarygodnych i
zarządzania, wyróżnić trzeba dwa podstawowe jego elementy:
rzetelnych danych o kondycji finansowej
¾ stan finansowy
¾ wyniki finansowe.
firmy. Sprawozdania te trzeba jednak umieć
Stan finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu
czytać. W niniejszym opracowaniu chcemy
analizy, ustalanym na określony moment. Powinien obejmować
przedstawić wskazówki, zwłaszcza dla
stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego
i obrotowego, środki zaangażowane w inwestycje i wartości
menedżerów, niezbędne do tego, aby
niematerialne i finansowe oraz pokrycie tych składników z
samodzielnie można było skorzystać z
kapitałów własnych lub obcych (zobowiązań). Wiąże się to z
danych bilansu - najważniejszego z
kształtowaniem
się
sytuacji
(pozycji)
finansowej
przedsiębiorstwa,
jego
zdolnością
płatniczą
i
kredytową,
elementów sprawozdania finansowego efektywnym lokowaniem wolnych środków pieniężnych, w tym
obrazujących stan majątkowy firmy, jej zdolzagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych.
ność do regulowania zobowiązań, czyli
Z kolei wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym
przedmiotu analizy. Ustala się je za pewien okres jako sumę
wypłacalność, oraz osiągany wynik (zysk lub
wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub roku.
stratę).
Wyniki finansowe podlegające omówieniu to zyski i straty ujęte
Umiejętność czytania sprawozdania finansowego, a
przede wszystkim prawidłowa analiza bilansu i rachunku
wyników firmy, umożliwia całościową ocenę
sytuacji
majątkowej
firmy, jej
wypłacalności oraz zyskowności
zainwestowanego w niej kapitału. Pozwala także na ocenę
działania własnej firmy na tle wyników i stanu majątkowego
innych firm, uwzględniając również alternatywne źródła
inwestowania kapitałów. Analiza sprawozdań finansowych może
być elementem wczesnego wykrywania nieprawidłowości, które
w dalszej perspektywie mogłyby okazać się groźne w skutkach.
Stwarza ona bowiem podstawy do ujawnienia np. nadmiernego
zamrożenia środków w należnościach za sprzedane towary i
wyroby, co może w dłuższym okresie grozić utratą płynności
finansowej. Wczesne wykrycie -takiego zjawiska umożliwi
podjęcie kroków zmierzających do poprawy sytuacji. Z kolei dane
wynikające ze sprawozdania z przepływów pieniężnych
umożliwiają ocenę, czy i w jakiej skali firma osiągnęła nadwyżkę
pieniężną, na jakie cele ją wykorzystała i czy w efekcie umocniła
płynność finansową czyją pogorszyła. Wszystkie te wnioski
pozwalają na dostrzeżenie zjawisk w firmie, które mogą być
zagrożeniem dla kontynuacji jej działalności i w konsekwencji na
odpowiednio wczesne zareagowanie w celu usunięcia tych
nieprawidłowości.
Każde przedsiębiorstwo jest wyposażone w składniki
majątkowe niezbędne do rozpoczęcia i prowadzenia działalności.
Składniki te występują w określonym momencie w różnej postaci,
tj. w formie majątku stanowiącego aktywa trwałe, przeznaczone
do dłuższego użytkowania, zapasów towarów oraz materiałów,
należności od odbiorców, gotówki itp. Majątek stanowiący
własność przedsiębiorstwa może pochodzić z różnych źródeł.
Zasadniczym źródłem jego pokrycia finansowego powinny być
kapitały własne firmy, a przede wszystkim jej kapitały podstawowe. W zależności od formy prawnej może to być kapitał
akcyjny w spółkach, kapitał zakładowy (np. w spółkach z
ograniczoną odpowiedzialnością), fundusz założycielski (w
przedsiębiorstwach państwowych z wyjątkiem działających w
formie spółek akcyjnych Skarbu Państwa), fundusz udziałowy (w
spółdzielniach) itp. Do kapitałów własnych zalicza się także
fundusze zapasowe, rezerwowe, tworzone głównie z części
zysków w celu pokrycia ewentualnych strat, jakie mogą powstać
w przyszłości. Znajdujące się do dyspozycji firmy kapitały własne, zysk oraz zobowiązania wobec innych jednostek stanowią
źródła finansowania aktywów (majątku) i nazywane są pasywami.
