Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element

Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związane
Wpisany przez
Ważną umiejętnością jest zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków ryzyka.
Zjawisko czy przedmiot mogą być czasami zbyt blisko, by je dostrzec.
Gilbert Chesterton
1. Analiza potrzeb informacyjnych interesariuszy (inwestorów) w zakresie ryzyka
związanego z działalnością gospodarczą
Podejmowanie przez inwestorów decyzji wymaga określenia kryteriów, które umożliwią
porównanie różnych wariantów inwestycyjnych i wybór najkorzystniejszego z nich. Jednym z
kryteriów oceny działalności gospodarczej jest wynik finansowy. Z tego punktu widzenia
najbardziej opłacalne dla inwestorów są przedsięwzięcia zapewniające najwyższy zysk.
Jednakże zastosowanie jedynie tego miernika nie jest wystarczające. W podejmowaniu decyzji
inwestycyjnych ważne jest również uwzględnienie takich czynników, jak ryzyko i czas. Rola tych
dwóch ostatnich czynników jest szczególnie istotna w przypadku decyzji długookresowych,
które podejmowane są w warunkach dużej niepewności. W przypadku decyzji
krótkookresowych czas i ryzyko mogą być kryterium pomocniczym. Jednakże w inwestycyjnych
decyzjach długoterminowych informacja o ryzyku związanym z inwestowaniem odgrywa
kluczową rolę. Dalsze rozważania skupiają się na decyzjach inwestorów, którzy angażują swój
kapitał w działalność przedsiębiorstwa w perspektywie długookresowej.
Ryzyko, które inwestor powinien uwzględniać w swoich decyzjach może wynikać z różnych
źródeł, może mieć różny charakter, może oddziaływać na stopę zwrotu z różną siłą i dlatego za
ważną umiejętność należy uznać zdolność inwestora do przewidywania i szacowania skutków
1/6
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związaneg
Wpisany przez
ryzyka. Pomocne przy tym mogą być wszelkie systematyki rodzajów ryzyka oraz informacje o
czynnikach mających znaczenie dla potencjalnego zaistnienia skutków ryzyka. Mogą one tkwić
zarówno w otoczeniu, jak i w samym obiekcie inwestowania. Dlatego też najogólniej ryzyko
inwestycyjne związane z przedsiębiorstwem można podzielić na dwie grupy:
1. ryzyko inwestycyjne zewnętrzne, tj. związane z sytuacją w otoczeniu
przedsiębiorstwa,
2. ryzyko inwestycyjne wewnętrzne, tj. wynikające z sytuacji wewnątrz przedsiębiorstwa.
Do grupy ryzyka inwestycyjnego zewnętrznego zalicza się przede wszystkim:
-
ryzyko stopy procentowej,
ryzyko kursów walut,
ryzyko siły nabywczej,
ryzyko polityczne,
ryzyko wydarzeń zewnętrznych.
Ryzyko stopy procentowej związane jest ze zmiennością rynkowych stóp procentowych, co
powoduje zmianę wymaganych stóp zwrotu inwestorów.
Ryzyko
kursów walut
wynika ze zmienności kursów walutowych i może mieć znaczenie
w przypadku inwestowania w przedsiębiorstwo operujące na rynkach zagranicznych
lub w przedsiębiorstwo zagraniczne.
Ryzyko siły nabywczej (ryzyko inflacji)
występuje wskutek zmian stopy inflacji, co ma znaczenie przy predykcji stóp
zwrotu i oczekiwań co do ich rozkładu w okresie inwestowania.
Ryzyko polityczne
wynika z decyzji władz w sferze działalności gospodarczej (np. w obszarze prawa
podatkowego, prawa bilansowego) i wpływa na selekcję przedsiębiorstw (np. zwolnionych z
podatku dochodowego), w które potencjalny inwestor chciałby inwestować. Generalizując
można stwierdzić, że ryzyko wydarzeń zewnętrznych
2/6
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związaneg
Wpisany przez
wiąże się z możliwością wystąpienia w otoczeniu przedsiębiorstwa pewnych
nieoczekiwanych wydarzeń, które wpłyną na jego sytuację.
Z kolei w zakresie ryzyka inwestycyjnego wewnętrznego można wyodrębnić poniższe, ważne z
perspektywy inwestorskiej podstawowe grupy ryzyka:
-
ryzyko biznesu (ryzyko operacyjne),
ryzyko zarządzania,
ryzyko finansowe,
ryzyko bankructwa,
ryzyko wydarzeń wewnętrznych.
Ryzyko biznesu wynika ze zmienności wyników osiąganych przez przedsiębiorstwo i tym
samym powoduje zmienność korzyści osiąganych przez inwestora. O inwestowaniu w
przedsiębiorstwo, w którym takie ryzyko może wystąpić, decydować zapewne będzie skłonność
inwestora do akceptacji niższych wyników w jednym okresie, jeżeli w perspektywie jest
możliwość ich zrekompensowania wyższymi rezultatami. Akceptacja taka wystąpi
prawdopodobnie tylko wówczas, gdy powyższe ryzyko wynika ze swoistej sezonowości w
specyficznej działalności przedsiębiorstwa.
