Gwara łowiecka

Gwara łowiecka
Łowiectwo jest aktywnością, którą człowiek zajmował się od początku swojego istnienia, a która
w miarę postępu cywilizacyjnego społeczeństw traciła i traci stopniowo na ważności. Jest
naturalne, że w przypadku wąskich, izolowanych społeczności, czy grup wykonujących określoną
profesję - z upływem czasu wykształca się w ich obrębie odrębny język środowiskowy, własna
mowa, gwara, która usprawnia wzajemne porozumiewanie się i ułatwia przekaz informacji.
W przypadku łowiectwa, podobnie jak ma to miejsce w kręgach wielu innych starych
i zanikających profesji, zachodzi proces odwrotny - w tych zawężających się kręgach społecznych,
obserwuje się zjawisko zachowywania i kultywowania "mowy przodków". Wiele słów i określeń
używanych przez dzisiejszych łowców - myśliwych, dbających o tradycje łowieckie, jest dziś dla
wielu postronnych osób niezrozumiałe.
Historia języka łowieckiego, zwanego potocznie gwarą łowiecką, jest tak samo stara jak
historia samego łowiectwa. Przez wieki wzbogacał się pod wpływem zmian kulturowych i
polityczno-gospodarczych. Choć na jego wygląd wpływał również rozwój praktyki i wiedzy
łowieckiej. Od wieków obowiązkiem każdego myśliwego uczestniczącego w obrzędach łowieckich
było stosowanie tego swoistego języka w czasie łowów i w gronie braci łowieckiej. Świadczy o tym
między innymi poemat wydany w szesnastym wieku przez Sebastiana Klonowica , mówiący że nie
posługiwanie się gwarą myśliwską na polowaniu jest co najmniej nietaktem. Sam język łowiecki
jest wciąż żywy. Ulega dalszym przemianom. Zmieniają się niektóre określenia. Stając się
nieaktualnymi, ulegają wycofaniu z terminologii łowieckiej. Powstają również nowe pojęcia
wzbogacając gwarę. A sam język staję się niejako przekrojem przez wszystkie lata odkąd
myślistwo, a później łowiectwo przestało być tylko sposobem na zaspokojenie podstawowych
potrzeb. Stosowanie obecnie języka myśliwskiego to nie tylko ułatwienie nazwania poszczególnych
elementów, czy spraw dobrego tonu wśród kolegów myśliwych, ale również olbrzymi wkład
w zachowanie ojczystego języka i kultywowanie wiekowej tradycji.
A oto, szereg wyrazów wraz z wyjaśnieniem.
Anons - głos psa oznajmiający odnalezienie zwierzyny,
Badyle - nogi łosia, jelenia lub daniela,
Barłóg - legowisko dzika lub niedźwiedzia,
Bekowisko - okres godowy danieli,
Biała stopa - teren pokryty śniegiem
Bielenie - zdejmowanie skóry z ubitej zwierzyny
Buchtowisko - miejsce zryte przez dziki
Cewki - nogi sarny
Chmara - stado żubrów, jeleni, danieli
Chorągwie -fragmenty scypułu (skóry pokrywającej porożę) zwisające z tyk jelenia podczas
wycierania
Chrapanie-głos wydawany przez słonkę podczas lotu godowego (ciągu)
Chyb - długa i gęsta szczecina na grzbiecie dzika,
Ciec -uciekać (dotyczy ptaków z rzędu kuraków)
Czyrykanie - głos wydawany przez zwołujące się kuropatwy
Dławienie - duszenie zwierzyny przez drapieżniki czworonożne
Dubeltówka - śrutowa broń myśliwska o dwóch lufach położonych poziomo obok siebie
Dwunastak - byk jeleń o sześciu odnogach na jednej tyce,
Fafle - obwisłe górne wargi psa myśliwskiego- wyżła,
Fajki - kły dzika rosnące w górnej szczęce,
Farba - krew zwierzyny,
Gach- samiec zająca,
Gamrat- odyniec w czasie huczki,
Ględzenie - głos wydawany przez łanię,
Huczka - okres godowy u dzików,
Jaźwiec- borsuk,
Klapak - młoda , nielotna kaczka,
Klępa - samica łosia,
Komora - klatka piersiowa zwierzyny,
Kufa - pysk psa myśliwskiego,
Kwiat - ogon zwierzyny płowej i borsuka,
Latarnia- łeb wilka,
Licówka - łania prowadząca chmarę jeleni,
Locha - samica dzika,
Łojny - o zwierzynie w dobrej kondycji fizycznej,
Malowanie- wycieranie się dzików i jeleni o drzewa po wyjściu z babrzyska (miejsce kąpieli
wodno-błotnej),
Myłkus - samiec zwierzyny płowej o porożu wyraźnie zniekształconym,
Nemrod - myśliwy,
Niedolisek - młody lis,
Oczyć - rozglądanie się zwierzyny,
Odnoga- odgałęzienie tyki w porożu jeleniowatych,
Odyniec - samiec dzika od 4 lat,
Omyk - ogon zająca,
Oręż - trofeum łowieckie z dzika- fajki(kły górne) i szable(kły dolne); również nazwa poroża
jelenia,
Ostoja - obszar stałego przebywania zwierzyny,
Otok - długa smycz do prowadzenia psa myśliwskiego,
Parkot - woń jelenia byka podczas rykowiska,
Parkoty - gody zajęcy,
Parostki - poroże sarny kozła,
Patrochy - niejadalne wnętrzności zwierzyny,
Płowa zwierzyna - jelenie, sarny, daniele i łosie,
Polano - ogon wilka,
Przelatek- dzik w drugim roku życia,
Rapcie - racice dzika,
Róża - pierścień kostny otaczający tykę u nasady w porożu zwierzyny płowej,
Samura- locha, zwykle stara i jałowa (bezpłodna),
Sęk - wyrostek na łopacie łosia lub daniela,
Świece - oczy zwierzyny płowej,
Tabakiera - zakończenie ryja dzika,
Tumak - kuna leśna,
Wataha - stado dzików lub wilków,
Wieniec - poroże jelenia byka,
Wietrzyć - (o zwierzynie) badać otoczenie za pomocą węchu,
Zalegać - (o zwierzynie) zatrzymanie się na wypoczynek.
Darz Bór
Zebrał i zredagował: Grzegorz Andrejczyk