Wszystkie aktywa powinny znajdować pokrycie w
pasywach i odwrotnie, co oznacza, że sumy bilansowe aktywów i
pasywów są sobie równe. Aby ustalić, jaki jest aktualny stan
majątkowy przedsiębiorstwa, trzeba sporządzić bilans, czyli
zestawienie wszystkich aktywów i pasywów.
Suma aktywów (wartość majątku) = suma
pasywów (kapitały własne, zysk i zobowiązania)
Analiza finansowa
w wielkościach brutto lub netto. Oddziałują na nie takie czynniki
jak przychody ze sprzedaży, koszty własne, rozliczenia w formie
podatków, dotacji, dywidend. Określają je wskaźniki rentowności
jako relacje wyniku finansowego do obrotu, zaangażowanych
zasobów osobowych, majątkowych lub kapitałowych. Osiągane
wyniki prowadzą do dodatnich lub ujemnych zmian stanu
finansowego przedsiębiorstwa.
Trzeba dodać, że jako odrębny element całokształtu
przedmiotu analizy ekonomicznej wyróżnia się także organizacje i
metody gospodarowania w przedsiębiorstwie. Również te
elementy, obok wspomnianych pozostałych, mają niezwykłe
znaczenie i przekładają się .w jednostce na wyniki finansowe.
Celem w długim okresie powinna być wzrastająca
rentowność firmy, maksymalizacja wartości bieżącej przyszłych
wpływów gotówkowych, ekspansja na rynku oraz wzrost wartości
firmy. Natomiast w krótkim okresie niezbędne jest utrzymanie
płynności finansowej jednostki, ponieważ jest to podstawowy
warunek jej funkcjonowania w tym okresie. To płynność
finansowa firmy warunkuje osiągnięcie rentowności, natomiast
rentowność nie prowadzi automatycznie do utrzymania płynności
finansowej. Rentowne przedsiębiorstwo może być niewypłacalne,
a nierentowne przedsiębiorstwo może pozostać płynne.
Kiedy czerwone światło
W toku analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
przedmiotem szczególnego zainteresowania powinny być
wskaźniki sygnalizujące pojawiające się zakłócenia w
działalności. Od szybkiego rozpoznania i wykorzystania tych
sygnałów zależy niejednokrotnie skuteczność przeciwdziałania
zakłóceniom i pokonywania trudności. Dlaczego to jest takie
ważne? Pogarszanie się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa
może być procesem powolnym, stopniowym i mało zauważalnym. Łatwo wówczas przegapić, kiedy zapala się czerwone
światło. Zła sytuacja ujawniać się może nie we wszystkich
wskaźnikach objętych badaniem, lecz jedynie w niektórych, i
dotyczyć może tylko wybranych dziedzin działalności
przedsiębiorstwa.
Podstawowymi źródłami danych, umożliwiających
rozpoznanie niepokojących sygnałów, są sprawozdania
finansowe. Przede wszystkim na podstawie sprawozdań
finansowych prowadzona jest analiza finansowa służąca
identyfikacji symptomów kryzysu w przedsiębiorstwie.
Sprawozdania finansowe składają się z:
¾ rachunku zysków i strat,
¾ bilansu,
¾ rachunku przepływów pieniężnych,
¾ informacji dodatkowej,
¾ zestawienia zmian w kapitale własnym.
Jakich danych dostarcza bilans
Bilans
jest
najważniejszym
elementem
sprawozdania
finansowego. Jak już wspomniałam, bilans informuje o aktualnym
stanie majątkowym przedsiębiorstwa. Na wartość własnego
majątku wskazuje suma ogólna aktywów pomniejszona o
1
Sprawozdanie finansowe – Wiesława Moczydłowska
zobowiązania. Bilans jest sprawozdaniem statycznym, a z
ekonomicznego
punktu
widzenia
jego
składniki,
w
przeciwieństwie do pozycji rachunku zyskowi strat, są stanami.