Ryzyko zarządzania - jak sama
nazwa sugeruje - związane jest ze złym zarządzaniem przedsiębiorstwem, co wpływa ujemnie
na zyski inwestorów. Rozpoznanie tego ryzyka jest bardzo ważne (chociaż niełatwe), ponieważ
od zarządu zależy umiejętność odnajdywania się przedsiębiorstwa w różnych trudnych
sytuacjach, które mogą być spowodowane innymi czynnikami ryzyka.
Ryzyko finansowe wiąże się z wykorzystywaniem przez przedsiębiorstwo kapitałów obcych do
finansowania działalności. Obserwowanie przez inwestora agresywnych strategii finansowania
działalności przedsiębiorstwa w dłuższym okresie może wiele wnieść do oceny
3/6
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związaneg
Wpisany przez
przedsiębiorstwa i jego możliwości. Takie strategie świadczą bowiem o skłonności zarządu do
podejmowania ryzyka i o umiejętności zarządzania jego czynnikami.
Ryzyk
o bankructwa
oznacza możliwość utraty zdolności przedsiębiorstwa do kontynuowania działalności. Potrzeba
rozpoznania przez inwestora tego rodzaju ryzyka jest ewidentna.
Jak z powyższego przeglądu wynika, ryzyko wydarzeń wewnętrznych wiąże się więc z
możliwością wystąpienia pewnych nieoczekiwanych wydarzeń w przedsiębiorstwie,
za sprawą jego zarządu i uwarunkowań, jakie jest on stworzyć w organizacji
przedsiębiorstwa i w jego finansach, a które wpłyną na przyszłe funkcje
i sytuację przedsiębiorstwa, determinujące zwroty inwestorom.
W ramach przedstawionych powyżej głównych grup ryzyka inwestycyjnego
- w zależności od potrzeb analitycznych - inwestor może detalizować czynniki ryzyka i oceniać
ich indywidualne znaczenie dla czynionych prognoz finansowych.
2. Identyfikacja ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej ujawnianego dzięki
prezentacji bilansu
Ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej ujawniane dzięki prezentacji bilansu związane
jest z występowaniem określonych pozycji w bilansie, ich wartością i powiązaniami. Powiązania
i zależności pomiędzy poszczególnymi składnikami bilansu rozpatrywane być muszą w tzw.
4/6
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związaneg
Wpisany przez
przekrojach pionowych i poziomych i służą do wstępnej oceny sytuacji majątkowej i finansowej
jednostki. Po wstępnej analizie można przypuszczać, iż dana jednostka obarczona być może
jednym (lub nawet kilkoma) z rodzajów ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej. Na
przykład: niski poziom kapitału pracującego pociąga za sobą ryzyko utraty płynności, zbyt niski
poziom kapitałów obcych w strukturze pasywów oznacza ryzyko niewykorzystania dźwigni
finansowej itp.
Analiza bilansu pod kątem identyfikowania ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej
powinna brać po uwagę co najmniej specyfikę branży, w której działa dana jednostka
gospodarcza. Dodatkowo analizę wzbogacają porównania z planami finansowymi, z danymi z
lat ubiegłych i pozostałymi elementami sprawozdania finansowego. Najszerszy obraz ryzyka
związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej uzyskuje użytkownik dysponujący
wglądem w wewnętrzny system ewidencyjny badanej jednostki. Tacy interesariusze stanowią
pierwszą grupę użytkowników informacji zawartych w sprawozdaniu finansowym. Użytkownik
zewnętrzny natomiast, nie mając wglądu w systemy ewidencyjne jednostki, w analizie jej
bilansu za dany rok obrotowy jest w stanie stwierdzić jedynie bardzo ogólne czynniki ryzyka,
które mogą, ale nie muszą ujawnić się w rzeczywistości.
Poniżej podjęto próbę zidentyfikowania czynników ryzyka prowadzenia działalności z
wyłącznym wykorzystaniem bilansu. Pierwszy etap próby koncentruje się na identyfikacji ryzyka
wynikającego ze struktury pozycji bilansu. Ich specyfikację przedstawia schemat 1. W trakcie
identyfikowania powyżej wymienionych rodzajów ryzyka można ustalić ujawnienie się ryzyka
szczegółowego zaprezentowane na schemacie 2. Można je podzielić na dwa rodzaje ryzyka.
Podział taki wynika z ich źródeł. Generatorami ryzyka mogą być zatem z jednej strony
działalność jednostki gospodarczej zgodna z jej strategią, z drugiej zaś jej otoczenie. Ryzyka
wywołane przez otoczenie nazywane są ryzykami rynkowymi. Analiza bilansu pozwala jedynie
wskazać pozycje aktywów lub pasywów narażone na takie ryzyko. Nie może natomiast
stanowić podstawy do wyciągania wniosków odnośnie jego istnienia.
5/6
Podstawowe składniki sprawozdania finansowego jako element procesu identyfikowania ryzyka związane
Wpisany przez
Pełna treść artykułu, ze schematami oraz podrozdziałem dotyczącym rodzajów ryzyka
identyfikowanych dzięki bilansowi: plik pdf
Uwaga: powyższy artykuł stanowią podrozdziały 1-3 rozdziału 15 książki „Ryzyko w
rachunkowości" pod redakcją prof. dr hab. Anny Karmańskiej, wydanej przez DIFIN,
Warszawa 2008 r. Więcej danych o tej książce podajemy w dziale „Praktyczne książki".
6/6