Aktywa - Zobowiązania = Majątek Netto
Z bilansu można także odczytać, czy przedsiębiorstwo
jest w stanie regulować bieżąco swoje zobowiązania, czy jego
sytuacja finansowa nie nasuwa zastrzeżeń wskazujących na
możliwość pogorszenia lub utraty wypłacalności. Informacje z
bilansu mają największe znaczenie wówczas, gdy dane
wynikające z bilansu porównujemy z danymi za rok poprzedni (i
poprzedni okres). Wówczas można określić czy przedsiębiorstwo
zwiększyło zyski, poprawiło rentowność i się rozwija, czy też
wprost przeciwnie - następuje stagnacja.
Istotne znaczenie ma informacja o przyjętych i
zastosowanych przez jednostkę metodach wyceny. Ważne jest
bowiem w jaki sposób wyceniono poszczególne pozycje bilansu.
Przyjęte w tym zakresie rozwiązania wpływają odpowiednio nie
tylko na obraz sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa
wynikającej z bilansu, ale również na wysokość wyniku
finansowego.
Kryterium płynności
Składniki majątkowe uszeregowane są w bilansie, po stronie
aktywów, według kryterium płynności, czyli w kolejności
wskazującej na zwiększający się stopień łatwości, z jaką mogą
być zamienione na gotówkę, uwzględniając cykliczność operacji
gospodarczych. Najpierw wykazuje się w bilansie po jego lewej
stronie majątek trwały, czyli składniki, których cykl obrotowy w
przedsiębiorstwie jest dłuższy aniżeli jeden rok. W dalszej
kolejności wykazywane są pozycje majątku odtwarzane w jednym
zasadzie cyklu, czyli majątek obrotowy, poczynając od zapasów,
przez należności krótkoterminowe, na gotówce kończąc.
Kryterium pilności zwrotu
Po stronie pasywów wykazuje się ich pozycje według kryterium
pilności zwrotu. W pierwszej kolejności wykazuje się zatem
kapitały własne, następnie zobowiązania z tytułu kredytów i
wobec
kontrahentów,
z
wyodrębnieniem
zobowiązań
długoterminowych, które wraz z kapitałami własnymi są na
dłuższy czas zaangażowane w działalność przedsiębiorstwa.
Strona pasywów zawiera również pozycje informujące o
wysokości, zysku lub straty. Analizując poszczególne pozycje
bilansu można łatwo ustalić, czy majątek firmy jest w pełni
pokryty własnymi kapitałami czy na jego sfinansowanie
zaciągnięto kredyty długoterminowe, których spłata w przyszłości
będzie wymagała wycofania odpowiedniej kwoty środków
znajdujących się w obrocie. Można też ocenić jak przedstawiają
się możliwości firmy W zakresie bieżącego regulowania
zobowiązań krótkoterminowych, jaka jest zależność między
kredytem udzielanym własnym odbiorcom a kredytem
otrzymywanym od dostawców (odroczony termin płatności).
Wartość netto aktywów
Wykazywane w bilansie składniki majątkowe ujmowane są w
wartości netto, tj. po uwzględnieniu dokonywanych stopniowo
odpisów amortyzacyjnych. Środki trwałe są używane przez,
dłuższy czas. Ich wartość zmniejsza się stopniowo z upływem
czasu i stopniowo, również jednostka odzyskuje poniesione na ten
cel wydatki zaliczając do kosztów zużycie obliczone według
stawek wynikających z przepisów.
Wartość początkowa środków trwałych umorzenie (amortyzacja) = wartość netto środków
trwałych
Biorąc pod uwagę dotychczasowe umorzenie posiadanych przez
jednostkę środków trwałych, ich wartość początkową można
ustalić stopień umorzenia wartości początkowej, informujący w
przybliżeniu o nowoczesności środków trwałych. Stopień ten
wynosi:
Dotychczasowe
umorzenie
x
100/wartość
początkowa środków trwałych = przeciętny stopień
zużycia środków trwałych
Należności z tytułu kredytów
Interesującym dla menedżera składnikiem aktywów
powinna być także pozycja bilansu informująca o należnościach z
tytułu udzielonych innym jednostkom kredytów, jeżeli okres ich
zwrotu jest dłuższy aniżeli rok. W tej pozycji mogą również
wystąpić pożyczki udzielone jednostkom, np. powiązanym
kapitałowo itp.
-*, ' '■
-. -
■ «-•
Długoterminowe inwestycje
Niezwykle istotne są dane o składnikach majątkowych
nabytych w celu osiągnięcia korzyści z przyrostu ich wartości, z
odsetek (nabyte udziały i akcje emitowane przez inne firmy). Do
tej pozycji zalicza się także nieruchomości, które nie są
użytkowane przez jednostkę, a zostały nabyte w celu osiągnięcia
korzyści z ich najmu, leasingowania itp.
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Ostatnia pozycja grupy A aktywów bilansu zawiera
długoterminowe rozliczenia międzyokresowe, tj. takie nakłady
poniesione „z góry", które zostaną zaliczone w ciężar kosztów
działalności nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od daty
sporządzenia bilansu, gdyż dotyczą spodziewanych przyszłych
efektów, np. koszty organizacji nowej sieci sprzedaży.
Co zawiera grupa B bilansu
W tej części bilansu znajdują się pozycje majątku
obrotowego firmy, uszeregowane w kolejności wskazującej na ich
rosnącą płynność finansową. Pierwsza pozycja to zapasy. W
wersji rozbudowanej bilansu pozycja ta jest podzielona na
wyodrębnione według struktury zapasów pozycje. Takie
rozbudowanie i taka prezentacja umożliwia lepszą orientację w
strukturze zapasów, czyli dostarcza danych jakie konkretnie
zapasy i w jakich ilościach firma posiada, czy są to zapasy nie
zużytych materiałów, stanu produkcji w toku, wyrobów gotowych
czy też towarów.
Trzeba podkreślić, że ważna jest przyjęta przez
jednostkę metoda wyceny zapasów. Czytając bilans, trzeba sobie
zdawać z tego sprawę, że metody wyceny zapasów nie są
obojętne z punktu widzenia wysokości i realności zysku. Ma to
tym większe znaczenie, im zapasy stanowią znaczniejszą pozycję
majątku.
Wpływ wyceny zapasów na wynik finansowy
Przepisy dopuszczają stosowanie jednej z trzech metod
wyceny, pod warunkiem stosowania jej w sposób ciągły. Pierwsza
z nich „pierwsze weszło - pierwsze wyszło" oznacza, że zapasy w
bilansie powinny być wycenione według cen płaconych przy
ostatnich dostawach, gdyż zakupione wcześniej zapasy powinny
być wydane do zużycia lub do sprzedaży w pierwszej kolejności.
Obowiązuje tu zatem wycena według ostatnich dostaw. Ta
wycena jest zbliżona do aktualnych, obowiązujących cen.
Druga metoda to „ostatnie weszło - pierwsze wyszło".
Oznacza ona, że w pierwszej kolejności przekazuje się do
produkcji lub sprzedaży składniki zakupione (wytworzone)
ostatnio. Wówczas w bilansie zapasy mogą być wycenione
według cen (kosztów wytworzenia) płaconych w początkowym
okresie roku. Niestety przy tej metodzie wycena zapasów może na
dzień bilansowy odbiegać w sposób istotny od ., ich wartości
rynkowej. Jaki to ma wpływ na wynik finansowy? Może ona
obniżyć wynik finansowy danego roku, a różnica stanowić będzie
tzw. cichą rezerwę zysku do zdyskontowania w następnym roku.
Trzecia z możliwych metod polega na wycenie zapasów
według cen płaconych (kosztów wytworzenia) przeciętnie w
danym roku, tzw. średnioważonych, z uwzględnieniem cen
(kosztów wytworzenia) zapasów początkowych. Ta wycena
stosuje ostrożne podejście, aczkolwiek również może tu wystąpić
powstanie tzw. cichych rezerw, zwłaszcza przy wysokiej inflacji.
AKTYWA - ogół składników majątkowych firmy w ujęciu
wartościowym.
PASYWA - znajdujące się w dyspozycji firmy kapitały własne,
zysk oraz zobowiązania wobec innych jednostek, czyli źródła
finansowania aktywów (majątku) firmy.
BILANS - zestawienie (sporządzane przeważnie w formie
dwustronnej tabeli) na określony moment, w ujęciu
wartościowym, stanu majątku przedsiębiorstwa oraz źródeł
2
jego finansowania.
Sprawozdanie finansowe – Wiesława Moczydłowska
co spowoduje
RADZIMY
Czytając sprawozdania finansowe, należy mieć na uwadze
przyjętą przez jednostkę politykę rachunkowości, przyjęte
zasady i rozwiązania, gdyż mogą one mieć wpływ na
ostateczny obraz firmy.
Dużo należności, to dobrze czy źle?
Dokonując analizy bilansowej, przyjrzyjmy się
należnościom
(wierzytelnościom)
przedsiębiorstwa,
wykazywanym w części BII. Są to z reguły należności z tytułu
wykonanych dostaw wyrobów i towarów lub wyświadczonych
odbiorcom usług, tj. z tytułu udzielonych odbiorcom jednostki
kredytów kupieckich. Występują tu też ewentualne nadpłaty na
rzecz budżetu z tytułu ubezpieczeń społecznych itp. Oceniając
dane zamieszczone w tej,, pozycji trzeba zwrócić uwagę na to,
czy nie zawiera ona należności, które dłużnicy kwestionują, tj.
spornych lub wątpliwych (których ściągnięcie jest wątpliwe np.
wskutek niewypłacalności dłużnika). Występowanie poważniejszych kwot takich należności może bowiem w późniejszym
okresie grozić nawet stratami. Nawet okresowa niewypłacalność
dłużników może spowodować istotne trudności płatnicze firmy
wierzycielskiej. Ważna jest też struktura-wierzycieli, tzn. to, czy
w przypadku gdy kwota należności jest wysoka, jest ona do
odbioru u jednego, dwóch czy większej liczby kontrahentów.
Zawsze bowiem wtedy, jeśli kwota należności jest do odbioru u
większej
liczby
kontrahentów,
istnieje
mniejsze
prawdopodobieństwo, że wszyscy oni staną się niewypłacalni.
Tak więc nie wystarczy przyjrzeć się ogólnej kwocie należności,
trzeba przeanalizować ich strukturę.
Inwestycje krótkoterminowe
W tej grupie znajdują się krótkoterminowe papiery
wartościowe, jak bony skarbowe, komercyjne, obligacje, akcje,
weksle obce, itp., które są wymagalne lub przeznaczone do
sprzedaży przed upływem jednego roku od dnia bilansu oraz
środki pieniężne, jakimi firma dysponuje w bankach na
rachunkach bieżących i lokacyjnych oraz we własnych kasach.
Krótkoterminowe papiery wartościowe charakteryzują się znaczną
płynnością, tj. łatwością zamienienia na gotówkę. Najbardziej
płynnymi środkami przedsiębiorstwa, które mogą być
wykorzystywane do regulowania zobowiązań, dokonywania
zakupów lub lokowania ich w innych przedsięwzięciach, są
oczywiście środki pieniężne znajdujące się w kasach firmy lub na
kontach bankowych. Jeżeli jednak w pozycji tej figurują środki
stanowiące lokaty bankowe (terminowe), to dyspozycyjność nimi
jest przez pewien czas ograniczona. Dotyczy to zwłaszcza
przypadków, gdy firma zaciągnęła w banku kredyt obrotowy albo
uzyskała gwarancję bankową pod zastaw terminowego depozytu.
Ostatnia pozycja (B-IV) informuje o poniesionych z góry
kosztach, które dotyczą dopiero przyszłych okresów, np. koszty
przygotowania do uruchomienia nowej produkcji, koszty
organizacji związane z uruchomieniem nowego lokalu sklepowego, koszty poniesionych z góry ubezpieczeń majątku.
Co mamy w pasywach
Po stronie pasywów w pierwszej kolejności występują
w grupie A. kapitały własne, które wykazywane są w wysokości
faktycznie opłaconej przez udziałowców, tj. po pomniejszeniu
deklarowanych udziałów o kwoty należne od nich, które będą
uregulowane w przyszłości. Opłacony kapitał podstawowy spółki
jest pomniejszany także o wartość przejętych przez nią udziałów
własnych lub wyemitowanych akcji w przypadkach prawnie
dopuszczalnych. W pasywach znajduje się też pozycja
informująca o wielkości kapitału (funduszu) zapasowego
tworzonego głównie z zysku. Służy on przede wszystkim na
pokrycie ewentualnych strat, jakie mogłyby w przyszłości wystąpić, oraz na umocnienie standingu finansowego firmy. W grupie
A wykazuje się także pozostałe kapitały rezerwowe oraz
niepodzielony wynik finansowy z lat ubiegłych. W ostatniej
pozycji grupy A. zawarta jest informacja o wielkości wyniku
finansowego za dany rok obrotowy, tj. wielkość zysku lub straty
netto. Dokonując analizy, trzeba pamiętać, że część zysku netto
może być przeznaczona na wypłaty dywidendy dla udziałowców,
wówczas odpowiednie zmniejszenie kapitałów
własnych.
Grupa B pasywów
W tej części znajdują się rezerwy na pokrycie
późniejszych płatności z tytułu podatku dochodowego, przede
wszystkim na pokrycie ewentualnych przyszłych strat. Tworzenie
rezerw wpływa na urealnienie wyniku finansowego firmy.
Dlatego w toku analizy rezerwy można traktować w pewnym
sensie jako element kapitałów własnych, przeznaczonych na
wyrównanie ewentualnych przyszłych obciążeń i strat. Jeśli
bowiem w przyszłości okaże się, że rzeczywiste straty lub
obciążenia będą mniejsze od utworzonych rezerw, to
zwiększyłyby się zyski firmy.
Następnie mamy zobowiązania długoterminowe z tytułu
kredytów bankowych oraz pożyczek. Spłata takich zobowiązań
rozpoczyna się po okresie dłuższym niż jeden rok od daty
sporządzenia bilansu i dokonywana jest z reguły przez wiele lat.
Dlatego też zobowiązania długoterminowe mogą być
wykorzystywane jako źródło finansowania nie tylko majątku
obrotowego, ale też majątku trwałego, na równi z kapitałami
własnymi. Często zobowiązania te są traktowane łącznie z
kapitałami własnymi jako kapitały stałe. Należy zwracać bowiem
uwagę ha to, że kwota kapitałów stałych powinna przekraczać
wartość wykazanego w aktywach bilansu majątku trwałego o
bardzo niskim stopniu płynności finansowej, zapewniając pewne
pokrycie tymi kapitałami środków obrotowych.
W grupie B pasywów poważną pozycję stanowią
krótkoterminowe kredyty bankowe i zobowiązania wobec
dostawców. Zwrócić trzeba uwagę na fakt, że stopień pilności
regulowania tych zobowiązań może być nożny. Niektórzy
dostawcy mogą bowiem udzielać kredytu kupieckiego.
RADZIMY
Przy analizie bilansowej można zastanowić się, co jest lepiej opłacalne, ewentualne skorzystanie z kredytu
bankowego czy skorzystanie z kredytu kupieckiego.
Ostatnią pozycją, na którą należy zwrócić uwagę, są
rozliczenia międzyokresowe bierne. Stanowią one sumę kwot
zaliczonych do kosztów danego okresu, które będą pokryte w
następnym okresie oraz przychody przyszłych okresów. Suma
aktywów i pasywów bilansu powinna być sobie równa.
Pozioma i pionowa analiza sprawozdań
Czytanie sprawozdań i ich analiza może być
dokonywana w układzie poziomym bądź pionowym. Analiza
pozioma polega na porównywaniu poszczególnych pozycji
aktywów i pasywów za dwa lub więcej kolejnych okresów
obrachunkowych. Umożliwia to zaobserwowanie zmian
zachodzących w jednostce z okresu na okres i wnioskowa nie
tendencji i prawidłowości rozwoju jednostki na przyszłość. Zmiany te można przedstawić procentowo. Z kolei analiza w układzie
pionowym polega na ustaleniu i przeanalizowaniu struktury
aktywów i pasywów wykazanych w bilansie.
3
Na co uważać w sprawozdaniu – Paweł Mielcarz
będzie postrzegana pozytywnie. Przykład ten wskazuje na
Jak prawidłowo czytać sprawozdania
konieczność uwzględniania specyfiki, branżowej w procesie
finansowe - na co zwracać szczególną
czytania sprawozdań finansowych.
uwagę, jakich błędów unikać?
Jaką rangę mają w takim przypadku branżowe
Wbrew pozorom nie ma prostych odpowiedzi na tak postawione
pytania. Okazuje się, że w zakresie oceny sprawozdań
finansowych nie istnieją zasady, które miałyby charakter
bezwzględnie obowiązujący. Dlatego też kwestią najważniejszą
dla prawidłowego czytania sprawozdań finansowych wydaje się
zachowanie indywidualnego podejścia oraz rozpatrywanie
informacji zawartych w sprawozdaniach w szerszej perspektywie,
uwzględniającej również możliwe scenariusze rozwoju sytuacji
danej firmy.
Konieczność traktowania sprawozdania finansowego tylko jako
jednego ze źródeł informacji o firmie wynika z jego wstecznego
charakteru. Zestawienia nie dają odpowiedzi na pytanie o
możliwe perspektywy rozwojowe, które przekładają się na
bieżącą i przyszłą sytuację finansową danej firmy.
Niedostosowanie analizy opartej na sprawozdaniach do oceny
sytuacji finansowej przedsiębiorstw jest szczególnie widoczne
podczas badania kondycji firm działających w szybko
zmieniającym się otoczeniu lub podmiotów dopiero
zdobywających rynek. W tych przypadkach osiągnięte w
przeszłości wyniki finansowe nie mogą stanowić podstawy do
formułowania wniosków
O sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Nawet wysokie straty
rejestrowane w kolejnych sprawozdaniach i niskie wyposażenie w
kapitały własne nie muszą skutkować zagrożeniem bankructwem,
jeżeli firma ma dostęp do źródeł finansowania, a także zdolność
do generowania nadwyżek finansowych w dającej się przewidzieć
przyszłości. W takim przypadku podstawowe pytanie będzie
dotyczyć możliwości i determinacji kapitałodawców do dalszego
finansowania firmy, a odpowiedzi na to pytanie nie można
znaleźć bezpośrednio w sprawozdaniu. Oczywiście spojrzenie na
zestawienia pod kątem stopnia zadłużenia, poziomu majątku
płynnego oraz relacji pomiędzy przepływami z działalności
operacyjnej, a przepływami inwestycyjnymi i finansowymi może
dać istotne wskazówki co do dalszego rozwoju sytuacji.
Szczególnie ważne mogą się tu okazać porównania tych kategorii
w poszczególnych okresach. Wzrost pokrycia wydatków na
działalności inwestycyjnej i finansowej przepływami z
działalności operacyjnej, przy ciągle wysokich rezerwach
gotówkowych, zazwyczaj dobrze wróży na przyszłość. W
praktyce jednak można znaleźć całe mnóstwo przykładów
przedsiębiorstw, które pomimo pozytywnych zmian w tym
zakresie nie są w stanie kontynuować realizowanej strategii ze
względu na ograniczenia finansowe. Dlatego też każde badanie
sytuacji finansowej na podstawie sprawozdań powinno być
poparte analizą prospektywną, obejmującą pozycję danego
podmiotu na rynku, jego zdolności do generowania nadwyżek
pieniężnych, a także dostępności do kapitału.
W analizie kondycji finansowej firmy na podstawie sprawozdań
finansowych należy brać również pod uwagę, specyfikę branży, w
jakiej działa badany podmiot. Przykładowo: nadwyżka
zobowiązań bieżących nad aktywami obrotowymi będzie z reguły
interpretowana negatywnie w przypadku przedsiębiorstw z branż
produkcyjnych, podczas gdy .taka sytuacja jest zupełnie normalna
dla firm działających w obszarze handlu dobrami szybko
zbywalnymi. W pierwszym przypadku cykl operacyjny, czyli
okres upływający od momentu zakupu materiałów do otrzymania
zapłaty, jest prawie zawsze dłuższy od okresu, na jaki dostawcy
odraczają termin płatności za dostarczone materiały produkcyjne.
W związku z tym sytuacją naturalną jest tu nadwyżka aktywów
obrotowych nad zobowiązaniami handlowymi. Relacja odwrotną,
oznacza najczęściej brak zdolności danego podmiotu do
terminowego regulowania zobowiązań co jest symptomem
pogarszającej się kondycji finansowej. Z drugiej strony, np. w
przypadku/supermarketów, wynegocjowany okres dokonywania
płatności za dostarczone towary przewyższa cykl operacyjny, w
związku z czym nadwyżka zobowiązań bieżących nad aktywami
wskaźniki finansowe?
W tym zakresie pomocne są dostępne na rynku
opracowania branżowych wskaźników finansowych. Na ich
podstawie można próbować ocenić, na ile wartości danych
wskaźników badanej firmy odbiegają od średnich w branży.
Niestety i w tym przypadku nie można zastosować sztywnych
reguł oceny. W praktyce bowiem okazuje się często, że firmy
tworzące bazę do porównań branżowych są selekcjonowane
według klasyfikacji. EKD, a przecież wiele firm prowadzi
działalność w różnych obszarach, często odbiegających od
oficjalnie zapisanego EKD. Ponadto, nawet jeśli w ramach branży
występują jednolite podmioty pod względem zakresu działania, to
może się zdarzyć, że badana firma odbiega pod jakimś względem
w znaczny sposób od konkurentów. Przykładowo siła nabywcza
jakiegoś producenta może być tak duża, że jest on-w stanie wynegocjować bardziej odległe terminy płatności niż konkurenci. W
tym przypadku stosunkowo wysokie zobowiązania bieżące nie
muszą oznaczać braku płynności, co mogłoby sugerować
porównanie z innymi podmiotami w branży.
Przykład ten wskazuje, że specyficzne uwarunkowania utrudniają
analizę sprawozdań i porównywanie sytuacji finansowej podmiotów nawet działających w jednej branży. W związku z tym
wydaje się, że warunkiem prawidłowo przeprowadzonej oceny
jest pozyskanie dodatkowych danych o charakterze poszczególnych elementów zestawień finansowych. Dużą część
istotnych danych można znaleźć w tzw. raporcie biegłego
rewidenta oraz informacji dodatkowej, będącej częścią
sprawozdania finansowego. Dopiero łączna analiza obejmująca te
dokumenty oraz zestawienia finansowe daje pełniejszy obraz
sytuacji finansowej firmy. Niestety wymogi prawne nakazują
publikowanie w Monitorze Polskim B tylko tzw. wprowadzenia
do sprawozdania finansowego, czyli wstępnej części informacji
dodatkowej. Dane szczegółowe, zawarte w części „dodatkowe
informacje i objaśnienia", dostarczające wielu istotnych
informacji o charakterze poszczególnych elementów zestawienia,,
znajdują się w części niepublikowanej. Fakt ten utrudnia dotarcie
do odpowiednich danych, co często stoi na przeszkodzie
dokładnej analizy sprawozdania finansowego danego podmiotu.
Warto jeszcze wspomnieć o konieczności szczególnie
ostrożnego
interpretowania
sprawozdań
finansowych
przedsiębiorstw prowadzących wzmożoną wymianę z podmiotami
powiązanymi. Ustawa o rachunkowości wymusza prezentowanie
informacji o poziomie aktywów, zobowiązań, przychodów oraz
kosztów, które powstały na skutek takich transakcji, co ułatwia
nieco prowadzenie analizy. Jeśli znacząca część wyniku
finansowego pochodzi ze sprzedaży do podmiotów powiązanych,
to pojawia się pytanie, czy dany podmiot zrealizował zyski
oczywiste czy tylko pozorne, np. w sytuacji gdy podmiotowi
zależnemu, który kupuje od badanej przez nas firmy, nie uda się
ulokować ich na rynku, to poziom zyskowności oraz płynności
prezentowany w sprawozdaniu firmy matki staje pod znakiem
zapytania. W takim przypadku znacznie lepszym rozwiązaniem'
od wnioskowania na podstawie sprawozdania pojedynczego
podmiotu jest spojrzenie w sprawozdanie skonsolidowane.
4